bak sb. n. (ONP)

bak sb. n. [-s; *-]

Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English

I. A.

1) (menneskes) ryg ⫽ (person’s) back

●●● þa fell ór rę́fri ovan tre mikeþ oc þvngt. oc com a bac henne. oc lamþesc firer bøþi hryɢreɴ. oc øɴor beinen þarer á com ÞBpCod645 30¹⁷
●●● Nu scal sór oll meta a brioste. En holfo dyrra a bake en a brioste Gulᴵ 68³
●●● kona ein ok gamall maðr mvndi bera svein a bake ok anaʀ sveinn mvnde ganga hia ÓTOddS 8²⁵
●●● biðr þa sina menn snvaz at bokvm (med ryggen mod hinanden ⫽ back to back) ok veriaz vel ok drengilega Hem544 46²⁰
●●● Hann segir: Hér er Kaupa-Heðinn. Hǫskuldr segir: Breiðari mun um bakit (mere bredskuldret, cf. Blöndal bak: breiður um bakið “... overf. fremragende” ⫽ broader in the shoulders): ek get verit munu hafa Gunnar frá Hlíðarenda NjR 65⁸
●●● ho᷎fdu þeir hann at skotspæne, ok skaut annarr þeira til baks en annarr til bringu ~ lat. a dorso VitPat 895¹³ VP 651¹²
●●● la knifriɴ aptr a ⸢bak [var. backi Holm perg 1 fol “B”] Hallfreði var. Hallfr61 82⁸: Holm perg 1 fol “B”
●●● foru um allt ho᷎rund hans bædi um bak ok briost ok sidur ok kvid Vinc 323¹³
●●● sia muntu bak mitt. enn andlit mitt muntu eigi sia mega ~ lat. posteriora mea Vulg Exod 33,23 Stj² 314⁸
●●● Hrygg ok bak skal smymria (!) med þvi vid brot fallz sott MedMisc 75⁷
●●● (i gåde ⫽ in a riddle) Góð er gáta þín, Gestumblindi, getit er þeirar; þat er skjǫldr ... hann berr opt blóðugt bak HeiðrHˣ 76¹³
●●● hann reist ǫrn á baki honum við þeima hætti, at hann lagði sverði á hol við hrygginn ok reist rifin ǫll ofan á lendar Hkrᴵˣ 141²⁰
●●● þeir ... er við árarnar eru ok bǫkum horfa við óvinum sínum Hkrᴵᴵᴵˣ 405⁹
÷ hann villde sec eigi þat henda lata er alldregi hafðe fyʀ orðet. at hans v́vinir ǫ́tte á bac honom at sia ~ lat. tergum ostenderet hosti Alexandreis 241¹⁴ (IX 370) Alex 139²⁸
÷ nv er hitt mitt rað at hvartveggi occaʀr stigi af sinvm hesti oc hvaʀr occaʀr snvi baki til annars. en ef ec þori eigi at veria mic þa calla mic aldrigi þinn svn Þiðrᴵ 217⁷
÷ Ketill kippir honum Gisla inn af garðinvm ok kastar honum a bak ser. Ecki sia þeir at honum yrði mikill þungi at honum Heið 86²¹
÷ kona ein ok gamall maðr mvndi bera svein a bake ok annaʀ sveinn mvnde ganga hia ÓTOddS 8²⁵
÷ heyr þar eilifa vfrægd er þv skalt nockvt ræðaz eða venda ⸢bak [var. baki TrójS 114⁹] moti vvinuvm þinum ~ lat. terga refers IliasLat 13¹³ TrójHb 114²¹
÷ gera kros a bake oc a brioste. oc i huærium stað. er krismu skal a læggia EiðKrA 375¹⁰
÷ sá var vel vápnaðr, maðrinn, ecki mikill á baki, ok þó inn kvikligasti HG 56³¹
