yrkja vb.
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [at e-u] udføre arbejde ⫽ perform work
En ef sætt værða næt firir uaga brimlausa þa biði þar til þess er yrkt er
FrostKrᴵ 13925Oc sua anauðigr maðr ef hann yrkir at bonda raðe
FrostKrᴵ 14018
2) [e-t] [á e-u] dyrke, høste (ngt) (i/på ngt) ⫽ grow, harvest (sth.) (in/on sth.)
Eɴ sa maðr er engi á i aɴars lande hann scal þat fyrst láta yrkia
GrgKonᴵᴵ 952Sva er sa er land leigir hiú at taca at hann fae ortar vel engiar
GrgKonᴵᴵ 13523Eɴ ef hann yrkir eigi landit sem þarf oc liɢia engiar o slegnar varðar honom þat utlegð
GrgKonᴵᴵ 13613sa maðr er enget á. i aɴarꜱ lande. hann scal þat lata fyrst yrkia. nema hann vile töðo sina fyʀ yrkia
GrgStað 4642Sva scal hann oc hiu taka ser, at hann gete ortar vel engiar fyr þær sacar. Ef hiɴ yrkir eigi landet sem þarf
GrgStað 49911eigi uar ok nockurr madr til þa hana (ɔ: jǫrðina) at yrkia edr uinna
Stj¹ 2915Noe tok þenna tima eptir flodit iordina at yrkia ok hana at fáága
Stj¹ 6313firirbaud ek þorualldi jonssyni ... ath ẏrkia eda sier ath nyta fẏrskrifadan teigh
DI V (1473) 72318sagdizt hann ok huorki hafa slegit ne ẏrkt i saugdum reit nema med leyfi þeirra sem i grof biuggo
DI VI (1476) 8721skal þratt nefndr grimr prestr greinda jord mega at sier taka ok alla sockn ꜳ̋ eiga ꜳ̋ þrattnefndri jordu. ef hun uæri eda hefdi uerid orettiliga halldin ẏrkt eda unninn at jafnfullu sem ek sialfur
DI VII (1498) 3884um þa ꜳkæru er biskupin klagadi til stulla jonssonar at hann hefdi yrkt og unit jordina efre hamra j ongu leyfi ne frelsi
DI IX (1535) 72812at hann hefdi sett (sic ms.) sig inn ꜳ kirkiuiordena myrar yrkt hana nautnad an biskupsens leyfis
DI X (1538) 35822Umboðsmaðr má ecki leyfa oc ecki siálfr yrkia hollt ne haga nema hálfu meira en leiglendingr má leyfa. nema iá se landsdróttins til
Frostˣ 24918jafnvel þeir sem saltið brendu, svá sem hinir sem á mörkinni yrktu
Bárð158ˣ 422sierhvo᷎rier. sem sagda garda hafa tekit yrt edur unnit
DI VIII (*1510›varia I 51ˣ) 32017ad hann hefde yrkt og nautnad jaurdina Læk i flöa
DI IX (*1528›Lbs 62ˣ) 47428
3) [e-t] [til e-s] (spec.) bearbejde (ngt) (til ngt) ⫽ process (sth.) (for sth.)
