festr sb. f. [dat. & acc. -i; -ar]
(cf. festa sb. f.) 1festa sb. f. [43]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) reb, snor ⫽ rope, cord
festr su slitnaþi oft es vatnkeraldit var vit fest
~ lat.funis
Dialᴵᴵ 33419 ●GregDialA 975Styri menn eigo hrófe at scióta oc hluɴ til at fa oc festar
GrgKonᴵᴵ 7016Nu coma menn til scips drattar oc fiʀa þeir sic utlegð ef þeir taca a festom þrysvar af öllo afle sva at styre menn ero til búnir
GrgKonᴵᴵ 7018allir scylldu bera reip oc festar a scurðgoðit, oc mattu þeir hvergi ræra
Barth² 76225Brynklungr er oc gott vapn gorr af goðu iarni mæð stal harðum þornum oc biugum oc skal agnor væra a hværium þorni en hann þarf sva at gera at fæstr su er hanum er næst oc mænn mægo na a up sæm længst þa skal gorr væra mæð tinnðaðum iarnrækenðum at hvarki mæghe hoggit fa ne halldet á
Kgs 6234En hann (ɔ: skotvagn) skal sva bua at lass hans mægi væra hvart sæm vill af heitu grioti eða kalldu sva scal oc bua hann at tvæʀ fæstar mæghe a honum hafa sina mæðr hvaʀri siðu ramlegar oc stærcar þær er uruct hallde hanum þægar hann hæfir yfrit langt rum
Kgs 633Þa er æsirnir sa, at vefriɴ var bvndiɴ at fvllv, þa toku þeir festina, er af var fiotrinvm, er Gelgia heitir, ok drogv hana gꜹgnvm hellv mikla
SnE 3715Raab tok þa eina festi af guduef ok knytti um sendimennina
~ lat.per funem
HistSchol 25311 Stj³ 35138Siþan brvtv þeir stofvna vm skiana oc drogv þar vt alla þa i festi, nema Þorstein Vrða-Stein
StuᴵK 20217var þangat leiddr enn sterkasti gridungr, ok helldu menn ꜳ festum o᷎llum megin
Silv 27018Ásgrímr tók á festum í fremra lagi
cf.til skipsdráttar
658 Flóamˣ 6510leysir hann steininn úr festinni, ok fleygir honum á stað, ok kom hann á síðu nautsins
HjǪˣ 49919er þá alls giætt ef þijn er, enn hier er eingin *dijr j festi, og er vel huad sem af oss verdur
cf. Jón Jóhannesson 1950 [ÍF 11] 128 note 3 Hrafnkˣ 5415
2) fortøjningstrosse, det at fortøje ⫽ (mooring) line, the act of mooring
fæsti oc fæstar vorð scal hæfia við siglu
Bjark 746Nu leysa þeir skip or festom
Gulᴵ 992rero iɴ í ana oc coma festom i konungs garþ
Mork 41517þegar er til þess var buet. þa lata konungs menn scip sin or festum
~ lat.libera classis
Alexandreis 2513 (I 359) Alex 142þeꜱi maðr liop ofan i scutuna oc hio þegar festina milli scipanna
Sv 5630ferr þangat sem skipit flaut, leysir festar ok ser til ara
FbrHb 19312Baglar hliopu þa a skipin en Birkibeinar a brygiurnar ok toko festarnar ok drogu at ser skipin
BǫglEirsp 45535Algardi var eigi til kominn. ok la hann oðru megin nessins með .xiij. sessu ... Pall liop yfir nesid ok bað hꜹggva festarnar
HákFris 4989baro a land ⸢festar sinar [var. skutfestar Hkrᴵᴵᴵˣ 40710] ok snero út framstafnom a ollum skipunum. ok tengðo þo saman oll skipin
HkrFris 35116Tel ek hann eiga at verða um sǫk þá sekjan, fjǫrbaugsmann, því at eins ferjanda né festum helganda, nema fjǫrbaugr eða alaðsfestr komi fram at féránsdómi
cf. Lassen 2014ᴵᴵᴵ 203 notecf.
