tunga sb. f. [-u; -ur]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) tunge
togaðe til sin þann litla stubbenn er æftir var tongunnar
ÓHLeg 963drogo þeir ut tvngo hans oc skoro af mikit
ÓHFrgα 3710oc hevir huarkke tonn ne tungu eigi anndar dratt. eða augna kast heila lust oc heilsu
BarlA 1589●●● Sighvatr var ecki hraðmęltr maðr i svndrlꜹsom orðvm. En scalldscapr hans var honom sva tiltøkr at hann qvað af tvngo fram sva sem hann męlti aɴat mál
ÓH 45412lattu tunguna beriaz akafliga með eɢianar orðino
Alex 524Mvþrinn ok tvngan er leikvollr orþanna
Gramm²U 576Rodd ær lioð fram fært af kvikvændis mvnni, formærat af .ix. natvrligvm tolvm, lvngvm ok bar ka (sic), tvngv ok tveim vǫʀvm ok .iiij. tǫnnvm
Gramm³748 357●●● Tunga þessa likamꜱ ok varrer skilldu vera prestar varer þeír er telia skilldu firir oss godar kænníngar ok sealfuer sẏna god do᷎me j sínum mædfærdum
SvR 118Munnar ok varrer kennemanna vara taka nu at stamma ok tunga kleisíst, þuí at þeir gera annat huart at þegia mædr allu ædr mæla værra en ekkí Sẏna þau eín do᷎me er ill ero ok vtrunadr fẏlgír, vela konor manna ædr do᷎ttr ædr adrar frendkonor mædr legorde meír en nokor annara skamsẏnna manna olærdra
SvR 235Tvngan er malinv uǫ̇n enn að tǫnnvnvm er bitzins u̇n
Gramm¹ 2205Nú lúkit upp varrar hans, ok siám þar á tungu hans
MarB 7710skaut Alexandr konungr spioti i gin honum. ok nistir sva tunguna nidr vid kuerkrnar
Alex226 762þa komu framm indverskir ormar miklir ok rædiligir ... þeir réttu halsana med þrikvisladri tungu
~ lat.cum trisulcis linguis
Epistola 187 AlexBr226 16012án dvöl hleypr eitr í túnguna, ok þar næst í andlitið með svá óberiligum blástr, at túngan, stirð sem stokkr, slær sér út ór munninum
GBpD 9432Síðan lítr hann í barnsins ásjánu, bregðr túngu sinni yfir sjáldrin, less þar með bænir sínar
GBpD 10334Hiallti biskups son lagði i vinstri kinn honum, ok skar spiotið út v́r tunngu, ok var saarit bein-fast
StuᴵK 5293skal prestr þann dropa sem giorst med tungu sinni af sleikia
StatEi² 5266hann hefir miklu størri tungu. einkannliga uidari ok breidari enn adrir fuglar
Stj¹ 709dyrit kastadi ser nidr fyrir fætr fostra sinum Grega þat var sva mott at lafdi tunga or hofdi
Grega 2054●●● togar hann a honum tunguna ok quad visu þessa
ÞorlJ 21513I þessu ordi gerir gud byskupinn sua þauglan, sem hann hafi latid tunguna
Thom² 36815Smyr madur mynttu a tungu. þar fer af honum sarsauki
MedMisc 7725skal hoggva nonas novembris vid þvi er migi bolnar ... Tværr (ǽðar) undir tungu vid tannverck. ok tungu gall j enni vid hofud verck ok vitleysi
MedMisc 8210hans tunga var o᷎ll brend
~ eng.hys tunge was brennynge
8220 ÆvMið²⁸ 824tunga
~ lat.et lingua mea adhesit faucibus meis
1831 (Vulg Psalm 21,16) GlossPsalt 1932(fig.) bad Þorariɴ vid sea at eigi vefdist hár þat vm haufut honum er lꜳ ꜳ tungu hans
at hans ord ikke ville forårsage hans død, cf. “être responsable de sa propre mort”, Boyer 2000 121 (transl.) LdnStˣ 1718Hun strauk þa med sinni blezadu hendi miukliga vm kuerkr hins siuka mannz ok munn, leysandi band hans tungu ok eyrna
~ lat.vinculum linguæ et aurium resolvit
HFars 178533 MarD635ˣ 66531(proverb.; cf. FJOrdspr 193) Ef þú átt tvá hváptana, þá bregð þú tungunni sitt sinn í hvárn ok kalla í ǫðrum váðaverk, ef þú vilt, en í ǫðrum kalla þú alvǫru
ÞStangˣ 7721
● skera tungu [ór e-m/e-u]
Ef maðr sceʀ tungo or hofde manne eða stingr avgo or höfðe
GrgKonᴵ 14724hann let scera tungu or Guðrøði Dala konungi
