fastr adj. [compar. -ari, superl. -astr]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) [á e-u / í e-u / við e-t / á milli e-ra] fast, ubevægelig, uflyttelig
fastr er orðinn vili varr i briosti henni
~ lat.Figitur in ripis anchora nostra suis
Pamphilus 2414 Pamph 1081●●● Siþan toc hon speɴitꜹng oc villdi draga v́t iarnit. En þat var fast oc gecc hvergi
ÓH 58514var þa fast scip þeira eitt a grunni
Sv 16426kollvm ver þat lykla sem þeir (ɔ: málstafir) ero i fastir. ok ero þeir her sva settir her sem i spacione sem lyklar i simphonie. ok skal þeim kippa eþa hrinda ok drepa sva rego strengina ok tekr þa þat hlioð sem þv villt haft hava
Gramm²U 617var rvtr ein fastr a milli vida
VerA 1816Antonius komz yfer með þa flotana er minni uaru en sa flotinn er mest‹r› uar uarð fastr ok uarð dreginn siðan að berginu
Rómv595(2010) 28410kemr Ingimundr at Guðmundi frænda sinum. en afallit hafði drepit hann inn i batinn, en fotrinn hægri heck vt af batz-bordino oc var fastr i seglino
StuᴵK 13815●●● Enn vm myrgininn eptir var byrr, oc vilia þeir heimta vpp ackeri sitt, oc er þat fast. Þar ganga til aðrir at avþrvm oc læita i allðz þess, er þeim kemr i hvg, oc gengr eigi vpp
StuᴵK 26820Maðr var fastr við jorð i Floa mat lánga stund
AnnSk 19736þa kom o᷎r ok stoð faust i kirkiu golfinv rett við ho᷎fuð honum. ok þegar kom o᷎ɴur. sv nisti klæði hans við golfit
ÞorvVÓTᴵ 29217aa hueriu tre sem hann (ɔ: picus) hefir hreidraz edr uorpit. eðr aa huat annat fast sem hann hefir setz meðr sitt reidr. þa ...
Stj¹ 8112[var. þar sem læidin la voro myrar míog blautar ... sua bar til at konungrinn stod fastr ȷ́ æínne kelldu suo díupre at tok upp um broka bellti GKS 1005 fol “D²”]
var. ÓTᴵ 22323: GKS 1005 fol “D²”hann fær med ongv moti stoduat essit af styrkri rꜳs þat finnr hann ok at hann er fastr vid sodulinn er nv eigi annat sannarra en essit hleypr fram af sionar homrum
Gibb 8010stendr þo sialfr uidrinn fastr ... i sinni stodu
Thom² 34134arbackinn var ijja spiottskapta har ... en leiran sua blaut, at annar fotur stod fastr, þar til er annar var nidr settur
Hák81 45116●●● Takit nu ofan skrinit ok berit vt! Þeir taka til, ok var fast
Hák81 50612hersporar eru so þygt vm riodrit at Samson er þa fastur a audrum er hann stigur af audrum
Sams 207vid iarne er fast stendur j manni
MedMisc 1269ef or stendur fost j manni
MedMisc 12611Öxin stóð fǫst í strætinu, ok varð honum seint at sér at kippa
Gr 8117var Áki fastr við hurðina, svá hann mátti hvergi þaðan fara
HálfdBr 58325hann skytur ofan j knifs skaptit. so ad* orinn stod fost j
Hem1010 157varð risinn fastr á spjótinu
Blómstrˣ 233Þá bað Jón prestr hringja ǫðrum tvennum (klukkum), ok var svá gert; þá fundu þeir mun á, at kirkjan var þá fastari en áðr
StuᴵK114ˣ 4913
● fastr fyrir [!]
stvndom fꜹc hann fyrir sem vindli. en stvndom var hann fastr fyrir sem veɢr
HreiðMork 13221Þessi maðr rann a Rafn, ok þottist hann i fyrstunne forviða verða, enn þess at fastare þottiz hann fyrir verða sem þeir hofðu lengr glimt
StuᴵᴵK 23220þykkir Bjarna maðrinn vígkænn ok þykkir ⸢fastligra [var. fastari AM 426 folˣ “B”, etc.] fyrir en hann hugði
var. ÞStangˣ 839: AM 426 folˣ “B”
● fastr á velli som står fast, urokkelig
Suiar munu ekki fastir a uelli
Fær 433en þér Danir opt ekki fastir á velli ok meðallagi trúlyndir
Knýtl1741ˣ 1041
● fast (n. sg. = adv.)
