hjón, hjún sb. n. [; -]
(cf. hjóna sb. n.) hjóna sb. n. [10]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) medlem af husstand, familiemedlem, (pl.) husstand
ef hann skytr einshveriu hiuna sinna undan svꝍrom
Gulᴵ 9712Þat kann til bæra at sa boannde er van er goðu brauðe oc reinne fœzlo þurfi noccot sinni at blannda agnar eða saðer við brauð bæðe sialfs sins eða hiona sinna til þærs at þa se driugare fœzla en aðr
Kgs 512þeir foro nott eina i Þambar dal oc gengo þar inn at Alf[i. r]ako þeir hann i st[o᷎]fv oc ⸢hion [var. hiu Eb447(2003)ˣ 27422] hans o᷎l[l]
Eb162E(2003) 2753Kalla þeir Þorgils ok Illvgi hivn sin saman
FbrHb 919Hallr sagði vm kvelldit hivnvm sinvm ...
Kristni 13317Hallr geck ok hivn hans at sia at hꝍfi þeira ok heyrðv klockna lioð
Kristni 13321Hallr spvrði hivn sin hversv þeim þocknaðiz athꝍfi kristinna manna en þav letv vel yfir
Kristni 13323Hallr var skirðr lavgar daginn fyri paska ok hivn hans oll þar í ánni
Kristni 13325hvat uilltu leggia til i slaturin uid oss. ef uer aukum nokkut hion uor
Heiðy 9729var ... aɴaʀ (hafranna) halltr eptra fæti. Þat faɴ Þoʀ ok talþi, at bvandinn eða hans hion mvndi eigi skynsamlega hafa farit með beinvm hafrsins
SnE 4917en bvandiɴ gerþi, sem vǫn var, *ok ǫll hivnin, kavllvþv akaflega, baþv ser friþar
SnE 501Nu samir mer at híon mín hafi þá hart er eigi er til
BandM 6610þeim samir verr at suellta hion sín er ecki skortir
BandM 6611Hann var kuangaðr maðr ok hafði eigi fleiri hion en þriu; griðkona var it þriðia hion
Fbr 327Mȯna mín mó̇na kveðr barníð við mik giora verst hióna
Gramm¹ 2222Rétt er ok at hann sé þar sunnudaginn með ⸢hjú [var. hjón AM 135 4° “k”; hiun AM 346 fol “o”] sín [var. + øll AM 346 fol “o”]
var. Jb 1333: AM 346 fol “o”þer skulut o᷎ngan uiafnnat gera j vetr næinum manni edr þær sakir at logmætar eru huorki uit mik ne adra æigi vid hion min ne nabua
HrHalt 4118Vautn hreinsoðu heim þꜳ er flood gerdí. ok hulpo híun noa
Mess²625 3733Hvat dugði þeim tóm ok hegómleg dýrð ... svikleg auðœfi mikil hirð ok maurg hjón, eða þjónustu menn ok ill fýst
~ lat.magna familia
Medit 49122 BernhRitn 19542stenzk heldr í móti með þeim hjónum
cf.Bjǫrn ok móðir hans
1373 BjHˣ 13814hofdu auked ⸢hiőnum [var. hion sin Eb309(2003) 491] vr þui sem vane var til
Eb447(2003)ˣ 4825⸢hjónin [var. hivin ÓH 2001] segja, at þar var heilagt
Hkrᴵᴵˣ 17016(proverb.) þat er forn orðskviðr at hús skal hjóna fá
cf. Gunnar Karlsson 1994 [Alvíssm 4] 126 Hungrvˣ 7414þrælarner baru þar elld at hvsumm ok brendu Þord inni ok hivn hans oll
