stafr sb. m. [-s, dat. -; -ir]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) stav, (spadsere)stok, kæp
þui leggiom vér niþr stafe. oc styþiomc hverge viþr at vér lýsom þat at at trávst várt allt oc stoþ. er í guþs orþe
●Mess²15(1993) 55r34●●● Eɴ iɴ cristni maþr hafþi holaþan iɴan staf siɴ oc fǫlgitt þar gvll þat er hann atti at gialda
●Nik655 316þa seldi iɴ cristni maþr i hond gv̇þinginvm stafiɴ
~ lat.baculum
MirNic 15510 ●Nik655 319gv̇þingriɴ tók viþ ⸢stafnum [var. stafinum Nik2 3924]
●Nik655 323●●● Tacþv staf miɴ
~ lat.baculum itineris
PassJacFabr 5203 Jak¹Cod645 9315tóc hermogenes stafen postolaɴs. oc for til hvs siɴs ohrødr
Jak¹Cod645 9317þa var tekeɴ stafr sá. er át hafþe eɴ sele. thorlacr. þioɴ gvþꜱ. oc setr i keret þat es mvngáz efne var í
ÞBpCod645 1028Mart mæler hẏrningr sia er staf hævir i hændi oc uppi a sem vedrar horn biuct
ÓHLeg 3224hio hann niðr einn hesli vonnd ... ok reist nafn sitt a stavenom
Menota: 38ra38 Streng 19628Nu var ristið a stavenom
Menota: 38ra38 Streng 1981laupa framm innverðer ... meðr stofum ok svigum
~ lat.cum virgis et baculis
10431 Thom¹ 1049●●● hliop hann at Terrogant ok lavst með staf i hofvð honvm, sva at ‹hann› stack navsvm niðr
Flóv¹ 16330Gunnarr laust Þorgeir með stafnum
NjR1908 13512Hann laust niðr stafnum
NjR1908 3185Lagði hann þa af ser vapnin enn toc staf sinn
~ lat.baculum
Vulg 1Reg 17,40 StjC 4648tak staf minn i ho᷎nd þer
~ lat.tolle baculum meum in manu tua
Vulg 4Reg 4,29 StjC 61429hon (ɔ: Gríðr) leþi honvm ... staf siɴ, er heitir Griþarvolr
SnE 1068Maðr er ... kallaðr ... Stafr
SnE 14811(i kenning for mand) Viðris veðr er her kallat orrosta, en vondr vigs sverðit, en meɴ stafir sverþzins
SnE 1562Baðv menn hana styðia sik við staf
Thom³G 54310hann hafði i hendi staf. ok brodd i
BandM 2918hann hafði einn staf í hendi
NjM 15018Gunnarr laust Þorgeir með stafnum
NjM 1518Tre er ok uiðr ok reyner kallaðr er hǫggr (!). stofn eða stafr. fioʀ eða boʀr draugr
SnEW² 10513●●● hún fékk sik ekki upp rétt eðr gengit annan hátt, en hún dró sik fram með tveim stöfum
GBpD 1678Nv voro hestarnir *saman leiddir, oc beist hvartveggi vel, meðan þeir attv með ser at *skipta. Þa þotti Nicholasi fra Miofa-felli viafnt kæyrdir hestarnir, oc gort at mann-virþing; hafdi hann staf mikinn i hendi oc villði liosta hest nafna sins
StuᴵK 18314yfir þessa so᷎mu Jordan for ek fyrr meirr uidr einn staf
~ lat.In baculo meo
Vulg Gen 32,10 Stj¹ 18320Huat uilltu þer til festarpenings fá lata. sagdi Judas. Hun suaradi. Fingrgull þitt ok baug. ok þar med staf þann er þu helldr aa
Stj¹ 19717Þa sendi postolenn staf sinn ok let leggia yfir lik hans
Maurit 65436brýtr af skaptinu spjótit, ok hefir fyrir staf
Reykd 23421skorter æigi skynleysi med ymsri unꜳd fram i þat herbergi, at herra Thomas sitr i. Lokusueinar sla ser lausum med steingr ok stafi ok lata miok ferliga