stigh þu a hæst þinn mæð þungum vapnum oc tæm þec til hværsu þu mægir þærs sitia a hæsti þinum er bæðe se fægrst oc fastazt
Kgs 5834lætr velent aptr hvrðina sem fastazt
Þiðrᴵ 1227hann (ɔ: hundr) tekr milli horna dyrinu. þar bitr hann allfast
Þiðrᴵᴵ 1372En auðrum fast frosnum a fotum a Mundiofialle
~ lat.Alpino frigore congelatus
2626 Thom¹ 266jarl greip hann þa baðum ho᷎ndum ok helt sem fastaz
ÓTᴵ 17610ef ers vill gnaga beislit fast með sínum tönnum, gá þess sem bezt, ok lát þat hlaupa sem vill
KlmBˣ 723loka fast aptur dyrnar, og lat ønnguan, Jnn koma til minn
~ eng.steke faste the dore
10325 ÆvMið³⁴8ˣ 1035
● sitja fast [á e-u] [fyrir e-m]
hví sætir, fóstri mínn! er þú sitr svá fast ok hjálpar eigi feðr mínum, þar sem hann er mjök þurfi
HG 4214Þeir Leifr oc Halli voro hia oc svoroðv: fyrir littlv gengv vit vm allan Oxna-dal oc konoðvm haga allt id efra oc fvndvm ecki savða nęma a eina kollotta, oc var af falin vllinn oll, oc man hon oviþa ganga i var, oc ætlvm ver, at Guðmundr siti fast a frid-stoli sinvm
StuᴵK 1898sitium nu sem fastazt. ok uillda ek giarna. at þu segdir satt
Ljósv162 4728Engi hefir setit jafnfast fyrir mér í dag sem þú
Gr 2312
2) (om ejendom)
● fǫst eign
Bæði atti hann eignir fastar ok lꜹsar
Mar655XXXII 5795huort er til heyrir fastri eign edr lausum penningum
Thom² 41930myklar eigner i fastri eign ꜳ Iotlandi
Jvs510 5222
● fastr ok/eða lauss som fast ejendom og løsøre
uar allu goze skipt bæde la‹u›su ok fastu
DN V (1335) 9335þeir hofðu selt ... alt þat godz sem þeir lutu æptir han laust ok fast
DN IV (1338) 2014voru þat alzkyns mikil audæ᷎fi. bædi fo᷎st ok laus i gulli ok silfri
~
HMSᴵᴵ 6838 Nik Holm perg 16 4° 11r19I sinni prestzuigslu tekr hann gull, er merkir ualld ok forrædi stadarins i aullum lutum faustum ok lausum
Thom² 31826wm alla þa peninga sem hun hefir at sier tekit ok vt latid fasta ok lausa frida ok vfrida
IslDipl (1417) 21017alt gotz stadharens laust oc fast
DN XII (*1328›AM 902 a) 5430sextihæ hundradha j þarfligum pæningum faustum ædr lausum
IslDipl (1432) 30512alla þa peningha fasta ok lausa sem hann atti j minna hlut ok meira
IslDipl (1449) 3982alla penninga adra þa sem hann hefde at hallda kuika ok dauda fasta ok lausa lysta (!) hann eign barna siɴa
DI VI (1491) 74621huort syner hans ... skylldu at laugum þat godz eignaz fast og laust sem þrennar tylfter manna haufdu dæmt þeim til arfs og eignar
DI VII (1499) 4355uar Þorgeire prior af hent af Laurencio biskupi alt goz stadarins laust ok fast
LBpB 11931dæmdum uier ... biskupen mega taka at sier frialslega fyrr greinda jord ... og oll hennar goz fost og laus frid og ofrid hafa
DI IX (*1508›AM 238ˣ) 5127hann hefdi rænt og tekit med gripdeilld kirkiuna j uididalstungu og hennar goz fast og laust
DI IX (*1508›AM 238ˣ) 521þui ‹dæmdum uier jon sigmunzson fa›llen j ‹bann› af ‹sialfu verkinu og skylldan ad› ... giallda kirkiune j uididalstungu tuefa‹lldann sinn› rett fullann ... og mega ad sier taka frialsliga fyrrnefnda jord uididalstungu kirkiunnar uegna og oll hennar (ɔ: kirkjunnar) gædi fost og laus frid og ofrid
DI IX (*1508›AM 238ˣ) 5210offrar hann Sallino byskupi þriðjunginn konungsgarðsins með öllu því gózsi föstu ok lausu, sem þar til lá
KlmBˣ 55135
● at fǫstu ok frjálsu i fast ejendom og løsøre
● (í) fǫstu ok (í) lausu i fast ejendom og løsøre
godz alt bede i lausu oc fastu falle vndir konong
RbHM (*1302)² 504han ærfdi ekki goz huarke j laussu ne fastu
DN III (1332) 15322þo at maðr hitti i þau ubota værk at han hafe firir gort lifi oc ollu þui sem han a i fostu oc lausu
Bl 2882vm alla þa fiar luti i lausu ok i fastu er Haluardar a
DN V (1339) 1075hann dæmir sik sjálfr úmakligan at taka nökkut ynði af allri þeirri fullsælu er þar stóð saman í föstu ok lausu
Æv¹ 917sit godz j lauso ok fosto
DN IV (1366) 35337í fǫstu ok lausu
Jb 417þar er uitni berr um eignir hans j fꝍstu ok lausu
RbHM (*1308) 7921Þat er at skilia hinn tiunda lut af o᷎llu þui goðzi i fo᷎stu ok lausu
StatEi³351 63123reiknazt þetta allt saman sextigir hundrada j fostu ok lausu ok IXc betur
DI VII (1492) 13429og gafv til þeirra (mustera) miklar eigner bæde j lavsv og favstv
HenKunReyk 4827ef madur tyundar ei eign syna j fostu og lausu a hvo᷎rium 12 manudum
ÁBpˣ 9918ok þar med fylgdu j faustu og lausu epter faudr þeirra jon heitenn
DI VI (*1478›apogrˣ) 13223hann hefdi osuarliga farid med kirkiunar goz a ur‹dum j› suarfadardal fosto og loso
DI IX (*1508›AM 238ˣ) 5116Bugard þenna ... med ollu þvi godzi, sem hier fylgir i faustu ok lausu
MarD635ˣ 105310
3) bunden, ufri
● þrǽll/... fastr á fótum
en iɴ illi (maðr) þot hann hafi konongs rici þa er hann þo þrell fastr a fotom eigi sem eins maɴz se helldr iafnmargra drotna sem hann a losto marga
Prosper677 1313Ef quiðr beʀ hann saɴan at þvi. þa a at døma hann þræl fastan a fótom oc hinom fe hans
GrgKonᴵᴵ 16519þeir er til þess vére bornir at vera þręlar fastir á fotom
~ lat.eternum
Alexandreis 19523 (VII 504) Alex 1153Ek em einn gongv madr, fast[r] a fotvm
FbrHb 1693ek skal taka hæðiyrði af þér, þar sem þú ert þræll fastr á fótum
NjR 4914hann gætti svína ok var þræll fastr á fótum
Trist² 466hafdi hann unnid sig burtt wr þrældome og var ꜳdur þræll fastur ꜳ fotumm
Fljˣ 364
4) stram, bundet/presset tæt sammen
tok hann þui nest bællti æitt ok batt um bæran likam hænnar hælldr i fastara lage. sua sem innyfli hænnar gato boret
Menota: 20ra28 Streng 2818gerðisk þar svá mikil þro᷎ng ok fo᷎st, ok varð þar um síðir, at dómrinn var settr í annat sinn
Glúm 844
● fast (n. sg. = adv.)
