burðr sb. m. [-ar, dat. -/-i; -ir]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) [e-s] det at bære (legemsdel), (krops)holdning ⫽ carrying (part of the body), comportment
●●● þuiat burdr likamanns bírtír hugsko᷎tzíns nafnn
~●●● hinir nedri limirnir veita eiginliga þionuztu til burdar hinna efri limanna
~ lat.pondus aliorum membrorum
CTV 78b33 Physiogn435 9432●●● var allur hennar lijkami suo frijdur, ad Erex þottist aungua slijka sied hafa þar fylgdu aller lijkamanz burder og kurteysi
ErAˣ 113÷ halldande þo fram sinni þionostu ok embętti medr hofsamlighum burd sins likams ok hiartaligri vidrkomning
MarF 114619÷ þeim briostzíns. ok likamsins burd eda gaungu at likamurínn syner. huat blautt eda bannat ligur j hiartanu
Theol AM 672 4°¹ 18v2
2) byrde (pga. graviditet), foster, afkom, skabning ⫽ burden (on account of pregnancy), foetus, offspring, being
●●● (om ⫽ of Jesus) at scrá ok sægia oll þau dyrðar-værc er hinn hæste burðr ... hefir gort
ÓH619 12921●●● ... .xx. ulfallda uel freoua medr sinum ⸢folum [var. burðum AM 227 fol “B”]
~ lat.cum pullis
Vulg Gen 32,15 var. Stj¹ 18330: AM 227 fol “B”●●● huelparnir klora mædrinnar kuid. sua sem hann er þuingadr ok fullr af burdinum. sem hann se þeim motstadligr at þeir fødiz
~ lat.foetibus
IsidEtym XII 2,9 Stj¹ 8010●●● at ek gerdi þa burdi sem þrælborna, er uorr herra frialsadi med sinu blodi
Thom² 41112●●● af ollvm hlutvm vndrumzt vær mest ath s hin ꜳgæta stiarna er fyrir farandi er þeim burde sem af o᷎ckur mun fædazt er æ sem j tuær stiornur skiptizt
Adon 7821●●● at fillin flye iafnvel sinn burd, þar sem hann verdr vid þvilika hlute (ɔ: mýs) var
KirjA 303●●● hun ⸢þuingut med sinni byrdi [var. þyngd med burdi Holm perg 1 4° “E”]
~ lat.ipsa onere suo
SpecH 252b15 (VII 86) var. MarD635ˣ 9022: Holm perg 1 4° “E”●●● þa er konan uerdur kuidug. þoler hun þunga af burdínum. harm j fædíngunne
Theol AM 672 4°¹ 29r3●●● huspreyian er med barne, ok epter lidin tima leggzt hon i sott ath kuenna sid. Horuer þat ei uænliga, þuiat hennar lettakonur skilia bratt, ath burdrinn er liflaus med henne
Thom²y 48121●●● huer su kona, sem barn skal fæda, at þesse launs (ɔ: lausn) kemur til, skal hon vid sinn burdd skiliazt
Lausn431Alfrᴵᴵᴵ 8612●●● alt þat, er hafanda var, lét burð sinn ok œrðisk
Hkrᴵᴵᴵˣ 3302÷ sa er hinn sælaste burðr er boren var. en sa er a hann trvir. hann man lifa með ænglum. ok hans hælgum
HómNo² 3210÷ ⸢þat [var. hann AM 346 fol “C”, etc.] (ɔ: hjúskaprinn) scyllde vera synða lꜹss felags scapr til gætnaðar afsprings. vtan allrar saurganar oc brvna losta girnðar oc allrar sorgar oc sottar burðarins
ÁKr 3612÷ þu hefir fæddan undarligan burð oc ogorligan synum
Sv 211÷ foruitnaz hon hvat burð þat væri er hon hafði fætt
Sv 214÷ nattvrv verk er at flytia þat i lios ok til nytia er eigi var aðr avgliost sem mann til bvrðar sað ok anan iarðar afspring til avaxtar
