byrgja vb. [-rgð-]
(cf. -byrgðr adj.) -byrgðr adj.
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-t] [at sér] [fyrir e-m] [með e-u / at e-u] stænge (for), lukke (for), hindre (ngns) adgang (til ngt) ⫽ close, close off, shut, prevent (sby) from gaining access (to sth.)
●●● gripande iarnlokur þǽr, er kirkiuna matte aptr strengia meðr, þi at giarna uilia þæir byrgia hana, sem bæzt kunna þæir
Thom¹ 2575●●● engi ma bẏrgia firir henni (ɔ: sálinni) himneska hlvti
~ lat.non enim potest ei caelum obsistere
4226 Eluc675(1989) 4213●●● Aki byrgði skalann ramliga
Mág¹A 1734●●● staðarmenn ... byrgðv siþan kastalann með styrkvm hvrðvm
~ lat.clausa firmissime ianua
Vulg Judic 9,51 StjC 4029●●● þv hefir ... byrgt sva himininn at alldrigi naði [var. + at AM 226 fol “A”] rigna a .iii. arvm
StjC 59426●●● su stora hurð (í musterinu) sem bẏrgði austr husit. þat er þeir kalla sancta sanctorum. lꜹkz vpp ꜳ̋n manna fulltingi
~●●● Systra klaustr skulu iafnan byrgð wera einkanlega ꜳ nottum
~ lat.sub diligenti custodia et firma clausura ... obseruentur
70331 StatPáll¹ 70617●●● þa er þer þickiz (når du vil ⫽ when it pleases you) byrgia hialparueg fyrir odrum, streingir þu aptr lifs inngongu fyrir þer sialfum
Thom² 40913●●● geck hann jnn i studium sitt. og byrgde sialfur ad sier
LBpA 1002●●● varu konr þar fyrir at byrgia at dẏrum
~÷ eige ma himinn byrgia fyrir henne (ɔ: sálinni) himnesca hlute
~ lat.non enim potest ei caelum obsistere
4226 Eluc674(1989) 424÷ cristr drótteɴ léyste sina meɴ ór helvítes náuþom. oc opnaþe fyrer þeim himinríki. es þangat til vas byrgt fyr ꜵllo maɴkyne
HómÍsl²⁴(1993) 34r18÷ fyr þær sacar vas himinriki byrgt bǽþi fyr þéim. oc ꜵllom átboga þeiʀa
HómÍsl³⁸(1993) 62v27÷ þeir (ɔ: postolar) scylde ráþa boþe oc baɴe yver alla cristne. sva at fyr þeim vere uploket himenríki es þeir villde vplúka. en fyr þeim byrgt es þeir vilia byrgia
HómÍsl⁷(1993) 7v12÷ bẏrgia hiorto sin oc eẏro, at eigi heẏri þeir rodd boþanda orþ goþs
PhysFrg² 824÷ byrgir hann eigi dyʀ. eða vindavgo
GrgStað 46721÷ huerio sinni er þau sotto stæfnufundar sins þa let sa hinn riki herra gera hirðliði sinu kunnegt at hann var bloðlatenn. oc varo þa byrgðar allar hurð‹ir› svæfnloftanna
~ fr.furent clos
LaisMar 399 Streng 7410÷ konongrenn sialfr læiddi hann i svæfn lopt sitt oc byrgði sialfr ok læsti allar hurðir yvir honum
~ fr.sur lui ferma
LaisMar 7016 Menota: 28rb18 Streng 9624÷ þa skvlo ‹þer› oll borgar lið byrgia nema þat .i., er varðveitir it oarga ðyʀ
KonrA 6328÷ skalltv byrgia dyrr
~ lat.claude ostium tuum
Vulg 4Reg 4,4 StjC 61230÷ Hann byrgði hvrðina sem hann var inn kominn
~ lat.clausit ostium
Vulg 4Reg 4,33 StjC 6154÷ veí værde ẏdr er bẏrgír hímna rikí
~ lat. in textuclaudatis
719 SvR 720÷ þeir megi eigi inngavngv na i mannliktt hvgskot sva sem at byrgðvm dyrvm
~ lat.clauso ostio interiore
VitAnt 14011 Ant 702÷ hann hafði likamlig augu byrgð til þin