Tveir menn váru þeir, er fastast bundu hann
HeiðrH 5123þa ste hann af hestinvm ok gyrþi hann fast
SnE 671helldr fast bínndur þu nu ma̋gur. ínndride suarar. þat kennder þu mer þꜳ̋ er þu uíllder mik ínní brenna
Harð 17118og binda allt saman sem fastaz
~ eng.fast
5436 ÆvMið²⁴ 552
5) (om søvn/tanker) dyb, tung
konungr sat oc hafþi sva fasta ahyɢio at hann gaþi eigi stvɴdaɴa
ÓH 5195fellr á hana dauðasvefn svá ⸢harðr [var. fastr AM 531 4°ˣ “b”] ok þungr, at hon vissi ekki til sín
var. KlmBˣ 5418: AM 531 4°ˣ “b”
● fast (n. sg. = adv.)
oc sofnar haɴ fast brat er haɴ kom ȷ́ reckiona
Jvs291 9626firir þa soc sofnar hann oc sœfr mioc fast oc lengi
Þiðrᴵ 7913hann ... sofnar bæði skiott oc fast
StjC 41737En at miðri nott þa heyrir Þoʀ, at Skrymir hrytr ok sefr fast, sva at dvnar i skoginvm
SnE 529(Þórr) liggr nv ok gætir, ef Skrymir sofnaþi enn fast
SnE 5218sꜳ hann mikit folk bæði karla ok kvenna ok alla fast sofvandi
Ant 5625Finnbogi suaf eigi iamfast sem hann lét
Finnb 7823Maðr ... lagdiz niðr gáláusliga ok sofnadi fast
ÞBpB 32614hit þriðia sinna sofa þeir sva fast at hon færr með engo moti vakit þa
ÓTᴵ 917(hann) sofnade fast
ÞBpC⁴ 3882
6) (om fysisk styrke) hård, kraftig, stærk
Veittu sva fasta at-socn oc acafa bæði með spiota-logum oc sverz-hoggum at Baglar urðu at hlifa ser
Sv 14736þæir mattu æigi með fꜹstum bardaga æiga uið þa
Rómv595(2010) 6512fær ⸢madr hæilsu [var. heill madur MedMisc 679] af þess reyk þa verdr hann fastr ok lettr
Med696I 77ek hefir hugleitt, huerssu fasta fylking lærdomrinn setr i moti ydr
Thom² 33512Færr heill madur af þess reyk. þa verdur hann fastur ok lettur
MedMisc 679
● fast (n. sg. = adv.)
sva leggia þeir fast at isvndr brestr spiotet hvartveɢia
Alex 3821hogvið nv sem fastast goðir drengir
Þiðrᴵ 1993hœɢr nu all fast oc harðlega a hans hialm
Þiðrᴵᴵ 2115Synir Eiðꜱ beriaz ok fast ok ganga vel fram ok hermannliga. Steinn ok Steingrimr þar imoti
Heið 9321stavck a brottv þessvm konvngvm Rasin oc Phace. er mer þravngva fast
StjC 63814Byrr var at inn bezti, geisaði drekinn uppi fast Hálfdanarnautr
ǪrvS 5724Ok er ęsir tavlþvz bvnir, þa hristi vlfrinn sik ok lavst fiotrinvm a iorþina ok knvðisk fast at, spyrndi við, bravt fiotvrinn sva at fæʀi flvgv brotin
SnE 3526varþ Þorr reiðr ok færþiz i asmegin spyrndi við fast ‹sva›, at hann liop baþvm fotvm gognem skipit
SnE 6221þa kom flvgan ok settiz a hals honvm ok kroppaþi nv halfv fastara
SnE 1234hefir þú tekit þat svá fast
Laxd 25415Hon bregðr við afarfast ok fær þá eigi lengr leynt hverr hon er
Æv¹³ 478Diocletianus keisari brautz um fast ok brytjar niðr kristni guðs til beggja handa
Æv⁴ 209þetta ord tok fastara hiarta Jugurthe. enn no᷎ckurn vardi
Rómv226(2010) 114Við eggian þessa knvðvz Sighvats menn fast til at-gongv; fell þa margt af biskups-monnum
StuᴵK 33717Haalfdan héllt fra ser henðinni, ok kuóðu þeir aurnin fast hremt hafa
StuᴵK 50720Sua logdv Danir ok fast at Orminum skamma ok Tronunní
ÓTᴵᴵ54 2667fellr hann nidr ok bryz um fast
Thom² 46227Gripr hann sidan einn fork ok fæz um fast ok brytr nidr alla kalstokkana
VP 5218hann vard þegar af ‹ath› hestinum. ok suo kom greifinn ⸢fast [var. hart BevB(2001) 2193] nidr at sundr klofnadi hans skolldr
BevC(2001) 21917er þeir mættuz, tókuz þeir afarfast ok sviptuz
Kjaln 585Gerðisk Ásmundr heitfengr mjǫk ok eggjar Gretti at strjúka fast bak sitt
Gr 3810thakit hann og fleingit hann vel fast þviat so stenndr skrifat. ath þar hans skattvr er. þar er og mannzens hiartta
JerReyk 21220Forozst þo fast vm okkrer hughir þar ver vndirstoðom. at yðr mislijkaðe. nokot so. at ver komom æighi. til Tunsbergs aat sinni
DN VIII (*1339›apogrˣ) 13533tóku nú fast á
Flóamˣ 6512hann kastar sér flötum ofan á milli hornanna á uxanum, ok spenti höndunum niðr um hálsinn, en boli brauzt um fast
HjǪˣ 5007Lítlu síðarr segir Þórðr, at svifi yfir hann. Var honum þá fylgt til hvílu sinnar. Tók hann þá sóttinni svá fast, at hann lá skamma stund, ok leiddi hann til bana
StuᴵᴵR11127ˣ 3016veralldar lannit hnnye fast ad honum
~ eng.richesse of the worlde felle faste to hym
10121 ÆvMið³⁴8ˣ 1012
● er fast fyrir [!] der ydes (fysisk) modstand
tok þat rað at vita ef hann mætte koma anne tæms a bryggiurnar. Oc i borgina ... En þat gecc æigi, firir þui at fast var firir
ÓHLeg 102sva lykr at haɴ flyr vɴdan meþ liþ sitt oc þyckir fast fyrir vera
Jvs291 2716þessi bardagi stod allt fra morní til aptans. Judas finnr at fastara er fyrir i þeim stad sem bachides var fyrir
~ lat.firmior est pars exercitus
6427 Gyð(1995) 646
● ganga fast fram, ganga fast at [!]