ViðrLS544(1995) 23925÷ þat skildi uera syndalaus felagsskapr till getnaðar afspringis. vttan saurganar oc brvna lostgirndar ... oc sottar ⸢burðarens [var. ÷ OsloUB 317 4°] ef þau hefði eigi syngazst
JKr 36716÷ *mikill fagnaðr⸣ mvni avllv mannkyni at verda þessvm hinvm haleita bvrð, er nv er kominn i heiminn
MarA 102313÷ er hvn gengr með bvrðinn, dreymir hana
~ lat.haberet ... in utero
HelChron 100816 Mar655XXXII 4898÷ ⸢*Sveinnin [non emend. Burþrinn] fagnar í kviði mínum [non emend. + ok lýtr þínum burþ ok þér]
MarS 2128n.÷ þann svivirðliga bvrð nyføddan drap hon sealf
~ lat.concepto ... fœtu
SpecH 255b24 (VII 93) MarS 16312÷ sv sem hann fęddi er senniliga hans moðir, enn þat er þvi oskilianlict, hverr hans er faðir, se ek bvrðinn [var. + huortueggia Holm perg 1 4° “E”]
MarS 18621÷ allt þat er hafanda var líet bvrð sínn. ok ærðíz
Huldaᴵᴵ 24311÷ af þess haattar burð ok sambud fædaz ... storir rackar
~ lat.ex eodem foetu
IsidEtym XII 2,28 Stj¹ 721÷ (coll.) Plinius segir ok linces eigi optarr fæda sinn burd enn um sinn
~ lat.fetum
IsidEtym XII 2,20 Stj¹ 9014÷ hon fæðir meðr saarleik ok ofrefli sinn burð
Stj¹ 977÷ engin kona matti fæda sinn burd
Stj¹ 1267÷ Er ek no᷎ckurr sa gud sem þik suipti þins kuidar burd ok aauexti
~ lat.fructu ventris tui
Vulg Gen 30,2 Stj¹ 17410÷ Vard sua Jacobs allr sa burdr ok undireldi þers fiár ... sem ellztr uar. enn þat eina Labans sem sidarst uar borit ok dáligaz uar
~ lat.fœtus
HistSchol 8122 Stj¹ 17820÷ Commestor segir ... at burdrinn uerdi likr þeirri mynd eðr likneskiu. sem hon séér i sidarsta punct lostagirndarinnar sua sem hun uerdr at honum hafandi
Stj¹ 17827÷ meiri mundi verda byrd ok uirding þessa burdar, er hon geck med, enn iardlig kristni mætti med taka ædr skilning ꜳ koma
Thom² 29815÷ hon tekr sott at fæda sinn burd
Thom² 29817÷ Reykir ulett kona sik nedan med þessu grase. þa leggur hun skiott burdenn
MedMisc 8115÷ med konum leysizt burdr þeim sem med barni eru
LBpB 1512÷ skal hun innan litils tima verda vit skild sinu burd, og þat barn skirn fa
Encᴵᴵᴵ461 11232÷ mun koma yfir þik andi heilagr, ok sa heilagr ⸢burðr [var. aɴde Barth²Cod645 10317], er þu berr, mun kallaz sonr guðs
Barth¹ˣ 74631÷ þessi modir ... tok þegar sinn burd, sem hann var varla fæddr, ok kyrkti hann
MarD635ˣ 112823÷ Nu sem fylldr er fruínnar tímí at hun leysi sínn getnad ... fædir hun sínn burd
~
● ganga með burð/burði være gravid, være drægtig ⫽ be pregnant, be with young
●●● er hon gengr með ⸢bvrðinn [var. burdinum Holm perg 1 4° “E”], dreymir hana eina nott, at smárakki láti sinni rødd i hennar luktvm kviði
~ lat.haberet ... in utero
HelChron 100816 MarS 19312●●● enn (þessi kona) gengr með bvrðinn eptir getnaðinn langt moti nattvrv eðli
~ lat.fætum
SpecH 1186b58 (XXIX 4) MarS 27913●●● Fillinn gengr .ii. aar meðr burdinum
~ lat.fetus
IsidEtym XII 2,16 Stj¹ 7036
