SnSt Gylf 44b^III

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Þat er upphaf þessa máls at Ǫkuþór fór með hafra sína ok reið ok með honum sá Áss er Loki er kallaðr. Koma þeir at kveldi til eins búanda ok fá þar náttstað. En um kveldit tók Þórr hafra sína ok skar báða. Eptir þat váru þeir flegnir ok bornir til ketils. En er soðit var þá settisk Þórr til náttverðar ok þeir lagsmenn. Þórr bauð til matar með sér búandanum ok konu hans ok bǫrnum þeira. Sonr búa hét Þjálfi en Rǫskva dóttir. Þá lagði Þórr hafurstǫkurnar útar frá eldinum ok mælti at búandi ok heimamenn hans skyldu kasta á hafurstǫkurnar beinunum. Þjálfi, son búanda, hélt á lærlegg hafrsins ok spretti á knífi sínum ok braut til mergjar.

Þórr dvaldisk þar of nóttina, en í óttu fyrir dag stóð hann upp ok klæddi sik, tók hamarinn Mjǫllni ok brá upp ok vígði hafurstǫkurnar. Stóðu þá upp hafrarnir ok var þá annarr haltr eptra fœti. Þat fann Þórr ok talði at búandinn eða hans hjón mundi eigi skynsamlega hafa farit með beinum hafrsins. Kennir hann at brotinn var lærleggrinn. Eigi þarf langt frá því at segja, vita megu þat allir hversu hræddr búandinn mundi vera er hann sá at Þórr lét síga brýnnar ofan fyrir augun; en þat er sá augnanna, þá hugðisk hann falla mundu fyrir sjóninni einni samt. Hann herði hendrnar at hamarsskaptinu svá at hvítnuðu knúarnir, en búandinn gerði sem ván var ol ǫll hjúin, kǫlluðu ákaflega, báðu sér friðar, buðu at fyrir kæmi allt þat er þau áttu. En er hann sá hræzlu þeira þá gekk af honum móðrinn ok sefaðisk hann ok tók af þeim í sætt bǫrn þeira Þjálfa ok Rǫsku ok gerðusk þau þá skyldir þjónustumenn Þórs ok fylgja þau honum jafnan síðan.

Lét hann þar eptir hafra ok byrjaði ferðina austr í Jǫtunheima ok allt til hafsins, ok þá fór hann út yfir hafit þat it djúpa. En er hann kom til lands þá gekk hann upp ok með honum Loki ok Þjálfi ok Rǫskva. Þá er þau hǫfðu litla hríð gengit varð fyrir þeim mǫrk stór. Gengu þau þann dag allan til myrks. Þjálfi var allra manna fóthvatastr. Hann bar kýl Þórs, en til vista var eigi gott.

Þá er myrkt var orðit leituðu þeir sér til náttstaðar ok fundu fyrir sér skála nokkvorn mjǫg mikinn. Váru dyrr á enda ok jafnbreiðar skálanum. Þar leituðu þeir sér náttbóls. En of miðja nótt varð landskjálpti mikill, gekk jǫrðin undir þeim skykkjum ok skalf húsit. Þá stóð Þórr upp ok hét á lagsmenn sína ok leituðusk fyrir ok fundu afhús til hœgri handar í miðjum skálanum ok gengu þannig. Settisk Þórr í dyrrin en ǫnnur þau váru innar frá honum ok váru þau hrædd, en Þórr hélt hamarskaptinu ok hugði at verja sik. Þá heyrðu þau ym mikinn ok gný.

En er kom at dagan þá gekk Þórr út ok sér hvar lá maðr skamt frá honum í skóginum ok var sá eigi lítill. Hann svaf ok hraut sterkliga. Þá þóttisk Þórr skilja hvat látum verit hafði of nóttina. Hann spennir sik megingjǫrðum ok óx honum ásmegin, en í því vaknar sá maðr ok stóð skjótt upp. En þá er sagt at Þór varð bilt einu sinni at slá hann með hamrinum, ok spurði hann at nafni. En sá nefndisk Skrýmir. "En eigi þarf ek", sagði hann, "at spyrja þik at nafni. Kenni ek at þú ert Ásaþórr. En hvárt hefir þú dregit á braut hanzka minn?" Seildisk þá Skrýmir til ok tók upp hanzka sinn. Sér Þórr þá at þat hafði hann haft of nóttina fyrir skála, en afhúsit, þat var þumlungrinn hanzkans.