Sumer hlꜹpa a hala ferðina sumer fram hægra megin sumer uinstra megin ok ganga fast að ok oðliga
Rómv595(2010) 635ganga þeir fastaz at synir Þoriss
EbWolf(2003) 1513Þar varo med staddir sendimenn Alexandri kongs. ok ganga at allfast
Gyð(1995) 737Oc siþan liopvz þeir at, oc gecc Ingialdr fast fram með reidda avxina
StuᴵK 9027Gnípa gekk allfast fram, svó Jökull varð orkuvana fyrir henni og allt hans hold blátt og blóðrisa
Jǫkulˣ 4920
● ryðjask fast um [!]
Atli hleypr upp á skip at Hrúti ok ryzk um fast
NjR 1820þviat fiandinn ruddiz fast vm jverolldinni sva sem lausbeislaðr
~
PS 53920 JJ SÁM 1 40va33Tekz nú harðr bardagi; ryz Hálfdan um fast
HálfdEyst 10910geingu þeir nü ä skip Knüts og ruddust um fast
SigrFrˣ 728
● standa fast [í móti ! / við !] [fyrir e-m]
hvart hefir hirþin sv en dansca eigi allfast staþit firir þer
Mork 21318Millim þessarra, er um tala, stændr æinn af þæim fastaz framme, sa er sua seger
~ lat.unus acrius institit
7424 Thom¹ 745Verit nv styrkir oc standit fast goðir dræingir
StjC 51225Ecki er langt vm at gera, sva for fang þat, at þvi harþara er Þoʀ knvþiz at fanginv, þvi fastara stoð hon
SnE 5811stoð konungr i fyrstu fast ímoti
ÓTᴵ 15416knuduz at allir at draga hana, ok stod hun svo fast sem fiall
Luc 43522stóð ek við, sem ek gat fastast
Ket 11225riddarar stödu fast, enn suerdinn bitu lijtt ꜳ̈ herklædi þeirra
DínDrˣ 3318hæfir nu hirðen dansca eigi staðet firir þer allfast
FskBˣ 27210hefir hirðin sú in danska eigi staðit allfast fyrir þér
Hkrᴵᴵᴵˣ 16910
● sǿkja(sk) fast [at e-m]
veʀr þiðricr sec vel oc karlmannlega. en viðga sœkir avarfast
Þiðrᴵ 1728nu hauggr hann enn halfo stærkligar oc sækir nu allra fastaz
Þiðrᴵᴵ 24414sottuz þeir þa allfast
EbWolf(2003) 2114Sottu Birkibeinar allfast at
Hák81 5611sótte Hiarande þvi fastara, er hann heirde þau ord
DplFljˣ 12029Blængr sótti at Bjarna allfast í ákafa
Vápnfˣ 624Hyner sækia nv ath þeim allfast
Þiðrᴵᴵˣ 31311
7) hård, som ikke giver efter
þesser hinn harðe steinn. oc hítt fastazta vbergan. hiartta faður mins. hevir með þinum vilia blotnat oc bognat. sem vax firir ellddi
BarlA 16833Malus salurt. eda kathostur ꜳ dosku (“Leg. donsku”, ed. note). Tekur madur svo til buna sem kal. þa leyser hun fastan maga
MedMisc 7731allra hellzt er þeir eru fastir j magha
MedMisc 1043þat er gott þeim er landfars sott hafva ef þeir eru fastir j maga
MedMisc 1045einkanliga god ollum feitum monnum. er opttazt eru fastir j kvide
MedMisc 10831
8) (gramm.) (om lyd/udtale) ?hård, kraftfuld
9)
● fast (n. sg. = adv.) (om lyd) højlydt
Þormoðr ... serir hann miklv sari. Sa kvad vid hatt ok stvndi fast
FbrHb 21412Hirðmo᷎nnum var forvitni mikil a, at hverio᷎ hunndar munndu geýia sva fast
Mág¹A 2122Þvi næst sofnar Skrymir ok hravt fast
SnE 5119reið nú at sauðum, ok hóar fast á féit
Reykd 23423hann (ɔ: blámaðrinn) grenjaði fast ok lét trǫllsliga
Kjaln 577uoru þeir nockurir, er hlogu fast
MarE 54933
10) som står ved magt, varig, ubrydelig, gyldig
Enda scolo þa verða lof öll iafn föst þar sem goðar sæti sialfir
GrgKonᴵ 21313þa er huartueggi þæirra sekr .xij. aurum við hann oc fastr male sem aðr
Járns 28626hann trýr, at meðr þeima hǽtte formerez friðr meðr fastastum vinskap
Thom¹ 17810beiddiz þa aurugra gisla til fastra satta
HákEirsp 5528Sv er min bæiðni Dauid. at þv gerir sætt við mik oc fastan felagsskap
