3brenna vb. [-nnd-]
(cf. ²brenna vb.; formmæssigt ambig. exx. så vidt muligt sorteret semantisk; cf. item brennandi sb. m., -brenndr adj.) 2brenna vb. [194] 3brenna vb. [281] brennandi sb. m. [7] -brenndr adj.
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-t/e-n] [af e-u] [fyrir e-t] [e-u / með e-u] [fyrir e-m] antænde, brænde (ngt/ngn), afbrænde, lægge i aske, hærge med bål og brand ⫽ set light to, burn (sth./sby), burn down, lay waste with fire
●●● (er) æinn gamall prestr fyrir sættr gæzlo maðr er bol ok bál brænni
~ fr.Ceo doinse Deus que mals feus l’arde
LaisMar 169 Streng 2225●●● Nv scal engi firi oðrom brenna hus ne laða heiftugri hende
Gulᴵ 4633●●● Nu scal hann brenna vita at fim skipum (hvis der kommer fem skibe ⫽ if there are five ships)
Gulᴵ 10215●●● mꜹrg heroþ breɴdi haɴ vm svmarit
Jvs291 5013●●● viti var brendr suðr a Haeyio
Sv 827●●● i enda veralldar mvn hann fara ok heria ... ok breɴa allan heim með eldi
SnE 1123●●● Nu huar sem brytr eða brennir hæiftugri hænde hælga kirkiu eða klaustr
●JKr 34727●●● Knutr possi gerdi ufrid i Danmork um Sio laund brenndi klaustr ok bygdir drap menn en rænti fe
Ann764 2199●●● fór með her mikinn ok skipum til Jacobs-lands, at brenna ok bæla ok herja á kristna menn
~ fr.les viles livrer a cendre
Floire 2035 FlórN 14●●● þar var sua vandliga brent, at þar stod ecki ko᷎t eptir
Hák81 4096●●● brender iij menn fyrir mord j Biorguin
AnnGott 36723●●● Ef maðr brennir hús af iörðu manns. þá scal hafa gört hús a .xij. mánaðum næstum
Frostˣ 2416●●● setti hann, at alla dauða menn skyldi brenna ok bera á bál með þeim eign þeira
Hkrᴵˣ 209●●● Sa maðr er þu ætlar at fla kvikan ok brenna, hann er vinr guðs
~ lat.incendere
PassThom 14121 ThPost¹ˣ 71620÷ Nu bioða þeir eigi þeim manne er hus átte þat er þeir hafa brotit. eða brent bøtr slikar sem bvar v. meta húsit
GrgStað 40220÷ Nu brenner maðr. oc brenner eigi heiftugri hende
Gulᴵ 478÷ nema menn brenne at vilia sinum
Gulᴵ 10017÷ Nu brenner hann vita at færrom skipum oc kemr herlaupi a menn. þa er hann seccr .xl. marca
Gulᴵ 10216÷ heriar konvngr þar vm svmarit ov brendi þar viþa landit
Mork 15527÷ G. scylldi hafa .xv. merkr fyr þat er Eysteinn konvngr breɴdi fyr honom
Mork 46020÷ En fyrsta olld var sv. er alla dauða menn scyldi brenna
ÓH 44÷ ec hef gert þat at breɴa fyrir þeim oc veit þeim aþrar storar refsingar
ÓH 5414÷ Far her scillde yfir oc breɴɴ allt oc bǽl sva seᴍ þv mat viþ komaz
Jvs291 488÷ Nv coma þeir firir borgina gerimsheim. oc brenna alla bygðina i nand borginni
Þiðrᴵ 2754÷ han skall æigi menn drepa oc æigi hus brenna
BorgKr¹ 3446÷ Raugnvalldr iarl brendi beinn allan ok þa menn alla, er inni varo
Orkn325I 764÷ villdi hann lata brenna herað þat allt, er þa varo þeir i staddir
Orkn325IIIβ 5121÷ þa er ein-hverir comu til þes bøiar er efftr var i dalinum þa sciota þeir þar elldi í oc brenna
Sv 896÷ foro sva Birkibeinar allt ofan eptir dalinum. oc siðarst brendu þeir a Steðiu
Sv 8911÷ friadagiɴ er hann hafði brent i Socna-dal
Sv 9329÷ hofðu með ser sumar scutur en sumar brendu þeir
Sv 14525÷ brend kona or þyðerskv a Norðnesi
AnnVet 5212÷ i þau herut sem æigi voro brent
HákEirsp 6487÷ fór hann til útibúrs ok ... brendi búrit ok drap hundinn
NjR1908 10821÷ toko skipin ... en sum bro᷎ndu þeir
SvEirsp 38724÷ Hann hafði áðr sagt þat mǫnnum sínum, at þeir skyldu leggja hann í steinþró, draga síðan at við ok brenna svá líkam hans
ǪrvS 1974÷ Hákon konvngr brenndi Vermalannd
AnnReg 1278÷ Nu skolu varðmenn uita brenna at .iij. herskipum senum eða fleirum. En ef þeir brenna eigi uita. þa ...
