sverð sb. n. [-s; -]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) sværd
Sumir vꜵro sverði hognir
●HómNo³¹ 14510●●● haf i hænnde þeʀ annat tvæggia þungan skiolld eða buclara oc þungt sværð
Kgs 597Tvau sværð þarf hann at hafa annat þat er hann er gyrdr mæð en annat þat er hanger viðr saðulboga oc goðan brynknif
Kgs 6121Þat var siðr þeirra þa er þeir lǫgþuz til svefns at hverr hafði ... sverð undir hǫfþi oc scylldi leɢia ena høgri hǫnd um meðalcafla
ÓH 6062Hręðaz þeir sverð oc sár
Alex 355þo hefir þv þar fostri segir Barði suerð mikit vm kne þer
Heið 7531hvart kennir þv sverð þetta er ek helld hera. hann kvaz eigi uita þeꜱ vanir. eða hverr ertv
Heið 9018Ek heiti Þorbergr en þetta sverð selldi mer Lygi-Torfi frendi þinn. ok her af skaltv mart hꜹgg þola i dag at þi er ek uillda eða hvi so᷎ki þer nv eigi at
Heið 9020nv ef þv mant eigi þa mvn her vera vattrinn. þetta sama sverð. er enn eigi helinn (“d.v.s. heilinn”, ed. note) þornaðr a ok skekr at honum sverðit
Heið 917nv ef þv mant eigi þa mvn her vera vattrinn. þetta sama sverð. er enn eigi helinn (“d.v.s. heilinn”, ed. note) þornaðr a ok skekr at honum sverðit
Heið 918ok se herna at eigi er heilinn þornaðr a. ok skekr þa enn at honum sverðit
Heið 9110●●● ok leggr fram sverðinv i kuið Þoroddi. ok feller hann ok liggia uti iðrin
Heið 9132Nv hꜹggr Eirikr til Þorlioz með sverði ok brestr isvndr sverðit. Hann þrifr bloð refilinn ok hꜹggr til hanꜱ. ok veitir honum mikit sar ok hann fellr
Heið 9230sverðit heck a hykistafnvm fo᷎tbitr. þvriðr sætr Gro dottur .G. (ɔ: Geirmundar) i hvðfatið. en to᷎k vpp fꝍt bit oc hafði með ser
LaxdE 32725hann spretr vpp oc vill þrifa til sverðzsins fo᷎t biz. hann misir þess sem van var oc gengr þa v́t a borð oc ser at þav roa þa fra skipino
LaxdE 3292Eiɴ maðr scꜹt sverði til hans. oc com þat i ristina oc liop igegnum ristina
Sv 6119Nv er æigi annat hleifr þessi er þik dræymði enn sverð Gedeons
~ lat.gladius
Vulg Judic 7,14 StjC 39331hann hefir loganda sverþ, ok i enda veralldar mvn hann fara ok heria
SnE 1122●●● þeir skvtv i mvɴ honvm sverþi nokqvoro; nema hioltin við neþra gome, en efra gome *bloðrefillinn; þat er gomspaʀe hans
SnE 3720Þa svarar Skirnir, sagþi sva at hann skal fara sendiferþ, en Freyr skal fa honvm sverþ sitt
SnE 4112Freyr skal fa honvm sverþ sitt, þat var sva gott *, at sialft vazc, en Freyr let eigi þat til skorta ok gaf honvm sverþit
SnE 4113Þa mælti Gangleri: Vndr mikit, er þvilikr hꜹfþingi sem Freyr er vildi gefa sverþ, sva at hann atti eigi aɴat iafngott
SnE 4123Verþa mvn þat, er Freyr mvn þickia verr við koma, er hann missir sverþzins, þa er Mvspellz synir fara *at heria
SnE 4129sverþ hans er gott mioc, af þvi skiɴ biartara en af solv
SnE 7116þat verþr hans bani, er hann misir þes hins goþa sverþz
SnE 7214sverþ heitir maɴz miotvðr
SnE 991er þav kvomv i sæing, þa dro hann sverþit Gram or sliðrvm ok lagþi imilli þeira
SnE 13030●●● Hꜹɢvapn, eyxar eða sverþ, er kallat eldar bloðs eða benia
SnE 1504Sa maðr er a til .vj. marka vegenna firir uttan klæðe sin. han scal æiga skiold rauðan tvibyrðing. spiot. sværð. eða ꝍxi halfþynnu