StjC 4998skal það uera þa fast skipti allan alldr
Rómv595(2010) 1067munu yðr heit hans oll fost. megu þer nu sia sannar iartegner at hann vill vera vin yðuaʀʀ fullkominn
EgM(2001) 1113skal þetta vera nu fast ok fullgert
Gyð(1995) 6212beidiz þa oruggra gisla til fastra sætta vid Birkibeina
Hák81 4551min lofun er ecki fastare þar vm enn mins faudr vili gengr med
Sams 515hans heit voru aull fo᷎st, hvort sem hann lofadi gödu ędur ïllu
SigrFrˣ 4111kongur sagdi þat vppa sína tru ath þetta skal vera fast þeiʀa j millumm
Þiðrᴵˣ 10820
● fastr friðr
friðr meðr goðu samþycke varð micklo fastare millem lǽrðra manna oc leikmanna
Thom¹ 5418Bað Se᷎mundr abota þa semia se᷎tt ok fullkomin griþ þeira i mille ok fastan frið
StuᴵᴵK 12114Þær (gjafir) er hann sagdi, at Olafur kongur hafdi sent honum til fastz fridar
Yngv 814mun verða með yðr hinn fastasti friðr
SJ¹ˣ 78016
● fullr ok fastr
at þvi vætte. at þessi griþ er nv ero nefnd scolo vera full oc favst. allra manna a mille þeirra
GrgKonᴵ 2051at hæilog kirkia oc hænnar klærkar fae af slikum meðalgongumanne, sem Thomas canceler er, fullan frið oc fastan millim kirkiunnar oc konungsens
Thom¹ 169jattaði þa Æirikr solu Guðrunar ok kaupi Orms ok at þetta skilldi sua fullt ok fast uera af hans halfu sem hennar
DN I (1312) 1212ek hefir alla avra fvlla ok fasta
DN I (1334) 18429Ver ek þér lagalýriti, ifalausu lýriti, fullu ok fǫstu, svá sem ek á at verja at alþingismáli ok alls herjar lǫgum
NjM 1446Ver ek lýriti, goðalýriti, lagalýriti, ifalausu lýriti, fullu ok fǫstu
NjM 39313med fullu ok forstu handsale
DN II (*1312›apogrˣ) 9623
● fast kaup
ef þat er halfr bolstaðr eða meire lutr þeꜱ bóls er bölt se a enda scal þo huaʀtuege þeirra hafa rift kaupet ef hygr. á .xii. manoðom enom næstum. ella er fast kaupet
GrgStað 41822annar hvárr skal rift hava innan .xij. manaðe. ella er fast kaup
Járns 28523ad aull *falslaus kaup skylldu fo᷎st vera þau sem einskes mans rette være hrunded j
ÁBpˣ 7817aull *falslaus kaup skylldu fo᷎st vera
ÁBpˣ 7817svo greiner logbokinn at kavp skal fast ef ecki er rofid innann xij manadar
DI IX (*1533›AM 238ˣ) 6589
● bjóðask til fasts erklære sig fuldstændig parat
● heita/... til fasta [e-u / e-t] love højt og helligt, indgå fast aftale
rða þau þetta með ser til ⸢staðfestu [var. fasta AM 325 VII 4° “325 VII”, etc.]
var. ÓH 1338: AM 325 VII 4° “325 VII”ef salomonn konungr hæuir riðit i skog mins broður þa ma ec þvi varla heita til fasta at æigi koma ec i hans land
Þiðrᴵᴵ 12718með þvi at þer hæitið til fasta at ...
StjC 40518þeir raða nu til fasta með ser. at veitaz aller at malinu
BandM 376Ek hefi engan lut til veðs at setia, en ek heit þér því til fasta, at þat fé allt, sem við verðum á sáttir ok þú fær mér, þá mun ek giallda þér
MarB 8810munu ver ... drepa þik nema þv lettir af ok heitir þvi til fasta at flytia alldri þenna boð skap siþan her í eyiunvm
Fær61 752Nú mæla þeir ok til fasta með sér á þessi stefnu
BjH162 19423skyllde ok huerr madr heita ⸢til fasta [var. fastliga Jvs291 6319] sa er þangat redzst j þeirra foruneyti at hefnna huerr annars
JvsFlat 16615
● fast (n. sg. = adv.) sikkert, pålideligt
J ꜵþrom héime gengr þui fastara ríke goþs at þa hefer hveʀ sem verþr es. oc es enge ó hlýþeɴ goþe
●FV15³(1993) 92r12seintt ok fast geingr
Not604² 16717svá má ek ⸢*trúa fast [non emend. tryfast]
Blómstr523ˣ 7420n.
