gamall adj. [gamlan; compar. & superl. → ellri adj.]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) [at e-u / í e-u] gammel af år, som har levet længe
Ec em gamall
●HómÍsl⁶(1993) 5r21Gamall maþr het simeon
●HómÍsl²⁶(1993) 38v8su vas gꜵmol eckia
●HómÍsl²⁶(1993) 38v35cona es ... orþin sva gꜵmol
●HómÍsl³⁸(1993) 63v11hlæía eige at gomlom maɴæ
●HómÍsl³¹(1993) 47r10ungr i aɴat siɴ. þót haɴ sé áþr gámall
●HómÍsl⁴³(1993) 72v31aɴaʀ gamall en aɴaʀ ungr
●Steph15(1993) 95v12eɴ gamle maþr
●Steph15(1993) 95v13En himin-riki er sva got at engi maðr kan þat hyggia ... þar værðr maðr æigi siucr. ek engi of-gamal
HómNo¹⁸ 8831en himin-riki er sva got at engi maðr kan þat hyggia ... þar værðr maðr æigi siucr. ok engi of gamal
HómNo¹⁸ 8831Geyrðiz Scalla Grimr þa maðr gamall
Eg162θ(2001) 9211er hann hvarki ⸢til [var. of GrgExc125ˣ 41317] ungr ne ⸢til [var. of GrgExc125ˣ 41317] gamall at viɴa
GrgKonᴵ 2257Arðr öxi gamall a vár þat er met fe
GrgKonᴵᴵ 19319vngr at alldri en gamall at siþom einfalldr oc litilatr
GregDialFrg² 6216gamler menn er litla *fyst hava til kuenna
Menota: 18vb15 Streng 1810þa setr domare vaʀ. sinn domstol. sa hinn gamle guð. er skapare er allra luta
~ lat.antiquus dierum
JDamBarl 2414 Menota: 13ra12 BarlA 2326gott er at fylgia. faðurlegre fortalu. oc gleðia sva gamlan karll i elli sínní
Menota: 61ra8 BarlA 1128gamvl oc vesol rytta
Menota: 77rb27 BarlA 14413æf maðr talar viðr karlmann hvart sæm ero unger eða gamlir rikir eða urikir
Kgs 6415at fyrsta sali gallt hann gagl fire gas gris fire gamallt svín
ÓH 2172ef maðr vill taka sin lomb eða gamlan sꜹð
SkipSauð¹ 4712oxa uil ec gefa þer ok [sav]ð gamlan
Heið 9722honom syndiz þeꜱi maðr afar gamall oc snio-hvitr fyrir hærom
Sv 109Ec em sva gamall sem a gronum ma sia
Sv 1328nockorr ungr maðr at alldre æn gamall at goðum siðum
Thom¹ 5126hans svn var Þorkell faðir Glvms þers er gamall tok kristni
LdnHauksb 125faðir minn var gamall
NjR 5816Hæli var þo miog gamall
~ lat.senex valde
Vulg 1Reg 2,22 StjC 43025Bondi hennar er nv miok gamall
~ lat.senex
Vulg 4Reg 4,14 StjC 61333⸢Her segir ... [var. Her sæigir vm gamlæn cristin dom uarn ... OsloUB 317 4° “B”]
cap.