LdnHb105ˣ 434hann ... lagði svá eld í húsin ok brenndi upp allt saman, bœinn ok fénaðinn ok svá hjónin ǫll, þau sem verit hǫfðu hjá honum
Reykdˣ 15919
● hjǫrð ok hjón
skal han hæim ræiða þo at hæilakt se oc þæt æitt in bera. er nꝍyta skall um þa hælgi við hiorð oc við hiun
SvKr 42311viðr hiorð oc uiðr ⸢hiun [var. hiu FrostKrᵛ 45]
FrostKrᴵ 14227meðr ollum sinum hio᷎rdum ok hiunum
Stj¹ 19036
2) ægtefælle, (pl.) ægtepar
En hiᴛ es boþet hveriom hiuscap; at buaɴdeɴ stýre bóþom hiúnom. oc aɴdeɴ enom ytra maɴe sínom
●HómÍsl³³(1993) 52v9at guþ réþe af hondom þeim hiúnom skemþ þa. er vera þótti i fari þeirra
●HómÍsl³⁶(1993) 57v10þetta líf sár velldr skilnaþe meþal hiúna oc georer sundrþyᴋe meþ vinom
~ lat.inter conjuges
DeVocGent 111656 ●HómÍsl³⁹(1993) 65v24Nu aɴdazc aɴat tueɢia hiona erlendis. þa scal þat þeirra hafa fe ut er eptir lifir oc láta fyrir engom manne lav́st nema fyrir erfingia
GrgKonᴵ 24026Ef aɴat hiona hefir fe til þa scal þat føra aɴat fram
GrgKonᴵᴵ 2612Þar er ⸢hion [var. hiu .ii.av GrgStað 1702] vilia sciliaz
GrgKonᴵᴵ 425Skyllt er hvart hiona at føra aɴat fram. a fe sino
GrgStað 1417Ef aɴat hiona fær gøzlo sótt þa ...
GrgStað 1419Ef þvi hiona batnar heilsa er vitfiʀing hafðe. sva at aɴmarka lavst se .ii.av missare eða lengr. þa scal þat hverfa til felaga sins
GrgStað 14111þessor hín fatœko hiun
BarlA 6522þessor hín fatœko ⸢hiun [var. hión AM 232 fol 8rb17; hiu AM 231 I fol 4va17; hui AM 230 fol 42v28]
BarlA 6522þat bannd er guð yðar binndr. millum tueggia ⸢hiuna [var. hiona AM 232 fol]
Menota: 79rb3 BarlA 1481Hvervitna þess er hiun tvau leggia felag sitt saman
Gulᴵ 2834Skamliga stanndum vit nockvið hiun þvi at limi ocra hyl ækki
Kgs 7613Siþan scal prestr syngia yfir hionom
ÁKr 3710þat hiona sem saclaust er oc ongan hordom drygir. ma sciliaz með atkveði byscops. at samvero uið þat annað hiona sem hordom hæfir drygt. oc lika siþan re᷎kiliga
ÁKr 395ero ⸢þau .ij. æin hiun [var. þau tuau hiuna NKS 1642 4° “B”] oc gengr at barne. þa skal faðer halda á oc moðer oc skira þæt barn
BorgKr¹ 34018ef hiun skiliaz forfalla laust þa ...
BorgKr¹ 35116huart hiuna sem misgerer við annat. þa skulu þau sua gort hafa. oc skilia æigi hiuna lagh sit
BorgKr¹ 35122kann oc sua at beraz at hion .ij. fara mæð barne sino til kirkiu at skira
EiðKrA 37612er slict líf var Adame skapat oc þeim híunum baðom
HómHauksb¹ 15625þau beði híun
HómHauksb¹ 15633En þat hiuna er meira lagðe til felags skal meira upp taka eða þers erfingiar. siðan se skipt i helminga þo at ꝍyzt hafe
Landsl 7612Nv ef annat huart hiuna missir annars uið oc þrytr brullaups uitni. þa ...