11) viljefast, karakterstærk, bestemt, ubøjelig, som står fast på sit
● fastr fyrir [!] [um e-t]
Hæinrekr konungr var fastr fyrir, ok varla vil hann alyða Franka konungs orð
Thom¹ 19523konungr var fastr fyrir um þetta mál ok ecki auðsveigðr eða talhlýðinn um þat, sem hann vildi eigi
HG 4821Ásmundr sá, at konungr var fastr fyrir um þetta mál ok ecki auðsvigðr eða talhlýðinn um þat
HG 4821Var ho᷎num jatad hinum minnum kyrkium, enn þeir sem hinar rykari kyrkiur hielldu voru mio᷎g fastir fyrer
ÁBpˣ 149tǫluðu þeir Þorvarðr ok Þorgils þetta mál, ok var Þorvarðr því fastari fyrir, sem meirr var eptir leitat
StuᴵᴵR11127ˣ 28721
● fast (n. sg. = adv.) vedholdende, flittigt, ihærdigt, bestemt, beslutsomt
leitaði eptir fast huerr þat hefði gert En engi geck við
ÓTOdd 15816þegir þu sva fast
Martin AM 655 XXXI 4° 2v4til asakanar ... þeim er heiminn ęlska oc of fast fylgia fiandans teygingvm oc fyrir þat letiaz oc afrękiaz gvði at þiona
StjC 38835ecki tiar orðum við at koma sua er þetta fast sett
Heiðy 10725fylgði Groa þeim sleða fastaz er Grimr var i. ok let hogliga með hann fara
Dpl 16419hinn þegir því fastara þar til keisari ferr í fors
Æv¹ 932⸢tock [var. jök AM 380 4°ˣ “C³”, etc.] hann sik þa þui fastara. i litil læti eptir allra hinna bezstu manna dæmum
ÞBpA 1862ok halldi klerkar offast i þeim tilfellum
StatJón 17822ok halldi klerkar offast j þeim tilfellum
StatJón 17822at þeir megi aull þeira rꜳd ok framferdi þui smꜳsmugligar skilia, sem þeir fylgia fꜳstara
Thom² 3648Sendibodar eru diarfir ok knyia fast ꜳ o‹r›skurdi
Thom² 42112grefr hann þvi fast at
VP 4455hann sá fast á hana, ok þóttiz hann þat með sér kenna, at hon mundi vera góðra manna
FlórM 7819og sem ouinur allz mannkyns sa hennar goduilia þar til. aufundar hann fast og uilldi giarna hana suikja
ÆvMið²⁵ 575Enn þviad herra Arne biskop þreingde fast bæde med vallde og skynsemdum tok fyrrnefndur Eygill þann kost ad sveria epter bode Arna biskops
ÁBpˣ 382Nu fara þau heimleidiz. og filgde Gróa þeim sleda fastast, er Grymur var í
DplFljˣ 12222Gizurr var meðalmaðr á vǫxt ok allra manna bezt á sik kominn, vel limaðr, snareygðr, ok lágu fast augun
StuᴵR8ˣ 49314þä sier hann vnder einu trie huar eimn fiande situr, og skrifade fast
~ eng.faste wrytyng
1225 ÆvMið⁷ˣ 127
● er fast fyrir [!] der er modvilje
Hrútr þykkisk nú skilja, at fast mun fyrir vera
Laxd 1343Menn ... bidia guds mann helldur bida enn fara sua bratt undir forz ok illuilia sinna ouina. Enn þar er sua fast fyrir, at huergi uiknar til, þuiat erchibyskup suarar
Thom² 42635eigi þat uænzt at sættazt ... ma sem uill ... fast er nu firi
Ljósv162 617sagði honum, at fast var fyrir, ok þat með hvat til var fundit ok við bar
LjósvLˣ 1113Var nú leitat um sættir milli þeira, ok var fast fyrir
LjósvLˣ 13516
● sǿkja fast [e-t / eftir e-u]
Halldórr dró þá heldr fyrir þeim, en þeir sóttu eptir þvi fastara
Laxd 27811hinn sotti fast malit
VP 5703enn þo dro þat undan ath hun mætti sijnu tale uid hann koma. þuiat hann reid þess meira sem hun sotti fastara eptir
SigÞǫgl 20026Kongs. dotter. mællti. fast sæker þu. Fridþiofur. er þv uillt hallda her þinum hingat j balldurꜱ haga
FriðB 4125
12) [í e-u / at ! / til e-s] engageret, forpligtet, trofast, loyal
Ef þav ero eigi i vercom föst oc scolo þav vera a hans vist at tveim lutom eɴ at þriþiungi a hennar vist
GrgKonᴵ 13511þeir menn allir er i domi sitia. eða i gögnum ero þar fastir
GrgStað 28111ellar scal hann ... selia at aurum eigi meirum en hann var fastr
Gulᴵ 3632varo þæsser faster at
DN IV (1333) 17626þo segir Hallfreðr at menn kalli Þorkel nefiv einna agiætazta vo᷎rn ok fastazta fylgð hafa ueitt Olafi
ÓTᴵᴵ 2884Eyolfur quadst ætla, ad þui fastari mundi hann til traustz, sem þeir þyrfti meir
Vallˣ 2328
● fast (n. sg. = adv.)