var. EiðKrA 3751: OsloUB 317 4° “B”Þa stenðr vpp einn gamall maðr ok var þar Eiðr Skeggia son
Heiðy 10027Hann byriaþi ferþ sina til Asgarþz ok for með *leynd ok bra a sic gamals maɴz liki ok dvlþiz sva
SnE 822Hiɴ gamli hrimþvss hann kꜹllvm vær Ymi
SnE 1316En gamla gygr fæþir at sonvm marga iotna ok alla i vargs likivm, ok þaþan af er[v] komnir þesir vlfar
SnE 1825Þvi næst geck i havllina kerling ein gavmvl
SnE 588firir þvi at engi hefir sa orþit ok engi mvn verþa, ef sva gamall *verðr, at elli biðr, at eigi komi ellin ollvm til fallz
SnE 6014eftir þui sem gamler menn hafua sagt
Endamerki² 15227hann var þa gamall sua at hann var þa ecki herfæʀʀ at vera vti a herskipum
EgM(2001) 720naut ok saudir do᷎yia ok gamler menn
Enc737 48921Sva segia gamlir menn ok sannorðir, at þetta nes meðal annara væri at fornu vaxit með þykkri iorð ok storum skogi
Mich 70332Eptir þat talar einn biskup er bæði var vitr ok gamall í góðum siðum
Æv³ 1716Ek em nú svá gamall sem á grönum má sjá, ok fekk ek alldri meirr en einn hálfan vin
Æv⁹¹ 28618Gamall er hann. ho᷎fdingi vaʀ
~ lat.homo senior
Epistola 2410 AlexBr226 16124Var (hann) ungr at alldre. en gamall at rꜳ́dum
ÞBpA 18210Kolbeinn gaf honum vxa gamlan vm myrgininn, er þeir foro, oc qvaz scyllðv hefia giafar vpp við hann
StuᴵK 2613muntu hafa farit viða ok vera maðr froðr ef þu ert gamall
Hallfr61 7012þott konungr þessi se goðr maðr ... þa mun hann þa uerða eigi ellri en gamall
ÓH AM 61 fol 103vb24Hann verdr gamall um þusund vetra, þa brennir hann sik i annat sinn. ok ris upp ungr
Encᴵ 523[var. + fyrir þenna ydvarn glęp skal ek lata gǫmvl íarn gina yfir ydra svira AM 62 fol “D¹”]
var. ÓTᴵ 3838: AM 62 fol “D¹”(proverb.) bui þar komi at go᷎mlum ordzskuit at þat er oft gott er gamlir kueda
ÞorlJ 2128enskis erum ver jafnfuser sem beriaz vid en gamla (ɔ: Karlamagnús konung)
KlmA1980 19413eingi er til gamal gott at nema
MírmA(1997) 2214Gnydia mundu nu grisir, ef þeir visse, hvat enn gamle þyldi
Ragn 15815fyrr ꜳ gaumlum vxanum at bæsa en kalfinum
HuldaHrokk 1725Hann hafdi gamals manz hiarta þegar ꜳ ungum alldri
Ben 1586goder gamler menn uilia likia sig ok sina skemtan epter hans fogrum haatum enn af leggia hlaatur ok hopp danzs ok dáraskap ok hégomligt herianskit
Vikt 35einn gamall madr
~ lat.senex
HelChron 101631 MarE 65219Madur skal sioda eitt heilltt gamalltt hæns
Mat 1343Ambra hvals auki ... hann styrkir ok maga ok vit. ok alla limu manz. ok a gomlum monnum mest
MedMisc 5724Muscus ... þat styrkir gamalltt folk
MedMisc 7819Þa skaltu at hygia, hve gamallt er tungllit
Encᴵᴵ624 1547má af slíku marka, sagði biskupinn, hverjar listir lifa í bókunum, þótt heimrinn gjöriz gamall
Æv²³624 863Sie þv verdogh qvinna og gamla modr hins hæsta gvdz
AnnaReyk 39015gamla moder
AnnaReyk 3926fieck hann at skilia at þessi qvinna mvnde vera gamla moder hins vnga konvngs
AnnaReyk 3926Jhesvs bar þꜳ vpp sina blezada armleggi og lagde vmm halsen ꜳ gomlv modr sinne og hlo at henne