AugA 14417÷ ok byrgir siðan kirkiv dyrnar
JBpA(2003) 2319÷ hann hleypr or kuia dyrunum, þar sem hann var at byrgia kuiadyrnar
Fbr 4717÷ Romueríar helldu kastalann med miklum styrk. þeir byrgdu hlidín. ok meínadu monnum Iuɢurthe íɴ at ganga
Rómv226(2010) 2214÷ maðrinn ... kallar til hugganar virðuliga tign herra Guðmundar biskups. Ok hann blezaðr byrgir ei sitt eyra
GBpD 17927÷ Nv víæntí ek þess herra. at eigi mvnir þv byrgía sva firir mer hímínrikí. at sía se davðamaðr
GíslIll 13611÷ Við þessi orð byrgðu Gẏþingar eẏru sín
~÷ Hallfreðr lagði saxinu i gegnum hann. dro hann siðan vt ok byrgði [var. + eftir GKS 1005 fol “F”] husit
Hallfr61 8321÷ Siþan byrgði hann husit
SvaðaÓT 17813÷ Nú vill hinn eigi til fara eða hefir eigi ⸢byrgt [var. byrgðar AM 346 fol “o”] dyrr eða vindauga
Jb 1525÷ Gydingar ... byrgdu eyru sin, svo sem þeir hræddizt gudlaustun ath heyra
Steph 29633÷ haugrinn var þá byrgðr
EgÁsm 3311÷ Hann byrgdi vannliga uirkit ok suo husit
Yngv 209÷ ok sidan byrgia þeir smidiuna
Gísl 155÷ Grettir byrgir nú húsit ok gengr heim
Gr 4026÷ Enn þann dag sem jarl kom hejm bra ho᷎num vꜳ fyrer gro᷎n, þviad kyrkia var byrgd ad Stad
ÁBpˣ 99÷ lét Styrr byrgja baðstofuna
Ebˣ 7411÷ biðr konungr i hljóði at byrgja skuli hallardyrrnar
HeiðrHˣ 8033÷ Hann byrgir augu sinnar milldi, at hann siai eigi min tar
MarD634ˣ 79515÷ Hann ... gengr fram at ofnhusinu ok lyptir tialldinu, enn sidan er honum þat annazt at byrgia bædi augu
MarD635ˣ 10524÷ váru þar byrgðar hurðir allar, en ekki manna á fótum
StuᴵᴵR11127ˣ 387÷ Þeir báðu þar greiða ok fengu eigi. Tóku þeir þar vǫndul heys fyrir hest hvern ok lágu undir túngarði, því at bóndi lét byrgja hurðir vandliga
StuᴵᴵR11127ˣ 1752÷ hljópu þegar af baki ok til kirkju, ok var hón byrgð
StuᴵᴵR11127ˣ 2582÷ marger menn voru j husunum, enn byrgdar dyr
Svarfd(1966)ˣ 3129÷ er kongs dotter kemur til smidiunnar lætur velent aptur smidiuna og byrger fast
Þiðrᴵˣ 12210÷ at byrɢdom qvidi sinnar mæðr
Hóm AM 655 XXVII 4° 3v13
2) [e-t] befæste ⫽ fortify
3) [e-t] [með e-u] lukke (dør, etc.), lukke til, stænge, lukke for (døråbning/vindue) ⫽ close (a door, etc.), seal up (a door/window)
●●● Siðan byrgðe hann hurðena
~ fr.il a l’uis clos e bien fermé
LaisAnon 32729 Menota: 33vb5 Streng 15213●●● como at kvelldi a þann bø er Hof heitir þar var byrgð hurð oc komoz þeir eigi inn
ÓH 2001●●● byrgðo þeir oll port þa er ... Alexander konungr nalgaz þessa borg
Alex 498●●● Loth geck ut byrgiandi ok aptr strengiandi hurdina at baki ser
~ lat.occludens
Vulg Gen 19,6 Stj¹ 12113●●● eg liet þar (ɔ: í hlǫðu) inn færa mikid wt-hey ꜳ hausti og byrgia oll vinndaugu med myki
Fljˣ 8411●●● En er þeir kómu at durum hvárumtveggjum, váru þær byrgðar rammliga
StuᴵᴵR11127ˣ 1811÷ voru allar hurðir fast byrgðar
ElisA 8414
4) [e-t] [frá e-u] [e-m] (om legemsdel) lukke, formene (ngn) adgang til (ngt) ⫽ (of part of the body) close, deny (sby) access (to sth.)