4) [e-t] [e-u / af e-u] [um e-n/e-t] [at e-u] digte, forfatte, fremsige (ngt) (om ngn) ⫽ compose, write, recite (sth.) (about sby)
iesus cristr er þessa béon (ɔ: Pater noster) orte
●FV15¹(1993) 15r6þa tekr zakarias af gipt eɴs helga anda at yrkia. Benedictus dominus deus israel
●HómÍsl⁶(1993) 5v12En þo at þesse rit synisc lit malfimlega saman sætt. þa vittu hit visasta at þou ero ort af afle hæilagrar astar
Alk619 4912til þes hus ok til þæirrar borgar hafa þæir os stæmt er Davið orte umm i oðrum stað
HómNo¹⁹ 8928Zacharias fyldisc hæilags anda ok orte psalm þenna ok mælte. Benedictus dominús deús Israel
HómNo²⁵ 10630Orationes orte Ambrosius byscop
Mess¹619 16119Oc nu vill ec at þu kueðer. Oc han queðr. Sighvatr mællte of miok er ort
ÓHLeg 5633Arinbiorn spurði huer cona su uę́ri er hann orti mansꜷng um
Eg162θ(2001) 9011Ec [m]un segia þér þat er þ[u] spyʀ um hueria cono ec yrkia þar er Asgerðr fręndcona þin
Eg162θ(2001) 919Hvarke a maðr at yrkia vm maɴ löst ne löf
GrgKonᴵᴵ 1834ef maðr yrkir vm maɴ hálfa víso þa er löstr er í eþa haþung eða lof þat er hann yrkir til haðungar. Ef hann queðr þat eða keɴir öðrom manne oc er þat avɴor söc
GrgKonᴵᴵ 18311Ef maðʀ yrkir manasavng vm kono. oc varðar þat scog gang; kona a söc ef hon er tuitög eða ellri
GrgStað 39320Ef maðr yrkir níð eða háþung um konung
GrgStað 39317Þv mont nv raþa. viso scaltv yrkia. oc meþan þv yrkir scal hann hyþa
Mork 4473Þesi visa er gód oc vel ort. Oc nv scalltv yrcia aþra
SneglMork 2362villda ec ... at þv ørtir vm hann qveþi ef þv ert viþ þvi latiɴ
GullÁsuÞMork 36023kallaþi hann til sin scalld sin oc baþ þa ganga i sciallborgina scoloð ér segir hann her vera oc sia þꜹ tiþendi er her geraz er yþr þa eigi segianz saga til þvi at ier scolot fra segia oc yrkia vm siþan
ÓH 5437Yrk nv vm visv at þvi sagði hertogi
HákFris 49130hans (Starkaðar) kvæþi ero fornvst þeira sem men kvnno haɴ orti vm dana konvnga
Skáldatal² 432Eẏvindr skallda spillir orti vm hakon jarll inn rika kvæþi þat sem heitir ẏnglinga tal
Skáldatal² 45b12Vlfr orti drapo a einni nott ok sagþi fra þrek vir[ki]vm sinvm
Skáldatal² 46c26þa orti hon þann halæita lofso᷎ng er siðan er i minne hafðr
StjC 42925Er Dauid orti saalminn Diligam
cap.
StjC 54513ef maðr yrkir vm mann þat er monnum uirðizt til haðungar eða niðs fiorðungi lengra
Landsl 702Svttvnga-mioð gaf Oþin asvnvm ok þeim monnvm, er yrkia kvɴv
SnE 8511Skioldr er land vapnaɴa, en vǫpn er hagl eþa regn þes landz, ef nygiorvingvm er ort
SnE 1565Þvilik orðtǫk hafa menn mioc til þes at yrkia fo‹l›git, ok er þat kallat mioc ofliost
SnE 1935Þesi erv ꜹɴvr refhvorf, ok erv her halfv færi visv orð, þav er refhvorfvm erv ort
SnE 22420ef maðr yrkir um man þat er monnum virðizt til haðungar eða niðs. fiorðungi lengra. þa ...
Bl 2259Siðan orti Auluer morg mansaungs kuæði
EgM(2001) 419freista skal ek þessa raðs er þu vill en ecki hefi ek við þui buiz at yrkia lof vm Eirik konung
EgM(2001) 11614siðan er Arinbiorn hafði þar komit. þa orti Egill alla drapuna. ok hafði fest sua at hann matti kueða vm morgininn
EgM(2001) 11624hann tok at yrkia þegar er hann var vngr ok var maðr namgiarn
EgM(2001) 15011slikt er vel kueðit ok betra en eigi ok yrk enn
Hallfr 5710Hann ritaði bók ok orti um dýrligt lífi hennar
MarB 7810hann var orð-illr, ok orti, ok niðskar; enngi var hann manna sætir
StuᴵK 32011Þoroddr i Selvagi keypti gelldingi at manni, at þetta orti: ...