Bl 20617ef maðr kaupir ... ꝍyxi a skapte eða spiot eða sværð með umgiærð
Bl 2558●●● Varðhallz men skulu hafa i friði þessor uopn. sværð oc buklara. stalhufu oc spiot. en i ufriði aluæpni
Hirð 42421sira Barðe Æinarssyni sambroðor minum skurn. gambrs klo ok suærd þat er Pall Paalsson gaf mer
DN II (1343) 21230dro konungr suerðit or sliðrum ok tok gullring af hendi ser mikinn ok goðan ok dro a bloðrefilinn
EgM(2001) 8627huart attu suerð þat er ek gaf þer
Hallfr 636(I kenning for hoved) hofut heiter Heimdallar suerd. sua er sagt að hann uar lostínn mannz hofði i gegnum
SnEW¹ 613Herra páfinn talar þá ... skulu vér gjarna prófa hvárt sverðit Petri kann bíta hálsinn á honum
GBpD 5222hann ... hafði hialm aa havfði ok suerð i hendi, ok studdi niðr blodreflinvm i bordit firir hann
StuᴵK 31124Hann atti sverþ þat, er Brivnio-bitr var kallaðr; þat hafdi Sigvrðr griccr oc (ɔ: ór?) Mikla-garþi
StuᴵK 3187hann tok þar ok suerðit Rostung, er aátti Vilhiaa‹l›mr
StuᴵK 50723Þa heimti Vrækia at honum sverð þat, er Ketlinngr het
StuᴵK 5414Groa toc sverþit Bryniv-bit ok sprette friðbavndum ok fecc Gizure; bra hann þa sverþino
StuᴵᴵK 1967bloðrefillinn ⸢*sverðsins [non emend. sverðins]
StuᴵᴵK 19822n.Ꜳ vínstri sidunne hegg id snarpazta sverd
TrójS 11119kemr nv suerd uid sverd
TrójS 16724ho᷎fðu ber sverð i ho᷎ndum
ÞorvVÓTᴵ 28915þa drap Brynhilldr víȷ́ þręla sína ok v ambattir en lagdi síg sverdí j gegnvm
NornÓT 317Saugdu suerd þeirra eín log aullum Suium þeim er þeir komu hoggum vid
ÓTᴵᴵ54 26915Þorbiorn var i þofa-stacki, þeim er sverdin þeira bitv ecki, þot þeir breiddi a tre; þann hio Hǫgn‹i› i svndr bak ok firir
StuᴵR 45234Rollant laust i hofud ridaranum sua at hann vissi ecki til sin ok fell af hesti ok er hann uitkadiz gaf hann vpp sverd sitt þui hann kom eigi odru vid ok geck hann til handa honum ok bad hann eigi drepa sik
KlmA1980 773sumir segja, at þat væri sverð ok héti Fluga
Reykd 2339●●● sꜳ madr er hreinlifiz i uerolldinni, þydiz fyrir þann riddara, er uegr med suerdi ok skiolld ꜳ uidum uelli, ok færr mꜳlagiof þui fegri, sem sigr er frægri
Thom² 3083⸢*Sverdit [non emend. sverit] bitr helluna
Vǫls 191n.Reginn giorir annat ⸢*sverd [non emend. sverdit] ok fęʀ Sigurde
Vǫls 3626n.annar (gripr) er sverd, er hann kallar Sigrvanda, ok ꜳ̋ sa jafnann sigri ath hrosa, er þat ber
ÞJ 1515gefande þar til ... sverd mitt ok hanzka
IslDipl (1431) 28736wictor reider þa hart ok ott suerdit Dimus naut
Vikt 2422skalltu hafa suerdit Dimus naut
Vikt 309hann ... fékk náð með sinni hœgri hendi sverði risans ok lagði hann í naflann
Klma 28119þeir sau skina af ... suerdum, er þeir haufdu ꜳ skipum sinum
~ lat.gladios ... coruscantes
HelChron 10134 MarE 64511Ef madur bregdur suerde ad manne yfer merkie, bœte honum halfri mk (ɔ: mǫrk), enn mk (ɔ: mǫrk) ef øllu bregdur
BjarkExcXˣ 7725Kappinn hafði sverð þat, er Mæringr hét
BjH488ˣ 12119●●● I þann tið var a Islandi sverð otið monnum til vapna bunings
Fbrˣ 115ef maðr verðr þrimr vápnum úsambærum veginn. eitt er breiðöx. annat er bolöx. spiót oc sverð. þat er eins manns vápn. þá ...
