ala vb. [elr; ól, ólu; alinn]
(cf. -alandi adj., -alinn adj.) -alinn adj. (suffix)
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-n][við e-m] avle ⫽ beget, engender
●●● ero born þeirra eigi arfgeng ef hann elr við þeirre kono er hann tóc siðaʀ
GrgKonᴵ 22614●●● þat barn er þav ala scal eigi hans arf taca
GrgStað 6821●●● born þau sem þeirra millum ero alen ero till enkis arfs eða so᷎mdar komen huarke veralligha eða andeliga
StatÁrni 8391●●● Jarl ól við konu sinni eina dóttur barna
Vígl 644÷ hon hefuir alet ok gætidh barnn med þorlakæ siugurdzssyni
IslDipl (1432) 29125
● alinn [undir e-u] (om dyr) avlet ⫽ (of animals) bred
●●● honum fylgia tikrnar rusca oc luska er undir eru alnir allir enir bæztu hundar jrons jarlls
Þiðrᴵᴵ 13516●●● fann hann herst foxottan gran hia Flvgv. við þeim hafði hon fengit. vndir þeim var álinn Eið faxi
LdnHauksb 6622●●● þann (hest) tók hann af Ála dauðum, ok þar undir alinn annarr hestr, er Hrafn hét
Hkrᴵˣ 5610
● ala til arfs [e-n] avle arveberettiget (barn), avle i ægteskabet ⫽ beget (a child) entitled to inherit, beget in wedlock
2) [e-n/e-t] føde ⫽ give birth to
●●● hon mun son ala
~ lat.Pariet ... filium
Vulg Matth 1,21 HómÍsl³⁶(1993) 61r13●●● Ef su cona være seᴛ i myrquastofo es quiþog være eɴda ǿle hon son oc féodde hon þar upp
HómÍsl⁶⁰(1993) 97v37●●● Mę́r món. qviþog verþa. qvaþ. hann. oc mon ala son. oc mon callasc namɴ hans iesvs
Jak¹Cod645 9529●●● Rétt er manne at hofða legorðz söc eigi fyʀ en barn er ⸢alit [var. føtt GrgKonᴵᴵ 5319]
GrgStað 18516●●● þær salvr velr Kristr ser er eigi erv vbyria þær er bꝍði megi geta ok ala en þat er bꝍði at byria goð verk ok vinna
~ lat.fecundantur et generant
Soliloq 96458 ViðrLSHauksb 32121●●● þær salvr erv gvði þeckiar er hanvm þiona með ast en eigi með otta ok ala fyri þvi frialslega ⸢vndir elði [var. afspringe AM 696 XXXII 4°] goðra verka
~ lat.partus edunt
Soliloq 9652 ViðrLSHauksb 32125●●● æl hon barn daut
EiðKrA 37523●●● Drottning ol sveínbarn i heim
Mág¹A 617●●● (proverb.; for anden tolkning cf. ed. note & Kålund & al. 1884-1891 [STUAGNL 13] 165-166) Þat er sem mælt er, segir Hrútr, at illt er þeim, er á ólandi er alinn
NjR 207●●● nv er þinn erfingi alinn sa er æ man nefndr verða i ætt Jsraels
~ lat.natus est
Vulg Ruth 4,15 StjC 42627●●● ala bavrn v‹ið› sarleik oc uerki
VerA 815●●● ferr þessu fram langar stundir, at hun ma eigi ala barnet
Vǫls 418●●● meigo þær þeygi mœðr vera ok sono ala at heilom meydómi
~ lat.filios generare
PaulDHom 150628 Hóm624³ 15631●●● ein iungfrv, su sem alin var ok vppfædd i þeim sama stad
~ lat.nata et educata
MirMar1886 52613 MarD635ˣ 99612÷ muntu son ala oc mun sa callasc sunr guþs
HómÍsl³⁶(1993) 61r7÷ Barn huert scal færa til skirnar er alit er
GrgKonᴵ 35÷ vær ervm ... alner i myrcrvm hans vtlegdar
~ lat.nati
Dialᴵᴵᴵ 1811 GregDialFrg¹ 5519÷ Þora ol barn vm sumarit ok var þat mær