ÓH 1548let scera tungv or hofði honom
ÓH 6489Þat er oc niðings vig ‹ef› maðr ... sker tungu or hofði manz. eða mæiðir man at uilia sinum
Bl 2125Um meiðing manns. (cap.) En ef maðr gellder mann friálsan oc friðheilagan eða tungu scerr or höfði manne. sá er útlagr oc eigi alldregi landkvæmt síðan
Frostˣ 1714
● troll toga tungu ór hǫfði [e-m]
þat er illa gert at fazst upp a vkunna menn med hropyrdum ok hadsemi ok munu ydr troll toga tungu ór hofde
HalldSn¹Flat 50717segir Áskell, at honum þótti helzt troll toga tungu ór hǫfði honum, er hann mælti slíkt
Reykd 19821þu ert uist fol. ok miog togha troll tungu or hofdi þer
KlmB1980ˣ 3095Slíkt er verr mælt en þagat, ok líkligt, at ykkr hafi trǫll togat tungu ór hǫfði
ÞStangˣ 7913
● tunga vefsk um hǫfuð [e-m]
gæti hann, at honum vefiz eigi tungan um hǫfuð
NjR1908 23811ætla ek ekki ... at vera ginningarfífl hans, en gæti hann, at honum vefisk eigi tungan um hǫfuð
NjM 2641bad hann þeigia og m‹æla› ‹eig›i fleiri ord: er þad lijkara, ad þier vefiest tunnga umm ‹ho›fud
Fljˣ 386þat er auðsætt at þer mun tungan um haufut vefiaz i hellzta lagi
ÞSHˣ 17222
2) (som taleorgan) taleevne, tale, udtale, mening
Sva fyrifeʀ oc sá maþr ser. er illa styrer tungo siɴe
●Hóm673 2465nu vil ec béota ok hafa tungo mína til gagns mér heþan fra. meþan goþ lér mér máls
●HómÍsl¹⁷(1993) 25v4Þeꜱar nuɴor varþveitto eigi vel tungo sina. oc voro avitsamar viþ þaɴ maɴ er þeim fórþi licams fótslo
GregDialA 11617tvnga þin ma sma þic oc tunga þin ma dma þic
KgsFrgα 1303værða þeir (ɔ: hirðmenn) at flyia allan þorpara skap. oc alla ó hovæsku ... þvi at marger luter værða hovæskum monnum til skemdaʀr bæðe í orðum oc í værkum æf þeir geta æigi væl tungu sinnar oc mæðfærðar er þorparum værðr ænghi skom í þo at hann hafi frammi
Kgs 447hin þriðia tunga sturlar marga
cf. Vulg Eccl 28,16~ lat.lingua tertia multos commovet
22433 Thom¹ 22418Sialfs þins mvnnr oc tvnga do᷎mir þik til draps verðan en æigi ek
StjC 4966af þui at þæir skulu vera ener hæsto konongs raðgiafar þa ber þæim at vera hinir hollazstu [var. + bede vm fior oc fe oc vm tungu NKS 1642 4° “D”]
omtale? Cf. Fr4 var. Hirð 40711: NKS 1642 4° “D”I enu niunda versi vendir hann tungunni til sunar sins
JBapt²A 8657hann var ok einkannliga næmr ꜳ allt, þat er honum var kent, ok miok var hann lofadr sakir sinnar tungv
talefærdighed, veltalenhed Mar240i 117723alla vega sic røgiandi, sem fremz matti hon tvngv til koma
MarS 27811hans eitrlig túnga talar sér sjálfum ok ‹enn› mörgum öðrum bráðan höfuðsbana
GBpD 6929ek man uera þer munnr ok mælandi tunga
Stj¹ 2613ef þér látit illa yfir, þá skulu várar tungur jafndjarfliga þann sama dóm yðr dœma
KlmA 31731Hann er vordinn kunnigr i sua uanstilltri tungu, at Heinrekr konungr þyckiz hardla miok smadr af
Thom² 33125Salomon segir, at sꜳ einn mꜳ uitr kallꜳz, er tempra kann sina tungu
Thom² 36424●●● Enn þott aufund hafi bitid þar um nockurs yduars hiarta ok hafi mællt moti tungunni, suari hann þui sialfr þar
Thom² 40311tunga þínn talar æ þat er illt er ok kant eigi þat er gott er
ÍvA 219sakir þinnar illgirndar ok heimsku tungu fór hann brott
Parc 2635●●● nockut er þat a ymsum tungum sumer ætla at i forud muni hafa gengit sumer ætla at rekner munu hafa uerít til aɴara herada Eɴ sumer ætla af manna uoldum muní uera
BandK 2225einskis mannz tunga er suo frod at telia kunni marka tal med figurum algorismi a þeirra gozsi ok dyrgripum