Thom² 35115kastar þegar a brott stafnum
~ lat.baculum
52733 VP 52721slo þegar suo mikit ho᷎gg vndir eyrath med staf
BevB(2001) 2517Maðr fylgir þar hesti hverjum, er fram er leiddr ... ok hefir staf í hendi, ok klappar á lend hestinum, ok þar með styðr hann hestinn, þá er hann ríss
Ar 63336hann þottiz sia Ambrosium med elldiligu ꜳliti ok staf i hendi
~ lat.baculum
VitAmbr 2614 Ambr 5023laust hann nidr stafinum þrysvar
Ambr 5024berr nu ꜳ io᷎rdina stafnum, er hann hellt ꜳ
PErem 1874Benedictus stendr framme fyrir honum ok lystr med staf
~ lat.cum baculo
HelChron 106343 MarE 5414koma til hans sveinar tveir, ok klæddir illa ok ho᷎fdu stafi i ho᷎nndum
Gísl 5421helt með annarri (hendi) stafnum, er hann keyrði með hestinn
Gr 9921Grettir sagði, at frjálsmannligra væri nú at hǫggva sem stœrst heldr en berjask með stǫfum sem fǫrumenn
Gr 1033hann veifði stafnum annat skeið yfir höfuð mönnum
Mág² 7117lavst hann ⸢stafnvm [var. stafinum Ambr 5024] þrysvar nidr
AmbrReyk 9120lavst nidr ⸢stafnvm [var. stafinum Ambr 5027]
AmbrReyk 9122stafur og lijka krakur
DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 52232stafur
~ lat.Virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt
2217 (Vulg Psalm 22,4) GlossPsalt 2318Karvel segir hann ⸢stafr [var. Sęmd KlmA1980 2121] þinn er brotinn ok ꜳ ek af þui þ‹e›tta mꜳl ecki vid þik
KlmB1980ˣ 2096●●● þar setti hann nidr staf nybirktan er þeir kaulludu lanndkonnud
LdnHb105ˣ 6416
● ganga við/með staf
of morgenen. es hon. vacnaþe. þá gek hon meþ staf en var scams bragþꜱ alheil
ÞBpCod645 1514●●● matti haɴ ganga sealfr við staf nꜹd synia siɴa. oc la þo i recki‹v› iamnan þess i millvm
JBpAFrg(2003) 441mátti ekki ganga mema við staf
NjR1908 3294mátti hann ekki ganga nema við staf
NjM 35914Eymundr ... gengr vid .ij. stafui
Eym 12824
● stafr ok skreppa
mataþiz Ꜹþun vti sem siþr ‹er› til Rumferla meðan þeir hava eigi kastat staf oc screppo
AuðMork 1848er hann þegar rettnæmr þo at hann kaste eigi staf ne skreppo a þingi
Landsl 7115þeir hafa eigi kastað staf ok skreppv
AuðHulda 422taka menn þar sta‹f› ‹ok skreppu› ok vigslu til Rom-ferdar
Encᴵ 149þa menn. er taka staf og skrep‹p›v. og fara til Jorsala
DI I (*[c1176]›AM 186) 23324Knutr konongr gerðe færð sina af Englande suðr um sia. toc þer staf oc skræppu ... gecc til Rums suðr
FskAˣ 18815
2) (spec.) bispestav
Nu hefi ec mitr oc þaɴ staf er ec scal bera at pauans boðorði. En þat er stal-hufa oc sverþ
Sv 1366biskup ... uigðr til ⸢starfs [var. stafs OsloUB 317 4° “B”]
var. EiðKrA 38516: OsloUB 317 4° “B”●●● hann (ɔ: byskup) skal taka af vigslu sínne af erkibiskupí. fíngr gull ok glofa staf ok hufu
VígslB 11124Enn er þeir vælltv vm dominn a þingi, þa geck biskup til doms við staf oc stolv oc fyrir-bavþ þeim at dæma prestinn. Enn þeir dæmdv æigi at siðr
StuᴵK 27624ræiknadizst suo mykit góðz kirkiunnar a holum ... skrindwkar .ij. stafuir .ij.