Skrýmir spurði ef Þórr vildi hafa fǫruneyti hans, en Þórr játti því. Þá tók Skrýmir ok leysti nestbagga sinn ok bjósk til at eta dǫgurð, en Þórr í ǫðrum stað ok hans félagar. Skrýmir bauð þá at þeir legði mǫtuneyti sitt, en Þór játti því. Þá batt Skrýmir nest þeirra allt í einn bagga ok lagði á bak sér. Hann gekk fyrir of daginn ok steig heldr stórum. En síðan at kveldi leitaði Skrýmir þeim náttstaðar undir eik nokkvorri mikilli.

Þá mælir Skrýmir til Þórs at hann vill leggjask niðr at sofna, "en þér takið nestbaggan ok búið til nótturðar yðr." Því næst sofnar Skrýmir ok hraut fast, en Þórr tók nestbaggann ok skal leysa, en svá er at segja sem ótrúligt mun þykkja, at engi knút fékk hann leyst ok engi álarendann hreyft svá at þá væri lausari en áðr. Ok er hann sér at þetta verk má eigi nýtask þá varð hann reiðr, greip þá hamarinn Mjǫllni tveim hǫndum ok steig fram ǫðrum fœti at þar er Skrýmir lá ok lýstr í hǫfuð honum. En Skrýmir vaknar ok spyrr hvárt laufsblað nakkvat félli í hǫfuð honum, eða hvárt þeir hefði þá matazk ok sé búnir til rekna. Þórr segir at þeir munu þá sofa ganga. Ganga þau þá undir aðra eik. Er þat þér satt at segja at ekki var þá óttalaust at sofa.

En at miðri nótt þá heyrir Þórr at Skrýmir hrýtr ok sefr fast svá at dunar í skóginum. Þá stendr hann upp ok gengr til hans, reiðir hamarinn títt ok hart ok lýstr ofan í miðjan hvirfil honum. Hann kennir at hamars muðrinn søkkr djúpt í hǫfuðit. En í því bili vaknar Skrýmir ok mælti: "Hvat er nú? Fell akarn nokkvot í hǫfuð mér? Eða hvat er títt um þik, Þórr?" En Þór gekk aptur skyndiliga ok svarar at hann var þá nývaknaðr, sagði at þá var mið nótt ok enn væri mál at sofa. Þá hugsaði Þórr þat, ef hann kvæmi svá í fœri at slá hann it þriðja hǫgg, at aldri skyldi hann sjá sik síðan; liggr nú ok gætir ef Skrýmir sofnaði fast.

En litlu fyrir dagan, hann heyrir þá at Skrýmir mun sofnat hafa, stendr þá upp ok hleypr at honum, reiðir þá hamarinn af ǫllu afli ok lýstr á þunnvangann þann er upp vissi. Søkkr þá hamarinn upp at skaptinu, en Skrýmir settisk upp ok strauk of vangann ok mælir: "Hvart munu foglar nokkvorir sitja í trénu yfir mér? Mik grunar er ek vaknaða at tros nokkvot af kvistunum félli í hǫfuð mér. Hvárt vakir þú Þórr? Mál mun vera upp at standa ok klæðask. En ekki eiguð þér nú langa leið fram til borgarinnar er kallat er Útgarðr.

Heyrt hefi ek at þér hafið kvisat í milli yðvar at ek væra ekki lítill maðr vexti, en sjá skuluð þér þar stœrri menn ef þér komið í Útgarð. Nú mun ek ráða yðr heilræði: látið þér eigi stórliga yfir yðr. Ekki munu hirðmenn Útgarðaloka vel þola þvílíkum kǫgursveinum kǫpuryrði. En at ǫðrum kosti hverfið aptr, ok þann ætla ek yðr betra af at taka. En ef þér vilið fram fara, þá stefnið þér í austr, en ek á nú norðr leið til fjalla þessa er nú munuð þér sjá mega." Tekr Skrýmir nestbaggann ok kastar á bak sér ok snýr þvers á braut í skóginn frá þeim, ok eigi er þess getit at Æsirnir bæði þá heila hittask.