Vikt 1313●●● audsied er þat huert likams lyti þu hefer mest en þat er at tungan er mikilsti laung j þier
Vikt 3422Ranngt skiptir þu þꜳ til er þu gaft þeim mikla malsnilld er til jllz og mikils hrops vid marga menn villdu hafa sijna tunngu
SigÞǫgl 13612og med þeim bændur og al þyda ad fylla med verke þa ætlan sem þeir ho᷎fdu fyrr umm sam þyckt j hiarta og stadfest med tilskipan tungunnar
ÁBpˣ 992med tungunne hefer eg miklar meinsemder go᷎rt. bæde mer og o᷎drum. og þo sialfre mer mestan sálarhaska
DI VII (*[1495]›Adv 21 7 14ˣ) 23922Mikid telst þier ꜳ tunngu, og þad, er odrum þiker omælannda
Fljˣ 3733Hedann af er þat ok virdanda huersu hanns tunga hefir verid saminn til lofsamligs kuedskapar
~
BSᴵ 49111 GBp AM 395 4°ˣ 44r5j tungu
~ lat.ut non delinquam in lingua mea
3421 (Vulg Psalm 38,2) GlossPsalt 3520tunga
~ lat.Lingua mea calamus scribe: uelociter scribentis
5019 (Vulg Psalm 44,2) GlossPsalt 5123tunga
~ lat.Os tuum habundauit malicia et lingua tua concinnabat dolos
6414 (Vulg Psalm 49,19) GlossPsalt 6514tunga
~ lat.et exultabit lingua mea iusticiam tuam
6631 (Vulg Psalm 50,16) GlossPsalt 6732Miklu meira lof ok margfaldari þakkir ætti ek þér at veita, almáttigr guð, en ek megi tungu til koma
KlmBˣ 2506hann gaf blindum sjón, heyrn daufum, en tungu mállausum
KlmBˣ 5488●●● Þer er tungan lo᷎ng orðin, ok hefir þu þat nu rausat, at hverr maðr ma vita fiolkyngi þina
Pétr²Aˣ 17515●●● Eigi er þat mikilmannligt at vera mikill í tungunni en lítill í verkunum
Rémˣ 2768
● mǽla/tala sem einni tungu
●●● Ubbi mælti ok þeir brœðr báðir sem einni tungu
Mág² 7423●●● þeir tala allir í senn svá sem einni tungu ok einum munni
Rémˣ 436
● hafa tungu [fyrir e-m]
● halda tungu [um e-t]
● hrǿra tungu [móti e-m]
þú hyggr, at engi þori sína tungu hrœra móti þér
KlmBˣ 21136hverr maðr mælir þat sama, er tungu hrœrir
LjósvLˣ 1815
● leikr (á) tveim tungum [■ / um e-t]
Nv leikr a tveim tungum hvárt maðr er arfgengr æða eigi
Gulᴵ 5333vér haufum ok frett at nakuað leikr a tueím tungum hverr i konungs stað skal koma
HákEirsp 48423Sva hofvm ver ok heyrt getið at nockvt leikr a tveim tvngom. hverr i konvngs stað skal koma
HákFris 39926Nu læikr a tvæim tungum huart maðr er arfgengr eða eigi
Bl 23724Hversu arf skal sækia ef a tueim tungum leiki huart madr er arfgeingr
index
Jb AM 347 fol 5va26lek þꜳ þo fyrst eptir mest ꜳ tueim tungum. vm þessa atburði. sannaði aɴaʀ at Olafr konungr hefði ꜳ braut komiz or bardaganum enn aɴaʀ syniaði
ÓTᴵᴵ 29316leikr á tveim tungum, hvárt maðr er arfgengr eða eigi
Jb 9812Sua ‹hofum› ver heyrt, at nockut leikr a tueim tungum, huer j kongs stad uill koma
Hák81 31313ef leikur ꜳ̋ íȷ́ tungwm huort madur er ꜳʀfgeingr eda ei
DI VII (1497) 35218ef leikur ꜳ̋ íȷ́ tungwm huort madur er ꜳʀfgeingr eda ei. þa stefní hann þeim til þingx er honum stendr fyrir aʀfi og niote uotta Sinnꜳ̋
DI VII (1497) 35218þier vited sialfer vel hvad wor lavg seigia vm þann mann sem a tveim tvngvm leikvr. hvort hann er arfgeingr eda ei
DI VII ([1500]) 53925ef .ij. tungum leicr hvert hann er undan þeim kominn er til varnar hans kallaði eða eigi. oc dular siálfr. þá ...
Frostˣ 21114
3) (pars pro toto) (om den talende person)
værðr vannlæga at gæta sin firir illum tungum
Þiðrᴵ 6615●●● vera kann, at ⸢nǫkkurir tunguskœðir menn [var. nǫkkurar skœðar tungur AM 468 4° “R”] taki svá til orðs, at ek renna frá þér fyrir hugleysi
var. NjM 4347: AM 468 4° “R”vera kann, at nǫkkurar skœðar tungur taki svá til orðs, at ...