EgM(2001) 5021÷ eigi skal ek þá annan ala son, ef þú selr þenna undir vápn
LjósvLˣ 7619÷ Í efri vǫr var skarð þat er hann var alinn með; því var hann kallaðr Þorgils skarði
StuᴵᴵR11127ˣ 13624
● til arfs alinn født arveberettiget (ɔ: født inden for ægteskab) ⫽ born as lawful heir (ɔ: born in wedlock)
●●● Ef kona su a sono til arfs alna oc se þeir fulltiðe
GrgKonᴵ 17013●●● Sacar aðile er fyrst boande kono ef til arfs er aliɴ
GrgKonᴵᴵ 487●●● Þa er sonr til arfs aliɴ xvi. vetra gamall eða ellre
GrgKonᴵᴵ 488
● alinn ok óalinn/óborinn (født og ufødt ɔ:) nulevende og kommende ⫽ (born and unborn ɔ:) living and future
●●● liɢr nu fe a boc er ɴ. ɴ. bøtir fyrir sic oc siɴ erfingia ⸢aliɴ [var. boriɴ GrgStað 4073] oc o boriɴ. getiɴ oc ogetiɴ. nefndan oc onefndan
GrgKonᴵ 20622●●● firir alen ok oalen
DN I (1308) 10335●●● Tekr huérr uórr trygdir uid annan firi sik ok sinn erfingia alinn ok oborinn getinn ok ogetinn nefndan ok onefndan
Heiðy 9923●●● aller þeir er i hans (ɔ: konungs) skylldu eru ⸢alner oc uborner [var. alnir ok ualnir NKS 1642 4° “Ba”, etc.]
var. Landsl 3123: NKS 1642 4° “Ba”●●● Er konongr æighi at æins skylldr at hallda þetta uið þa sem þa ero a þingi hia honum. hælldr uið þa alla sem i konongs þægnskylldu ero alna oc uborna
Hirð 3978÷ aller þeir er j konongs lydrskyldu ero alner oc arbornir (ɔ: óbornir)
GulKrNA 31010÷ uið alla þa sem i hans þægnskyldu ero alna oc uborna
Bl 19716÷ ⸢alna oc vborna [var. alnir ok oalnir GKS 1154 fol “Gd”, etc.]
var. Landsl 3121: GKS 1154 fol “Gd”÷ scall þetta efuinligha liggia vndir Munkliui firir oss oc varom erfuingiom ollnum oc vbornom
DN XII (*1287›AM 902 a) 812
3)
● borinn ok alinn født og opdraget ⫽ born and raised
4) [e-t] [á e-u] [e-m] opdrætte, opføde (dyr) ⫽ breed, rear, feed (animals)
●●● veidi maðr sa er hunnda fœðer. oc elr þa val firir saker veiðiskaps
Menota: 53va18 BarlA 974●●● Kalf scal ala .iij. nę́tr. Þo er rętt at hann se fyrr scorinn. ef honom var matr gefinn
ÁKr 515●●● (fig.) Ecki litz mer mioc friþ-vænlict her i landi. Spyr ec þat fra at Danir myni eɴ ala os ulfa ef þeir megu sva við komaz
Sv 13410●●● þessa hesta ... olo oc o᷎nnvðvz þessir .xii. greifar ... oc flvttv til borðs bygg oc bravð halm oc hæy
~ lat.Nutriebantque
Vulg 3Reg 4,27 StjC 56017●●● hversu lengi skulu vér heima sitja hér í Mikligarði ok vinna ekki meira til frægðar heldr en ... hestr sá sem alinn er við stall?
Blómstrˣ 1919●●● hun ool þann grip med fie sijnu, er henni þotti betra enn onnur ... þad var hestur
Fljˣ 3218●●● griðungr sá, er til blóts var ætlaðr, var gamall ok alinn svá kappsamliga, at hann var mannýgr
Hkrᴵˣ 5011●●● al nu hestin a korni halfan manat
KlmB1980ˣ 31214
5) [e-n] [e-u / á e-u / at e-u] give føde og underhold ⫽ give food and shelter, sustain
●●● b[aʀn] hvært skal ala a lande voro er boret værðr nema þat se með þæim orkẏmlum boret at ...