Þórr fór fram á leið ok þeir félagar ok gekk fram til miðs dags. Þá sá þeir borg standa á vǫllum nokkvorum ok settu hnakkann á bak sér aptr áðr þeir fengu sét yfir upp, ganga til borgarinnar ok var grind fyrir borghliðinu ok lokin aptr. Þórr gekk á grindina ok fékk eigi upp lokit, en er þeir þreyttu at komask í borgina þá smugu þeir milli spalanna ok kómu svá inn, sá þá hǫll mikla ok gengu þannig. Var hurðin opin. Þá gengu þeir inn ok sá þar marga menn á tvá bekki ok flesta œrið stóra. Því næst koma þeir fyrir konunginn Útgarðaloka ok kvǫddu hann, en hann leit seint til þeira ok glotti um tǫnn ok mælti: "Seint er um langan veg at spyrja tíðinda. Eða er annan veg en ek hygg, at þessi sveinstauli sé Ǫkuþórr? En meiri muntu vera en mér lízk þú. Eða hvat íþrótta er þat er þér félagar þykkisk vera við búnir? Engi skal hér vera með oss sá er eigi kunni nokkurs konar list eða kunnandi um fram flesta menn." Þá segir sá er síðarst gekk, er Loki heitir: "Kann ek þá íþrótt er ek em albúinn at reyna, at engi er hér sá inni er skjótara skal eta mat sinn en ek."

Þá svarar Útgarðaloki: "Íþrótt er þat ef þú efnir, ok freista skal þá þessar íþróttar," kallaði útar á bekkinn at sá er Logi heitir skal ganga á gólf fram ok freista sín í móti Loka. Þá var tekit trog eitt ok borit inn á hallar gólfit ok fyllt af slátri. Settisk Loki at ǫðrum enda en Logi at ǫðrum, ok át hvártveggi sem tíðast ok mœttust í miðju troginu. Hafði þá Loki etit slátr allt af beinum en Logi hafði ok etið slátr allt ok beinin með ok svá trogit, ok sýndisk nú ǫllum sem Loki hefði látit leikinn.

Þá spyrr Útgarðaloki hvat sá hinn ungi maðr kunni leika, en Þjálfi segir at hann mun freista at renna skeið nokkvor við einhvern þann er Útgarðaloki fær til. Hann segir, Útgarðaloki, at þetta er góð íþrótt ok kallar þess meiri ván at hann sé vel at sér búinn of skjótleikinn ef hann skal þessa íþrótt inna, en þó lætr hann skjótt þessa skulu freista. Stendr þá upp Útgarðaloki ok gengr út, ok var þar gott skeið at renna eptir sléttum velli. Þá kallar Útgarðaloki til sín sveinstaula nokkvorn er nefndr er Hugi ok bað hann renna í kǫpp við Þjálfa. Þá taka þeir it fyrsta skeið, ok er Hugi því framar at hann snýsk aptr í móti honum að skeiðs enda.

Þá mælir Útgarðaloki: "Þurfa muntu, Þjálfi, at leggja þik meir fram ef þú skalt vinna leikinn, en þó er þat satt at ekki hafa hér komit þeir menn er mér þykkir fóthvatari en svá." Þá taka þeir aptr annat skeið, ok þá er Hugi kemr til skeiðs enda ok hann snýsk aptr, þá var langt kólfskot til Þjálfa. Þá mælir Útgarðaloki: "Vel þykkir mér Þjálfi renna skeiðit, en eigi trúi ek honum nú at hann vinni leikinn. En nú mun reyna er þeir renna it þriðja skeiðit." Þá taka þeir enn skeið. En er Hugi er kominn til skeiðs enda ok snýsk aptr, ok er Þjálfi eigi þá kominn á mitt skeiðit. Þá segja allir at reynt er um þenna leik.

Þá spyrr Útgarðaloki Þór hvat þeira íþrótta mun vera er hann muni vilja birta fyrir þeim, svá miklar sǫgur sem menn hafa gǫrt um stórvirki hans. Þá mælir Þórr at helzt vill hann taka þat til at þreyta drykkju við einhvern mann. Útgarðaloki segir at þat má vel vera ok gengr inn í hǫllina ok kallar skutilsvein sinn, biðr at hann taki vítishorn þat er hirðmenn eru vanir at drekka af. Því næst kemr fram skutilsveinn með horninu ok fær Þór í hǫnd. Þá mælir Útgarðaloki: "Af horni þessu þykkir þá vel drukkit ef í einum drykk gengr af, en sumir menn drekka af í tveim drykkjum. En engi er svá lítill drykkjumaðr at eigi gangi af í þrimr."