NjR1908 39520En sva margir ormar erv i Hvergelmi með Niðhꜹɢ, at engi tvnga ma telia
SnE 2410I gęʀ matti engi diarfliga xrist nefna en nu nefna hann allar tungr
Sof623 5829eigi munði sia tvnga þa eptir mæla, ef þess þyrpti við
StuᴵK 4521ma þat eingi tunnga telia hversu mykill stynnr eda. trega fullr þytr þar var inne
~
HMSᴵᴵ 12413 Nik Holm perg 16 4° 41r27Tok hann (ɔ: jarl) sidan fagra lanndzstiorn lofadr af huerri tvnngv firer sitt frielsi ok frabæra vizskv
DrJ 5616urðu þeir ... stórílla þokkaðir af þessu verki, svá at nær ⸢engi maðr í Danmǫrk bað þeim góðs [var. bað þeim hver tunga ílls AM 1005 4°ˣ “W”, etc.] fyrir þetta
var. Knýtlˣ 21515: AM 1005 4°ˣ “W”⸢svá at hverr karl ok eigi síðr konurnar báðu honum góðs [var. af því lofaði hann hver tunga, er hans nafn kunni Holm papp 47 folˣ “f”; svá at hver tunga, sú er hans nafn kunni, bað honum góðs AM 579 4° “K”]
var. Rémˣ 65: Holm papp 47 folˣ “f”
4) sprog, tungemål
þeir ... tǫ́ko þa at mǽla a allar tungur
●HómÍsl⁹(1993) 10v21Siþan telr petar tꜵlo fyrer gyþingom oc útlendom. of stórmerke iesus christus bęþe of písl hans oc vpriso oc vpstigning. en hver þióþ þóttesc sina tungv skilia þót haɴ mælte a éina
●HómÍsl⁹(1993) 10v30Jesús es hiálpare a ora tungo
●Játn²(1993) 68r19Allelvia es sunget es a ena ǿþzto tungo er eibresca er
●Mess²15(1993) 55r19Lucianus prestr réit sꜵgo þessa a grixca tungo. Auitus hét aɴaʀ prestr es sꜵgo þessa fǿrþe a latíno tungo
●Steph15(1993) 96r5pater noster qui es in celis. Ðat er sva a vára tungu. Faðer var sa er er a himnum
FV619 15326J namni mino mono þeir ... mela nviom tungom
~ lat.linguis ... novis
Vulg Marc 16,17 Hóm677 2412Hværr maðr á at biðia fyrir ser sva sem hann cann ... fyrir þvi at vár droten can allar tungur
HómNo³ 3613●●● Af þrimr tungom ero orð þau tekin er oss ero boðen í messo at hafa. Af ebreisco ok griksco. ok latino
Mess¹619 16324●●● Alr heimr hafþi fyrst eína tvngo
~ lat.unam sermocinationem
PassMatthFabr 64019 Mth²Cod645 10916spaþo þeir oorþna hlute oc melto a margar tungor
Páll¹ 22232vm þav iii. konvnga vellde er or tunga er
GrgKonᴵ 17213Eɴ vígsacar vm vig utlendra manna af öllom londom öðrom en af þeim tungom. er ec talða nu. þa á her engi maðr at söcia þa söc af frændsemis söcom nema faðir eða sonr. eða broþir
GrgKonᴵ 17214nema her se a lande or varre tungo frændr eɴa vegno manna. þat ero þriðia brøðrar eða nanare menn
GrgKonᴵ 17330af þeim londom öllom er or tunga er á
GrgKonᴵ 24424hvargi er hann quangaz ef þat er a vára tungo. oc se þat þar gert at logum. þa a þat barn er hann getr þar arf at taca út hingat
GrgStað 7010i ollom londum gærðuzc hinir margfroðasto menn mælande sinna landa tungum
Menota: 17vb17 Streng 616ef maðr etr rossakiot. þa bꝍte hann firi þat morcom .iij. biskope. aller menn a vara tungu. oc gange til scripta oc bꝍte við Crist
GulKrᴵ 1130næmðu allar mallyzkur en alra hælzt latinu oc valsku. þviat þær tungur ganga viðazt
Kgs 58næmðu allar mallyzkur en alra hælzt latinu oc valsku. þviat þær tungur ganga viðazt. En þo tynþu æigi at hældr þinni tungo
Kgs 59æinn agetr konongr sa er reð firi marghum rikium hann var næfnðr mæð þræfalldu nafni oc vollde þvi grein tungna þeiʀa er hann var konongr ifir
Kgs 6830●●● liknesci guðs þeira er Iupiter heitir a latino. en Þorr a vara tungo
Alex 2128Margar tungor gengo oc í herinom. oc varð af þvi seínt at gera rað fire sva miclom múg
Alex 339hann kann nalega allar tvngvr er mæla ma
Þiðrᴵ 2532hans nafn gengr i ollum tungum firir norðan girclandz haf
Þiðrᴵ 34712þæir þrir er firer orðe oc æiði kunnu at hyggia a vara tungu
SvKr 42522hann tok bretzkan bvning. hann kvnni ok þeira tvngv
Bret 2631tokv þeir vnga menn af ǫllvm þioðvm ok flvttv þa i romam ok kenndv þeim at tala romverska tvngv
Gramm³748 618þvi męli sva ek, at ek veit, at þv kant eigi verr gi‹r›sko en tvngv saxa
KonrA 6739Ek kann allar tungur tala
Mág¹A 3513mællto þeir a margar tungur ok dyrkuðu guð
~ lat.loquentes linguis
Vulg Act 10,46 PP 2919gaf hon nafn svæininvm eftir sinne tvngv Hichaboth
StjC 43518●●● Þetta hvs var smiðat með męira vitrlæik oc visdom marghattaðra lista oc halæitra haglæik. segir sa er savgvnni hefir snvið til sinnar tvngv af latinv. enn min fafræði kvnni skilia ęða skyra
StjC 56416ver þrælar þinir skilivm syrlænzka tvngv
~ lat.linguam
Vulg 4Reg 18,26 StjC 64135gerþoz þaðan af sva margar tvngvr i heim‹i›num sem þeir varo en þat erv .ii ok .l.xx.