StuᴵK 3418þessi vísa var illa ort. ok skal ek kveða aðra betri
Huldaᴵᴵ 897Allakaflíga yrkír þessí maðr. ok eigi veít ek hvar kemr
Huldaᴵ 14212þat var i lo᷎gum haft ꜳ Islandi. at yrkia skylldi vm Haralld Dana konung nið uisv fyrir nef huert er ꜳ var landinu
ÓTᴵ 1712þeir gafu skalldum fe til at yrkia nið vm þa
ÞorvVÓTᴵ 29314Ef maðr yrkir um mann þat er mǫnnum virðiz til háðungar eða níðs, fjórðungi lengra, þá skal sakaráberi kveðja þings
Jb 664David orti psaltara ok var konungr XL vetra
Encᴵ 5110Þeir bredr allir voro settir i ofn brenanda, þar orto þeir Benedicite allan i ofninum
Encᴵ 527þat kuędi var miok ort ok hellt vid væningar
ÓH1005 6884þa mælti Sighuatr. miok er kuædit ort ok eigi er vndarligt þott konunginum misliki kuædit
ÓH1005 68812hann var sva kꜳtr, at hann leek vid fingr sina ok orti nær vid hvert ord
Orkn 2179Svá segir í kvæðum þeim, sem orkt eru um þá
Magn² 28620adrir dyrligir menn settu ok orktu dyrliga so᷎ngva
Ambr 331edr orkti nyiar bækr
Greg 38123Yrk nu visu at þui, segir hertogi
Hák81 49913þar syngiom ver med magníficat psalm þann er María ortí
Mess²625 363Ek gef honum skálldskap, svó at hann skal ei seinna yrkja en mæla
Gautr¹ˣ 2913Þórðr orti drápu um Óláf konung; síðan fór hann ok fœrði sjálfr
BjHˣ 12618[var. + hann var ... hid mesta skälld, Yrkiandi morg kuædi AM 395 4°ˣ]
var. GBpA 1032 → GBp AM 395 4°ˣ 23v18Þá mælti konungr: ertu skáldit? Hann segir: kann ek yrkja
Hkrᴵˣ 4058Eyiolfr er var stiupfadir þorbiargar kolbrunar Glumsdottur er Þormodr orti vmm
LdnHb105ˣ 4326Sagði hann þá konungi, at hann hefði ort kvæði um hann ok svá um fǫður hans, vilda ek, at þér hlýdduð til
StuᴵᴵR11127ˣ 32617
5) [e-n] [■] tilskynde (ngn) (til ngt), presse (ngn) (til ngt) ⫽ encourage (sby) (to do sth.), press (sby) (to do sth.)
6)
● yrkja gaman [við e-n] [með e-u] lave sjov (med ngn)
7)
● yrkja orða [á e-n] tiltale (ngn), henvende sig (til ngn) ⫽ speak (to sby), address (sby)
orto þær þegar orða á hann
ÓH619 1232Hrørecr var famalugr. oc svaraði stirt oc stutt þa er menn ortv orða a hann
ÓH 17112orti orþa a bøndr oc bavð þeim at taca við cristni
ÓH 27313Jarl orti orða a hann oc leitaði þeirra malsenda er hann vęnti at konungi myndi bezt þyckia
ÓH 44210reþv konungs svoroþo menne er hann orti orþa á
ÓH 46816orto orða a hann oc borðv hann miclum avitum
ÓH 64714hann var hlioðr ok faskíftín. en þo katr við menn. þa er orða ortv ꜳ̋ hann
HrafnG 7915reid konungr sialfr firir ok orti orda a bændr ok bauð þeim at taka vid kristnne