NjM 39514 NjR1908 36213þat er hafnar ran ef maðr hꝍggr festar manz eða lꝍsir oc bægir þeim or lægi sem aðr lagu firir
BlFar 28026En festi oc festar uorð skal hefia af siglu ut a stiornborða oc fara aptr eptir skipi
BlFar 2866Nu lꝍysa þeir skip or festum oc sꝍkr maðr eigi halfrymi sitt. giallde mork silfrs konungi
Landsl 4117ef maðr ... hꝍggr festi eða sela. beizl eða tauma eða skokla eða bygil
Landsl 11510Nu lꝍysa þeir skip or festum oc sꝍku maðr æigi halfrymi sit. giallde mork sylfrs kononge
Bl 20612koma men til skipsdrattar. þa skulu þæir eigi taka fyr a ⸢fæstum [var. reipum AM 61 a 4° “Bh”, etc.] en styrimaðr biðr þa
Bl 25117bera þeir festar ꜳ land ok bvaz um miǫk kvrteisliga
ClarA 1111hio hann i sundr festar þær er a vtborða voro
EgM(2001) 5810Tel ek hann eiga at verða um sǫk þá sekjan fjǫrbaugsmann, því at eins ferjanda né festum helganda (fredhellige skibstrosser ⫽ nor granted asylum), nema fjǫrbaugr eða aladsfestr komi fram at féránsdómi
cf. Lassen 2014ᴵᴵᴵ 203 note NjM 39514Hǫggvi festarnar. ok latí sla skípvnvm ǫr lægínv
Huldaᴵ 15822la hann audru megen nesens a x. iijsessv, ok þar la byrdingr Bollasona. Pall hliop yfir nesit ok bad þa haugua festarnar
Hák81 51611rak nockur skip fra þeim or festum
Hák81 64915Upp scal draga eða festa eikiu manns. eða ábyrgiz hann er út recr. oc geri sá festi í er á
Frostˣ 2439hǫggvið þér festarnar ok látið slá skipunum ór lægi
Hkrᴵᴵᴵˣ 1142slitnadi festin ok kom hann i Nattfaravid fyri utan Skuɢa biorg
LdnHb105ˣ 420
● slá festum
caustuðu þeir tiolldum af ser oc slogu festum. Sidan drogu þeir segl sitt upp
ÓH 35312þeir hofðu bata sina gert til landz iɴ at sla festum sinum
Sv 16519[var. Eff maðr vill brott fara oc rindir skipi fra lannde, æda slær festum oc er hann fir hædann midia áá GKS 3262 4° “Na”]
var. Bl 26512: GKS 3262 4° “Na”Bui bað menn sina sla festum oc læggia ut skipum fra lanndi
FskBˣ 915
3) sikring, fastgørelsesmiddel (af hval) evt. skåret af spæk fra strandet hval ⫽ fastening (of a whale) evt. made of blubber cut from a stranded whale
cf. Lúðvík Kristjánsson 1986 40
a hann at festa þaɴ hual þott drottins dagr se sva at honom þycki ohætt at ut slíte. hvart sem hann hefir heldr til festar fornar eða þær er hann scer af hval til
GrgKonᴵᴵ 1261Rétt er at hann festi þeim festom er hann rístr af hvalnom oc bera þar festar um stocka eða steina
GrgKonᴵᴵ 1263Eɴ ef þeir bera þo festar i oc eignaz þeir eigi at helldr hvaliɴ ef buar bera at hiɴ mætti aþr flytia með þat lið er hann hafðe
GrgKonᴵᴵ 1311helgar þar festr hual en mark við sem aɴars staðar
GrgStað 51121Nu hittir maðr a hval. oc fꝍrer i festar. þa ef menn fara til oc skera þann hval i festum um nott
Gulᴵ 5934Nu hittir maðr a hval. oc fꝍrer i festar. þa ef menn fara til oc skera þann hval i festum um nott
Gulᴵ 5934þa skulo þæir fylgia festom til landz ef þeim er uhǽtt við brimi eða stormi