●●● byrgþo þeir augo sin oc eyro, at eigi sęi þeir ne heyrði
~ lat.claude
Vulg Isai 6,10 Páll¹ 23523●●● drottinn hafði byrgt qvið hennar sva at hon var vbyria
~ lat.concluserat vulvam eius
Vulg 1Reg 1,5 StjC 42720●●● með byrgðvm avgvm
~ lat.clausis oculis
VitAnt 14429 Ant 7715●●● Nv sennd þv higat son ockarn ... at hann byrgi augu min ok ueíte med (sic ms. 2v²⁹) nabiargir
TrójS 3514●●● byr‹g›di hann bædi augun fra þeire girnd, er flesta feller, sem er kuenna navist
Thom²y 50223●●● muntu mier einum byrgia fadm þinnar myskunnar, þar sem þu ert uon hann at breida i mot ollum þeim, er til þin flyia
MarD634ˣ 8411
● byrgja munn
1) [e-rs / á e-m] (fig.) lukke munden (på ngn), få til at tie ⫽ (fig.) shut (sby’s) mouth, force silence (on sby)
●●● Luc upp þu munn minn þa es betr gegner at mæla an þegia. en þu býrg hann þa es betra es þagat. an mælt
●Hóm237¹ 989●●● upp segium uer leingr at byrgia hans munn, helldr bodi hann hedan ifra guds rættleti eptir skyll‹d›u sins embættis
Thom² 3846●●● ritade ... Arne biskop til ... Magnusar kongs ... ad (hann) med sinu konglegu vallde byrgde munn a * þessum hennar (ɔ: kirkjunnar) ovinum og sinum motstodumo᷎nnum
ÁBpˣ 242÷ til hvgganar þar með hormvng. sꜳ er byrgði mvnn til lofs við sik lærðra manna
Thom³G 54116
2) [sinn] [af e-u] [fyrir e-m] (fig.) holde munden lukket (om ngt) (over for ngn), tie stille ⫽ (fig.) refuse to open (one’s) mouth (about sth.) (to sby), keep silent
●●● Nv þagði þersi optliga ok byrði (!) mvnn sinn af rettri kenning
ÆvFurs 3219●●● allur mugur leikmanna vard sinn munn fyrer honum ad byrgia
ÁBpˣ 1839÷ Effter þetta flotnudu upp marger ofundar menn lærdomsins þeir sem sinn munn ho᷎fdu byrgdann saker van mattar
ÁBpˣ 8522
5) [e-t] tilstoppe, opfylde, fylde, overdække ⫽ plug, fill up, cover over/up
●●● hann scal ... hafa abravt fört (smala ok búsgagn) ... oc byrgia colgrafar
GrgStað 49818●●● Mer þykkyr þo þu. helldr likr orme þeim er aspiss heitir. er apttr lykr oc byrgir œyru sin
~ lat.obturans
JDamBarl 10913 Menota: 84va19 BarlA 1606●●● Kristr, er himna skopt ok io᷎rd ⸢smidadir ok byrgdir undirdiup [var. ok bygdir undirdiups AM 429 12° “B”] ok settir endimo᷎rk siavar
Barb 1576●●● ek grof io᷎rð til hreins brunnz, en þu mælir, at ek skula moka molldu i brunninn ok byrgia hann
~ lat.obruam
PassThom 15516 ThPost¹ˣ 72423÷ at þv myndir þyrka meðr þinvm fotsporvm alla brvnna. þo at byrgðir veri
~ lat.aquas clausas
Vulg 4Reg 19,24 StjC 64410
6) [e-n/e-t] [í e-u / e-u] indespærre, holde inde, gemme, omslutte, omgive, indfatte, indhylle, ?tildække ⫽ confine, pen in, hide, shroud, surround, encompass, envelop, ?cover
●●● hon (ɔ: ǫnd) er byrgþ svnþom
cf.þeir er hana svqua i svnþom
7124 Hóm677 7128●●● Priamvs varð reiðr við spar hennar ok bað hana byrgia eina i hvsi
~ lat.includi
ExidTroi 1316 TrójHb 5624●●● þorðe hann eigi at byrgia andlitt sitt ne leyna gvðs giof
Bær 10532●●● voku ver her hueria nótt ... ifer fe varu er byrgt er i grindum
EgM(2001) 1086●●● þeir faír sem lifa. ero byrgdir i myrkua stofum
~ lat.clausi
166 Rómv226(2010) 161●●● Bẏrgh æigi leíngr ... þann agíætis akr sem var herʀa hefir plantad i þínu bledzada briosti ... Tak vp þínn thesaur
~●●● reikna sidan hversu marger stafer standa i milli a ok d, a þann mata at þu lyk iafnan enn fyrra stafin i tolunne, enn byrg vel enn sidara
Encᴵᴵ624 19314●●● beygði hann hnefa sinn í þann skilning, at sá er upp helldr hann byrgir ok alla skapaða hluti í hnefa
Æv⁸³624 24225●●● sira jon arason ... liet taka sira petur palsson. sem settur war officialis af biskupinum. og bẏrgia j husi vm fimm nætur edur meir
DI IX (1523) 13324●●● Hann ber þa allt (ɔ: goðin) framm i eina hyrnninng og byrger, so ad eigi matti spillast
Fljˣ 11016●●● byrgdr skal hann (ɔ: steinninn) vera i Gulli
~ lat.clausus
DeGemmis 174221 LapMedMiscˣ 21922●●● Hann (ɔ: steinninn) skal berazt undir vinstra armi, i linklæde byrdr
~ lat.involvere
DeGemmis 175014 LapMedMiscˣ 2215÷ bauþ ceisareɴ at bvrgia eɴ dvrliga bvscop i [mvr]quastouo
Eras 2134÷ var honom lofat, at hann væri þar, er hann være hvartki byrgþr ne bundinn
Páll¹ 2353÷ Rett er at maðr gøre hvart er maðr vill lata ut alt féet oc reka í afrétt miðian eða sítt eitt. oc byrgia hitt er iɴe er
GrgKonᴵᴵ 11921÷ huersu lengi scolum uer byrgþer vera
~ lat.clausi
PassSteph 3153 Steph655XIV 14426÷ Hreiþaʀ er byrgðr i eino hvsi oc er hann þar at smiþinni
HreiðMork 13418÷ var Asbiornn fiotraðr oc byrgðr einn i husi um nottina
ÓH 3038÷ þa reidesc. Egeas. oc lét setia. Andream i myrqvastofo. En [var. + þa er hann var þar byrgðr Andr¹Frg656 34524] þa ...
