nýtr adj. [compar. -ri, superl. nýztr/nýtastr]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) [e-u / at e-u / til e-s] nyttig, som er til gavn og nytte, gavnlig, brugbar
at eige egiaþe ovvɴd ohlvþna menn at hafna nvto verke
~ lat.utile opus
528 ●Eluc674(1989) 53En osǿmpt es at ver tǿmemk af nyto erfeþe til iarþlegs galéysess. þa es ver scolom hallda miɴing himnescrar hvílldar
HómÍsl¹⁰(1993) 12v26epter dagmól var hon at veralldlego verke. aɴattveggia at dýrlegom vefnaþi. eþa aɴat necquat nytt at viɴa
HómÍsl³⁶(1993) 59r29villo meɴ, þa es lata sem *[re]tt (ms. nitt) kenne
PhysFrg¹ 26021 → ms. 1v9Fogr er ræin grandværi ungra manna ok ynnileg guði ok nyt til alz goz
~ lat.ad omne bonum utilis
9332 Alk619 9317Þeir scolo sva telia i haga at þeir hyɢi at eigi myni fe at nytra at færa se í. enda er þo scipat til fullz
GrgKonᴵᴵ 898illa gerir þv þat er þv villt beria sma sueina þa er nockot nytt vilia gera. en þv gerir æcki næma illt æitt
Þiðrᴵ 3073Engi maðr hævir sa verið með minum fæðr ... er sua havi at far‹i›t sem þu er æcki uetta hævir forvitnaz nema nytt æitt
Þiðrᴵᴵ 972meli ek þetta eigi fyr þvi at ek vnna monnvᴍ eigi at niota gripa minna ef ek vissa at ⸢nytt [var. nyttivm Eb445b(2003) 2422] mętti at verða
Eb162E(2003) 2431eigi er rett at hafa eyrað til nytrar keningar en hiartað i oðrvm stað
ViðrLS544(1995) 2131þeim þotta ek æigi nytr til at vera i oʀostum með þeim
SvEirsp 42111þa er þættæ mykill rettærbott ... þæim sik vilia till nyttra luta hafua
RbHM (*1293) 214er dagaþi, stoþv vpp allir dꜹþir menn ok bꜹrþvz, ok ꜹll vappn voru þa nyt
SnE 1555sagði til þess fé nýtt vera, at menn miklaði sik af
Laxd 2754Þa kom matkrákr i sto᷎funa ok hio með sverði aa baaðar henðrnar ok af aðra, enn aunnvr loddi við ok varð alldri nýt
StuᴵᴵK 5310þeir bioða engi nyt boð fyrir sik
ǪgmÓT 54huerum nytum manne ber uel af reittri naturu. þæim at hialpa er þyrptugr er
BarlC 20911fekk ek kníf þenna þar; en ef svá væri, at þér þœtti nýtr, þá mun ek þér gefa
ǪrvM 13811kvikfé skulu þeir telja í haga svá at þeir hyggi eigi at nýtra at færa sé, ok sé þó skipat til fulls
Jb 1225ef þér erut nokkuru nýtir, þá gángi þér út af borginni
Trist² 749nú væri ráð, frændi! at duga vel, ok aka heyi í dag, þvíat allir eru í önn ⸢nýtir [var. neytir AM 471 4° “B”]
Ket 1104hui rǫðer þu sua ferllig orð? ⸢Magun ... bukr [var. at ecki nytt ma af þer gera AM 533 4° “C”]
var. ElisA 3210: AM 533 4° “C”Mikinn berzt Sigurdr ꜳ̋ ok uæri þat uel. ef hann uæri nytur til uercks
ÓH1008 7776firi þui at fadir minn var bædi vitur og goduiliadur. þá fann eg hann j blijdu skapi þegar hann heyrdi at þat var erindi mitt at leita nytra sida
KgsE 120Enn þott liotlegur kaupmale og ad retttindum o matulegur være a þessum kyrkjum gio᷎rdur, atte þad ad standa j ho᷎num sem nockru var nytt, enn hitt sem fyrer ondverdu var o nytt matte aungva hefd gio᷎ra nie band og atte fyrer ecke ad halldast
ÁBpˣ 2312þetta hefur Eẏrijkur til lagid. hokul nẏtann med fvstan
DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 56422alltarisdvkur nýtur og annar forn
DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 5751aller utlendzskir kaupmenn þæir sem hingat koma, af hværiu lande sem þæt er med siinum reetferdeleghom kaupœyri oc med nytum lutum fara fram
DN VII (*1331›DonVar 1ˣ) 15211skulu þesser menn allir grið hafa er drepet hafa frendr vara firir augum oss. ækki nytt gerom ver her at þui
FskBˣ 10120þat sǫ́ hǫfþingiar oc góþer menɴ at Ísleifr vas myklo nýtri en aþrir keɴimenɴ þeir es á þvísa laɴdi nę́þi
Íslbˣ 3419þeir urþu aller hǫfþingiar nýter
Íslbˣ 3422sa gud ... er þu þionader medann þu varst nockrv nytur
MírmA179(1997)ˣ 1234
● nýtr (at) engu [til e-s] [e-m]
En ast er engo nýt nema hon se trygg ok staðfost
Streng 724þa lit ekki a mik opttar. þui at þa em ec engo nytr
Menota: 76rb30 BarlA 1427lysing er at engu nyt. nema baðer iatte kaupi oc sale
Gulᴵ 9120var þar ecci i nema tꜹtrar einir. oc þat er engo var nytt
OddMork 25615iaxliɴ varð svá lavs at henne varð eingv nytʀ
JBpAFrg(2003) 4715lysing er at engo nyt nema baðer iatte kaupi oc sali
Landsl 10020[var. sialfr væit han með ser at han er engo nytr til þæira luta sem karlmaðr skal með kono barn gera GKS 3261 4° “Bb”]
var. Landsl 7920: GKS 3261 4° “Bb”þessv vesala riki sem engu er nytt hia eilifum fagnaði
ÓTᴵ 2456iarðligt riki er engu nytt nema at kaupa með þvi þat eilifa riki er alldri verðr endir ꜳ
ÓTᴵ 30612ek sa laungu at sa siðr var engu ⸢hæfr [var. nytr AM 53 fol “B”, etc.]