Járns 29214Nu hittir maðr hual a lande eða uið land sua at huergi þarf at flytia til festingar. risti af festar oc festi hual með
Landsl 14718ef hual rekr vtt oc liggia sumar festar a lande. þa er hann orsekr
Landsl 14721er þeir kómu út ór firðinum, fundu þeir reyði nýdauða, keyrðu í festar ok sigldu með inn eptir firðinum
Glúm 9116helgar þar festr hval en við mark sem annars staðar
Jb 1954Hann skal festa hval þeim festum at eigi sé ústerkari en reip þau .x. er tveggja manna afli haldi hvert
Jb 19717●●● rétt er honum at skera festar af sjálfum hvalnum
Jb 1982Nú skerr maðr hval undan festum um nátt ok fara til þeir er ekki eigu í
Jb 20015Ef menn koma til þá er hann hefir festar í borit hval
Jb 2037þeir menn sem fyrst bera festar í hval eigu at hafa finnanda spik
Jb 20314Ef menn flytja hval ór almenning. þá skulu þeir fylgja festum til lands
Jb 2082Stýrimenn eigu at skjóta hrófi ok hlunn til at fá ok festar ok um at búa at ǫllu við háseta fullting
Jb 2393nema festar slitne, þa liggr ecki vid, ef sumar ero festarnar a landi
BjarkExcYaˣ 9431Sa madr er hval finnvr skal bod vpp skiera ok lata fara sem fliotazt ꜳ tvær leider fra sier til þeirra sem j hval eigv: skal þa koma hver med sinvm festvm ok bera ꜳ hval ef þarf
DI II (*[c1270]›AM 238ˣ) 7933þá gialldi sá er finnr mercr .xv. nema festar slitni
Frostˣ 25214
4) (om reb til nedfiring (fra klippe, borgmur, etc.) ⫽ of a rope used for abseiling (from cliff, castle wall, etc.))
cf. Lúðvík Kristjánsson 1986 149-155
●●● I sumum stoðum var at flytiaz í festum um þau biorg er hverge matte fę́tr i festa
Alex 8929eina nott kom hann ur með festi i borgina
Bret 2883bera (þeir) nv a festar ok vndit með vinndasvm at borginni
TrójHb 22628for hann ut um glug einn oc ofan firi steinuegginn með festinni en festrin vanr æigi til iarðar ok fell hann þa
BǫglEirsp 44029lét Dagfinnr fara ofan i festi sueininn
BǫglEirsp 46414er hann hugði, at þat mundi vera œrit lǫng festr ofan fyrir borgarvegginn, þá bar hann þessa festi um sik. Lét hon nú síga hann ofan fyrir borgarvegginn, ok náði eigi festrin til jarðar með ǫllu
BǫglFrg4c 132Leysti hann sik ór festinni ok lét fallast til jarðar
BǫglFrg4c 134Höfðu þær snæri ok létu síga ⸢ofan í festum [var. nidur AM 590 b-c 4°ˣ] at þeim
HG 6424lét hann síga inn festi ok dró þá upp alla félaga
HG 7027þú vátt þá sjau (menn) í skorinni ok fórt í festi ofan til þeira
NjR1908 37924hon lætr hann siga i festi ofan fyrir murinn i gegnum glugg æinn
StjC 4705letu þeir Egill siga festi ofan i grofina þa er þeir voro bundner með
EgM(2001) 702þú munt ætla þér átta menn, ok er þat þó minna en þat, er þú vátt þá sjau í skorinni ok fórt í festi ofan til þeira
NjM 41522leet hon þa siga i festi i gegnum einn glugg ofan fyrer murinn
~ lat.per funem
Vulg Jos 2,15 StjB 35221gerist þat optliga með miklum háska ok bráðum manntapa, þvíat festinni kann mart granda
GBpD 11121samsetr fuglarinn festi sína með viij þáttum, ok þeim níunda er signdr vár