● geta burð undfange ⫽ conceive
●●● Uilli dyʀ þau er fœðaz i fiallum eða skogum þa kunnu þau væl at skipta allum tima þvi at þau ganga mæð getnum burð mæðan vætr er kalldaztr til þæss at þau mege sinn getnað fram leiða at nykomnum grasum oc varmo sumre
Kgs 922●●● er þær uæri blæsma ok þær skylldi sinn burð geta
~ lat.fætus conciperent
HistSchol 8115 Stj¹ 1788●●● su er merking i þvi (stjǫrnumerki), at męr getr o᷎ngva burde
Encᴵᴵ732² 24423
● tvennr burðr tvillingefostre, tvillinger ⫽ twin embryos, twins
●●● Fann Rebeccha þi næst. at tuennr burdr hafdi byriaz meðr henni
Stj¹ 15834÷ Af þeirri saumu sambud uard hun at tuennum burd hafandi
Stj¹ 19719
3) [e-rs] nedkomst, læmning, kælvning ⫽ delivery, birth, lambing, calving
●●● mǽr i burþ [oc] mǽr epter burþ su es ól scapera siɴ sialfrar
●HómÍsl⁶²(1993) 102v10●●● En i burþ cristz svndisc goddomr lę́gþr. en i upstigningo hans var maɴdomr uphafidr
~ lat.nato Domino
GregHom 12185 Hóm677 277●●● er at kom burð hænnar þa fœdde hon sialfre ser harm tvær dœtr
~ fr.terme
LaisMar 4618 Menota: 22ra38 Streng 4614●●● moðir hans sagðe æinn draum at henne hæfðe synz fyrir ⸢burð [var. burde Sv81 26] hans
Sv 25●●● liðr at henni sva stundum, at hon andazt af harmi burðar sins
~ lat.partus
PassThom 13811 ThPost² 72925●●● þꜳ var ivgrit vndir kvnni sva mikit sem þeim kwm er bezt bvazt til bvrðar
JBpA(2003) 4524●●● hann gerdi ... skipan ok grein aa sinni hio᷎rd ... ok skildi giorla aa huerium timum þeirra (ɔ: sauðanna) brundr edr burðr uilldi uera
Stj¹ 4520●●● huers sem einꜱ barns burðr ok fæðing er skipadr ‹ok byriaz› af grát enn eigi hlátri
~ lat.infantia
SpecH 37b19 (I 101) Stj¹ 10122●●● þa uard kuynan [s]yuk af burdi barnsinnz
~ eng.childe byrth
10135 ÆvMið³⁴8ˣ 10118÷ Nu vykek male míno til meyia fyrer burþ sę́llar Mario. oc þo til alra
~ lat.partum
PsAugSerm 19802 ●HómÍsl¹⁷(1993) 25v26÷ tók haɴ scurþarskírn af frændom a enom atta dege burþareɴs
~ lat.natiuitatis
BedaHom 7514 ●HómÍsl¹⁸(1993) 26v31÷ miɴesc haɴ sva burþar guþs oc þeꜱ er guþ heriaþe helvíte a miþre nótt. oc léyste þaþan alla vine sína
●HómÍsl³²(1993) 49v7÷ sa er lęgþi sic i burþ sinom
~ lat.nato Domino
GregHom 121813 Hóm677 2710÷ Segþv os fra hingat como christi i þenna heim oc fra bvrþ hans
ClemCod645 4127÷ var bonde hænnar miok fagnaɴde þæssom atburð burðar hænnar
Menota: 21vb26 Streng 4411÷ fo᷎’rði Aquila fyrstr eptir bvrðinn biblv ór ébréskv i girzcv
AnnReg 83b31÷ Þessi burðr gerðiz með því meira fagnaði ok sællífi sancte Maríe, en svá sem öllum öðrum konum ok mœðrum, sem fagrligarr framðiz getnaðrinn þessi en allr annarr áðr né síðan
MarS 2722÷ Miøk er þessi lvtr vndarligr ok oheyðr fyrr i verolldu, at su sem soninn fddi fagnar sem mr eptir bvrðinn ok fyrir
MarS 18624÷ at þeir (hvelparnir) gegnum grafa ok sundrleẏsa þat sæti. sem natturan ueitti þeim til burþar imoþur kviði.