÷ Minn hinn minnzsti fingr skal yðr verða bræiðari en bak favðvr mins ~ lat. dorso patris mei Vulg 3Reg 12,10 StjC 578²⁶
÷ dottir hiervsalem skekr at þer ho᷎fvð sitt. er hon ser a bak þer ~ lat. post tergum tuum Vulg 4Reg 19,21 StjC 644¹
÷ Þa batt Skrymir nest þeira alt i eiɴ bagga ok lagþi a bak ser SnE 51¹⁵
÷ Tekr Skrymir nestbaɢann ok kastar a bak ser ok snyr þvers * i skoginn fra þeim SnE 53¹⁰
÷ uapnin uafdi hann i yfir ho᷎fn sinni ok gerði ser af bagga ok batt a bak ser ~ Finnur Jónsson 1886-1888 [STUAGNL 17] 137⁶ Eg WolfAug 9 10 4° 38v²¹
÷ kom at honum biörn or skógi ok drap í sundr hrygg í baki honum MarB 144²
÷ Þat veitte þeim Biarnar-monnum þyng‹s›t, er þeir toko griotit þat millvm herða ser, er bocvnnvm horfðv við, er hinir fenge eigi niðr drepit með hlifvnnvm, er moti þeim Lopte horfðv StuᴵK 345²⁵
÷ la knifriɴ aptr a ⸢bak [var. backi Holm perg 1 fol “B”] Hallfreði Hallfr61 82⁸
÷ hann snaraði at Hallfreði sem harþaz með reidda o᷎xina ok hio til hans .ij. ho᷎ndum vm þuert bakit Hallfr61 82¹²
÷ þeir ... er við árarnar sitja. ok ⸢bakí [var. bǫkum Hkrᴵᴵᴵˣ 405⁹] horfa við vvínum sinum Huldaᴵᴵ 292¹³
÷ Enn sua gyrdiz hun (ɔ: Gaths ǽtt) sidan um ⸢bak [var. bakit AM 227 fol “B”] aptr. at cf. Gáth man ... um bakit aptr suerdi dyrdaz 233³¹^-33 Stj¹ 234⁴
÷ hann uar farinn ofan til arinnar at hoggua hrisbyrde a bak ser. hann hafde lagt hana upp a bak ser FbrFlat 105³³
÷ Hann bra þa saxi ok reist blodo᷎rnn a bake honum OStór 531²
÷ ok er hann var lagztr niðr, þá kastaði hann sverðinu á bak sér, at hann hafði at vopni Án 345²¹
÷ kom hann heim, ok hafði stól á baki sér Ket 109¹⁸
÷ og koma þeim þá j opna skiolldv ef þeir vilia flya til borgarinnar sem mig varer at ꜳ̈ þessum degi munu þeir syna oss bak sitt ádr létti Adon 207³
÷ Liostu drottinn bak ouina hans ~ lat. dorsa Vulg Deut 33,11 Stj² 347²⁹
÷ Þú skalt strjúka bak mitt við eld Gr 38⁵
÷ gerðisk Ásmundr heitfengr mjǫk ok eggjar Gretti at strjúka fast bak sitt Gr 38¹⁰
÷ grettir skyldi hrífa bak Ásmundar Gr 38¹⁵
÷ þarftu eigi at varask, at hann geri þér mein, síðan er hann snýr baki at þér Gr 154²¹
÷ fley‹gir› honum aptur yfir bac ser Hect 107¹⁷
÷ kom Hálfdán sverðshöggi á Jökull um þvert bakit, ok beit ekki á, var Jökull þo í aungri brynju ÞorstVík 398¹⁵
÷ Snérust þeir bræðr þá bökum at, ok vörðust þá enn vel ÞorstVík 437¹
÷ ⸢ver þú eigi meirr baki [var. Snu þv konungr eigi meiʀ baki við at veria ÓTᴵᴵ 261¹³] lyptingina en ek mun verja stafninn Hkrᴵˣ 440¹⁴
÷ skerr med þeim sama knifi ꜳ halsinn, suo at ecki hellt hofdinu, ... vtan skinnit ꜳ bak MarD635ˣ 1197¹¹
÷ Þórir hafði haft tygilkníf á hálsi, sem þá var títt, ok kastat á bak sér aptr Ebˣ 161²²