VerA 1414nam hann eitthvat at fóstra sínum Ingjaldi manna frœði eða tungur at tala
ǪrvS 721en þo er þer þat skiotaz at segia, at flest heiti hafa verit gefin af þeim *atbvrð, at sva margar sem erv greinir tvngnaɴa i veroldvɴi, þa þickiaz allar þioðir þvrfa at breyta nafni hans til siɴar tvngv
SnE 2815en þo er þer þat skiotaz at segia, at flest heiti hafa verit gefin af þeim *atbvrð, at sva margar sem erv greinir tvngnaɴa i veroldvɴi, þa þickiaz allar þioðir þvrfa at breyta nafni hans til siɴar tvngv
SnE 2816En þat er at skilia a vara tungu sua sæm ver hafuum j skipan heilagra fædra þa stadfæstum ver fram a leid at þeir sæm eígí skilía æmbætte heilagꜱ altereꜱ ædr vro᷎kelega gæta þa ero þeír eigí værder at níota þeira forna er till heilagꜱ altereꜱ bẏría
SvR 732hælldr hafuum ver firir þuí þessa lutí ritada ok flutta vndir skílníngh varar tungu at ...
SvR 2013þeir mælltu a allar tungur, ok sumir spaðu fyrir oorðna luti
Páll²A 25225lǫg sín setia menn a bækr hverr þioð a sína tvngv
Gramm¹ 2064þarf hann (ɔ: y) af því æigi her i vꜳra tvngv nema maðr vilí setia hann fyrir *u þa er hann verðr stafaðr við annan raddar staf ok hafðr fyrir samhlioðanda
Gramm¹ 2385sua sem þioðernar skiptuz ok tungurnar greinduz uar efnat þat smíðí er mest hefer uerit i u‹er›olldunní
SnEW¹ 227þeir æíner menn sem toluðu ebreska tungu
SnEW¹ 331.v. menn skotzka. ok undir stoð engi tungu þeira nema þat litið er þeir kunnu í norænu
AnnSk 20734at þeir kunnu ⸢ollvm tungvm at tala [var. ad tala allar tungur er geingu vm huerfiss veraulldena med ymsum þiodum heimsens tuær ad taulu enꜱ atta tigar AM 236 fol]
~
PS 56015 JJ SÁM 1 45ra20andsvaraði konungr ꜳ þa tungv at Norðmenn skildu eigi
ÓTᴵᴵ 26123heẏrðiz ollum til komnum fiolða. postularnir sína tungu tala vm Kristz stormerki
Pétr SÁM 1 5rb23biskupi var vkunnig tunga landz manna
ÞorvVÓTᴵ 28417taladi hann (ɔ: guð) eigi upp aa ebresku girzku edr látinu edr no᷎ckura adra likamliga edr ueralldliga tungu. helldr taladi hann þat allt medr þi sama usundrskiptiliga ordi ok sameiginliga eylifu sealfum ser
Stj¹ 422Ebrei eru kalladr af nafni Heber, þuiat i hans husi at eins hellz ebresk tunga eptir tungnaskiptit. en fyrr uar hon ecki kaullut ebresk tunga, helldr ...
Stj¹ 6617fyrr uar hon ecki kaullut ebresk tunga. helldr mannligh tunga einfalldliga
Stj¹ 6618Ein tunga gengr medr ollu þessu folki. er þaleidis er talat sem einn samlendr lydr
Stj¹ 676Tripolitanam ... hafa Girkir upp aa sina tungu at tala kallat af þeim .iii. borgum sem þar ero frægaztar
Stj¹ 946túngan kom með þeim norðr higat, er vér köllum norrænu, ok gekk sú túnga um Saxland, Danmörk ok Svíþjóð, Noreg ok um nokkurn hluta Einglands
Enc764² 41222þa uard tungna skipti taladi þa eíngi þeirra hínni somu tungu ero æ. sidan lxx ok íȷ́ tungur
Enc AM 764 4° 3r11af ǫllum tungum ǫðrum en danskri tungu skal engi maðr at frændsemi taka arf hér, nema ...