~÷ i þann punct sem burðrinn byriadiz
Stj¹ 17813÷ Sa (ɔ: hinn fimti alldr heimsins) er fra herleidingunne til burdar Cristz
Encᴵ 5211÷ Hinn setti heims alldr er fra. burd vars herra Iesu-christi til doms-dags
Encᴵ 547÷ hon (ɔ: messan) er syngín j miɴíngv syslv þeiʀar er cristr drottíɴ framdi j híngat kuomv siɴi j þenna heím ok hofz j bvrd hans
Mess¹238 14÷ Mailld er med barni, runnu fyrir þessum burd merkiligar synir, er fyrirbodudu þa storluti, er sidar kuomu fram
Thom² 2983÷ Beniamin hof mal sitt um burd hans, ok skulu þer annattveggia iata eda neita þvi fyst, er um burdinn er ydr svarad
~ lat.a natiuitate
VitSylv 52343 Silv 26812÷ Hefer talt Jeronimus prestur leingra til burdar guds miok miklo, helldr enn Beda telde
Encᴵᴵ625 4213÷ sua fyrir burdinn sem i burdinum ok eptir burdinn eilifliga mær uerandi
MarE 59619÷ sua fyrir burdinn sem i burdinum ok eptir burdinn eilifliga mær uerandi
MarE 59619
● burðr Krists (i forb. m. tidsregning) Jesu fødsel ⫽ (in conn. with time reckoning) Birth of Christ
●●● Hann andadiz M C X oc I vetri eptir bvrð Kristz, enn fim vetrom fyrr enn Hvams-Stvrlli væri fæddr
StuᴵK 2479●●● es Íwarr Ragnars sonr loþbrókar lét drepa Eadmund eɴ helga Engla conung. En þat vas dccclxx (ára). epter burþ Cristz
Íslbˣ 914÷ var liðit fra burð krist drottens vars þus hundrað vætra oc IX vætr oc XX
ÓHLeg 916÷ fra bvrð vars herra Iesu Christi
Bret 2953÷ þꜳ var liðit fra bvrð Kristz þvsvnd ara ok atta tigir
JBpA(2003) 1114÷ var liðit fra bvrð Kristz .ᴍ.c .xviij. ‹ar› ꜳ þvi ari env sama andaðiz Paskalis pafvi
JBpA(2003) 268÷ þa uar lidit fra burd Kristz .ᴍ. ccc. lxxx ok uj uetr
ÞBpA 22421÷ Þa uar lidit fra burd vars herra MC. LX. II. (cf. ed. note)
StuᴵK 12824÷ þá var liðit frá hingatburði Christi xj vetra ok xxvj vetr
Hungrvˣ 975÷ þat vas cxxx. vetrum epter dráp Eadmundar. en M. epter burþ Cristz at alþýþo tali
Íslbˣ 2937÷ dciiii. vetrom epter burþ Cristz at almaɴa tali
Íslbˣ 3741÷ var þa lidid fra burd Christi fiogur ȧr hinz þrettanda hundrads
PBpˣ 43327÷ þa er lidid var fra guds burd M.cccc.sextijger og vij aar
DI X (*1467›vid 1582) 2312
4) (oftest pl. burðir) byrd, herkomst, slægt ⫽ (usually pl.) birth, ancestry, kin
●●● hefir ek til þess ætt ok burði at ek ma heita iarl
HkrFris 22121●●● gafu konungar honum iallsnafnn ok riki sligt, sem burdir hans stodu til
Orkn 10818●●● hvn stendr vpp i motti honvm settiandi hann a adra hond ser en Maritvm ok Frankvs jarll a adra hond fandi (ɔ: fáandi) ser hverivm sæti eptir slegt ok bvrdvm
Gibb 427●●● hakon kongr giordi likferd hans uegliga sem tign hanss heyrdi til ok ⸢burd [var. burðom HákFris 56634]
Hák8B 18835●●● Eg beidi ydur nockurs lenis hier i landit, so sem burder miner eru til; eg hefi lei‹n›gi uerit soma-laus af ydr
Jvs510 1616●●● halda menn, at Oddný sé nú betr gipt en fyrr hafði til verit ætlat, bæði til fjár ok burðar ok annars sóma
BjHˣ 1259●●● Frostoþings bóc scipter lagabót hveriom epter sínum burð oc metorði