2) (dyrs) ryg ⫽ back (of an animal)
● á bak [e-u] op på (heste)ryggen, op på hesten ⫽ on horseback, onto a horse

● á baki [e-u] på hesteryg, til hest ⫽ on horseback

● af baki [e-u] ned fra (heste)ryggen, af hesten ⫽ down from the (horse’s) back, off the horse

3) planke (buet på den ene side, cf. Blöndal, bak def. 4) ⫽ plank (rounded on one side)

●●● Jtem lagdi brandr ... xij fialir. iij bo᷎k. sẏllar efni. as einn DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 518¹⁷

B. i forb. m. præp./adv.

● á bak
1) [e-m/e-u] bag, bagved, på den anden side af ⫽ behind, on the other side of

2) omme på ryggen, bagtil ⫽ behind (sby’s) back

3) bagud ⫽ to the rear

4) bagude, i bagerste række ⫽ at the rear

5) [e-m] bagover ⫽ backwards

6) tilbage ⫽ back

7) baglæns ⫽ backwards

8) [e-u] (temp.) efter ⫽ (temp.) after

9) [e-m] (temp.) tilbage ⫽ (temp.) back

●●● er (hann) hvgsande ꜳ bak sier aftvr hveria sæta og goda hvild og frid er hann hefvr skilizt vid ~ nty. vnde denket to rugge LegGregPass 375ra³⁵ GregReyk 39¹⁴

● á baki [e-rs / e-u] bag, bag ved ⫽ behind

● bera á baki (sér) sǫk/drap/... bære skylden (for ngt), være skyldig (i drab/...) (cf. binda á bak) ⫽ bear the guilt (for sth.), be guilty (of killing/...) (cf. binda á bak)

● bera á baki ... vetr have ... år på bagen, være ... år gammel ⫽ carry the weight of ... years, be ... years old

●●● seg mer. huerssu marga vetr. er þu ber nv a bake Menota: 38vb¹¹ BarlA 70²

**● berr (vb.) á baki** [e-t] (ngt) er følgen, (ngt) bliver resultat ⫽ (sth.) is the consequence

●●● vill Ragnar eiga hiuskaparfar vid konu sina, enn hun bidz undan, þviat hun segir, at a bake munde bera nockut, ef hun redi eigi Ragn 128²⁷

**● berr (adj.) á baki** blottet på ryggen ɔ: ubeskyttet, forsvarsløs ⫽ barebacked ɔ: unprotected, exposed at the rear

●●● (proverb.) Berr er hverr á bakinu, nema sér bróður eigi Gr 260²¹

● binda á bak
1) [e-t] [e-m] binde (spec. tyvekoster) på ryggen (af ngn) (cf. Wennström 1936, 476-479) ⫽ tie (esp. stolen goods) on sby’s back

2) [e-t] [e-m] påføre ⫽ inflict

●●● með huerri skynsemd. er þu villt þa þungu byrði ⸢a mer bak binnda [var. mer a bac binda AM 232 fol]. er þu villt sials þins herðar vndan fœra Menota: 93va⁷ var. BarlA 177²⁸ → Barl AM 232 fol 47va⁷

● brjóta á bak
1) [e-n] lægge (ngn) ned på ryggen, besejre ⫽ pin (sby) down on his back, overpower

●●● mantu eigi þat, er ek braut þik á bak, ef ek vilda, ok vartu vetri ellri (ɔ: eldri) Hkrᴵᴵᴵˣ 291²¹