GulKr315f 136●●● Ala geste. ok ganganda með goðum hug til guzþacca
HómNo¹⁸ 887●●● er sa bvandi ... skyldr at ala prest at dagverþi. oc nattverþi. þa er hann syngr þar messo vm daginn
GrgKonᴵ 1621●●● Eɴ ef þeir verða veðr fastir ... þa er rett at ala þa menn meþan maðr vill. eno sama elþeno
GrgKonᴵᴵ 17817●●● Vtan hreps göngu menn scal enga ala. oc eigi gefa mat hvartki meira ne miɴa
GrgStað 14516●●● þat briost er þęr ala meyborn á ... hava þę́r iamnan bert
Alex 11618●●● ⸢Ala [var. fꝍða OsloUB 317 4° “E”, etc.] ma hæiðin mann vm not. ef han fær til kirkiu þæirrar er prestr er att. oc værðr skirðr
JKr 34223●●● (proverb.) her man at þi koma sem mællt er at gud elr gesti
JBpB(2003) 956●●● gestur uar eg og olut þer mig
~ lat.hospes eram, et collegistis me
Vulg Matth 25,35 Dugg681a 955●●● Sa skal lata reka j elde sem fenad ꜳ̋. en sa skile heim vr elde. er elur. nema þeim semie odruuisi. at krossmesso
Búal³ 3311●●● Ef maðr ell mann útlagan eðr húsar. flytr eða fꝍrer. þá er sá útlagr
Frostˣ 17013●●● (konungr) kvez þar vánda menn á mat ala, er þeir váru
Knýtlˣ 25716÷ Bvandi er skyldr at ala þa menn v. er vtan (ɔ: frá úteyjum) ero komnir
GrgKonᴵ 510÷ Hreps menn ero scyldir at ala þa menn er sócnar menn scipta a hendr þeim til elðes
GrgKonᴵᴵ 1728÷ Vi. ær við kú. ii. tuévetrar oc iiii. gamlar. oc ale lömb sin oc orotnar loðnar oc lembðar
GrgKonᴵᴵ 19320÷ Vel hefir konungriɴ alit oꜱ feítt er mer eɴ of hiartarǿtr
ÓH 5866÷ er full oc uræin likams sins lifnaðr þegar han er ofkatr alen
Hirð 4174÷ lambs elde bad hann og vm allann Olafs fiord og vida vm Fliot. so ad brott uar alid til fimtige (således at ca. 50 blev opfødt andre steder)
LBpA 1069
6) [e-t] opretholde ⫽ maintain
● ala aldr tilbringe sit liv, leve ⫽ spend one’s life, live
●●● ok ala alldrinn með huglæysi
~ lat.aetatem agere
11231 Rómv595(2010) 1128●●● al þar þinn aldr, svá lengi sem auðit verðr
GHr 24920●●● ek mun ekki þar aldr ala, ok mun ek auka ætt mína annarstaðar
Flóamˣ 4613
● ala ǫnd sína [við e-t] opretholde livet ⫽ keep oneself alive
●●● Sva scal hann eta at hann ali avnd sina við. eɴ eigi scal hann hyldazk á
GrgKonᴵ 3325●●● Adam skylldi alla ond sina við vil ‹oc› erfiði
VerA 810
7) [e-t] [e-m] udøve (ngt) (over for ngn) ⫽ exercise (sth.) (towards sby)
● ala ǫnn [of e-t / at e-u] gøre sig umage (med ngt), bekymre sig (om ngt) ⫽ take pains (about sth.), show concern (for sth.)