Frostˣ 1849÷ sialfr a hann þat er auc er slics rettar sem hann a burd til
Gulᴵ 3612÷ ervingi þat er auc er. slicr rettar sem hon a burd til
Gulᴵ 7025÷ ver scolom þa lꜹna hveriom eptir sinom bvrþ oc tilgerning
Mork 29816÷ fire tignar sakir hans oc burða
ÓH 3415÷ scaltv hafa þvilicar nafnbǿtr af mer sem þv hefir bvrþi til
ÓH 5244÷ þoat þeir vere til goðs liclegir firer burða sakir
Alex 11012÷ villde hann helldr beriaz til landz sem hann atti burði til
Sv 1128÷ hann scylldi coma til hans. oc taca af ser leɴz maɴz rett sem burþir hans varo til
Sv 8015÷ oss þickir þat harðr kostr at iatta þeim manni landaskipti er ecki er til Noregs kominn fyrir burða sakir
HákFris 46331÷ Hakon konvngr gerþi likferþ hans (ɔ: Knúts jarls) sæmiliga sem tign hans byriaði ok burðom
HákFris 56634÷ segir hana hafa til þers bvrði, at hon megi eiga sinn bata
cf.berr ... kueðiv kongs dottur, segir hana ... iðraz, hversv hon hefir hann svikit
1412-14 ClarA 1424÷ þikiumz ek hafa til þess burði ok frændastyrk her i landi. at hafa vid Atla enn skamma
EgM(2001) 12120÷ þann sið nam ek á unga alldri at bera ekki sjálfr klæði mín ok hefi ek vel til þers burði
Æv¹⁷ 6113÷ þu hefir æigi burði til at beidaz slikꜱ
Rómv226(2010) 8517÷ beíddíz af þeim at þeir tækí hann til konvngs sva sem burðir hans stóðv til
Huldaᴵᴵ 25514÷ krafði þa Gullharalldr konunginn at skipta riki við sik i helminga. sva sem burdir hans voro til ok ætt þar i Dana uelldi
ÓTᴵ 893÷ þessi ho᷎fþingi sem her var nv fyrir skemztv ... hafði bvrði til þess at hallda fodur leifd sinni. ok hafa jarls nafn ok lien
ÓTᴵ 2432÷ hann hafði til þess burði at vera jarl yfir ætt leifð sinni
ÓTᴵ 38310÷ skaltu þa hafa slikar nafnbætr sem þu hefir burði til
ÓTᴵᴵ 33714÷ goðin hafua ... með burdum ok kyn fylgium tignat þik
KatA(2017) 5011÷ hann gęddi þa fe ok virdingu er med honum hofdu verit ok launade huerium efter sinum burd sem vert uar er (hann) fek Noregs konungs riki
HarHárf 5751÷ þessi hofdingi er nu uar firir skemzstu Hakon fall hafdi burdi til þess at hallda fo᷎durleifd sinne
ÓTFlat 24122÷ þui vili þier herra leyna ydare tign er gud hefer mesta leid (ɔ: léð) þier er ætt er og burder
SigTurn 2022÷ eg vil annat huort hafa þꜳ tign j þessw landi at eg fæ af minum vaskleik og framkuæmd ȧn nockra burda edur ættar ella fꜳ ecki
SigTurn 2025÷ ad saker burda vyxlu og frammkvæmdar munde hann (ɔ: Árni byskup) mestu aleidiss koma umm þennan hlut vid lands folked
ÁBpˣ 249÷ hann gerði ok sjálfr saktal ok skipaði bótum hverjum eptir sínum burð ok metorðum
Hkrᴵ37ˣ 952÷ svá sem burðir hans váru til ok ætt þar í Danaveldi
Hkrᴵˣ 2686÷ beiddisk af þeim viðrtǫku ok þess, at þeir tœki hann til konungs, svá sem burðir hans váru til
Hkrᴵᴵᴵˣ 34610
● (at) burðum af fødsel, hvad angår herkomst ⫽ by birth, of ancestry
●●● þeir ero hanom arovar retter ... hvigi sem þeir ero burðum
Gulᴵ 9123●●● I þan tid var Herodes konvngr yfir Gydingom heidin at bvrdvm