Frostˣ 16525drengmaðr hverr scal eiga sciölld oc spiót oc sverð eða öxi
Frostˣ 2022suerd
~ lat.frameam tuam ab inimicis manus tue
215 (Vulg Psalm 16,14) GlossPsalt 316suerd
~ lat.et gladius meus non saluabit me
485 (Vulg Psalm 43,7) GlossPsalt 497Þá tók Haraldr konungr sverð ok festi á linda honum, þá festi hann skjǫld á háls honum ok gerði hann jarl sinn
Hkrᴵ37ˣ 10620Þat var siðr þeira, þá er þeir lǫgðusk til svefns, at hverr hafði ... sverð undir hǫfði, ok skyldi leggja hœgri hond á meðalkafla
Hkrᴵᴵᴵˣ 4285þá kom Búrizláfr á fund Knúts konungs ... ok var með honum um páskana ... ok bar sverð fyrir konunginum
Knýtlˣ 29314eingenn skillde heima sitia, sa ed spiőte kinnj ad stijra, skilde a arme hallde, edur sverdj ad beita
SigrValˣ 17515Andreas ‹Rafnsson› átti sverð gott, er hann kallaði Sættarspilli
StuᴵR8ˣ 47723Vápn sín hǫfðu þeir fest á tjaldsnagla í stofu, en þeir gengu með sverð sín
StuᴵᴵR11127ˣ 1595Þórðr togaði sverðit ... þar til er þorninn gekk í sundr í sverðsfetlinum; var þá laust sverðit
StuᴵᴵR11127ˣ 17326Tristram var gegnum særðr með eitruðu sverði
Trist¹ˣ 19111Vilhialmur sueiflade suerdenu a hälz þeim sem honum war til hægri handar og tok af hȯfudid
VSjy 348nu dregur hann sitt sverd vr slidrumm. þad var ⸢hardt og breidt [var. ÷ AM 177 fol] og allra sverda best
Þiðrᴵˣ 131og marger fiandur i kringum hana, med brennande suerdum
ÆvMið¹⁶ˣ 272
● brugðit sverð
birtist maðr í múnks klæðum með brugðnu sverði, ok segir, at sá sami brandr skal fljúga í gegnum Mauricium keisara
GBpD 128verdr hann reidr miog oc hliop þegar med ⸢brvgdit sverd [var. brugþnu suerdi TrójO¹ˣ 857] ... oc ætladi ad hefna a konunge sialfum sínna harma
TrójS 8519Sa var mikill vexti ok hafde hialm ꜳ haufde ok suerd brugded i hendi ok studdi nidr a bordit blodreflinum fyrer Rafni
HrafnAˣ 23014
● búit sverð
buit suerd þat sem Ormr broder hans hafde geuet Hadore j testamentum sit
DN I (1326) 15711þigg af mer suerð buit. en vandgætt mun þer til þess. þuiat engi fylgir vmgiorðin ok haf sua .iij. daga ok .iij. nætr. at engum verði mein at
Hallfr 532Hon tók þá undan skikkju sinni sverð búit
Gr 4919hann hafde buid suerd og gullreked spiot
Eb447(2003)ˣ 3229
● gyrðr (með) sverði
●●● hann var vel vapnadr hafði ... Sciolld rꜹþan oc gyrðr með sverþi bvno
ÓH 55610hann var gyrðr nyio sverði
~ lat.ense novo
Vulg 2Reg 21,16 StjC 54415gyrðr suerði þui er hann kallaði Láng mikit vápn ok gott
EgM(2001) 826gyrdur suerdí þínu
~ lat.Accingere gladio tuo super femur tuum potentissime
5024 (Vulg Psalm 44,4) GlossPsalt 5128hann var gyrðr sverði því, er hann hafði látit í Stafaholti
StuᴵᴵR11127ˣ 17316
● hǫggva með sverði [til e-rs]
þa kemr at Barði. hann uarð þeira skiotaztr ok hꜹggr til hans með suerðinv Þorgꜹz nꜹt ok ho᷎ggr miok sva af and litið
Heið 8613Nv hꜹggr Eirikr til Þorlioz með sverði ok brestr isvndr sverðit. Hann þrifr bloð refilinn ok hꜹggr til hanꜱ. ok veitir honum mikit sar ok hann fellr
Heið 9229hann hjó með snarpeggjuðu sverði
Trist² 184Blauus hoggr þa med suerdinu duergs naut til Aunundar
Vikt 2613
● taka við sverði [e-rs]
Gengo menn þa til handa honum oc tocu við sverði hans
Sv 1119Nu toktu sva við suerði þessu sem vaʀ konungr uilldi. skaltu nu uera þegn hans er þu tokt við suerði hans at hio᷎ltunum