réynom til. hve fast haɴ halldi vinóttoɴi viþ mic
●HómÍsl⁴³(1993) 70v15Marga leiksveina vandi Oddr til sín, þó fylgði Asmundr honum fastast
ǪrvS 91sa hefir huerr mesta víngan af gudi fengit ... er fastaz hefir lo᷎gunum fylgt
Gyð(1995) 1812enn þu fylg mer nu þi fastara sem fleíri hafa med mik skiliz
Rómv226(2010) 3429wilium wær at þadh bref fast ok staudugt blife j aullum sinum greinum ok artichulis
IslDipl (1449) 39724fylgði Johannes honum, sem þeir er fastast gerðu honum fylgia
Jón¹ˣ 41311
13) [af e-u / í e-u] [við e-n] påholdende, sparsommelig, nærig
Eysteinn konungr var ... fastr ok fégiarn
Ágr 556iallinn hafþi verið fastr maðr en Brennir var sva orr at hann gaf a tvær hendr
Bret 2556hann hafdi uerid audmadr mikill ok fastr af fe
Bret AM 573 4°¹ 36r24auðigr at fe ok helldr fastr af fram logum
ÓH61 7384hann þottizt ueret hafa ⸢of oueitoll [var. of fastr vit fateika menn AM 657 c 4°] af stadar fia̋num
var. GBpA394 3122 → GBp AM 657 c 4° 14v29hann þottizt ueret hafa ⸢of oueitoll [var. offastr vid fateika menn AM 657 c 4°] af stadar fia̋num
var. GBpA394 3122 → GBp AM 657 c 4° 14v29margir kolludu hann ... fastann ok fegiarnann olmann ok vdælann metnadar mann ok mikillatann
ÓH1005 69433þótti flestum hann frekr í útheimtunum, en fastr í lyktum ok launum
Bós 420er nockr nizkur eda fastur þa skal hann þeinkia upp ꜳ hans aruidi og fatæk dom sem hann hafdi hier J uerolldunne og gefa fatækum monnum aulmausr
~ da.nidsk
25225 ChrP² 2522ecki vil ec at helldr selia segir Kolr ia segir Gisli offastr ertu af
Gíslˣ 76Þorgilsi þótti Bjǫrn vera heldr fastr af drykk hversdagliga
StuᴵᴵR11127ˣ 13915
14) voldsom
● fast (n. sg. = adv.) kraftigt, meget, gevaldigt, indtrængende
alldrigi fyrr tok mek iafnfast eða mitt hiarta eins mannz mal
ÓTOdd 814hann ... køyrði fram fast hestinn, er fyrir vagninvm var
Fornk 2320Sua rann þessi agirni fast i briost honum
Rómv595(2010) 17014talði konungr fast ꜳ hann ok mælti sva
ÓTᴵᴵ 6514En Agamemnon konungr svarar honum stirdvm orþvm oc asakar hann fast
TrójS 8325hann hrosar sinum heidr ok hæliz fast um, at nu hefir hann feingit valld yfir Thomam
Thom² 4069kærde fast a kiarkleyse vart ok vantru
VP 4087þeir skorudu ꜳ ⸢hann [var. ÷ EbWolf(2003) 1471] fast þuiat þeim þotti bani sinn u‹id ligg›ia
Eb445b(2003) 14414hleypr móðir hans at ok grípr knífinn, ok ávítaði hann fast
FlórM 2411er þeir sáu Ketil, hljógu þeir mjök, ok dáruðu hann fast, gekk Björn enn mest fyri þessu, sem hann var vanr
Ket 11029likar nu indium uel. ok hælduzt fast ok savgdu eigi at Remund mundi uinna þa þott annar þeirra ride vit hann
Rém 35227er á leið vetrinn úgladdiz hann fast
ǪrvA 13721Godur frændi seiger Adonias hvar fyrir langar þig so fast til daudans
Adon 2201hrygdumzt ek fast
MarE 53730kemr nu at hrossunum og litr ꜳ vm stund og lofar allfast
MHFlat 3199ouinur allz mannkyns ... aufundar ... fast og uilldi giarna hana suikia
ÆvMið²⁵ 575het Asmundr fast ꜳ sijna menn ok gekk fram af mikille hreẏsti
HG AM 152 fol 145rb34eg er fordrifinn af ollvm minvm vinvm þeim sem eg hefde ætlad at eg mvnda fꜳ travst af þꜳ mier ꜳ lægi og eg þykezt fast hafa elskat
BarlReyk 1138seigia svmlegar bækvr so frꜳ at hann være fast thornæmvr
GregReyk 3112‹J› Þessvm sama stad Bethlehem var einn madr sem atthe einn son er hann elskade fast
JerReyk 22722þa svor hann og bavlvade miog fast navtvnvm
LaurReyk 26917ey þarftu ad ámæla mier suo fast fyrer þetta verck
Vallˣ 71riddarenn ... griet fast Jfer sÿnum syndum
~ eng.for his synnes he wepte faste
1214 ÆvMið⁷ˣ 1214þeir vndrudust fast þessa sÿn
~ eng.Grete wndyr was hyt to see
3312 ÆvMið¹⁸ˣ 331þad vndrar hann fast
ÆvMið⁹ˣ 1412
● jafn fast (n. sg. = adv.) i lige så høj grad, lige så meget
15) (temp.) vedvarende, uafbrudt, sammenhængende
● fullr ok fastr
þeir leita hans nú viku fulla ok fasta
ǪrvS 955Þeir leituðu hans viku fulla ok fasta
ǪrvM 9413þeir baurduzt þria daga fulla ok fasta
Vikt 4917Þar var sjau nætr ‹fastar ok› fullar setit at boðinu emend. Stu 226: Holm papp 8 4° “H”, etc.
emend. StuᴵR440ˣ 226: Holm papp 8 4°ˣ “H”
● fast (...)þing
enda er rétt at stefna iɴan þings monnom til alþingis lengr er sócnar þing er lav́st. þoat scullda þing se fast
GrgKonᴵ 1023þa er socnar þing er fast
GrgStað 23317þa er goða rétt at segia hann a brott at lögbergi at háðum domum oc fosto þingi
GrgStað 2797
● fast (n. sg. = adv.)