2) [e-t] gå imod, trodse ⫽ go against, flout

● á bak ok fyrir for og bag, overalt ⫽ behind and in front, all around

●●● su riddarligh herneskia, er honum fylgir ok uerndar ꜳ bak ok fyrir, skal nu hallda hann auruggan fyrir huerium manni Thom² 430³³

● ganga á bak [e-u] bryde (ord, overenskomst, etc.), trodse ⫽ go back on (sth.), break (one’s word), flout

● hafa á baki (sér) ... ár/vetr have ... år på bagen, være ... år gammel ⫽ carry the weight of ... years, be ... years old

● hlaupa á bak [e-m] angribe bagfra, falde i ryggen ⫽ attack from behind

● koma á bak
1) [e-m] angribe bagfra, falde i ryggen ⫽ attack from behind

2) følge efter, komme i tilgift ⫽ happen as a result, happen in addition

● láta á bak/baki sér [e-t] lade bag sig ⫽ leave behind

● leggja á bak [e-t] [e-m] beskylde (ngn) (for ngt) ⫽ blame (sby) (for sth.)

● leggja á baki [e-n/e-t] vende ryggen, lade hånt om ⫽ turn one’s back on, renounce

● líta á bak [e-u] se tilbage (på ngt) ⫽ look back (on sth.)

●●● (fig.) Nu megoþ er þat ǽtla ef ér vileþ léiþa athuga. hvesso vel su þióþ mun þa umb hyggiasc. es hon lítr þa a bac vꜵlkom þéim oc vaɴdrǽþom ... es hon þolþe i þessom heime ●HómÍsl¹⁵(1993) 21v²⁵

● sjá á bak [e-m] se ryggen af ɔ: tage afsked med ⫽ see the back of ɔ: part company with

●●● þó at mér þykki mikit fyrir at sjá á bak ykkr báðum sonum mínum, þá ... Gr 223¹³

● slásk á bak [e-m] angribe bagfra, komme uventet bag (ngn) ⫽ attack from behind, come up (on sby) from behind

● vera á baki være følgen, blive resultat ⫽ be the consequence, follow as a result

●●● Þó at þat væri á baki, at ek sæi aldri Ketilríði heðan af, þá vilda ek þat þó heldr en gera Hólmkeli nökkut mein Vígl 100¹⁷

● verpa á bak [e-u] forkaste, lade hånt om ⫽ dismiss, disregard

●●● En þu hataþer læreng oc varptu róþom mínom a bac aftr ~ lat. retrorsum Vulg Psalm 49,17 ●HómÍsl⁶⁰(1993) 100r¹⁶

● verpa á bak sér vápnum tage våbnene om på ryggen ɔ: give op, kapitulere ⫽ place one’s weapons on one’s back ɔ: give up, capitulate

● leggja af baki [e-t] løfte fra sine skuldre ɔ: befri sig for ⫽ lift from one’s shoulders ɔ: unburden oneself

●●● hefir ek nu ẏduar þio᷎nostu madr lagit þetta ranglæti mer af baki ~ HMSᴵᴵ 103²³ ●Nik Holm perg 16 4° 30v¹

● at baki
1) [e-m] bag, bag ved ⫽ behind

2) ?på flugt ⫽ ?in flight

**● berr (vb.) at baki** [e-t] (ngt) er følgen, (ngt) bliver resultat ⫽ (sth.) is the consequence

●●● vissi ek þat, er Dís var horfin at heillum, at mikit íllt mundi at baki bera ÞorstVík 398²²

**● berr (adj.) at baki** blottet på ryggen ɔ: ubeskyttet, forsvarsløs ⫽ barebacked ɔ: unprotected, exposed at the rear

● láta at baki (sér)
1) [e-t] lade bag sig ⫽ leave behind

2) [e-n/e-t] vende ryggen, lade hånt om ⫽ turn one’s back (on sth.), renounce

● leggja at baki sér [e-t] vende ryggen, lade hånt om ⫽ turn one’s back on, renounce