ÓHFlat 1898ok mæltu ekki, fyrir því at engi ⸢orti orða [var. orð AM 180 a fol “a”] á þá
KlmA 34418hann œpti hárri röddu ok orti orða á Ermoen
KlmA 37823Hon var gengin at sjást um, þá mœtti hon unnasta sínum einum, þeim er Alkain hét, hann var son Ammirals jarls af Babilon, ok orti orða á hann
KlmA 4056var hann katr vid sina sesso nauta, ef þeir yrkto orda ꜳ̋ hann
ÞJ 53kom þar Otvel ok orti orða þegar á Karlamagnús
Klma 43912Eirikr konungr ⸢talaði þá til Hrólfs konungs [var. ortj orda ꜳ̋ hann AM 152 fol] ok spurði hann tiðinda af Gautlandi eða annarsstaðar
var. HG 1323 → HG AM 152 fol 143rb36hann mælti fátt ok svaraði fá, þott menn ⸢orti orða [var. orða órti HkrEirsp 19413] á hann
Hkrᴵᴵᴵˣ 3679meyjar ... ortu orða á hann þegar ok bǫrðu hann miklum ávítum, er hann skyldi svá djarfr gerask, at hlaupa frá þeim góða konungi
Hkrᴵᴵᴵˣ 31213hann mælti fátt ok svaraði fá, ⸢þótt menn orti orða [var. þott menn eyrti orða Fris 33513; einom monnom þott orþom yrþi Mork 43731]
Hkrᴵᴵᴵˣ 3679Orti Þórðr orð‹a› á hann ok spyrr, hví hann væri svá fár
StuᴵᴵR11127ˣ 16135*Þorolfur orti orda aa hvern mann ok var hinn kaatazti
Svarfd(1966)ˣ 68
B. yrkja + præp./adv.
á: yrkja á
1) [e-t] arbejde med (ngt) ⫽ work in (sth)
2) [■ / ! um e-t] anstrenge sig for (ngt), arbejde på (ngt) ⫽ endeavour to do (sth), work on (sth)
stundum yrker hann a at vikia honum epter sinum vilia meðr hæitum oc horðum kvganarorðum
Thom¹ 6421um morguninn, er menn kómu undir dryckjuborð, var Eirikr konungr allkátr, ok orti mjök á um gleði við menn
HG 1530hon sꜳlvg yrkir ꜳ̋, slikt ‹er› hon getr, at draga hann
ClarA 2038
3) [!] [til e-s] påbegynde (ngt), tage fat på, indlede, lægge an til (ngt) ⫽ commence, begin, initiate (sth.)
Siðan bioz konongrenn upp þangat. Oc mꝍte boandom aðrum mægin ar þæirrar er nítia hæitir. Oc orto bꝍnndr a þegar oc barðuzc við Olaf konong
ÓHLeg 3512er þeir fundvz orto bøndr þegar a til bardaga. en bratt brann lutr þeirra við. oc hrvccv þeir þegar undan
ÓH 28311uapna þing. þat skal eiga firir endilangan Noreg. þat skal eigi stꝍrum saman eiga en skipreiðu þing. yrki a at kyndils messo oc hafe oll att at miðfastu
Landsl 435ef þa skil a huar þeirra fyr orte a
Landsl 14515yrkia þeir fyrri ꜳ til orrosto. enn Julium verdí
Rómv226(2010) 27914er þeir funduzst ortu bændr þegar a til bardaga. en þo brann bratt vid hlutr þeirra ok hrucku þeir þegar undan
ÓHFlat 19222
4) [e-n] [til e-s] tilskynde (ngn) (til ngt) ⫽ encourage (sby) (to sth.)