GBpD 11124líet hvn hann síga í festí níðr vndir loftið af skyndingv. þar sem flæddí vndir
Huldaᴵ 11710þa kom hond fram or biarginv mikil ok skalm j ok skar jsvndr .viij. þattvna j festinne ok hrvk‹v› þeir vm hofvt honvm. enn eiɴ var oskoren ok ha‹f›di Gvdmvndr byskvp þaɴ vigtt
GBpB(2018) 2074þu skalt fyst bera lausa fe allt til festar þat er adr liggr j æinne hrugu a haugs golfui midiu
ÓGeir1005 71724menn vissu at mikit fe var j hauginum. ok er hann uar raufadr foru nokkurir menn j festum ofan a golfit ok sa þar gull mikit
ÓTFlat 40332Eptir þat for hann i festina ok liet linuna draga sig af berginu undir forssinn
GullÞ 1227Romanus let siga ofan til hans brand i festi
Ben 15918Þá létu þeir fest síga í hauginn, en prestr ok aðrir menn héldu festi. Fimtigi faðma var niðr haugsgólfit
Bárð489 4214tók hann síðan eld, ok brendi Árán at ǫsku, ok gekk síðan til festar. Var hann þá upp dreginn, en haugrinn byrgðr
EgÁsm 357þat uil ek geir at þu hallder festí. þuiat þer true ek bezt til
Harð 14324Sidan for ho᷎rdur j hauginn. enn Geir hellt feste
Harð 14325bid þu þꜳ hroar ok helga geyma feste
Harð 14329þeir kippa nu festínní
Harð 14522hordur las sik upp epter festínní. Ok komzt hann ut ur haugínum
Harð 14524Geir batt fe̋it j feste
Harð 14525Auðunn latti hann þá mjǫk at ganga í hauginn. Grettir bað hann geyma festar - en ek mun forvitnask, hvat hér býr fyrir
Gr 5731Þeir hǫfðu festi með sér
Gr 2149er prestr sat við festina, sá hann, at slyðrur nǫkkurar rak ofan eptir strengnum, blóðgar allar
Gr 2161Leitaði hann þá ór hellinum ok lagðisk til festarinnar ok hristi hana
Gr 21614varð hann þá at handstyrkja upp festina, ok komsk hann svá upp á bjargit
Gr 21617
‖ (propr. comp.) :
5) lænke (cf. járnfestr sb. f.) ⫽ halter of iron
Þa es Martinus býgþi furst i þessom helli þa batt hann iarnfesti of fot ser oc festi aɴan enda i hellinom til þess at hann gengi eigi viþara en festrin toc
●GregDialA 9630Ef þu ert Guþs þre\textsc{L}. þa haldi þer Christz festr en eigi iarnfestr
~ lat.catena Christi
Dialᴵᴵ 33411 ●GregDialA 971levsti Martinus þegar festi af ser
~ lat.compedem
Dialᴵᴵ 33412 ●GregDialA 972þa toco þeir festi þa er Maʀtinus levsti af føti ser oc ioco þvi strengiɴ oc slitnaþi aldregi siþan festrin
●GregDialA 976þa toco þeir festi þa er Maʀtinus levsti af føti ser oc ioco þvi strengiɴ oc slitnaþi aldregi siþan festrin
●GregDialA 978þessi auma kona hefdi um sinn hals eina iarnfesti. og þar vt af adrar festar er þeir fiandr helldu j er hana leida
~ eng.cheynys
74.14 ÆvMið²⁷ 742brast þa festurin umm hennar hals
~ eng.coloure
75.27 ÆvMið²⁷ 757
6) (om (sølv)kæde ⫽ of a (silver) chain)
cf. Guðbrandur Jónsson 1919-1929 [SSÍ 5:6] 283
krossar .ij. litlir med sylfr ok slitnum festvm
IslDipl (1408) 16618Minum herra biskupinum (gef ek) kross med feste
DI VI (1478) 12924silfurfesti med hleckium ... þat sem adr nefnd jord deilldarꜳ̋ uar dyrri enn festurin uar verd til þa ...