Jb 9412þa er tungur skiptuz se‹m› skrifath er, þa er risarnir voro ath sto᷎pul-smi‹d›inni
Encᴵ 84skildu menn eigi, hvat hon mællti. Iarl kvez skilia tungu hennar
Orkn 2193Sꜳ hofdingi ... var klerkr godr ok hafdi farit vida ok kunni margar tungur
Orkn 23722Salam heitir guð á tungu Arabialands manna
KlmA 2672harmaði hann grátandi fall hans ok mælti á sína tungu mörg hörmulig orð
KlmA 30235ek kann allar tungur at skilja
KlmA 37812‹M›essa þẏdiz a vora tvngv sem se sysla eda erindi
Mess¹238 11●●● Hann kenndi honum iþrottir, tafl ok runar ok tungur margar at męla
Vǫls 3127margar tungur kunni hann, þær er geingo j nalægum lo᷎ndum
ÞJ 17Þar uar Ynguar iij uetur ok nam þar margar tungur at tala
Yngv 125Ynguar skildi hana þessar tungr mæla
Yngv 1516hann nam margar tungr at tala
Yngv 324heilagr anndí ... gaf þeim ... þꜳ mꜳl spekt ad þeir kunno ꜳ allar tungor mæla
Mess²625 3510marger af þeim þeir menn sem frædder voru morgvm tungvm fȯrv vid‹a› vm heiminn
Adon 694þeir menn sem frædder voru morgvm tungvm fȯrv vid‹a› vm heiminn fyrir saker fo᷎rvitni
Adon 694i hans her voru margar tungur
KirjA 3211angraðist hann mjök ok mælti hárri röddu á sína tungu
Klma 29513þickizt hann skilia at hun ⸢mun tala jrsku [var. mune tala jrska tungu ... AM 589 b 4° “B”]
var. Sams 111: AM 589 b 4° “B”hann kunnj allar tungur at tala ok suo listir at eingi uar honum jafn
Vald 536kirielæ‹i›sonn mercker tvennan lẏd. firir þui at þat eru íȷ́ tvngur girzka ok latína. ath huoʀntueggia. lyd synum ver trua ꜳ̋ gud
Mess³ 5819hann war ij skola .u. ꜳr og matti þꜳ at rettu kallazt ho᷎futspekijngr ij o᷎llu Asiauelldi. skiliandi allar tungur þęr vm heiminn ganga
Hect 8316Í Svíþjóð eru stórheruð mǫrg; þar eru ok margs konar þjóðir ok margar tungur
Hkrᴵˣ 103Eiríkr konungr ... kunni margar tungur tala
Knýtl1741ˣ 16919talandi skyrt med þeiri tungu, er adr hafdi alldri matt eitt ord tala
~ lat.lingua insolita
HFars 178454 MarD635ˣ 6651Þesse sagha er ein af þeim stærstum søghum er gerfuar hafa verit j þyverskri tunnghu
Þiðrᴵˣ 17
‖ (propr. comp.) :
Sneri hann þa nafni Josephs ok kalladi hann heimsins hialpara upp aa Egiptalandz tal ok tungu
Stj¹ 20412mos upp aa Egiptalandz tungu er uatn upp aa uárt maal. enn ys er upp aa norrænu sua sem hialpat
Stj¹ 25215Agulandus konungr heyrði Karlamagnús konung mæla á Arabiamanna tungu
KlmA 27333
● dǫnsk tunga
1) “den danske tunge” (ɔ: det fælles nordiske sprog)
●●● Þaɴ maɴ scal eigi i dom nefna. er eigi hefir mal nvmit. i barn æskv. a danska tvngv. aþr hann hefir verit .iij. vetr a íslandi. eþa lengr
GrgKonᴵ 3819.cc. meyia þeira með henne er a dansca tungu mego vel heita scialldmeyiar
Alex 11611of alla norþr halfo heimꜱ oc þar allt seᴍ dꜹnsk tvnga ginge
Jvs291 1622er þat hattr konvnga at setia þar rettara ifir sva morg hervð, sem hann gefr *til valdz⸣ ok heita þeir hersar eþa lendir menn i danskri tvngv
SnE 16120●●● Nv ma verða at því at nokkvʀʀ svarí sva ek ma fvll vel lesa danska tvngv þo að latínv stofvm re[t]tvm se ritað
Gramm¹ 2124medan do᷎nsk tunga gengr
HarHárf 5686Engi maðr hæfir sa farit af danskre tungu Rumavægh. er meðr þvilicri tighn ‹færi›
FskAˣ 18825Drótt, dóttir Danps konungs, sonar Rígs, er fyrstr var konungr kallaðr á danska tungu
Hkrᴵˣ 3212hann (ɔ: Knútr enn ríki) hefir verit ríkastr konungr ok víðlendastr á danska tungu
Knýtl1741ˣ 5024
2) det norrøne sprogområde