AnnaReyk 39421hier fyrer lofet þier og þacket gvde og hans modr og hans gomlv modr sancte Avnnv
AnnaReyk 43813(proverb.) leingi er gamall madur barnn
Not604² 15130Ásbjǫrn varð eigi gamall
Brandkrˣ 1849þa er hann var gamall madur, var hann kalladur Þidranndi hinn gamli; og var hann og so, þuiat menn seigia þad, ad hann hefdi VI vetur einns fiorttannda tugar
Fljˣ 83þött eg hafa lid færra enn þü, þä skaltu finna ad þesse hinn gamle öragur err ädr qvelld komi
~
Rafn 1830 629 HG AM 590 b-c 4°ˣ 11r31hann varð allgamall
Hkrᴵˣ 457hans ers var svá gamalt í sínum vitrleik
KlmBˣ 7236konur saugdu Romund ofgamlann en Þorleif ofungann at ganga vt
LdnHb105ˣ 546Sem hinn gamli madr ser þetta
~ lat.Senex hæc videns
SpecH 261a9 (VII 107) MarD634ˣ 8821Þá er lík herra Guðmundar biskups var nú til kirkju borit til graptrar, báðu formenn kirkjunnar hringja sem flestum klukkum; var þá hringt tvennum, ok skalf mjǫk kirkjan, er hon var gǫmul
StuᴵK114ˣ 4911Einn gamall maðr svarar henni
~ fr.Uns anciens
Tristan 17918 Trist¹ˣ 19810Óláfr ... var svá gamall, at hann lá í rekkju ok drakk horn
Vatnˣ 10711Nu hlær Heimer og mællte. Nu erttu her kominn minn godi hestur Rispa. og suo gamall sem þu ert og suo magur þa weit egh einghann þann enn j werolldu ath ek wil helldur hafa j wígh enn þigh
Þiðrᴵᴵˣ 38118
● gamall at aldri
● ungr ok/... gamall
ungom oc gꜵmlom
●HómÍsl⁶⁰(1993) 98r33at hveʀ maþr. iafnt auþegr sem fatéocr. vngr oc gamall. kallar (“ɔ: karlar”, ed. note) oc conor. at hveʀ maþr scyllde giallda honom éiɴ peɴing
●HómÍsl¹⁶(1993) 23r4gamler sem unger
●HómÍsl¹⁶(1993) 24r9hann syndiz stundum ungr enn stundum gamall
PP 30621sua vm rikan sem fatꝍkan. vm ungan sem gamlan
Landsl 317skal ek dꝍma oc rada sua vm rikan sem vm fatꝍkan ... ungan sem gamlan
RbHM (*1302)² 535hann atti marga hiorð, naut ok sauði, svin ok yxn, gǫmul ok yngri
Mich 69328Med staderens iordvm utan gardz kugilldi lx og uij ung og gomvl god og ill
DI IX (1535: AM 273 III) 7353ungr eða gamall
Frostˣ 2098
● vera á gǫmlum aldri
2) (om sædvane, etc.) eksisterende siden gammel tid, ældgammel
priuilegia. hwart sem þau ero ny eðer gammull
DN IV (1354) 29538eptir gömlum vana
GBpD 1797eptir þvi sem gamla lꝍgbok vattar
RbHM (*1308) 757eptir godum gomlom vana
IslDipl (1427) 26424var hvn sidan vthafen efter gammallre sidveniv med mikille verdogheit
AnnaReyk 3234svo og er þad gamall og godur landzens vane ath
DI IX (*1522›apogrˣ) 1102þar skorti eigi ... góðan borðbúnað smíðaðan bæði eptir ⸢gömlum [var. fornum AM 531 4°ˣ “b”] hagleik ok nýjum
KlmBˣ 20320
3) [til e-rs] af bestemt alder
þriɢɢia vetra gꜵmol
●HómÍsl³⁶(1993) 58v18xiiitan vetra gꜵmol
●HómÍsl³⁶(1993) 60v1Ef yngri menn eiga kirkiv bölstað enn .XVI. vetra gamlir ... oc a sá maþr at halda kirciv vp. er lograþandi er fiar enna vngv manna
GrgKonᴵ 1715Øxi .iii. vetra gamall fyrir ku
GrgKonᴵᴵ 19315þar til er hann er xvi. vetra gamall