5) [e-n/e-t] [með e-u] henvende sig til (ngn), tiltale (ngn), adressere (ngn/ngt) ⫽ address, speak to (sby)
hinn vannde Rodean orti fyrst a hann
ElisA 233yrker erkibiskupenn a konungenn meðr horðum orðum ok staþugu hiarta
Thom¹ 21224Ða orti konungr a Dagfinn bonda ... oc bað hann segia þat sem hann uissi sannazt
HákEirsp 51830Eirikr konungr orti á Hrólf konung ok spurði at um hernað hans, hversu farit hafði
HG 1532yrkir ꜳ hana, sva talandi: Hversv ætlar þv nv til? segir hann
ClarA 2069Keisarinn yrkir á hann með margfalldri ok klókligri umleitan
Æv¹ 931yrkir meistari á hann með gleði, hvat nú ferr fram í hýbýlum hans eðr hvárt honum venz nökkut starfit
Æv⁸⁷ 25720varr herra ... ẏrkir ꜳ̋ hennar o᷎rendi ok segir sva
~
PS 55126 JJ SÁM 1 43ra33Eptir þetta fullgert yrkir herra konungrinn ꜳ þann riddara, er heitir Rikardr af Luci: Rikardr, segir hann
Thom² 31232Yrkir hann ꜳ þa, ef nockurr uill þenna framburd ꜳ sik taka
Thom² 37126yrkir bondí a þegianda erkibyskup svo segiandí
~
HMSᴵᴵ 11122 Nik AM 643 4° 21v4Þa orti kongr ꜳ Dagfinn bonda, er næst hafdi logsogn j Gulaþingslogum, ok bad hann segia þeim hann (!) visse sanazt fyrir gudi
Hák81 38224
6) [■] opfordre til (ngt), tale for (ngt) ⫽ encourage (sth.), urge (sth.)
Eiricr iarll orti fyr þvi ecki á at beriaz við Erling. at hann var frennstoʀ oc frendmargr
ÓH 609Eirikr jarl orti þvi ecki ꜳ at beriaz við Erlingh. at hann var frænd stoʀ ok frænd margr
ÓTᴵᴵ 30211
7) [■] beslutte (ngt), deklarere (ngt) ⫽ decide (sth.), declare (sth.)
8) [e-n] [um e-t] hidkalde (ngn) (ang. ngt) ⫽ summon, call (sby) (concerning sth.)
9) [e-n] virke på (ngn), have effekt på (ngn) ⫽ work on (sby), have an effect on (sby)
af: yrkja af
[■] digte/forfatte på baggrund af (ngt) ⫽ compose on the basis of (sth.)
at: yrkja at
[!] tage fat, handle ⫽ act, do
hins gørð scal þa standaz enda varðar þa honom einom ef gerðin glepz þar er sva er at ort
GrgKonᴵᴵ 19015eptir hætti ríkra manna sona aflaða ek mér fjár, þótt heldr væri frekliga at ort, en nú var ek búinn til burtferðar
Vatnˣ 79
eftir: yrkja eftir
[e-u] digte efter (ngt) ⫽ compose in (sth.), compose according to (sth.)
hin yngri skald hafa ort eptir dæmvm hiɴa gomlv skalda
SnE 12122þesi (háttr) þyckir vera fegrstr ok vandaztr ... þeira hatta, er qvæþi *se ⸢ort eptir [var. af ort SnEU 10624]
SnE 23417
í: yrkja í
[e-t] udføre arbejde (i marken), dyrke (ngt) ⫽ (of land) work (sth.), cultivate (sth.)
En eigi ef hann leynir hann. enn hinn bꝍte landname er i orte
Gulᴵ 398Umboðs maðr ma ecki lꝍyfa oc ecki sealfr i yrkia i hollt ne i haga. nema halfu meira en leiglendingr ma lꝍyfa
Landsl 10315En ef i er ort konungs iorð þa a hann auerka bot sua mikla sem auerki er uerðr
Landsl 11619En ef i yrkir at oskiptu meira en til kemr. þa suare sliku firir uið þann er mork a
Landsl 1189En ef í er ort jǫrð biskups eða jarls, þá skulu þeir taka landnám eptir áverkabót, þar til er áverki er verðr .ii. marka
Jb 1447
saman: yrkja saman
[e-t] sætte sammen, sammenflette, komponere ⫽ interweave, compose (sth.)
hann er sva orðhagr, at hann mun yrkja saman rarendana svá at fastir se
FbrHb 1452uill þu gera saman ra vora. Gestr suarar. litt er ek hagr bittu Þormod hann er madr suo ordhagr at hann mun þegar yrkia saman rána suo at fost mun vera sem negld se
FbrFlat 20512
til: yrkja til
[e-rs] digte til (ngn) ⫽ (of poetry) recite to (sby)
við: yrkja við
[■] digte imod, komme med et digt (som svar) ⫽ compose in response, recite a poem in reply
þá mælti konvngr til Þíoðolfs skalldz bað hann þar við yrkía. hann kvað ...