●●● Til slícs fagnaþar scylde hveʀ maþr langa. oc of þat ǫɴ ala at eige miste haɴ
HómÍsl¹⁸(1993) 27r21●●● hvat oꜱ liɢr til. er of þat skolom ꜵɴ ala at vér nǽþem fǫþorléifþ váʀe
HómÍsl⁸(1993) 10r15●●● Þackir gere ek þinni ást, er þu elr sva mikla o᷎nn at minum hag
~ lat.sollicitus es
52630 VP 52619
B. ala + præp./adv.
á:)
● ala á [e-t / ! um e-t] [við e-n] presse på (i sag) (over for ngn) ⫽ press (an issue) (to sby), urge
●●● ⸢Borkr þrystir at Eyolfe fast, ok þickir eigi svo fylgth sem hann villde [var. Nu elʀ bo᷎rkr ꜳ malít uid eyiolf þa er þeir híttaz oc þikír ei uerda eptirgangan sem hann het honum GíslFrg 5823]
var. Gísl 4122 → GíslFrg 5823●●● ⸢helt [var. ól WolfAug 9 10 4°] Þorleifr á um málit, en Arnkell veik af hǫndum
var. Ebˣ 9724 → Eb WolfAug 9 10 4° 9v17●●● Nú elr Gunnarr á málit við Þórð ok segir, at honum lízk þetta ráð allsœmiligt
Hǿnsˣ 329●●● Karll elur aa máálit at Gunnar munde til hanz fara
Svarfd(1966)ˣ 564÷ Þeir ala á málit ok tjá vesǫlð sína
Hǿnsˣ 1221
eftir:)
● ala eftir [e-m] [e-t] give efter (for ngn) (mht. ngt) ⫽ permit (sby) (sth.), let (sth.) pass
undir:)
● ala undir sér [e-t] afføde ⫽ give rise to, engender
upp:)
● ala upp [e-n/e-t] lade vokse op, opføde, opdrage ⫽ rear, raise, bring up
●●● sva oc ef hann vill i mane giallda .ii.a aura fyrir *einn oc a hann *lavsn a maneno en næsto misere ef hann hevir upp alet
GrgKonᴵᴵ 14320●●● ef þer verðr barn auðit þa lattv ecki þitt barn iðrotta laust ⸢uerða upp alit [var. up fœðaz Kgs 527]
KgsFrgα 13010●●● at þv alir vpp erfingia þins frenda oc keykir vpp attboga vndir hans nafni af hans eiginkván sem lavg bioða
StjC 42526●●● Nu huart sem þat er. þa skal eigi upp ⸢ala [var. fœða AM 510 4° “B”]. helldr skal bera vt þetta barn
Finnb 411●●● Þóroddr kvað þat eigi fœrt, at skera kálfinn, segir allœliligan ok kvað verða mundu ágæta naut, ef upp væri alinn
Ebˣ 17128
C. ala sik
[á e-u] ernære sig ⫽ nourish oneself
D. ala sér
[e-t] nære/vise (følelse) ⫽ nourish/demonstrate (a sentiment)
●●● (?) margir alla (“Således, ala el. fejl for afla?”, ed. note) ser mikin harm af slikv
ViðrǼHHauksb 30615●●● olu þau ser um mik mikla sorg
Malc 43725
E. alask
1) [undir e-m/e-u / af e-m] avles, være (ngns/ngts) afkom, nedstamme (fra ngn) ⫽ be begotten, be the offspring (of sby/sth.), descend (from sby)
●●● queðia til a þingi heimilis bva sina .v. at bera of þat hvart þat fe hefðe undir þvi kycfe alez
GrgStað 48518●●● siþan samdi gvð konv fagra or rifinv oc gaf hana karlmanninvm til samvelldis oc ynðis þes at af þeim mætti menn alaz
VerA 61●●● het karlmaðriɴ Askr, en konan Embla, ok ⸢*olz [non emend. oloz] þaðan af mannkindin
SnE 1618n.●●● Ef maðr leiðir úlofat kú yxna til graðungs ... þá eignaz sá þat er undir elz er þat fé átti
Jb 1886●●● ólíklig sǫgn er, at þú sért minn son, þvíat mér þœtti ván, at sá mundi vera gildr maðr, er undir okkr œliz
Kjaln 693
2) [e-m] fødes ⫽ be born
●●● Huerso mondo menn aukasc eþa alasc í paradiso ... Licams liþer møndo fremia embette sitt ón losta svnþar
~ lat.gignerent