GrgStað 815Nv kømr omagi a þeꜱ manz fe er yngri er eɴ xvi. vetra gamall
GrgStað 14119sua skal atta vettra gamall maðr bera heimsoknarvitni sem fulltiðe
Járns 26733haɴ er noccoʀa vetra gamall
Jvs291 669em ec. xviii. vetra gamall at alldri
Jvs291 12525þa var ec .iiij. uetra gomul er ec sa þic et fyrsta sinni
Þiðrᴵᴵ 10623yxin .v. vetra gamallt er ver eigvm
Heið 697þeir voro [þa] [xvi]ij vetra gamlir. ok hꜹfðo .i. vetr vtan verit
Heið 7232Gunnlaugr var .xv. vetra gamall
Gunnl 922hue gamall madr ertu Islendingr. Gunnlaugr svarar ek em nu xviij vetra
Gunnl 2014æftir þuj sem gamla logbok vattar
DN XI (*1308›NRA dipl) 1211Þat ma nokkurum synaz undarligt, er spamaðrinn talar við sveininn atta daga gamlan
JBapt²A 86514hon var þá fjórtán vetra gǫmul
NjM 8814hve gamall er hann
~ lat.cujus esset aetatis
Epistola 249 AlexBr226 16123Hall son sinn IX uetra gamlan hafði hann með ser
StuᴵK 55813hun atti .iij. baurn, dotter hennar uar frumuaxta, aunnur þreuetr, sonr hennar uar misseriss gamall
Thom²y 48415kom flod svo micit aa Mario messo sidari om sumarit at XV natta gomlv tvngli
AnnGott 34428.viij. vetra gamall maðr
Frostˣ 1592or munni tveggia barna. þeirra sem eighi ero ellri enn xii vetra gomul
FskAˣ 38712Klerkóni þótti Þórólfr gamall til þræls
Hkrᴵˣ 26315Þá es Haralldr eɴ hárfagri var XVi. vetra gamall
Íslbˣ 917Ec kom oc til Halls vii. vetra gamall
Íslbˣ 3425þar vas ec þá meþ Teiti fóstra mínom Xii. vetra gamall
Íslbˣ 3437
● jafn gamall
1) lige gammel
oc a honom þat at døma oc iafn gamalt fe
GrgKonᴵᴵ 16014þæssir þrír suæinar ero allir iamgamler
Þiðrᴵᴵ 21910þeir vorv ok nær iamgamlir menn at vetra tali
JBpA(2003) 1025Þeir Bolli ok Kjartan váru mjǫk jafngamlir
Laxd 9410Þꜹ ero nærr iamgomvl bæði sveinninn ok mærin
Mar655XXXII 58014Helga oc Valgerdr voro iafngamlar, Sveinn oc Þuridr voro oc iafn gavmul
StuᴵK 5515voro þeir Ottarr ok Avalldi miok iafn gamlir ok gerðoz þeir bratt fostbreðr
Hallfr61 411voro þeir Hrani ok Haralldr miok jafn gamlir ok fost bræðr
ÓTᴵ 616þeir voro iafn gamlir baðir
ÓTᴵ 2306þat segja menn, at þeir Þorkell væri jafngamlir
Reykd 21113Jafngomul skulu born taka corpus domini sueinar oc meyiar. huort sem þau taka tiu edr tolf
DI II (*1345›AM 456) 81120fæddi Þorbjörg meybarn ok var nefnd Ketilríðr. Þau váru jafngömul ok Víglundr
Vígl510 7511voru þau ok jafngo᷎mul
Dámˣ 5516Þeir váru mjǫk jafngamlir, brœðr ok Brodd-Helgi
Vápnfˣ 271
2) så gammel
hlær mer þés hvgr segir haɴ of .i. jafngamlan her ȷ́ varo liþe at ne eiɴɴ fae fang af honom
Jvs291 8233undradiz hun huersu fridr ok fagr hann iafngamall madr ok nær o᷎ruasi matti vera
Stj¹ 22520Þorir Oddz son var sterkazstr iafnn gamall ok allarr i-þrottir hafði hann vm fram sina iafnnaldra
GullÞ 713
4) (om fortiden) fra gammel tid, fordums, dalevende
gamli Knvtr eignaþiz at erfð Dana velldi. en við hernaþi oc hamingio England
Mork 26313til þeira staða er gamlir menn kaulloðo herbuðer Ciri konungs
~ lat.priores var.