Landsl 375÷ skal engi firir aðrum brenna huss ... eða skip heiftugri hendi
Landsl 12113÷ þa skal hann tuigillda halft þat aptr sem brent uar
Landsl 12123÷ Nu brennir maðr sætr i almenings morku eða smiðiu eða tioru virki eða ueiðibuðir eða anduirki huacki sem er
Landsl 14510÷ nu mon ec snua hvɢ domanda at hann breɴi licami þeirra
~ lat.comburat
Milit 21a56 Ridd623 3028÷ þa er þeir brendo licami heilagra
~ lat.combusserunt
Milit 21b28 Ridd623 3210÷ Baldrs hestr var breɴdr með honvm
SnE 2226÷ Þa mælti Gangleri: Hvat gętir þess staþar, þa er Svrtalogi breɴir himin ok iorð?
SnE 269÷ hann var mioc soltiɴ ok at títt, en sa, er Logi het, þat var villieldr ok breɴdi hann eigi seiɴa trogit en slatrit
SnE 5921÷ Þvi næst slyngr Svrtr eldi ifir iorþina ok breɴir allan heim
SnE 734÷ Þa mælti Gangleri: Hvat verþr þa eptir, er breɴdr er * heimr allr ok dꜹð goþin ꜹll ok allir Einheriar ok alt maɴfolk
SnE 7417÷ lagþi Brynhildr sik sverþi ok var hon brend með Sigvrþi
SnE 13119÷ stolit ok rnt er þeira goz, brend ero þeira herbergi i dynianda loga
~ lat.conflagrantur
PDamEpist 43140 MarS 21321÷ fór hann til útibúrs ok ... brenndi búrit ok drap hundinn
NjM 12316÷ ꜹll herbergi ero brend ok brotín
Gyð(1995) 152÷ Þeir haduz við vm stunð, ok gatu þeir Þorvaldr eigi bo᷎inn brendan firir uarnar sakir
StuᴵK 3067÷ Var þat rað þeira at ganga vt ok lata eigi brenna stadinn
StuᴵK 3538÷ Hann for til Hallanndz með konunginum, þá er þat var brennt
StuᴵᴵK 30110÷ Þav (naust) vorv brend vm vetrínn ok skíp góð með er Jngi konvngr áttí
Huldaᴵᴵ 28512÷ skal prestr þann dropa sem giorst med tungu sinni af sleikia. ok skafa sidan af brot edr telgia. ok brenna sponuna
StatEi² 5267÷ Allt þat sem i messoklædum er edr gognum þeim sem gudi ero uigd til handa ok orfynd ero. skulo brend uera i kirkiu ef þꜹ ero nytlaus
StatEi² 5286÷ elldinn lagði at þeim ok brendi þa
ÞorvVÓTᴵ 28917÷ Krismu skal huerr prestr nyia taka ꜳ .xij. manudum [var. + ok brenna adr þa forna AM 347 fol “G”]
var. StatEi² 51815: AM 347 fol “G”÷ bolar ok brennir guðin sialf
Jón⁴ 47520÷ brendr stadr j Oslo
AnnL 26031÷ ok tvígildi þeim aptr er hann brendi fyrir sem .vi. skynsamir menn meta
Jb 15816÷ Nú brennir maðr sætr í almenningi eða veiðibúðir eða andvirki hvatki sem er
Jb 1945÷ Sa er hinn atti atburðr her skrifaðr at þeir sem brenna með illuilia heilaga kirkiu eða helga staði
StatJón 18317÷ ætla ek honum nærr ganga ef þat skal briota edr brenna
FinnFlat 39020÷ logdu þeir elld i hus ok brendu beinn. brann þar inne iarll ok allir hans menn
ÓTFlat 6422÷ hann hefir dęmdr verit til dauda ... ok mun vera kvikr i elldi brendr, ef hann verdr fundinn
CecB 2813÷ tre ok steina brenda ek
~ lat.ligna succendi ut lapidem comburerem
PassTheod 3313 Theod 31129÷ garda vil ek lata brenna a baali sem skiotazt
Eir557 55a25÷ sior gloandi ... brendi þa alla til bana voveifliga
FidA 37517÷ brennir allt ok bælir
Trist² 2622÷ brennir allt ok bælir