Olafr konungr. er frægstr maðr var a dansca tungu
ÓTOdd 23116Eɴ at frændsemi af öllum avðrom tungum en danscri tungo. scal engi maðr her arf taca nema faþir eþa sonr eða broþir. Oc þviat eino þeir ef þeir hafðo keɴz her aðr sva at menn visso deili a þui
GrgStað 753Eɴ þat ero lög i noregi oc a alla danska tungo ef maðr þyrmir eigi griþum. at sa er utlagr
GrgStað 4044England er rict oc fiolment. oc þar er oc þat lið er callaþir ro þinga menn. oc valizc hofþo saman af ymsom londom. oc mest af danscri tvngo
Mork 26510strengði Angantýr heit ... at hann skyldi eiga ... þá mey er fegrst var ok vitrust á danska tungu
HeiðrH 529hefir þeira hernaðr frægstr verið vm oll norðr l‹on›d af danskri tvngv
RagnSon 46417hann (ɔ: Þór) blotaðo menn a danska tungu allra mest
HómHauksb¹ 15823var honvm (ɔ: Fróða) kendr friþriɴ vm alla danska tvngv, ok kalla Norðmenn þat Froþa frið
SnE 1359mest fyrir þa skylld varð þessi oʀosta ꜳ giæt er sa konungr var sigraðr er frægztr var ꜳ danska tungu
ÓTᴵᴵ 29512Hann lagdi fe til i Luku, ath hverr madr skylldi drecka vin okeypis ath e᷎rnu af danskri tungu
Encᴵ 216þvilicr hofðinge fell er þa var frægastr a danska tungu
FskAˣ 13120erkistóll ... sá er allr lýðr á danska tungu skyldi til þjóna
Knýtl1741ˣ 19014
● mál ok tunga
toco þæir at mǽla hverscunar mal ok tungu er í verold er
HómNo²⁰ 9319ef þu uilt uerða fullcomenn i froðleik þa nemðu allar mallyzkur en allra hellzt latino oc uolsku þuiat þǽr tungur ganga uiðazt. en þo tyndu eigi atheldr þinu mali eða tungu
KgsFrgα 12927Nv andaz enskir menn her. eða þeir er menn kuɴo eigi her male. eða tungor við
GrgStað 9820
● norrǿn tunga
Afsalon predicari er provincialis var af ollum predicaraklꜹstrom i norrænni tvngo
HákFris 55416þat grunar mik ... at sá muni kunna at tala á norrœna tungu
ǪrvS 295Síðan lætr erkibiskup snara páfabréfit í norræna túngu ok lesa yfir kór á Pétrsmessu í sjálfri Kristskirkju
GBpD 12539Mo᷎rg heíti landzins ero þar gefin ꜳ noʀæna tungu
ÓTᴵ 2218Absalon predicari, er prouincialis ‹var› af ollum predicaraclaustrum j norænni tungu
Hák81 65914Norðumbraland er kallað af heiti Norðmanna ... þar ero morg ornomfn. gefinn með norrꝍnne tungu. sva sem er Grimsbꝍr oc Haugsfliot
FskAˣ 2629Mǫrg heiti landzins eru þar gefin á nórœna tungu
Hkrᴵˣ 17011
● tal ok tunga
*Reinn ok skęrr skilningr utan alla ruglan ok háreysti ok tungnanna ymissleik er medr gudi fedr sua sem tal ok ⸢tungna grein [var. tunga AM 227 fol “B”]
~ lat.Sed apud Deum purus intellectus est, sine strepitu et diversitate linguarum
GenMan 18041 var. Stj¹ 436: AM 227 fol “B”uuisar heimilisuistir kallaz upp aa þeirra tal ok tungu numidie
Stj¹ 9428
5) (om ngt tungeformet)
6) (land)tunge
visaði Skalla Grimr Katli til landz vpp fra landí Oleífs með Huit á fra Flokadals ar ósi. ok til Reykia dals ár oss. ok tungu þa alla er þar var a milli vpp til Rauðs gils
EgM(2001) 5527Þa er Sturla hafði heiman riðit adr vm daginn komo Vatz-firðingar til Savða-fellz, ok dvaldvz i hia hǫgvm við tvngv ok skipudv til at-gongv
StuᴵK 4002til gautu þeirrar er liggur fra husafelli og til tungu hinnar litlu vppe hia amote
DI II (*[1306]›apogrˣ) 3594Manna husin voru þa neðarr i tungunni en nu ero, ok var bærrinn kallaðr a Mel
Fbrˣ 7914mælti hann við vini sína, at þeir myndi flytja hann upp á Skáneyjarfjall, þá er hann væri dauðr, ok kvazk þaðan vildu sjá yfir tunguna alla