Landsl 7718þa scilþo þꜹ hion rękio sina
Alexis 4916þær sæm born missa fadur sin eda modor. ok ero þau oll i æinum bunade ok vm æit bord. ok þæt hiuna sæm æftir lifuir þa skulu oll æina gærd gera
RbHM (*1293) 2234þessi fyr nefnd hiun eigu fiolða barna
DI II (*[c1330]›AM 671) 64724þau bæðe hiun gange till skripta
JKr 34217ef hiun ero skild ok er kona til iarda gift. þa ...
BorgKr² 3569ef hiun hafa buit .xxx. vættra eda þui lengr
BorgKr² 35617firir þui at þat hiuna er saklaust er ængan hordom dryghir
BorgKrNᴵᴵ 30117ma þat skiliazt at samuæro við þat annat hiuna er hordom hæfir dryght oc lifa sidan ræinligha
BorgKrNᴵᴵ 30118Þau bæði ⸢*hión [AM 234 fol “A”, etc.; non emend. hiu] tóku þegar at fagna
emend. MarS 611: AM 234 fol “A”ǫll þing erv ꜳ skipvm vtan þat stora landtialld, sem þav svafv j hionin vngv
ClarA 1734Hǫskuldr bað hana vinna þeim hjónum ok gæta þar við sveins síns
Laxd 3213bæði þessor hion elskaðv hana sem dottvr sina
Mar655XXXII 43116Þessi ⸢hion [var. hiu AM 233 a fol “233”] høfðv saman att einn svn
MarS 3256þau kændos bæde hyun at þau hafde sælt Anundi v pæningha bool
DN VIII (1359) 21933þaw vider gengo bædhe hion Hærbrander a Lidh ok Inghibiorg Tomas doter kona hans at þaw haufdhw sællt Suæini Annbiornar syni IIII laupa land
DN IX (1359) 16314Blezadi Jacob þeim badum hiunum Joseph ok Aseneth
Stj¹ 22527ef annat tveggja hjóna missir annars við, ok þrýtr brúðkaups vitni, þá skal þat ⸢hjóna [var. hiuna AM 134 4°], er lengr lifir leggja fram fé
Jb 753Skylt er hvárt hjóna at fœra annat fram af fé sínu
Jb 1028hafa þau jafnan haldit sik fyrir lǫglig hjón, þó at hjúskapr þeira hafi eigi verit skilríkliga ámálgaðr, ok eigi bygðarfleygt, meðan þau lifðu bæði, millum skilríkra manna, at hon væri hans frilla eða hórkona, þa ...
Jb 2912hio᷎n
Nik Holm perg 16 4° 38v29hio᷎n
Nik Holm perg 16 4° 56v18j þeim harmi ok ofagnnade er þau hofdu bæde hion
ÓH1005 8431þa foro þau bæde hion til hinnar helgu Olafs kirkiu
ÓH1005 8438Bædi þessi hion voru godrar ættar ok rettuis fyrir gudi
Thom² 29737Her berr sua til, sem hionum er kært, at Mailld er med barni
Thom² 2982þav hielldv sigh fyrir log lig hion wm allann þann tima ꜳ vallt er hann var her ꜳ landj
IslDipl (1410) 17930Hion .ii. qvomu til Nicholas enn um dag
Nik2 2813þesse fyr skrifut hion (ms. heíoɴ)
DI V (1461) 2328 → ms. 1r4þav sitia vid elld hion
Hem1005 1023Suo er lesit, ath Sunamitis var ein huspreyia sins eigins bonnda med Israels folki. I herbergi þeira hiona huildizt maurgv sinne Heliseus propheta
Thom²y 50110Heimillt latum vier huoro hiona at leẏsa skript fyrir þat annat. vm þat allt sem þau eigazt vid. þuiat eins fleira. nema atuik þiki til hafa borit
DI II (*[1326]›AM 42 a) 6007●●● vorv .ij. hion karl madr og kona. sem mikla hvgsvn hofdv ꜳ þvi hverssv at þav mætte vinna sier j peninga so at þav yrde rik