Huldaᴵ 18119Þá mælti hann til Þjóðolfs skáldz, bað hann þar við yrkia; hann kvað: ...
Hkrᴵᴵᴵˣ 1202
C. yrkjask
[um e-t] duellere (i vers) om (ngt) ⫽ duel (in verse) about (sth.)
D. yrkjask + præp./adv.
á: yrkjask á
1)
● ‖ impers.: yrkisk á [!] [um e-t] (ngt) tager til, (ngt) vokser ⫽ (sth.) increases, (sth.) grows
geriz nv sva sem dømi finnaz til at a ortiz vm mannfallit i hvarnntveɢia stað
Mork 2775Þa toc at falla lid Erlings oc þegar er a ortiz oc vpganga var greid a sceiðina þa fell hverr i sinv rvmi
ÓH 4821uar þessi hrid allhord, og orttiz skiott ꜳ um mann-fallit i lid Nordmanna
Jvs510 752konungsmenn vǫrðuz svá drengliga, at þat var langa hrið dags, at ekki ortiz á um mannfallit af konungs(mǫnnum, en margt) fell af bóndum
Knýtl1741ˣ 13710
2)
● ‖ impers.: yrkisk á [!] [e-m] [um e-t] (ngn) lykkes med (ngt) ⫽ (sby) succeeds with (sth.)
3) [!] [e-t] gå til angreb, angribe ⫽ attack, charge
Siðan fylgtu þæir liði sinu ok ortosc á þegar ok bꜵrðusc
ÓH619 1146ortuz þeir þegar ⸢aa [var. til Hák304ˣ 4613] ok geck Ribbungum betr i fystunni
HákFlat 472
4)
● ‖ impers.: yrkjask vísur á [!] tale til hinanden på vers ⫽ speak to each other in verse
at: yrkjask at
● ‖ impers.: yrkisk at [!] (ngt) sker, (ngt) hænder ⫽ (sth.) happens, (sth.) comes to happen
til: yrkjask til
[!] gå til angreb, angribe ⫽ attack, charge
II. (y. isl.)
Form.: orti (37); yrkia (21); yrkir (17); ort (15); orte (6); orto (6); ortiz (5); ẏrkt (4); yrkt (4); ortu (3); yrker (3); yrkja (3); Yrk (2); ortusk (2); Orti (2); ortv (2); ortar (1); orktu (1); yrkía (1); yrt (1); ørtir (1); yrk (1); yrki (1); yrktu (1); ortí (1); ortj (1); yrc (1); ortuz (1); Yrkir (1); orkt (1); yrkír (1); (1); ẏrkir (1); ẏrkia (1); orda (1); Yrkia (1); orttiz (1); orttvz (1); ortosc (1); yrkti (1); orkti (1); o᷎rtuzt (1); yrcia (1); Yrkiandi (1);
Comp.: and- (1), forn- (1), ný- (2), vár- (2)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr (yrki), orta; Fr4 item -yrkja; NO; Walter _; ÁBlM; Bl ²⁻³yrkja; WPA _;
Litt.: Haraldur Bernharðsson 2004 [Gripla 15] 121, 135-136; Kreutzer 1977 135-137; Seip 1955 14, 27f.
Genre. (expected): historical works [his]: 48 (27); religious works [rel]: 29 (41); legal works [jur]: 24 (15); family sagas [isl]: 17 (19); charters [dip]: 9 (12); romances [rom]: 8 (16); learned works [div]: 7 (5); contemporary sagas [bis]: 7 (11); legendary sagas [fas]: 6 (7); þættir [tot]: 4 (3); unclassified [ ]: 1 (1);
PE (red.) — May 2023
PE (eng. def.) — May 2023
ÞH (strukt.) — April 2010
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
ymni - yss
ý - ýtar
...
...