Hǿnsˣ 4628þeir Gudmundur sátu j tungu einnj milli gilia tueggia j skogenum
Vallˣ 2528Vér skulum snúa hér yfir í tunguna ok svá í Kolbeinsdal ok svá heim
Þórð²ˣ 20223
II. (cogn.)
latim eigi þa Tungo Odd eða Einar etia saman sonom ocrom sem kapal hestom
Eg162θ(2001) 1615En er þeir Tungo Oddr oc Steinaʀ como heim til buðar. þa sagði Oddr sua ...
Eg162θ(2001) 16412Tungo Oddr var þar þa. oc þeir Einaʀ baðir
Eg162θ(2001) 1661þeir feðgar gerðv felag við Tvngv-Odd
LdnHauksb 1219á miþli þeira Þórþar gellis sonar Ólęifs feilaɴs ýr Bręiþafirþi oc Odz þeꜱ er kallaþr var Tungu-Oddr
Íslbˣ 228voru þeir Tungu-Oddr systra synir
LdnHb105ˣ 4821‹K›ari ... bio i Flata tunngu. hann var kalladr Tunngu-Kari
LdnHb105ˣ 6533
III. (propr. topogr.)
Hon ... kvað hann vera í Akratungu niðri
NjR1908 911þetta haust hit sama attu menn rett fiolmenna i Tungu milli Laxáá upp fra Helga felli
EbWolf(2003) 9712Hon ... kvað hann vera í Akratungu niðri
NjM 10318Bavðvarr for þa i Sælings-dals-tvnggo
StuᴵK 6012ok bio i Traulla-tungu
StuᴵR 826Mar prestr Þormodz son bio [í] [Sælings]-⸢*dals-tungu [non emend. tungu dals]
StuᴵR 832n.skaltú ganga ‹upp undir Snæfell›, ok kanna allar Hvamsártúngur
Bárð489 2827Flatatunga oc Holastadur
DI XII (*1405›tr 1622) 3629þa ridu þeir til Herdibreidztunngna
Hrafnkˣ 215þeim gaf hann lannd vpp vid fioll. Grisi Grisartungu. en Grimi Grimsdal
LdnHb105ˣ 215Aunundr nam Tungu alla milli Hvitár ok Reykiadals ar
LdnStˣ 14025
Form.: tungu (80); tunga (25); tungur (22); tvngv (18); tungum (13); tungo (13); tunguna (6); tungunni (5); tvnga (5); tvngo (5); tungan (5); tungv (4); tungor (4); Tungu (4); tungr (3); tungom (3); tungvm (3); tunngu (3); Tungo (3); túngu (2); tvngvr (2); túngan (2); tunnga (2); tungwm (2); Tvngv (1); tungna (1); tvnngv (1); Tunga (1); tunnghu (1); tungurnar (1); tvngur (1); tungunnar (1); tungunne (1); tvngvm (1); tvngnaɴa (1); túnga (1); tvnggo (1); tvngom (1); tongunnar (1); Tvngan (1); tunngna (1); túngur (1); Tunngu (1); tvngan (1);
Comp.: -barna-, ebrea- (2), eigin- (1), elds- (1), fjǫl·mǽlis- (1), frankis·manna- (1), franzeis- (1), gása- (2), hróps- (1), hunds- (1), hvik- (2), hǫfuð- (3), latínu- (12), lof- (8), móður- (4), orms- (14), oxa- (1), risa- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin -tunga, Tungu-; Rím; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL
Litt.: Björn Þorsteinsson 1962 [KLNM 7] 481; Eiríkur Magnússon 1888 [ANOH 1888] 334-335; Falk 1914 17; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 193; Finnur Jónsson 1933-1934 [APS 8] 271; Holtsmark 1958 [KLNM 3] 477; Hægstad 1915 109; Indrebø 1921 [MM 1921] 148; Kålund 1877 515; Lindblad 1952 179; Rapola 1959 [KLNM 4] 295; Reichborn-Kjennerud 1947 27-28, 177; Sandøy 2000 866-869; Seip 1955 27, 170; Skautrup 1957 [KLNM 2] 662-664; Vilhjálmur Finsen 1883 682-683
Genre. (expected): religious works [rel]: 69 (66); historical works [his]: 49 (43); romances [rom]: 40 (26); family sagas [isl]: 27 (30); legal works [jur]: 22 (24); learned works [div]: 12 (8); contemporary sagas [bis]: 12 (18); legendary sagas [fas]: 12 (11); charters [dip]: 6 (19); þættir [tot]: 5 (5); unclassified [ ]: 0 (1);
SB (red.) — April 2014
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
trýta - túnsberg
...