16)
● fast (n. sg. = adv.) hurtigt
þi at hans lifdagum liðr fast
Thom¹ 16110Svá tekr Odd mein þetta fast, at þeir verða at leiða hann ofan til strandar
ǪrvS 1953Þorir snerizt vid fast ok laust Bliug med skæra hvsanvm
GullÞ 3032Hon skyndir nu eptir hardla fast, þar til er hon ser hann
ClarB 2015Geck (eldrinn) sua fast, at Mariukirkia tok at brenna ok stoplarnir
Hák81 6092þu tekur fast at elldazt
Harð 12521madurinn flydi fast unndan fyrir hredzlu sakir
~ eng.fledde fastee
528 ÆvMið⁴ 513snyzst þat nu þo fast til bata
DN VII (*1338›DonVar 1ˣ) 17026hann tok nu ad elldast [var. + fazst AM 448 4°ˣ]
var. Eb447(2003)ˣ 1526 → Eb AM 448 4°ˣ 40v(80)5tekur nu til ad lijda fast ad aptnj
JBpC(2003)ˣ 1589báðu hann fast at ríða
Knýtl1741ˣ 1473Pyssernis: Suo heitandj fuglar ä eingelsku eru þrifer miog: og renna fast vm
~ eng.rennyn faste aboute
9931 ÆvMið³³186ˣ 9914
17)
● fast (n. sg. = adv.) rigeligt
● drekka fast
Menn hofðo drvckit fast vm kvelldit
HákFris 51115þeir drecka ok afar fast
Jvs7 6935þeir drucku fast einn dag i ho᷎ll Iatmunndar konungs
Mág¹A 939Menn drucku fast i hollinni; þeir skenctu bręðr Sveinn ok Helgi
Mág¹A 224Þar var drvkkit fast ok talat margt við drykkinn
StuᴵK 3436var þa druckit fast
EindrÓT 21411uar druckit allfast
Fær 13423Men hofdu druckit fast ꜳ kongsskipino
Hák81 54813Ðeir drucku fast um cvældit afengt munngat
FskAˣ 3742Var þa druckid fast vm kuo᷎lldid
Hrólfˣ 1810
II. (y. no.)
hwarke .j. louso goze æder fasto
DNᴵ 6735Swen skal vpp luka adernæmfdom Gunnare þer sæm arfuer war daghin badhe .j. lauso ok fasto, swo mykin arf sæm Gunnare bør at hafua
DNᴵ 687Haluardr fyrnæmder sætti ok vtfæsti vælbornom manne Jone Martæinssyni ... alt þet godz j lausu ok j fastu sæm han æighir aa Raumariki
DNᴵ 37628Gauti Erixzsun schal nu haua ok eigha allt þat ghodzs er Hinsa fors atte ok eftir han war bade laust ok fast j minna lucht ok meira
DNᴵ 38921allræhælst saker þes at ymisær af ydær bæra giold oc bøtar vp æftir sinæ frænder sæm af ero tæknær vfosyniu þo hæ‹m›nast þeir swo fast siidan sæm fyr
DNᴵ 18638hinir allæ ær kirkiunne gotze huat þæt er j lausu ædher fastu ... af kirkiunum hærdrægha
DNᴵ 18933kenniz ek at helfuinghis fælagh er millom okar j lausu ok j fostu
DNᴵᵛ 39814attu þa þau bornen allt eftir modor sinæ er so æithæ Gudrun Þorgrimer ok Haldor badu lausu ok j fastau
DNᴵᴵ 33625fyrnemdar Þorgyls skall æigha ok fylghia a fodhur sins vegna adher nempdom arf eftir Jngeridho a Fraun hwar han kan han wppi at spyria bædhe j lausu ok j fostu
DNᴵᴵ 42323
Form.: fast (170); fastr (32); fasta (20); fastara (12); fastir (9); fastaz (7); fastu (7); fostu (6); fastast (6); fastan (6); fo᷎st (6); fost (5); fastazt (4); fastari (4); fastur (4); fastare (3); fosto (3); fǫstu (3); faustum (2); föst (2); fastazta (2); fastra (2); fasto (2); fastar (2); faustu (2); föstu (2); fastri (2); hala ferðina ... fast (1); fꜹstum (1); faster (1); fꜳstara (1); fo᷎stu (1); fastasti (1); fast▹r◃ (1); fꝍstu (1); fǫst (1); fastum (1); forstu (1); fastau (1); fastann (1); fasz (1); faust (1); gastr (1); fastastum (1); favstv (1); fazst (1); favst (1); fastz (1);
Comp.: á- (22), bein- (2), blá- (1), borð- (5), brauð- (1), brjóst- (10), búð- (1), bú- (4), ey- (1), fé- (3), fjár- (1), geð- (6), gild- (2), grunn- (1), hag- (6), haus- (2), hefti- (1), heima- (1), heim- (1), heimilis- (19), heit- (2), himin- (1), hjara- (2), hjarr- (1), hóf- (1), hold- (1), hríð- (3), hug- (2), hús- (15), jarð- (11), land- (35), lím- (1), lǫg- (10), nagla- (5), nagl- (3), ó- (1), próventu- (1), reyk- (2), ró- (1), rót- (9), sam- (64), skuld- (3), skyld- (1), stað- (86), stjórn- (6), stól- (1), svarð- (4), sveit- (1), trú- (39), veðr- (15), veg- (1), við- (3), vin- (10), vist- (13), vitnis- (13), þing- (6)
Gloss.: EJ (cf. corr.); ClV item (all-) allfast n., (jafn) jafnfastr; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr item allfast adv., fast adv., jafnfast adv.; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb item offast adv.; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 fast adv.; Fischer _; Anm _; Bin -fasti; Rím; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ item fast adv.; deVr; Fr4 item fast adv.,, jafnfastr, offast adv.; NO item allfast adv., fast adv., jafnfast adv.; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Eiríkur Magnússon 1888 [ANOH 1888] 347; Heidermanns 1993 192-193; Housken 1954 [ANF 69] 39; Kålund 1888 [ANF 4] 190; Vilhjálmur Finsen 1883 675
Genre. (expected): religious works [rel]: 89 (89); family sagas [isl]: 49 (40); historical works [his]: 46 (58); romances [rom]: 33 (34); legendary sagas [fas]: 31 (14); contemporary sagas [bis]: 28 (24); charters [dip]: 27 (26); legal works [jur]: 20 (32); learned works [div]: 9 (10); unclassified [ ]: 9 (1); þættir [tot]: 5 (7);
ÞH (red.) — October 2016
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
fár - febringin
...