Trist² 408÷ skulu þit brenna hana á báli
Trist² 5826÷ ek villda fyrr wera brendr j elldi en at eiga at skyllda wid slikar fiol lyndis konur
Vikt 3412÷ ætlar hann at láta brenna hana í eldi, þvíat hann ætlar, at hon sé trǫllkona
ÁlaFl 11717÷ Brenner madur þat (ɔ: serpillum). þa flyia allz kyns ormar af þess kyns reyk
MedMisc 9031÷ munu vit eÿda landit. brenna og bæla og þyrma aungu
Nit 197÷ þeir ... brutv. barv og brendv. þar med brialudu j annat efne
DI X (1539) 47818÷ Ef scip verðr úfꝍrt þá er menn ero heiman farner. þá sculu þeir upp setia oc brenna oc fꝍra búandum saum heim
Frostˣ 20226÷ Ef menn brenna andvirki manna
cap.÷ Þat er tylftareiðr ef maðr kennir þat manni at hann hafi brent hús hans eða loð er innangarðs er
Frostˣ 25415÷ Sá er .v. settareiðr ef maðr brennir naust manns oc scip .vj. ært eða meira
Frostˣ 2562÷ ef maðr brennir heylað manns utangarðs
Frostˣ 25614÷ brenna
~ lat.arcum conteret et confringet arma et scuta comburet igni
5419 (Vulg Psalm 45,10) GlossPsalt 5519÷ hafa brent
~ lat.Incenderunt igni sanctuarium tuum
11215 (Vulg Psalm 73,7) GlossPsalt 11317÷ brenna
~ lat.et inflammabit (in circuito inimicos eius)
17623 (Vulg Psalm 96,3) GlossPsalt 17722÷ þá er hann kom ofan í byggðina, þá lét hann drepa menn alla ok brenna byggðina
Hkrᴵˣ 10314÷ brendi borgina ok landit víða út í frá ok gerði þar it mesta hervirki
Hkrᴵᴵᴵˣ 442÷ þeir häduzt þar vid vmm stund ok gatu þeir Þorvalldur ei brendaɴ bæiɴ fyrer varnar saker þeirra manna er fÿrer voru
HrafnAˣ 22118÷ brennir þar allt og brælir
Hrólfˣ 210÷ þeir fóru síðan til ⸢Bramness [var. Brúness AM 1005 4°ˣ “W”, etc.] ok brendu þar alt
Knýtlˣ 28111÷ fór hann til ... ok ætladi at brenna kirkiuna
Kristniˣ 1294÷ Serr þu eigi þessa heluitis ellda, er mik brenna
~ lat.me urunt
MirMar1731 4521 MarD635ˣ 90818÷ skal ek láta þau á báli brenna, er þau verða fundin bæði saman
~ fr.Ardoir
Tristan 6315 Trist¹ˣ 14221÷ Trojumenn sőttu þa herbűdirnar enn brend[u] skipinn
~ lat.incendunt
ExidTroi 352 TrójOˣ 19510÷ og rídur hann vid þenna her nordur j Willtinus lannd brenner hann og ræner huar sem hann fer
Þiðrᴵᴵˣ 9113÷ skulu þæir ok mugha brenna þet gambla skip Borrabranden til saums þes adra skipsens
DNᴵ 34826
● brenna at/til ǫsku [e-t]
●●● brendo borgina at o᷎sku
ÓTᴵ 1161●●● geingr þar til sem elldr uar kyndr kastar þar aa þersu tabulo ok brennir til ôsku
DínDr 4115÷ ok þa kom til hans þidrek kongur og leggia nv elld j stadinn og brenna allann ath øsku enn flytia heim allann þeirʀa fiárlut og leggia j sina fehirdslv
Þiðrᴵᴵˣ 38916÷ siá þeir staðinn til ǫsku brenndan
***StSt1228 37321
● brenna ok/... brjóta [e-t]
●●● Nu scal skip eigi brenna ne briota aðr stamnar se sœmder (ɔ: seymðir) við kiol. a ꝍðru skipi
Gulᴵ 1017●●● þa var Troia oll brend ok brotin
TrójHb 21132●●● uið þui skal leiguliði eigi abyrgiazt huss at skriður take eða ofuiðri briote [var. + eða brenne LundUB Mh 15 “O”, etc.]