IslDipl (1396) 12435
3) pæl, stolpe, dørstolpe, støtte, søjle
●●● Stauir þeir er upp helldo reckiunni varo af brenndo gulli. En reckiu klæðe hans kunni engi virða. sva varo þau dyr ok ágǽt
Menota: 42rb36 Streng 2409þeim liggia við .iij. aurar við staf hvern. oc sva firi staflægiu hveria. oc sva firi fleyðri hveria. oc fa þo til at siðarr se
Gulᴵ 10114●●● Vnder bryggionum voro stafir. oc sto‹ð›o þeir niðr grvnn í anni
ÓH 432En Olafr konungr oc Norðmanna lið með honom rørv allt upp undir bryggiornar oc baro *kaðla um stafina þa er upp helldv bryggionom. Toco þa oc rørv avllum scipum forstreymis. Stafirnir drogvz með grunnino allt til þess er þeir varu lauser vndir bryggionom
ÓH 444Micill camaʀ var i garðinom oc stoð a staufum en rið upp at ganga til dyranna
ÓH 17614(fig.) Geirmundr ... kennir barnit ok þykkisk vita, af hverjum ⸢rifjum [var. stavfvm AM 162 E fol “E”] vera mun
var. Laxd 1035: AM 162 E fol “E”(fig.) vaknar .G. (ɔ: Geirmundr) ok sezk vp oc kener barnit oc þykizt vita af hverivm stꜷfvm vera mvn
LaxdE 3291Castalarnir varo sva gervir at stafir .iiii. stoðu oc syllr upp imilli
Sv 18621hann let gera flaca af viðum oc undir digra stafi. oc let þat bera upp undir castalaɴ
Sv 18636●●● i þesso huse voro reistir upp .xx. stafír. hafír. oc dígrír. stoðo þeir i hring. þar var upp af huelft rafit
Rauð4 6682Egill var bundinn við staf einn bæði hendr ok fætr
EgM(2001) 6917Egill færðiz við ok treysti stafinn til þess er vpp losnaði or golfínu
EgM(2001) 6919af stafnum
EgM(2001) 6920geck vm golf þuert þangat er Armoðr sat. hann tok hondum i axler honum. ok k[n]eikti hann vpp at staufum
EgM(2001) 13718hann hafði þá lagt af sér kápuna ok svá vápnin ok sat þá upp til stafa
Laxd 2427bryniolfr skilldi eiga fiora asa ok atta stafi ok fiǫgur þuertre ok tuęr syllr ok allan fornan uid þann er þa uar j rafri stofunnar
IslDipl (1377) 5729Rétt er honum at brjóta hús til þess at fœra ker sitt út, ef hann bœtir húsit jafnvel aptr sem áðr var, ella fœri út í stǫfum
Jb 1378sua var skipat sessum at id nedra megin vid ⸢stafina [var. instafana Hák81 5962] sat konungrinn
HákFlat 16936Villdv svmer hafa þav (ɔ: tréin) til sylla j mvsteret. Sumer villdv hafa þav til bitha. Enn svmer villdv latha vera til stafa
KrossOrigD 5415stígr hann á ⸢stafinn [var. staurinn], ok ríðr þar eptir, sem piltrinn fór undan
ÞorstBm 17621kiertapijpa j staf og klofui
DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 57236geck vm golf þuert þangat er Armoðr sat. hann tok hondum i axler honum. ok k[n]eikti hann vpp at ⸢staufum [var. stafnum var. Eg 26312: AM 453 4°ˣ “K”]
var. EgM(2001) 13718 → var. Eg 26312: AM 453 4°ˣ “K”eyrdi hann þa onnguu þui, er fyrer vard, huortt sem var þili edur stafur edur menn; so þo ad elldar væri, þa od hann
Fljˣ 922var skálanum læst, en lykillinn greyptr í stafinn
Jǫkulˣ 483
4) grænsepæl, grænse
a nylændom allum innan stafs bæiði sa bonda boðgreiðzslu er iorð a. a þingi
FrostKrᴵ 13821a nylendum allum innan stafs beiði bꝍndr boðreitzlu sa er iorð a. a þingi
Landsl 1406a nylendom ollum innan ⸢*stafs [non emend. starfs]
JKr 3576n.●●● Ef menn brenna anduirci manna ... eða þann garð er sá scal upphallda. eða sætrs innan stafs. oc þau er eigi eru i almenningum. bꝍti spell
Frostˣ 24411Of eigner þęr er vtan stafs ero kallaðar ok i almenningum ero gorvar þa ...