var. Fær61 738: AM 53 fol “B”skurgod ero ongu nyt
Laur 42616láttu niðr detta, engu er nýtt
Flóamˣ 6716ek sé gǫrla, at engu er nýtt til búit
Flóamˣ 6719eru feðr yðrir ⸢*af engu agætir nema af [AM 235 fol “C”; non emend. at engu nytir nema at] blotum ok skurðgoðum
Pétr²Aˣ 1843n.svei þvi ollu sem o᷎ngu er nïtt seger hun og legg framm ï stad hvad sem þü villt oz bæta firer vora svivirdïng
SigrFrˣ 605
● nýtr til einskis
● vera með nýtu
● verðr nýtt [e-m] [at e-u] (ngn) får gavn (af ngt)
● at engu nýtu
● til (einskis/...) nýts
en heitr hann iamstorvm giofvm sem fyʀ hafþir þv ef þv vendir þig til nytz ok helldr með staðfestv
ViðrLS544(1995) 2171þat er oc mykil vvenia margra maɴa at vaka allar no᷎tr til engis ⸢neytz [var. nyz AM 234 fol “S²”]
var. JBpAFrg(2003) 5123: AM 234 fol “S²”ek hefe til eínskis nyts lífat hingat til. þa skal ek eigi leíngr til einskís nytz lífa hedan j fra
Cec429(2011) 9927þa skal ek eigi leingr til einskis nytz lifa hedan ifra
var. CecA 2851: AM 429 12° “C”
2) duelig, habil, kompetent, dygtig
En með þui at konungr let lica sér þenna einkennilega yuir alla strengleica. þa læz ei harparenn ne glyiarenn vera nytr nema hann være þenna kunnande vel at gera ok gorsamlega
Menota: 38vb19 Streng 2049nytir menn ok ei iafnmiklir sem ættin þeira. ok baðir kuangaðiʀ ok menn fra þeim komnir
Heiðy 10617var hann hinn nyzti maðr ok hafdi avð fiar
EgM(2001) 4433fær Ingólfr þessar konur ok gerisk búmaðr ok nýtr drengr
Glúm 4911Kálfr ... var þann tíma í fǫrum ok þótti enn nýzti maðr
Laxd 14014Phinees var kennimadr eptir Eleazar fodur sinn ok var nytr ho᷎fdingi
Stj³ 36436nytr ok nꜳmgiarnn þegar ꜳ unga alldri
ÞBpA 1797hann var i þenna tima j kaupferðum ok þótti en ⸢nytazti [var. nijtzti AM 325 IX 1 b 4°ˣ “C⁸”; nyzti AM 62 fol “D¹”] far drengr
ÓTᴵ 35517kallaði þat ok uerit hafa sitt hug boð at hann mundi uerða nytr maðr vm siðir
ǪgmÓT 127er undir hans valdi ok gerisk ⸢nýtr maðr [var. búmaðr ok nýtr drengr Glúm 4911] ok vinsæll ok bjó lengi þar í heraði
Glúm564 4927(proverb.; cf. FJOrdspr 175) leingi skal nytum kenna
Not604² 1656Þorsteinn kvángaðiz ok þótti hinn nýtasti bóndi
Brandkrˣ 1918Baudvar var vtann langa hryd, og var hinn nytasti fardreingur vinsæll
Vallˣ 726þar fór nýtr maðr, eða hvat varð honum at bana
Vatnˣ 566
3*) ?hæderlig, ?ærlig
4) (jur.) gyldig
Form.: nytt (11); nytr (9); nyt (6); nýtr (5); nytur (5); nýt (3); nýtt (3); nytum (3); nytir (2); nytra (2); nytazti (2); nýtir (2); nytz (2); nytv (1); nýtur (1); nyz (1); nytrar (1); nïtt (1); nyts (1); nvto (1); nýtasti (1); nytʀ (1); nyzti (1); nýtu (1); nyttra (1); nytasti (1); nýtra (1); nýtri (1); nẏtann (1); nýzti (1); nitt (1); nýter (1); nyto (1);
Comp.: fá- (23), fé- (1), half- (1), kven- (2), ó- (142)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP item allnýtr, alnýtr; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL
Litt.: Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 175; Heidermanns 1993 426-427
Genre. (expected): religious works [rel]: 15 (19); historical works [his]: 13 (12); family sagas [isl]: 12 (9); romances [rom]: 8 (7); legal works [jur]: 7 (7); contemporary sagas [bis]: 5 (5); legendary sagas [fas]: 5 (3); þættir [tot]: 4 (2); charters [dip]: 4 (5); learned works [div]: 2 (2); unclassified [ ]: 0 (0);
ÞH (red.) — September 2017
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net