~ lat.clausus
PassAndr 161 var. Andr¹Cod645 1297 → Andr¹Frg656 34524÷ byrgðv hann þar i dyflizv oc liætv hann mala korn
~ lat.clausum in carcere
Vulg Judic 16,21 StjC 41812÷ Þa var gort virki vm bæinn a Staðar-holi oc þar byrgd i navtin of nætr ok vakat yfir, oc setid at of daga yfir vndir fiallinv gegnt Staðar-holi
StuᴵK 8016÷ Enn allir menn aðrir, karllar ok conur, voro leiddir i kirkiu ok byrgdir þar
StuᴵK 31420÷ Enn þeir Skegia synir voro teknir ok byrgðir rámliga i einne litille stufv, ok heitit þeim davða þegar eptir helgina
StuᴵᴵK 1293÷ Priamus vard styggr vid hennar rædv oc bad hana ibrott dragaz oc byrgia i husí eino
~ lat.includi
ExidTroi 1316 TrójS 5619÷ (ef maðr) byrgir mann í húsi, svá at hann kemz eigi á brott, nema hann brjóti húsit
Jb 626÷ þeir voro byrgder j myrkua stofu
EgSH1005 78142÷ kuikvendi voro heim rekín ok ⸢uarð ueitt [var. var byrt GKS 1005 fol “D²”] vtan einn kapalhestr
var. ÞórhÓT 18616: GKS 1005 fol “D²”÷ lét hann alla þessa menn byrgja í kapellu sinni, ok hugðist svá skyldu geyma lífs þeirra
KlmA 27635÷ Þú skalt reka fimmtán geldinga til Háls ... á þessarri nóttu, ok setja þar inn ok byrgja
Reykdˣ 1566÷ Torvellig var uppganga til hans munklifis, brautt og byrgd
~ lat.obstructus et clausus
34031 VP 3409÷ En er hun var byrgd i svo miklum hita, þa ...
~ lat.inclusa
PassCaec 21911 CecA 29325÷ adrer menn ko᷎nr ok karlar vorv leidder. i kirkiv. ok ⸢byrgdv [var. byrgder HrafnAˣ 23419] þar
HrafnB¹ 5527÷ hvert kveld var þar fé byrgt í grindum
Trist² 5012÷ kongvr let ok byrgia þav .iij. j einv hvsi
PartA 554÷ skaltu byrgja í húsi hrossin, en halda þeim norðr á hálsinn, þegar er vetr leggr á
Gr 3919÷ þá settu þeir varðhalldz menn um gröfina ok hugðuz byrgðan hafa lífs hofðingja. sem Samson i Gaza
Hóm624² 15335÷ Eg ꜳ þar fie martt inni, og hefi eg byrgt
Fljˣ 8630÷ Enn aller menn adrer konur ok karlar voru leidder i kirkiu ok byrgder þar
HrafnAˣ 23419÷ vitraðiz drottinn Jesus Kristr postolum sinum, þar sem þeir voru byrgðir fyrir sakir ræzlu við Gyðinga
~ lat.fores essent clausae, ubi erant discipuli congregati
Vulg Jhs 20,19 Jón¹ˣ 41423÷ hun byrgdi þa i stofu hia Braga en fal sig i pallinumm
LdnHb105ˣ 3817÷ hun byrgdi sveinana i stufu hia Braga eɴ fal sig i pallinum
LdnStˣ 16137÷ sem konungs systir fréttir þenna þunga síns vinar, þá varð hennar sorg þeim mun meiri, sem hann var meir byrgðr í hennar brjósti
Trist¹ˣ 184÷ og er þu heffur fest aull nȯffninn sem þier lÿkar, þa flÿt þier aptur i gro᷎ffena ok bÿrg vanndliga
VSj527ˣ 574
7) [e-n] [fyrir utan e-t / frá e-u] holde (ngn) uden for (ngt), udelukke, holde væk, afskære (ngn) (fra ngt) ⫽ exclude, shut (sby) out (from sth.)