FrostÁMˣ 2331
5) stav i kar, tøndestav
6) (om ngt som benyttedes ved afguders dyrkelse)
7) bogstav, runebogstav
List þessi heitir algorismvs. hana fvndo fyst indverskir menn ok skipvdv med .x. stofum. þeim er. sua erv ritnir
Algor 4173Stafr er hinn minzti lvtr raddar saman sættrar, sæm rita ma
~ lat.Littera est pars minima vocis compositae
3727 Gramm³748 372●●● ver skiptvm bækr i capitvla, æn capitvla i clꜹsor æða vers, æn clꜹsvr i malsgræinir, malsgræinir i sagnir, Sagnir i samstǫfvr, samstǫfvr i stafi
Gramm³748 378Ænn þo ærv æigi stafir natvrliga oskiptiligir, þviat stafr ær rꜹdd, ænn rꜹdd ær lopt æða af lopti formærat
Gramm³748 379J þæssv stafrofi ærv ok .v. stafir, ær ver kollvm dvmba stafi. þat ærv: (skrevet med runetegn) f þ k t b
Gramm³748 4411her ær sol (runetegn tilføjet) fyrst skipat ok bæði sætt fyrir s latinv staf ok z girzkan staf ok kollvm ver þat knæsól, æf hon ær sva gær: (skrevet med runetegn)
Gramm³748 463Enn af þvi at tvngvrn[ar] erv [v]likar hverr annaʀʀi. þær þegar er ór æinni ok hinni somv tvngv hafa gengiðz ęða græinz þa þarf vlika stafi í at hafa
Gramm¹ 2067●●● y hann er grickskr stafr ok heitir þar ui
Gramm¹ 2383& er helldr sam stǫfon enn staf‹r› ok ero stafaðir saman e ok t i latinv. enn e ok þ. i orv malí es hafa skylldí
Gramm¹ 2401Samstafa hefer .iiij. tilfelli staf ę (ɔ: eða) tǫlv
Gramm³W 810●●● hvi þessir fimm stafir væri í nafni Marie guðs móður, sem ero, ok hvat hvergi þeira merkti
MarS 77hinir fyrstv stafir i fim psalma vpphfvm gera samanleiddir hvnangfliotanda drotningarinnar nafn Maria
MarS 23714flaug elldíng sua næʀ ... at laust or stafinn c. or nafní cesaris
Gyð(1995) 12810takandi i brott hinn sidarsta staf af hennar nafni
Stj¹ 11526hann hafdi sva skiotliga nidr lagit þat kvaterni, er hann ritadi ꜳ, ‹at› hann hafdi halfgervan stafinn
VP 61014i þvi hornne voru ristnir hverskyns stafir ok rodner med blode
Vǫls 8719les brudurin upp stafina hinu hægra megin a klædinu
Vikt 4715●●● skal telia tvo daga a staf þann, er Mathias dagr er ꜳ, þat vor er hlaupar hefst upp
Encᴵᴵ624 1433Þetta vers kennir, a hverium staf ingengr hver manadr
Encᴵᴵ624 18915●●● Rist ꜳ kefli stafi þesꜳ edur bladi ok legg unndir bordit
Med434 1315var þar lagdr nidr j eina kistv þeirre sem skrifat var ꜳ vtan med ebreskvm stofvm þeim er skyrdv j fra hverrss likame þar var hirdr
StephReyk 23333þad gott sem mier var kent las eg skiott og hraparliga afsnidandi fyrir fliotleika saker framburdarins stafinn og orda samsto᷎furnar
DI VI (*[1479]›JS 308ˣ) 23919Sólar ǫld sýnir páskahald, á hverjum staf páskadagr verðr hvern vetr í gǫmlu ǫld
Encᴵᴵ727ˣ 20116sva er ritit girzkum stofum a leiði hennar
ThPost¹ˣ 71524
8) rimbogstav, stavrim
Her er staf setning sv, er hætti ræðr ok qveþandi gerir, þat erv xii. stafir i eyrindi, ok erv iii. settir i hvern fiorðvng
SnE 2142i fyrsta visv orði mvn sa stafr fiɴaz tysvar standa firir *samstǫfor, þa stafi kǫllvm ver stvðla