DI VII (1500) 4215allt slett smide af silfri ... so sem er skeider. fester og annat þuilkt (ɔ: þvílíkt)
Búal³ 3725jtem kross gylldur med festi er vegur ix avra
DI III (*1367›AM 263ˣ) 2147glodarker ij. med festum ok elldberi
DI III (*1390›apogrˣ) 45031kross med feste
DI VI (*1489›apogrˣ) 65725af silfri var festr meðal horna uxanum ok þar á þrír gullhringar
Gautr¹ˣ 2710
7) [við e-ja(f.)] (pl. festar) trolovelse, ret til at indgå fæstemål ⫽ (pl. festar) betrothal, right to betroth
eigo þeir allir legorðz sakar um þær enar sömo konor sva sem festar
Grg315b 2274þa scolo lavsar vera festar nema þeir vili hvarirtveɢio aɴat
GrgKonᴵᴵ 3125hana hafði festa ser aðr Olafr konungr ... oc let lausar festar þui at hon var heiðin
ÓTOdd 14819Ef maðr gefr til heiman fylgio oc a hann cost at mæla aɴat tveɢia ef hann vill at festum eða at brullaupe at þat fe scal hann taca heimillt ef hon andaz barn laus
GrgStað 8317Enda a sa maðr iafnan legorðz söc um hana sem festar
GrgStað 17717Ef eigi er a queðit a brullaups stefno eða hue langar festar scolo vera. þa hallda þær .xii. manaðr þaðan fra er kona var fostnoð
GrgStað 20419þa segir hann sialfr festum i sundr
Gulᴵ 2812þu ættlar at slita festom við dottor mina
Bret 2457aðr enn ⸢samband fvllgeriz [var. festar geraz AM 351 fol “F”]
var. ÁKr 3622: AM 351 fol “F”hann skal konu æiga ok se hon iij uetr j festum
Hallfr1005 3918at festum eða at samfangi þeirra
Frostˣ 23024
● eiga festar
Þa er heimillt er sa fastnar er a festarnar
GrgKonᴵᴵ 3511Þeir eigo festar systra siɴa oc sva legorðz sacir um þær
GrgStað 9710Ef hon er ogipt eða eigi til. þa a broþir samfeðri laungetiɴ festar
GrgStað 15513
● festar fara fram
Rætt er oc at faðir eða annarr frendi festi mey eða kono ef þat er hennar vili þa er festar fara fram
ÁKr 3710Siþan fara þar fram festar oc siþann brullꜹps gerþ með miklum tilfꜹngum
Gyð238(1995) 7520foru þa fram festar. ok akueðin brullaups stefna i Torgum vm haustið
EgM(2001) 1415fóru þá þegar festar fram
Laxd 825þar fóru festar fram, ok kveðit á brullaupsstefnu um vetrnáttaskeið
Laxd 15915fóru festar fram
Laxd 25818Sidan foru fram festar en þo uill Endride nu heim fara at sinne
EindrErl 19630sidan foru festar fram s[ky]lldi brullaup uera. a þuera halfum manadi eptir. þing
Ljósv162 503toku þau þetta tal med ser. enn lauk suo ath kongs dottir war gipt Florencius. foru þa festar fram og war vid brullaupi buizt
Hect 10617Þórðr lét nú þetta leiðask, ok fóru nú festar fram
Hǿnsˣ 3219
● selja (fram) festar [e-rrar] [í hendr e-m]
●●● Selldi konungr iarlinom i hendr festar hennar. oc fecc honom allt sitt umboð um þann raðahag
ÓH 1707þat er erendi mit[t] hi[n]gat at bidia Asu ... Jarl segir ueiztu ei at hon er festarkona Haralldz konungs. Kolr segir ei þicke mer uerr[a] at eiga han[a] ok gior nu annathuart at þu sel fram festarnar ella set ek spiotid j gegnum þik
StSt335 1022þotti ok ei undir huersu jllt þeir ætti saman Haralldr konungr ok Kolr [ok] selr nu fram festarnar
StSt335 1026
● sitja í festum
er honom koɴoɴe heitiþ oc þar nǽst fornot oc sat hon egi lengr j festom en sva at þa var þegar drvckið brullaup þeira at þesi vezlo
Jvs291 4220þú skalt ríða suðr til fundar við Mǫrð, ok bið hann, at þit skipið máldaga annan, ok siti hon þrjá vetr í festum