●●● Hurþ fýr durum merker scýnsama menn. þa es hraústlega standa at móte villo mꜵnnom. oc býrgia þa fýr utan cristne goþs í kenningom sínom
●Hóm237¹ 911●●● þviat Ẏsmael var ut rekinn med sinni modur Agar. fra bẏrgdr ollu lut skipti ⸌kẏns⸍ Abrahe
~●●● at hann var utlęgðr fẏrir guds nafni. ⸢fra bẏrgðr [var. j fra skilinn AM 236 fol] mannligri huggan ok viðr męli
~
8) [e-t] [með e-u] slutte, sammenfatte, konkludere ⫽ end, summarize, conclude
B. byrgja + præp./adv.
aftr: byrgja aftr
1) [e-t] stænge (for), lukke (for) ⫽ close, shut
●●● Íngigerðr gekk síðast úr hauginum ... var síðan haugrinn aptrbyrgðr
GHr 24730●●● var Wernacius nu ij borgina leiddr og kastadur sijdann ij myrkuastofu. uar hun stercliga aptur byrgd
Hect 958
2) [e-t] [eftir e-m] [fyrir e-m] lukke (for) (døråbning/dør), stænge, tillukke (gærde, åbning i gærde) ⫽ close (a door), close up (wall, opening in a wall)
●●● hann scal láta ... hlið a garðe. Rett er at hann byrgi aptr garðiɴ ef hann vill þa er .vi. vicor ero af sumri eɴ hann scal ... hafa ... upp lokit garðiɴ er .iiii. vicor lifa sumars
GrgKonᴵᴵ 9523●●● Ek byð yðr ... at þer byrgit æige aptr dyrr kirkiunnar. þi at æige samer at gera herkastala af kirkio
~ lat.claudatis
25728 Thom¹ 25710●●● var þa borgarhlið byrgt aftr efter þeim
~ lat.clausa est
Vulg Jos 2,7 StjB 3523●●● eru þar ... dyrr aptrbyrgdar fyrir þeim
~ lat.clauduntur coram eis fores
HistSchol 2735 Stj¹ 4010●●● þar sem lꜹghlið er aptr ⸢bꝍtt [var. byrgt AM 351 fol “F”] fyrir honom. þa ær rætt at briota vpp
var. ÁKr 4612: AM 351 fol “F”●●● at byrgja aptr ⸢garðinn [var. hliðit á garðinum AM 350 fol “æ”]
Jb 15010÷ Guð bauð þa noa at ganga i orkkena ... hann lét oc i orkkena með noa af ollum kuiquendom goðom oc illum. tvenne. karllkyns. oc kuennkyns. oc byrgði siðan sialfr aptr
Menota: 8rb7 BarlA 1534÷ uar aptr byrgðr hꜹgrin uandliga
Fornk 2425÷ konungr geck at sialfr oc byrgði aftr þa grof
HómHauksb¹ 16131÷ Iulíuꜱ ... ser at ꜹll borgar hlid varo aptr byrgd
~ lat.moenia clausa
27129 Rómv226(2010) 27117÷ skaltu nú hauginn aptrbyrgja
GHr 33517÷ fyrir allre þeirra ferd hafdi gengit hin vissasta niȯsn, og hafdi Sviȧkonungr läted sterklega birgia aptr virkëd, so ad þar mätte med aungo möte inn komast
~
3) [e-t] [með e-u] opfylde, overdække ⫽ fill up, cover over
●●● byrgði hun ⸢aptr [var. ÷ Holm perg 1 fol] grofina með viðum ok sopaði ꜳ ofan molldo ok myki
ÓTᴵ 2337●●● (þeir) byrgðu aptr ... alla ... brunna
~ lat.obstruxerunt
Vulg Gen 26,15 Stj¹ 1634●●● byrgia aptur (leirpott grafinn í jǫrð) med hellum ok leiri svo at einge reykur meghi þar ut komaz
MedMisc 752
eftir: byrgja eftir
[!] [e-t] stænge, lukke ⫽ close
inni: byrgja inni
[e-n] [í e-u] indespærre, lukke inde, holde inde ⫽ confine, close in
●●● alla menn byrgir þu inni (spærrer du inde ɔ: trænger op i en krog ⫽ you confine ɔ: force into a corner) firir vizmuna sakir. oc raðagerþar
ÓTOdd 496●●● Ef maðʀ byrgir maɴ iɴe i huse sva at sa ma eigi út comaz nema hann lesti husit at lásom eða at viðe eða at torfe
GrgStað 3652●●● (proverb.; cf. Hermann Pálsson 1984 [Gripla 6] 31) ælldr er bæiskari i utkomo en innibyrgðr. oc ængi er lauss meðan bunndinn er
~ lat.conditus