SnE 2146Ef hofvtstafr er samhlioþandi, þa skvlo stvðlar vera eɴ ‹en› sami stafr
SnE 2148
9) (boglig) færdighed, kundskab, lærdom
II. (cogn.)
III. (y. no.)
IV. (poet.)
V. (propr. topogr.)
Form.: staf (46); stafnum (10); stafi (10); stafr (8); stafinn (7); stafir (7); stafs (5); stofum (4); stafur (3); stafina (3); stavenom (2); stafuir (2); stǫfum (2); stafuer (2); stafnvm (2); staufum (2); Stafr (2); stafa (2); stafír (1); stafwir (1); stafr (1); stofvm (1); (1); stöfum (1); stafinum (1); stafe (1); stöfom (1); Stafs (1); stafiɴ (1); starfs (1); stafen (1); staf (1); stꜷfvm (1); Stauir (1); stafui (1); stavfvm (1);
Comp.: bagal(s)- (1), barúna·eið- (1), birki- (1), bókar·eið- (2), bók- (11), brodd- (10), bug- (1), byskups- (3), dura- (3), dyri- (13), dyru- (2), eið(s)- (70), fara- (1), ferða- (1), fjaðr- (4), frammi·stǫðu- (1), gaut- (2), gull- (24), há- (12), hesta- (5), hirð·stjóra·eið- (1), hirtingar- (1), hjarð·reka- (1), hlaup·árs- (1), hljóð(s)- (5), hnykki- (1), horn- (20), hugganar- (1), hyki- (1), hǫfuð(s)- (6), inn- (2), járn- (15), kastala- (1), kertis- (1), kirkju- (1), klafa- (3), konungs·eið- (1), krók- (2), kvein- (2), kyn- (1), latínu- (6), letr- (1), leyni- (2), límingar- (2), mál- (1), merkis- (1), niðr·lags- (1), pál- (19), pík- (6), pílagríms- (3), prika- (1), prik- (8), príma- (2), prím- (1), raddar- (3), rann- (1), raunar- (4), reyr- (1), rúm- (6), rúna- (3), seið- (1), smá- (1), tafl·byrðings- (3), tal·byrðings- (1), undir- (1), upp·hafs- (3), út- (1), van- (1), vara- (1), viku- (5), øxar- (2)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer; Anm _; Bin item -stafr; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH (cf. corr.); AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL
Litt.: Berg 1972 [KLNM 17] 224; Falk 2005 [VMS 1] 17; Gerhold 2002 85, 88, 94; Hagland 1993 [ÍMAM 15] 163-167; Haraldur Bernharðsson 2004 [Gripla 15] 209; Holtsmark 1958 [KLNM 3] 476; Kock 1912 [ANF 28] 199-205; Magnús Snædal 1993 [ÍMAM 15] 210; Reinton 1956 [KLNM 1] 421; Seip 1955 85, 86; Tryggvi Gíslason 1971 [KLNM 16] 535; Valtýr Guðmundsson 1889 119
Genre. (expected): religious works [rel]: 49 (35); family sagas [isl]: 20 (16); historical works [his]: 13 (23); legal works [jur]: 11 (12); charters [dip]: 10 (10); learned works [div]: 8 (4); romances [rom]: 8 (13); contemporary sagas [bis]: 7 (10); þættir [tot]: 7 (3); unclassified [ ]: 2 (0); legendary sagas [fas]: 2 (6);
ÞH (red.) — February 2014
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
staðr - stallr
...