● venda at baki sér vápnum lægge våbnene på ryggen ɔ: give op, kapitulere ⫽ place one’s weapons on one’s back ɔ: give up, capitulate

●●● þæir (ɔ: byskuparnir) villdo æige mvna ne nockora skyn fyri þi vallde ... gera, er þæir æigo meðr retto fyri svara, ⸢nema vænda sinum guðleghum hervópnum hærvilegha ser at bokum [var. þvi uerpa þeir hefiliga sinum heruopnum ser ꜳ bak Thom² 341²²] Thom¹ 86⁷

● verpa at baki sér [e-t] forkaste, lade hånt om ⫽ dismiss, disregard

●●● suo bakferlada eg þessar og adrar gudligar skipaner at eg framde iafnliga minn vilia j o᷎llum hlutum. enn eg varp mier at baki bodord kennimanna DI VI (*[1479]›JS 308ˣ) 240²¹

● til baka (fig.) tilbage ⫽ (fig.) back

● taka um allt bak [e-m] (fig.) ramme så det kan mærkes ⫽ (fig.) make a lasting impression

● snúa baki við
1) [e-m] vende ryggen til ⫽ turn one’s back on

2) [e-m] vende om, flygte ⫽ take to one’s heels, flee

3) [e-m] vende (ngn) ryggen, svigte ⫽ fail (sby), let (sby) down

C. bak (= adv.)

● bak aftr bagover, baglæns ⫽ backwards

●●● hrutu bak aptur af sinum hestum ok sodlarner med þeim Rém 256³³

● bak ok fyrir for og bag, overalt ⫽ behind and in front, all around

● koma bak være følgen ⫽ be the consequence

●●● Hedinn kuaz alldri hirda huat er bak kæmi Sǫrla 280²⁴

● bak við [e-t] bag ved ⫽ behind

●●● gieck hann med allre avdmivckt einn saman j eitt lithed skoth bak vid hvrdina ꜳ kirkivne og badz þar fyrer ~ nty. achter der dore LegLazPass 5vb²³ LazReyk 176²¹

D. bak (= præp.)

[e-u] (temp.) efter ⫽ (temp.) after

●●● fara síðan norðr bak jólum StuᴵR440ˣ 23¹¹

II. (cogn.)

●●● Þorgauti bak DN XIII (1325) 5³⁴

(Unsorted)

Form.: bak (167); baki (100); bac (37); bake (22); baci (4); bakit (3); bakí (3); baka (3); back (2); backi (2); bokvm (2); bachenv (1); bocvnnvm (1); bachi (1); baks (1); bo᷎k (1); ▹b◃ak (1); bökum (1); bace (1); bokum (1); bakj (1); bakinu (1); bǫkum (1); backe (1);

Comp.: bulli- (1), flǫsku- (3), handar- (8), hest- (12), hests- (5), hross- (4), hurðar- (11), húsa- (1), hús(s)- (12), kór- (1), lǫngu- (2), tǫsku- (11), þver- (3)

Gloss.: EJ _; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin; Rím; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _ „ til baka; AH; AJ; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _;

Litt.: Teleman 2008 [ANF 123] 92-93; Wennström 1936 476-479

Genre. (expected): family sagas [isl]: 77 (43); religious works [rel]: 64 (95); romances [rom]: 47 (37); contemporary sagas [bis]: 46 (26); historical works [his]: 45 (62); legendary sagas [fas]: 27 (15); legal works [jur]: 21 (34); þættir [tot]: 15 (8); learned works [div]: 8 (11); charters [dip]: 7 (27); unclassified [ ]: 1 (1);

External (non-ONP) resources:

...

IN PROGRESS

...

Lexicon Poeticum (2nd ed.)

This uses metadata and images from septentrionalia.net

b - baldrshagi

...

Cookies

ONP: Dictionary of Old Norse Prose

Word