Pamphilus 2132 Pamph 9619●●● Hann let ranndzaka vm allt riki sitt. ef nokkorer være ínní byrgðir. eða læster. i fiotrum. eða iarnnbonndum
Menota: 88vb20 BarlA 16819●●● i munklife ... iamnlegha til dauðadaghs inne byrgðr
~ lat.recluderetur
5726 Thom¹ 5712●●● huilikt dyr (ɔ: minotaurus) er hinir fyrri menn so᷎gdu i sinum skro᷎kso᷎gum inni byrgt i laborintho
~ lat.inclusam
IsidEtym XI 3,38 Stj¹ 859●●● voru nu tendrud liös j huoriu huse, og herberge, og jnne birgdur allur sȧȧ fienadur sem j var borginne
DínDrˣ 555÷ ælldr er bæiskari i utkomo en innibyrgðr. oc ængi er lauss meðan bunndinn er
~ lat.conditus
Pamphilus 2132 ●Pamph 9619÷ fann hana i þui sama fialle ínní byrgða
~ lat.inclusam
SpecEccl 91442 BarlA 799÷ oc byrgði þar ínní sun sinn
~ lat.inclusisse
JDamBarl 1009 Menota: 76va22 BarlA 14222÷ alla meɴ byrgir þv ⸢iɴɴe [var. vti ÓTFlat 10925] fyrir vizmvna sacir oc raþa
Jvs291 268÷ Bio hann ferþ sina or dꜹlunum oc villdi eigi þar verða inni byrgðr. ef þeir kemi fyrir dals-mynnit
Sv 243÷ ero nu her lucðir oc iɴi byrgþir firir oꜱ sem sꜹðir i kvi
Sv 9635÷ þv liɢr iarðaðr inni byrgðr fvll ok snykiaðr með fvnvm kvið gnagaðr ok gang (!) smogin moðkvm
●ViðrǼHHauksb 30520÷ mun þetta uita Simun kyr þviat þu vart innni byrgðr ⸢hía [var. med Hák81 43213] honum. [var. + j steinveggnum (corr. Knirk 1982 20) Hák304ˣ 6637]
HákEirsp 54124÷ þeir ho᷎fðv hann einn sinna manna inni byrgt i borginni sva at hann matti með engo moti vt komaz
StjC 41516÷ Hann sækir nu borgína beturam marga daga. ok byrgir þa iɴi þar til. er þeir bidia grida
~ lat.conclusit eos
8630 Gyð(1995) 8612÷ byrgdu inni Sedechiam konung ok allan hans lyd .ii. aar i samt ok bannadi allar tilflutningar
~ lat.clausa est civitas
Vulg 4Reg 25,2 Stj³ 6539÷ Þeir toku hus yfir honum ok byrgdu hann inne
Hák81 39316÷ þv munt þetta vita ... þuiat þv vart inne byrdur med honum
Hák81 43213÷ Alfr af Leiuastodum sa, ath þeir mundi verda jnne byrgdir
Hák81 56113÷ Enn þessi hinn mikli fiskur lætur standa munn sinn opin medann ... og kunna fiskarnir eckj at varast og renna þar med fiolda sijnum. En þegar kuidur hans er fullur og munnr. þá lykur hann samann munn sinn og hefur þa alla veidda og jnni byrda er ádur girntust þángat at leita sier til mátfanga
KgsE 1733÷ byrgia so Suein inne i uoginum, at hann matti eigi i burttu komaz
Jvs510 1912÷ þeir fóru fram ór stofunni, ok váru nú inni byrgðir, ok kvámuz út ok þó heldr seint
GÞiðrˣ 20424÷ hafa þeir vald at byrgja inni þá er þeir vilja, en suma úti, þvíat þeir hafa yfir ǫll borgar hlið gæzlu sett
Hkrᴵᴵᴵˣ 8617÷ Treo menn ... banna þeim űt at ga̋nga ok sitia þar um þa̋ jnni byrgda
~ lat.inclusos
IliasLat 3411 TrójOˣ 1632
saman: byrgja saman
[e-ja] ?(trænge sammen og) indespærre, isolere ⫽ ?(force into a corner and confine), isolate
úti: byrgja úti
[e-t/e-n] [frá e-u / ór e-u] [fyrir e-m] holde udenfor, udelukke, holde væk, afskære (ngn) fra (ngt) ⫽ exclude (sby) (from sth.), keep out
●●● es vér lǫ́tom skína trú liós i hiortom órom. at vte byrgþom villo myrkrvm
HómÍsl¹⁰(1993) 12r26●●● Þa gec Martinns (sic) inn i hus, þa‹t› er liket la, oc byrgþi uti alla aþra
~ lat.exclusis ... omnibus
VitMart 11819 Martin¹ 55723●●● allt gerði hann þetta ... at eigi skilldi hann heptta. eða vti byrgia. or paradiso. of mykyl byrðr veralldlega auðœva