VerA 511●●● þottizst hann vera mæire burdum en synir Erlendz, þviat hann var dotturson Hakonar ialls Ivarssonar
Orkn 9121●●● þit erut tignir at burdum ok gaufgir at kyni
CecB 28524÷ brøðr .ii. litils hattar at bvrþom oc þo framqvemþar menn
Mork 513÷ vard hann skiott virduligri at kunnattu sínum iamalldrum, þott meiri væri burdum
Remig 22317÷ þott uer sem lægri at burðum enn einnhuerr yduar, hefir guds miskunn sua skipat, at ver ollum ydr ædri nordinn
Thom² 40235÷ Umboð sitt scal engi maðr meira manni at burðum bióða ne at metorði
Frostˣ 22330
● vera burðum til [!] være født til, have ret til ifølge byrd ⫽ be entitled to by birth
●●● armaðr taki ok sinn rett efter þi sem hann er burðum til
FrostÁMˣ 256÷ æftir þvi er hinn sare er burðum til
FrostIII 51631÷ bꝍte sá er beiðir öfundarbót hinum sára eptir þvi er hinn sáre er burðum til
Frostˣ 1632
5) (for atburðr sb. m.?) omstændighed, begivenhed ⫽ event
Form.: burd (22); burð (12); burði (8); bvrð (7); burþ (7); burðum (7); burðr (6); bvrðinn (6); burdr (5); burdi (4); burdar (4); burdum (4); burder (3); burdinum (3); burðir (3); burða (3); burðar (3); bvrdvm (2); bvrði (2); bvrðar (2); burda (2); burþar (2); burdrinn (2); burde (2); bvrþ (2); burdir (2); burðarins (1); burdenn (1); Burþrinn (1); burdínum (1); bvrþom (1); burðrinn (1); bvrþi (1); burðom (1); bvrd (1); burdd (1); burdinn (1); burþareɴs (1); burþir (1); burðarens (1);
Comp.: á- (24), af- (33), ál- (6), alna- (1), altaris- (1), ára- (5), asna·frum- (1), at- (173), aura- (2), barna·út- (4), barn- (25), barns- (2), boð- (27), boðs- (1), búa·kvið- (2), drykkjar- (1), eftir- (10), -eiða-, elds- (1), festar- (1), fjár- (3), fóta- (3), fram- (62), frum- (19), fyrir- (41), grjót- (1), grjóts- (2), hingat- (59), hirtingar·fram- (1), hlut- (6), hǫfuð- (13), járn- (27), jarteigna·fram- (1), kalf- (1), klyfja- (3), klǽða- (3), knífa- (1), kross- (6), kvið- (12), kynja- (1), lamb- (1), land- (1), land·skyldar- (4), lands·skylda- (1), leigu- (32), líkams- (2), merkis- (1), meyjar- (1), mót- (13), móti- (5), orða·fram- (8), penninga·út- (1), rakka·frum- (1), rekninga- (2), reykelsis- (1), rýtninga- (3), saman- (1), sam- (8), skrúða- (1), skrúð·klǽða- (4), skylda- (2), skyldar- (1), snǿris- (1), stafna- (1), synða·sam- (1), taum- (5), til- (7), upp- (7), út- (3), vápna- (47), vatn- (2), vatns- (2), vátta- (1), váttu- (2), vitnis- (64), vitnis·eiða- (1), vǽttis- (8), yfir- (7)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med -d-; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Genre. (expected): religious works [rel]: 69 (37); historical works [his]: 35 (24); romances [rom]: 11 (14); legal works [jur]: 10 (13); contemporary sagas [bis]: 10 (10); family sagas [isl]: 2 (17); þættir [tot]: 1 (3); charters [dip]: 1 (11); learned works [div]: 0 (4); unclassified [ ]: 0 (1); legendary sagas [fas]: 0 (6);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net