NjR 1018Síðan breyttu þeir máldaganum, ok skyldi hon sitja þrjá vetr í festum
NjR 1110siti hon þrjá vetr í festum
NjM 1018breyttu þeir máldaganum, ok skyldi hon sitja þjá vetr í festum
NjM 1110skyldu þær sitja í festum þrjá vetr
Gr 1013Wernacius situr þar med mikille sęmd hefiandi upp sitt ord og bidur hennar. gerdizt þath med godu radi. og skylldi hun sitia ij festum
Hect 9722Var þá umtalat, at við brullaupi skyldi búast; en Víkingr sagðist eigi þat vildu: skal hún sitja í festum þrjá vetr, en ek skal fara í hernað
ÞorstVík 3941skyldi hon sitja í festum þrjá vetr, ok þó at Bjǫrn sé samlendr fjórða vetrinn ok megi eigi til komask at vitja þessa ráðs, þá skal hon þó hans bíða
BjH488ˣ 11417Hon skal sitja í festum þrjá vetr, ok ef Ásbjörn kemr eigi út innan þeira þriggja vetra, þá eru laus þessi mál
Þórð²ˣ 18323
● taka festar [af e-rri] [fyrir hǫnd e-rs]
Eigi scal maðr festar taca af cono
GrgKonᴵᴵ 351þeir toku þar festar fyrir konungs hond
ÓTOddS 10828
8*) (for festa sb. f. def. 1)
(err. for festur sb. pl.) Erlingr fek ⸢festor [var. fæstar AM 325 VII 4° “325 VII”, etc.] oc toc konungr við
var. ÓH 30811: AM 325 VII 4° “325 VII”(for ‘festuna’ (‘festa’ sb. f.)) fai þer konungi ⸢festina [var. festo ÓH 30810] þa er honum like ... Erlingr fek ⸢festi [var. festor ÓH 30811]
Ásbj 2342
II. (y. isl.)
Form.: festar (46); festum (34); festi (22); festarnar (8); festom (7); festina (7); festr (6); feste (5); festinni (4); fæstar (2); festínní (2); festurin (2); festrin (2); festí (2); festvm (2); festin (1); fæsti (1); festur (1); fæstr (1); fæstum (1); festarinnar (1); fester (1); festinne (1);
Comp.: alaðs- (5), bát- (4), báts- (1), bjarg- (4), fóta- (3), grjót- (1), guð·vefjar- (1), gull- (4), handa- (4), hand- (17), hlekkja- (2), járn- (17), ketil- (1), knúta- (1), land- (16), laun- (2), lǫg- (3), lǫg·þing- (1), naf- (1), nafn- (17), silfr- (11), skip- (1), skut- (4), tryggðar- (1), vin- (1), þing- (19)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen pl.; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ item pl.; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (festa sb.); Bl festi; WPA _; ; LMNL
Litt.: Agnes S. Arnórsdóttir 2010 230-239; Davíð Erlingsson 1971 36; Falk 1912 23, 28; Gunnar F. Guðmundsson 2000 258, 260; Guðbrandur Jónsson 1919-1929 [SSÍ 5:6] 283-284; Hesselman 1913 23, 25; Hovda 1960 [KLNM 5] 76; Hovda 1961 [KLNM 6] 95; Jansson 1940 [ANF 55] 158; Jón Jóhannesson [ÍF 11] 128 note 3; Lúðvík Kristjánsson 1986 40, 149-155; Magnús M. Lárusson 1959 [KLNM 4] 236; Marstrander 1915 27; Mezger 1944 [ANF 57] 111-112; Seip 1932 355; Vilhjálmur Finsen 1849 [ANOH 1849] 206; Vilhjálmur Finsen 1883 605; Ólafur Briem 1959 [KLNM 4] 220
Genre. (expected): legal works [jur]: 45 (15); family sagas [isl]: 38 (19); historical works [his]: 26 (27); religious works [rel]: 15 (41); romances [rom]: 8 (16); legendary sagas [fas]: 8 (7); charters [dip]: 8 (12); contemporary sagas [bis]: 4 (11); þættir [tot]: 4 (3); unclassified [ ]: 2 (1); learned works [div]: 1 (5);
CS (red.) — September 2010
ER (omred.) — December 2019
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
fergir - fetill
...