Þórr lítr á hornit, ok sýnisk ekki mikið ok er þó heldr langt. En hann er mjǫg þyrstr, tekr at drekka ok svelgr allstórum ok hyggr at eigi skal þurfa at lúta optar at sinni í hornit. En er hann þraut eyrindit ok hann laut ór horninu ok sér hvat leið drykkinum, ok lízk honum svá sem alllítill munr mun vera at nú sé lægra í horninu en áðr. Þá mælti Útgarðaloki: "Vel er drukkit, ok eigi til mikit. Eigi mundak trúa ef mér væri sagt frá at Ásaþórr mundi eigi meiri drykk drekka, en þó veit ek at þú munt vilja drekka af í ǫðrum drykk." Þórr svarar øngu, setr hornit á munn sér ok hyggr nú at hann skal drekka meiri drykk ok þreytir á drykkjuna sem honum vansk til eyrindi, ok sér enn at stikillinn hornsins vill ekki upp svá mjǫk sem honum líkar. Ok er hann tók hornit af munni sér ok sér í, lízk honum nú svá sem minna hafi þorrit en í inu fyrra sinni. Er nú gott berandi borð á horninu.

Þá mælti Útgarðaloki: "Hvat er nú, Þórr? Muntu nú eigi sparast til eins drykkjar meira en þér mun hagr á vera? Svá lízk mér, ef þú skalt nú drekka af horninu hinn þriðja drykkinn sem þessi mun mestr ætlaðr. En ekki muntu mega hér með oss heita svá mikill maðr sem Æsir kalla þik, ef þú gerir eigi meira af þér um aðra leika en mér lízk sem um þenna mun vera."

Þá varð Þór reiðr, setr hornit á munn sér ok drekkr sem ákafligast má hann ok þreytir sem lengst at drykknum. En er hann sá í hornit þá hafði nú helzt nokkut munr á fengizk. Ok þá býðr hann upp hornit ok vill eigi drekka meira. Þá mælir Útgarðaloki: "Auðsét er nú at máttr þinn er ekki svá mikill sem vér hugðum. En viltu freista um fleiri leika? Sjá má nú at ekki nýtir þú hér af."

Þórr svarar: "Freista má ek enn of nokkura leika. En undarliga mundi mér þykkja þá er ek var heima með Ásum ef þvílíkir drykkir væri svá litlir kallaðir. En hvat leik viljið þér nú bjóða mér?" Þá mælir Útgarðaloki: "Þat gera hér ungir sveinar, er lítit mark mun at þykkja, at hefja upp af jǫrðu kǫtt minn. En eigi mundak kunna at mæla þvílíkt við Ásaþór ef ek hefða eigi sét fyrr at þú ert myklu minni fyrir þér en ek hugða."

Því næst hljóp fram kǫttur einn grár á hallar gólfit ok heldr mikill. En Þórr gekk til ok tók hendi sinni niðr undir miðjan kviðinn ok lypti upp. En kǫttrinn beygði kenginn svá sem Þórr rétti upp hǫndina. En er Þórr seildisk svá langt upp sem hann mátti lengst þá létti kǫttrinn einum fœti ok fær Þórr eigi framit þenna leik.

Þá mælir Útgarðaloki: "Svá fór þessi leikr sem mik varði. Kǫttrinn er heldr mikill, en Þórr er lágr ok lítill hjá stórmenni því sem hér er með oss." Þá mælir Þórr: "Svá lítinn sem þér kallið mik, þá gangi nú til einnhverr ok fáisk við mik! Nú em ek reiðr!" Þá svarar Útgarðaloki ok litask um á bekkina ok mælti: "Eigi sé ek þann mann hér inni er eigi mun lítilræði í þykkja at fásk við þik." Ok enn mælir hann: "Sjám fyrst. Kalli mér hingat kerlinguna fóstru mína Elli, ok fáisk Þórr við hana ef hann vill. Felt hefir hon þá menn er mér hafa litizk eigi ósterkligri en Þórr er."

Því næst gekk í hǫllina kerling ein gǫmul. Þá mælir Útgarðaloki at hon skal taka fang við Ásaþór. Ekki er langt um at gera. Svá fór fang þat at því harðara er Þórr knúðisk at fanginu, því fastara stóð hon. Þá tók kerling at leita til bragða, ok varð Þórr þá laus á fótum, ok váru þær sviptingar allharðar, ok eigi lengi áðr en Þórr féll á kné ǫðrum fœti. Þá gekk til Útgarðaloki, bat þau hætta fanginu, ok sagði svá at Þór mundi eigi þurfa at bjóða fleirum mǫnnum fang í hans hǫll. Var þá ok liðit á nótt. Vísaði Útgarðaloki Þór ok þeim félǫgum til sætis ok dveljask þar náttlangt í góðum fagnaði.