AnnaReyk 4336vorv ꜳ mille margra hvnd‹r›ada manna og qvenna tvo ærleg hion er so hiethv. Patricivs. enn hvsfrv hans Monicha
AugReyk 9812ef annad tueggia hiona misser annarz vid og þrytur Brullupsvitne. þa̋ skal þad hiona sem leingur lifer *leggia framm fie. og skiptti so sundur sem þad vill a̋ndsvara firir gudi
DI VI (*1489›Lbs 789ˣ) 68029Enn ꜳ firstumm mysserumm, er þau voru asammt hion, þa fer Droplaug eigi kona einsaman
Fljˣ 10513Ef annattveggia hiúna hórar annat
cap.Til Róms fóru þau bæði hjón áðr þau fœri til Íslands
Hungrvˣ 8315
3) tyende, træl, (pl.) tjenestefolk
uttan hion fo᷎ri at taca ser vist
SkipSauð¹ 4639hiun anauðigh
BorgKr¹ 3419bonnde er a orko með hionom sinum
EiðKrA 37912nest kirkiu garde. þa skall grafua hion manz
BorgKr³ 36829Kiartan tok ser hion ... hann bio at Frod áá lengi siðan
EbWolf(2003) 26130hann var maðr eínrænn sua at hann matti ecki hafa hion með ser nema fa eín
evt. def. 1 EgM(2001) 14032Bondi er skylldr ... at hallda kirkio dag þan at iafnn leingd huerri um sinn ꜳ ... xij manudum ok ⸢hion [var. hiv́ GrgKonᴵ 1411] ok gestir
Grg135 15721skal bondi gefa natt verð ⸢hiuna [var. hiona GrgKonᴵ 315] sinna þeirra er til logföstu eru skylld
Grg347 12628hverr bondi er skylldr at gefa þriggia natta verð ⸢hiuna [var. hiona GrgKonᴵ 318] sinna
Grg347 1273er Óláfr bjó fyrst í Hjarðarholti, hafði hann mart hjóna ok vinnumanna
Laxd 867Jafnan hafði hann hjón mart
Laxd 1083Bergþóra mælti til hjóna sinna
NjM 32411Svá skal leiguliði hjún hafa, at hann geti unnit engjar allar
Jb 1343Svá skal leiguliði hjón hafa at hann fái unnit engjar allar, ella bœti landsdrotni skaða þann allan sem menn meta at jǫrð spilliz af þvi
Jb 28114firir þav fvlltiða hion sem bondi fęddi .ij. miꜱari
ÁBp 481ek mun fa̋ honum j haunnd her med io᷎rdinní .x́ẋẋ. kua ok .x́x́x́. hiona
Harð 15132Ekki er mér þat sýnt, at hann sé þinn vinnumaðr, en ekki vil ek á honum halda, ef þú sýnir skilríki til, at hann sé þitt hjón
Gr 14417umm þad er *leigulidar eru skyllduger ad hafa so mo᷎rg hion, ad allar eingiar sieu a þui landi unnar
ÁBpˣ 7714Ok nú er breytt var búnaðinum, þá gaf Bjǫrn hundi eigi síðr en áðr, en þeir Þórðr ok Bjǫrn hǫfðu mat at minna, en hjónin heituðuz við í ǫðru lagi at hlaupa á brott fyrir búnaðar sakar
BjHˣ 14616þá líkar hjónum vel
BjHˣ 1473ef þar bua landeigendr. þa sculu þeir taka sina tiund heima oc hiona sinna allra. en ef leiglendingar bua þar eða hiabuðar menn. þa scal j saurbæ þeirra tiund gialldaz oc hiona þeirra
DI I (*[c1220]›Bps A II 1ˣ) 40232●●● hwart sem þat er bryti. deighia eðr onnur hiun
DN IX (*[1338]›apogrˣ) 13129ver faam preste þessom er Þorstæin Knutzson hæitir ... vaart vmbod ... af garde ok husum at stemfnna hiunum sira Peters hwart sem þat er bryti. deighia eðr onnur hiun