Alexandreis 4315 (II 142) Alex 2321Þaðan af mælir sva gamall spamaðr
~ lat.antiquus propheta
PassThom 14916 ThPost² 73222●●● hin yngri skald hafa ort eptir dæmvm hiɴa ⸢gomlv [var. fyrri AM 242 fol “W”] skalda
SnE 12122eigi uissum uier huortt þeir (ɔ: penningar) uoru gillder eda gamler
DI IX (1526) 3366skyllde (hann) ... fa sina kuittan af biskupenum vm gamlan reikningskap kirkivnar ꜳ borg er honum bar fyrir ath svara
DI IX ([1536]) 7469fell þad ‹er› nu er kallad Midsaptanzfell. enn ad gomlu var kallad merkefell
DI VI (*1482›Lskjs 94 IIIˣ) 4269ꜳ̋ dogum go᷎mlum
~ lat.Opus quod operatus es in diebus eorum: et in diebus antiquis
4622 (Vulg Psalm 43,2) GlossPsalt 4724
5) (om tid) lang
● jafn gamall [e-u] lige lang
ꜹll (tungl) ero iafngǫmol at retto tali, þot sitt se hvart at almęli
Encᴵᴵ1812III 777Af þessum ero iafn go᷎mul odrum tunglum anat 30, en anat nott minnr
Encᴵᴵ624 9212skal taka 5 dægur af 5 auka tunglum, er eptir ero, ok verda þau þa iam go᷎mul odrum tunglum
Encᴵᴵ624 9215
● (hin) gamla ǫld (om páskaǫld)
ar i olld gomlv 532
Encᴵᴵ1812I-II 26020En fysti fostuingangr verdr 84 sinum i hine gomlu olld
Encᴵᴵ624 1639
II. (cogn.)
Gnepi enn gamli
Fornk 178Storkuðr inn gamli Storuerks-son, er upp hafði føz i Noregi a Hꜹrð‹a›-landi i eyionni Fenring
Fornk 193allt forellri Alfhilldar, m‹o›ður hans, ok allr ættbalkr ‹uar› kominn fra Alfi gamla
Fornk 255vil ek senda yþr ꜹstr til Sviþioþar til Haconar gamla vinar míns. er þar er ein virðiligastr maðr þegar konung liðr
ÓTOddS 71kona ein ok gamall maðr mvndi bera svein a bake ok anaʀ sveinn mvnde ganga hia
ÓTOddS 824foro siþan ꜹstr i Sviþioð a fvnd Haconar gamla oc so᷎gðv honum allan voxt sinar kvamo
ÓTOddS 1323þar var með konungi Rognvalldr s. (ɔ: sonr) Haconar gamla ok var konungs forsionar maþr
ÓTOddS 1526Nu er þau Astriþr ho᷎fþo verit iii vetr með Hakoni gamla. þa melti hann
ÓTOddS 2129Ketilz sunar Refs Skida sunar hins gamla
Kristni 1264sva hefir Ari hinn gamli sagt
Kristni 14423Gormr hinn gamle
GenealAlfrᴵᴵᴵ 56a20Eftir þat talaði Hakon konvngr gamli
HákFris 50823Starkaþr inn gamli var skalld
Skáldatal² 431bragi gamli bodda son
Skáldatal² 43a5valldimaʀ gamli
marg.