En at morni þegar dagaði stendr Þórr upp ok þeir félagar, klæða sik ok eru búnir braut at ganga. Þá kom þar Útgarðaloki ok lét setja þeim borð. Skorti þá eigi góðan fagnað, mat ok drykk. En er þeir hafa matazk þá snúazk þeir til ferðar.

Útgarðaloki fylgir þeim út, gengr með þeim braut ór borginni. En at skilnaði þá mælir Útgarðaloki til Þórs ok spyrr hvernig honum þykkir ferð sín orðin, eða hvárt hann hefir hitt ríkara mann nokkvorn en sik. Þórr segir at eigi mun hann þat segja at eigi hafi hann mikla ósœmð farit í þeirra viðskiptum. "En þó veit ek at þér munuð kalla mik lítinn mann fyrir mér, ok uni ek því illa."

Þá mælir Útgarðaloki: "Nu skal segja þér it sanna er þú ert út kominn ór borginni, at ef ek lifi ok megak ráða þá skaltu aldri optar í hana koma. Og þat veit trúa mín at aldri hefðir þú í hana komit ef ek hefða vitat áðr at þú hefðir svá mikinn krapt með þér, ok þú hafðir svá nær haft oss mikilli ófœru.

En sjónhverfingar hefi ek gert þér, svá at fyrsta sinn er ek fann þik á skóginum kom ek til fundar við yðr. Ok þá er þú skyldir leysa nestbaggann þá hafðak bundit með grésjárni, en þú fant eigi hvar upp skyldi lúka. En því næst laust þú mik með hamrinum þrjú hǫgg, ok var it fyrsta minzt ok var þó svá mikit at mér mundi endask til bana ef á hefði komit. En þar er þú sátt hjá hǫll minni setberg, ok þar sáttu ofan í þrjá dali ferskeytta ok einn djúpastan, þar váru hamarspor þín. Setberginu brá ek fyrir hǫggin, en eigi sátt þú þat.

Svá var ok of leikana er þér þreyttuð við hirðmenn mína. Þá var þat it fyrsta er Loki gerði. Hann var mjǫg soltinn ok át títt, en sá er Logi heitir, þat var villieldr ok brendi hann eigi seinna trogit en slátrit. En er Þjálfi þreytti rásina við þann er Hugi hét, þat var hugr minn, ok var Þjálfa eigi vænt at þreyta skjótfœri hans. En er þú drakt af horninu ok þótti þér seint líða, en þat veit trúa mín at þá varð þat undr er ek munda eigi trúa at vera mætti: annarr endi hornsins var út í hafi, en þat sáttu eigi, en nú er þú kemr til sjávarins þá muntu sjá mega hvern þurð þú hefir drukkit á sænum." Þat eru nú fjǫrur kallaðar. Ok enn mælir hann: "Eigi þótti mér hitt minna vera vert er þú lyptir upp kettinum, ok þér satt at segja þá hræddusk allir þeir er sá er þú lyptir af jǫrðu einum fœtinum. En sá kǫttr var eigi sem þér sýndisk: þat var Miðgarðsormr er liggr um lǫnd ǫll, ok vansk honum varlega lengðin til at jǫrðina tœki sporðr ok hǫfuð. Ok svá langt seildisk þú upp at skamt var þá til himins. En hitt var ok mikit undr um fangit er þú stótt svá lengi við ok féll eigi meir en á kné ǫðrum fœti er þú fékzk við Elli, fyrir því at engi hefir sá orðit, ok engi mun verða ef svá gamall er at elli bíðr, at eigi komi ellin ǫllum til falls. Ok er nú þat satt at segja at vér munum skiljask, ok mun þá betr hvárratveggju handar at þér komið eigi optar mik at hitta. Ek mun enn annat sinn verja borg mína með þvílíkum vælum eða ǫðrum svá at ekki vald munuð þér á mér fá."

En er Þórr heyrði þessa tǫlu greip hann til hamarsins ok bregðr á lopt, en er hann skal fram reiða þá sér hann þar hvergi Útgarðaloka. Ok þá snýsk hann aptr til borgarinnar ok ætlask þá fyrir at brjóta borgina. Þá sér hann þar vǫllu víða ok fagra en ønga borg. Snýsk hann þá aptr ok ferr leið sína til þess er hann kom aptr í Þrúðvanga. En þat er satt at segja at þá hafði hann ráðit fyrir sér at leita til ef saman mætti bera fundi þeira Miðgarðsorms, sem síðan varð. Nú ætla ek engan kunna þér sannara at segja frá þessi ferð Þórs."