DN IX (*[1338]›apogrˣ) 13128●●● Hann hafði hundrað hjóna ok hundrað kúa
LjósvLˣ 1094Herdys för heiman ... til bv̈s þess er þau byskup attu og skylldi hun taka hionum og vm adra hluti þá sysla er þar þurfti
PBpˣ 42413
● ráða hjón
●●● Ek em kona Njáls, segir hon, ok ræð ek ekki síðr hjón en hann
NjM 963Njáll réð honum hjón ǫll
NjM 24716firir þa sauk oc olydnæ oc forþrot ath þau hofdo haldit brynildæ er radit var hans tolf manada hion oc kaupit vt tækit oc j hans forbodæ
DI IV (1431: Bps B II 3) 44818Skal hann hion ra̋da. jarder byggia. vtbua Radsmenn setia
DI IX (*[1522]›Lbs 62ˣ) 7720
● ráðask at hjóni
4) (om skibsbesætning)
næa þui att eins at hinnir uttlenskir þurfi att kaupa ser ok sinum hivnum daghligha til kostar
cf.En selt skolu allir vtlenskir menn sinn uarning innan halfs manaðar fra þui sæm þeir hafua uppskippat
12226-27 RbHM (*1316)⁴a 1233nema þui at eins at hin utslendzski þurfi at kaupa ser oc sinum daglegom hiunum til kostar
cf.Ok selt skulu hafa aller utslendzsker kaupmen allan sin varnnengh innan halfs manaðar fra þui sem þeir hafa upskipat
1264-5 RbHM (*1316)⁴b 12611
Form.: hion (31); hiun (18); hiona (12); hiuna (10); hjón (8); hjóna (7); hivn (5); hiunum (4); hjónin (3); hjónum (3); hionom (2); híun (2); hio᷎n (2); hiúnom (2); hionum (2); hiúna (2); hióna (1); heíoɴ (1); híunum (1); hivnvm (1); híon (1); hivnum (1); hionin (1); hivnin (1); hjún (1); hjóni (1); hyun (1); Hion (1); hiőnum (1); hión (1);
Comp.: eigin- (2), heima- (1), heimilis- (1), skulda- (11), skuldar- (2), skylda- (1), skyldar- (2), skyldu- (3), vinnu- (5)
Gloss.: EJ (hjún); ClV (hjún); ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb (hjún) pl.; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH hiún; AJ _; deVr; Fr4 item hjún; NO item þjún; Walter _; ÁBlM pl., item þjún pl.; Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL
Litt.: Gering 1916 [ANF 32] 21; Grøtvedt 1939 102; Gunnar F. Guðmundsson 2000 132, 257-8, 260; Gunnar Karlsson 1994 [Alvíssm 4] 126; Hægstad 1899 46; Hægstad 1915 36, 60; Hægstad 1916 66; Lundeby 1947 [ANF 62] 85; Maurer 1907ᴵ 95; Maurer 1907ᴵᴵ 230; Maurer 1908 (Kirch) 355, 475; Maurer 1909 168; Maurer 1910 349, 554; Miller 1990 115; Schledermann 1975 [KLNM 19] 98; Seip 1955 146, 264, 266, 292; Vilhjálmur Finsen 1849 [ANOH 1849] 204; Vilhjálmur Finsen 1883 664; Ólafía Einarsdóttir 1984 [Saga 22] 12, 27
Genre. (expected): legal works [jur]: 41 (12); religious works [rel]: 27 (33); family sagas [isl]: 25 (15); charters [dip]: 12 (9); contemporary sagas [bis]: 10 (9); historical works [his]: 6 (21); learned works [div]: 2 (4); þættir [tot]: 2 (3); romances [rom]: 1 (13); unclassified [ ]: 0 (0); legendary sagas [fas]: 0 (5);
SB (red.) — October 2011
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net