Skáldatal² 46c3Guðmundr gamli var riðinn ẃt a Galmarꜱ-stronð ok spyrr tíðenðin ok huatar heim
Heiðy 10319Sva segir Bragi gamli
SnE 812Þar var þa Þoʀ kallaðr ok er sa Asaþoʀ hiɴ gamli, sa er Okvþoʀ, ok honvm erv kend þꜹ storvirki, er *Ector gerþi i Troio
SnE 775Bragnar heita þeir, er fylgþv Braga konvngi envm gamla
SnE 1868Kleppiarn hinn gamli
EbWolf(2003) 26322Ekki kann ek segja hverr kóngr þersi hefir verit; en sagt hafa sumir menn at verit hafi Valldimarr gamli
Æv⁸⁰ 21723ꜳ fund eíns híns bezta uinar mins er nu er kallaðr Hakon gamli
ÓTᴵ 711Olmoðr hin gamli
ÓTᴵ 3129dottur Jngimundar ens gamla
ÓTᴵ 35510Eyuindr sorkuir het madr er vt kom med Ingimundi gamla
HrHalt 40934Bearnnar hins gamla
Styrb 708hann nefnndizst Toki ok quetzst vera Toka son Tokasonar hins gamla
Tók 13530Starkadr hinn gamli
ÞSkelk 41627Krummr het madr ... hann uar Uemundarson Asbiarnarsonar Krumssonar hins gamla
ÞUxaf 2508Stephanus ... uar dotturson Vilhialms bꜳstardz ok systurson Heinreks gamla ... tekr hann konungdom eptir modrbrodur sinn
Thom² 3028af radum Knuz ens gamla
MHFlat 28612Þorgestur hinn ⸢gamli [var. gamlne Eb447(2003)ˣ 261]
Eb309(2003) 271Kiarlakur [var. + hinn Eb445b(2003) 209] gamle
Eb447(2003)ˣ 2024þa er hann var gamall madur, var hann kalladur Þidranndi hinn gamli
Fljˣ 84Rognualldur inn gamli
HeiðrUˣ 1597Synir Hallsteins voru þeir Philippus og Ingi, er kongdom toku i Suiþiod eptir Inga kong gamla
HeiðrUˣ 1617þetta mun Odinn gamli verid hafa, og ad vijsu var madurinn einsyn
Hrólfˣ 1095Aun enn gamli
Íslbˣ 415hann var kallaðr Knútr enn ríki eða Knútr gamli
Knýtl1741ˣ 5023systur Lopts hins gamla
LdnHb105ˣ 92Hann fann í Danmǫrku Valdimar konung inn gamla ok orti um hann vísu; en konungr gaf honum hest þann, er hann reið suðr ok sunnan
StuᴵR8ˣ 4871
III. (y. isl.)
IV. (y. no.)
V. (propr. topogr.)
Form.: gamall (55); gamla (25); gamli (24); gamlir (13); gamlan (10); gamler (7); gamle (6); gomlv (5); gꜵmol (4); gǫmul (4); gamal (3); gamallt (3); gomul (3); go᷎mul (3); gomlom (2); gaumlum (2); gamalltt (2); gomvl (2); gamalt (2); gomlu (2); gömlum (2); gamals (2); Gamall (2); gamlann (1); gamlar (1); gꜵmlom (1); gammull (1); gámall (1); gǫmol (1); gomlum (1); gǫmvl (1); gammallre (1); gömul (1); Gamla (1); gamvl (1); gamlæn (1); gaumlu (1); go᷎mlum (1); gavmvl (1);
Comp.: af- (31), elli- (6), fjorð- (1), full- (2), mánaðar- (1), nǽtr- (1), sumar- (3), vetr- (32)
Gloss.: EJ; ClV item (all-) allgamall, (jafn) jafngamall; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr item allgamall; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 jamgamall, ofgamall; Fischer _; Anm _; Bin Gamla, Gamli; Rím; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH item ofgamall; AJ _; deVr; Fr4 item jafngamall, ofgamall; NO item allgamall, jafngamall, ofgamall; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 148f., 299; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 87; Gering 1916 [ANF 32] 19; Hægstad 1915 42; Hægstad 1916 107; Seip 1955 111, 191, 241, 248, 299; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 94
Genre. (expected): religious works [rel]: 57 (52); historical works [his]: 41 (34); family sagas [isl]: 25 (24); legal works [jur]: 17 (19); learned works [div]: 11 (6); contemporary sagas [bis]: 11 (14); romances [rom]: 11 (20); charters [dip]: 9 (15); legendary sagas [fas]: 8 (8); þættir [tot]: 7 (4); unclassified [ ]: 2 (1);
ÞH (red.) — April 2017
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
galdr - gaman
gáa - geðvõrðr
...
...