BarlA 17528●●● byrg ute hrøzlona oc ger þek katan
~ lat.exclude timorem
Alexandreis 481 (II 233) Alex 2615●●● þott hann hefði hia ser raðgiafa sina hina hæsto. þa var ek eigi vti byrgðr
HákFris 4036●●● hin er sẏnizst hallden vera j samno᷎ẏtslu godra manna firir manna augum han er þo fiærre raunar ok vtibẏrgdr firir gudí
SvR 524●●● ad lata oss eigi verda vtí byrgd fra sínne mískunn helldr naim vœr ínngongo med honum j hans brudhus
Mess²625 2918÷ at vér lukem upp hiǫrto ór goþom hlutom. en býrgem ute allar liótar hug ręnningar
●Hóm237¹ 992÷ þess scolom vér biþia miscunnar almáttegs goþs at ... eige sém ver þa úte byrgþer fra goþs auglite er hans viner ero iɴ laþaþer
HómÍsl¹⁶(1993) 24r11÷ varþ hann uti bvrgþr fra føtslo eilifrar dvrþar
Hóm677 4827÷ at hann ę́ti af bǫɴoþo tre. oc vrþo bravt. rekin or paradiso. oc v́te byrɢþ
~÷ vildi konungrinn meþ þeim eiþstaf ... váþa úti byrgia ok stefia mantión
Ágr 5317÷ Ða tæcr haf uti at byrgia allan mægin storm oc gœrir þar sletta vægo sæm fyʀ var ufœrt firi storum barum oc þiuckum bylgium oc væita strannder þa þar ‹i› margum stoðum hafner sæm fyʀ var œrœfi
Kgs 828÷ Nu ero þeir fiorir lutir er hann skal uti byrgia er hann gengr i domhus oc lata alld‹r›i koma innan dura eða i domsæti mæð ser. Einn lutr er fe girni annar eʀ fiandskapr þriði er kapp fiorði eʀ vinatta
Kgs 10430÷ er hann hvergi vti byrgðr af hanvm
ViðrLS544(1995) 2089÷ sva sem dꜹði kom i heim fvrir mæ Sva kom lif ok frir mæ þat er vti brgði dꜹðann
~ lat.excluderet
6421 Eluc675(1989) 643÷ En þessar kenningar þriggia guðs ástvina byrgia úti ok skilia frá góðum mönnum heimskra manna orðtak
MarS 346÷ vanræktar glæpr ok vilialeysi mannzins byrgir uti bænirnar, sva at þær mattu eigi naalægiaz guði
Mich 68520÷ Skírnin vinnz úsýniliga með þeim hverr er eigi byrgir úti hafnan siðlætisins helldr nauðsyn endimarksins
cf. lat.Sed tunc impletur invisibiliter, cum ministerium baptismi non contemptus religionis, sed articulus nesessitatis excludit
***Migne [PL 43] 175 Æv²⁰ 7528÷ ok þar med vti bẏrgiandi huerskẏns hatr sinna vvína
~÷ vti byrgiandi allan v farnaþar aga ok sundr þykkis efni
ÓTᴵᴵ 1969÷ Þar eru skipadir til uerndar cherubim. þat eru guds englar. at elldzins logi byrgi mennina uti
Stj¹ 6820÷ holldum uer allir æin lo᷎g vti byrgiande allan vfagna‹t› ok aga sundrþykkis
ÓTFlat 44618÷ Hann hefir fallit i oblidu nockura ok uill nu leita fridar, hann fer ser þuilikt efni (at) guds otta utibyrgdum
Thom² 33511÷ Þa stigum vær yfir oss sialfa, er vær byrgium uti illan vilia
~ lat.excludimus
VitSylv 51110 Silv 25022÷ þo at hann hefdi hia ser radgiafa sina hina hæstu, þa er ek eigi uti byrgdr
Hák81 31818÷ byrgia ... vti annara rꜳd
Nit 46÷ a braut rekinn or paradisu ok uti byrgðr
~
yfir: byrgja yfir
[!] [með e-u] overdække ⫽ cover (over)
C. byrgja sik
[í e-u] lukke sig inde, skjule sig ⫽ shut oneself in, hide oneself
●●● Byrgdi hon sik eina saman i no᷎ckurum klefa lokandi siolf hurdirnar
Stj¹ 20730●●● voro byrdar (ɔ: byrgðar) dyʀ ok brytr hann upp hurdir ok sa eingan man. aboti ok munkar hofdu byrgt sik ok hugdu at þessi madr mundi uera troll. Vilhialmr bidr þa syna sik