4731 ●Eluc674(1989) 476●●● Mendo iller menn ⸢alasc [var. halldaz Eluc675(1989) 5213] í paradiso
~ lat.Nascerentur
5225 ●Eluc674(1989) 523●●● ef barn ⸢elsk [var. æls Grg347 994; er føtt GrgStað 314] i vt eyivm ... er hann (N:ɔ: erfingi barnsins) skyldr at færa til skirnar barn
GrgKonᴵ 55●●● honvm ⸢*olsk [non emend. olik] sonr þa er hann var tirædr
VerA 186n.●●● þat kvikvendi, er i Galathia elz ok Bonachum heitir
~ lat.gignit
MMSpecH 358a49 (IX 99) MMA 5347●●● er barn er dautt med konu ok ma eigi alaz
Med194 7610●●● Skírnen mꜳ eigi optar veítazt enn vm sinn. suo sem madrínn mꜳ eigi optar alazt vr modur kuidí enn vm sínn
Mess²625 3717÷ Huerso mondo menn aukasc eþa alasc í paradiso
~ lat.gignerent
4731 ●Eluc674(1989) 476÷ eigo þav born er þar alaz at taca arf ut hingat
GrgStað 7022÷ (Muscus) heitir forað. þat elsk í kviþi eins dýrs. þat er kiðlingi glíkt þeim er elsk á Indíalandi
Menota: 2v17 Med655 47223÷ Vid þi er barn elzt seint, tak búu ok leɢ vid lioskan undir kle᷎di konu, þegar mun leysaz
Med194 7413
3) [á e-m] underholdes (af ngn) ⫽ be supported/sustained (by sby)
●●● vann hann til atvinnu ser ok villdi eigi alaz a auðrum
Páll²A 25119●●● þá tel ek þik hafa á ǫðrum aliz meir en hálfan mánuð
Boll 3023
4) [á ■ / af e-u] (fig.) ernæres, opbygges ⫽ be nourished, be edified
●●● Postolaɴa keɴing er sva hialpvęnlig at i heɴe of feʀ hverr sem nęmr er til þat er svmer of alasc a en svmer verþa feiter
~ lat.unde alantur
Epigram 50129 Prosper677 45●●● Þa manu þeir huilaz af aullum sinum uerkum medr Jesu Kristo. sem alaz af hans eptirdømum ‹ok› hafa god uerk go᷎rt
Stj¹ 2817
F. alask + præp./adv.
upp: alask upp
vokse op ⫽ grow up
●●● þessi suein er hann ⸢ælsk [var. óx AM 177 folˣ “B”] upp
Þiðrᴵᴵ 657●●● [var. hann (ɔ: Bjǫrn) ólst upp hiá fo᷎ður sínum Rask 28ˣ]
var. BjH488ˣ 1123 → BjH Rask 28ˣ 131r16÷ alt landit legst i audn ... sakir þeꜱ at allir þæir vngir men sem vp alast vilia leggia sik till kaupskaps oc þar met fyrideruist alt rikit oc landsfolckit
RbMEHM (*1364)ˣ 18416
Form.: ala (28); alinn (8); elr (6); alaz (5); alit (4); alasc (4); ol (3); al (3); alnir (3); aliɴ (3); elsk (3); alna (3); alen (3); alner (2); alet (2); elz (2); ól (2); elur (2); alla (2); Ala (2); ǿle (1); elʀ (1); olik (1); olut (1); ale (1); alast (1); aliz (1); alazt (1); alenn (1); æl (1); œliz (1); alir (1); ólst (1); ell (1); olo (1); oloz (1); olu (1); alid (1); alin (1); ælsk (1); elzt (1); álinn (1); ali (1); ool (1); alez (1); ollnum (1);
Gloss.: EJ _; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Gerhold 2002 107-108; Holm 1991 [MM 1991] 212; Lindroth 1909 [ANF 25] 99; Wadstein 1892 [ANF 8] 84
Genre. (expected): religious works [rel]: 40 (31); legal works [jur]: 36 (11); family sagas [isl]: 16 (14); historical works [his]: 7 (20); contemporary sagas [bis]: 4 (9); romances [rom]: 4 (12); legendary sagas [fas]: 4 (5); charters [dip]: 3 (9); learned works [div]: 1 (4); þættir [tot]: 1 (3); unclassified [ ]: 0 (0);
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
agni - aldaheimr
áðan - álfúrr
...