ÓTᴵ 157●●● nu tóktu svá, sem várr konungr vildi, ok nú skaltu vera þegn hans, er þú tókt við sverði hans
Hkrᴵˣ 1571
2) (om sværd i åndelig forstand)
●●● su er grein a þui suerdi er byskupinn hefir fra þui er kongrinn hefir. at kongs suerd bitr jafnan er hogguit er
Kgs 12635med suerði guðligra orða
~Sæll ertu Jsrael. heyrdu lydr. huerr er þer likr. þu greidizt af drottni. skiolldr fulltings. þar er ok suerd dyrdar þinnar. Neita munv þik ouinir þinir. ok þu munt troda halsa þeirra
evt. def. 1~ lat.gladius gloriae
Vulg Deut 33,29 Stj² 34821
● andligt sverð
þu ber i henndi þer andlegt suerð. þat er guðs orð vruglegt
Menota: 40rb23 BarlA 735vilia ei lærdir sem leikir hlydnadz med biscup hirte þa fyst med andligth suerd þa med veraldligth suerd
DI IV (1433: Bps B II 3) 53517andligt sverð herra páfans ok hins heilaga Petri vinnr eigi sýniliga
Æv¹⁵624 5018
3) (om tveægget sværd vs. ‘sax’)
cf. Falk 1914 12
4) (om sværd som betalingsmiddel)
5) (pars pro toto) (om kriger)
6) (om krigstilstand) ufred, vold, (militær)magt
Eigi kom ec til þess. at sennda frið. nema helldr suerð
~ lat.non veni pacem mittere, sed gladium
Vulg Matth 10,34 Menota: 61ra29 BarlA 11224ert þu þers uerðr at alldri gangi suerð ok sut af þinu afkvęmi at eylifuu
~ lat.non recedet gladius de domo tua
Vulg 2Reg 12,10 StjB 51627Meðr suerð mantu lifa ok bardagamadr uera
~ lat.Vives in gladio
Vulg Gen 27,40 Stj¹ 1684at eigi komi nockut hættligt sverd edr daligt *drep yfir oss
Stj¹ 26313hann ætladi at taka gillduztu bændr fyrir nordan unndr suerd
Ann764 22535suerdi
~ lat.Erue a framea deus animam meam
209 (Vulg Psalm 21,21) GlossPsalt 219sue̋rdí
~ lat.Nec enim in gladio suo possederunt terram
4625 (Vulg Psalm 43,4) GlossPsalt 4728
● vinna með sínu sverði [e-t]
hann beiddiz Jamtalandz. þvi at þat vann Sverrir konvngr fꜹðvrfaðir hans með sino sverþi
HákFris 3968Þeir suara at, at þeir beiddizt Jamtalandz, þuiat þat van Suerrir kongr, fodrfadir hans, med sinu suerde undir Nóregskongs riki
Hák81 30720
*) (Fr def. 2 ‘Betegnelse for penis’ er kun belagt i poesi)
II. (cogn.)
Form.: sverð (23); sverði (11); suerd (11); suerð (8); sverd (7); sverþ (7); sverðit (6); sværð (5); suerdi (3); suerði (3); sverþit (3); sverþi (3); suerdit (2); suerðit (2); suerde (2); suerdum (2); sverþz (1); sverdj (1); sverdinu (1); sverdit (1); sverit (1); sverðsins (1); suerdí (1); suerdenu (1); sverþzins (1); suærd (1); sverdí (1); sverðinv (1); sue̋rdí (1); suerdinu (1); suerðinv (1); sverðins (1); sverdin (1);
Comp.: bann·setningar- (4), dauða- (3), -drápara-, forneskju- (1), hefndar- (2), hegndar- (1), hirtingar- (1), holm·gǫngu- (1), holm- (1), hryggðar- (1), konungs- (1), kórónu- (1), mann·drápara- (1), ó·friðar- (2), of·sóknar- (3), ó·vina- (1), pínslar- (1), refsingar- (2), sting- (1), vígslu- (6)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Björn Bjarnason 1905 43; Gunnar F. Guðmundsson 2000 77, 79; Seip 1955 48
Genre. (expected): family sagas [isl]: 23 (14); learned works [div]: 17 (4); historical works [his]: 16 (20); contemporary sagas [bis]: 15 (8); religious works [rel]: 14 (31); romances [rom]: 14 (12); legal works [jur]: 7 (11); charters [dip]: 4 (9); legendary sagas [fas]: 3 (5); þættir [tot]: 2 (3); unclassified [ ]: 0 (0);
EÞJ (red.) — December 2014
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net