KlmB1980ˣ 3102÷ for hann þa i hus eítt litít. ok byrgdi sik þar
Rómv226(2010) 3807÷ hann gekk í hús eitt ok byrgði sik þar
Knýtlˣ 25218
D. byrgja sik + præp./adv.
inni: byrgja sik inni
[í e-u] lukke sig inde ⫽ shut oneself in
●●● Eirekr konúngr ok þeirra lið, er undan komst, byrgðu sik inni í borginni
GHr 32518÷ mælto ... at uraðlict væri at trva sva vel Biorgyniarmonnum at byrgia sik inne oc scip sin i Vaginum
Sv 5232
E. byrgjask
1) [fyrir e-m] lukkes ⫽ be closed
●●● léitom vér at hiartahꜵll ór (ɔ: vár) ... byrgisc fyr diofli. en lúkisc upp fyr cristi
~ lat.claudatur diabolo
CaesASerm 85226 HómÍsl²⁹(1993) 43r9●●● Ef himinn byrgiz. sva at æigi nai at rigna yfir iorðina
~ lat.clausum fuerit
Vulg 3Reg 8,35 StjC 5675●●● fiellu aull dauda maurk ꜳ hann ... augo hans wmsneruz. nasraufar hans byrgdoz
~ lat.nasus acuitur
1126 Dugg624 1112÷ nasravfar byrgðvzst uaʀʀar bliknvðv *haka hans ofann signaði
~ lat.nasus acuitur
1126 Dugg657a 1119
2) afbrydes, standses ⫽ be cut off, be stopped
F. byrgjask + præp./adv.
aftr: byrgjask aftr
tillukkes ⫽ be closed up
braut: byrgjask braut
[af e-u] skjules, forsvinde ⫽ be hidden, disappear
Form.: byrgia (31); byrgðr (18); byrgir (14); byrgði (14); byrgt (13); byrgja (9); byrgd (7); byrgðir (5); byrgð (4); byrgðar (4); byrgdi (4); byrgdir (4); byrgdu (4); byrgðu (3); byrgde (3); byrgi (3); bẏrgia (3); byrgðv (2); byrgiandi (2); byrgdr (2); byrgdar (2); byrgþer (2); byrɢþ (2); byrgiz (2); byrgðvm (2); byrger (2); byrg (2); byrgþ (2); bẏrgdr (2); bẏrgduz (2); byrgder (2); byrɢdom (1); byrgiande (1); byrgða (1); byrgda (1); byrgðvzst (1); byrgduzt (1); Bẏrgh (1); bvrgia (1); býrgia (1); bvrgþr (1); byrgðo (1); byrgþo (1); býrg (1); byrgím (1); byrgit (1); birgia (1); býrgem (1); byrgdum (1); byrgdoz (1); bẏrgði (1); byrdr (1); bẏrgðr (1); byrgisc (1); byrði (1); byrgdann (1); byrgðan (1); byrgdv (1); birgdur (1); byrgþi (1); byrgþom (1); byrgía (1); bẏrgír (1); byrdur (1); Byrgdi (1); byrgist (1); byrgðe (1); byrgþr (1); byrgium (1); bÿrg (1); byrt (1); byrda (1); byrgþir (1); brgði (1); bẏrgiandi (1); byrgdi (1);
Comp.: á- (151), aftr- (1), inni- (1)
Gloss.: EJ ²byrgja; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr ¹,²byrgja; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Hollander 1926 [JEGF 25] 127; Holtsmark 1945 [MM 1945] 149; Kock 1939 [ANF 54] 105; Salvesen 1968 50
Genre. (expected): religious works [rel]: 106 (58); historical works [his]: 30 (38); romances [rom]: 24 (22); contemporary sagas [bis]: 18 (16); family sagas [isl]: 14 (26); legal works [jur]: 10 (21); legendary sagas [fas]: 8 (9); þættir [tot]: 5 (5); charters [dip]: 1 (17); learned works [div]: 0 (7); unclassified [ ]: 0 (1);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net