var. RbEM (*1280) 112: LundUB Mh 15 “O”●●● let Olafr konungr briota ok breɴa hof ok ho᷎rga. en reisa i staðinn kirkíur
ÓTᴵ 3086●●● vrdv þav avll (ɔ: skurðgoðin) brend og brothen
SebReyk 16012
● brenna ok brotna [e-t] (med afsvækket betydning ⫽ in a weakened sense)
● brenna at kǫldum kolum [e-t/e-n]
●●● let brenna skipit at kolldum kolum
ÞorlJ 20920●●● mun hann láta brenna okkr ‹at› köldum kolum
~ fr.ardoir en cendre
Tristan 642 Trist¹ˣ 1432
2) [e-u] lade (lys) brænde ⫽ have (a light) burning
●●● hon var von at breɴa liosi of nętr fvr hvilo siɴi
~ lat.candelabra lucere
Dialᴵᴵᴵ 5620 GregDialA 13610●●● Sækia menn þangad sem til heilagra stada og brenna liosi fyrer þeim krossi vti sem inn j kirkiu þott hregg sie vti
GBpB204(2018)ˣ 24716
3) [e-t] [af e-u] svide, svie, afsvide ⫽ scorch, singe, burn up
●●● Avallt es hiti brendi iorþ oc regns þurpti. þa ...
~ lat.exurebat
Dialᴵᴵ 32610 GregDialA 956●●● sem brent halm stra
KlmAFrg1980 27027●●● at þola ... svá brennandi pínsl
cf.skyrta hans næst líkam er hringabrynja, ok ... séz holldit allt sem svart ok sviðit ok sumstaðar runnit saman í knúta, svá at bein vóru ber
1415-18 Æv² 1420●●● þau ‹.vii.› hin uisnu aux ok ueslu. sem af brennanda uindi fyriruurduz. merkia þau .vii. hallæris aar
~ lat.vento urente
Vulg Gen 41,27 Stj¹ 20235●●● Brenna má maðr sinu *af jǫrðu sinni, þar sem hann vill
Jb 1588●●● Eptir þat riss hann upp ok stod .v. daga samfast i solar hitanum ok brendi sva bukinn a ser
~ lat.frixit ... corpus suum
49626 VP 4966÷ oc ver aller sviðnir oc brennder flíugannde fianndr. oc myrkra meistarar
~ lat.exusti
JDamBarl 10530 Menota: 81vb22 BarlA 15322÷ Bláland. hefir nafn af lit ok aasionu þeirra manna ... hueria er solin brennir [var. + ok sortar AM 227 fol “B”]
~ lat.torret
SpecH 29a31 (I 77) Stj¹ 9618÷ Nú œpti fólit, er brent var, en mærin grét, er lostin var
Parc 830÷ þeir gaþu eigi syslu sinnar ok brendu braudit
Ragn 12318÷ Hann sa ... sem maðr einn gengi no᷎ktr ok kolsvartr at sia, þviat sol hafdi brendan allan likama hans
~ lat.ex incendio solis exustam
VitMAeg 13619 MEg¹ 48428÷ þa var senn fara fra honum ohreinn andi sva sem brendr ok svidinn
Nik2 288÷ skal madur taka villi brad af hirti æda ra, ok specka vel. ok steikina. ok skerra þat vel brentt
~ da.wæl brethæ
HarpK 19519 Mat 1327÷ huer hringr skal falla ifra odrum sem ⸢brent [var. brunnit AM 531 4°ˣ “b”] halmstra
KlmB1980ˣ 2717
4)
● ‖ impers.: brennir ?det svier, der er sår/bylder, der er betændelse (cf. ²brenna vb. def. 6) ⫽ ?it smarts, there are sores, there is infection
● ‖ præt. part.: brenndr ?sviende, med sår/bylder, betændt ⫽ ?smarting, with sores, infected
5)
● ‖ præt. part.: brenndr ?(ved betændelsestilstand) koaguleret (cf. Söderwall bränna) ⫽ ?(as a result of infection) coagulated
6) [e-t/e-n] (fig.) optænde, svide ⫽ (fig.) inflame, scorch
●●● Ofund bitr scilning. ok brenneʀ briostet
~ lat.urit
10534 Alk619 1071●●● hennar samvizka brennir hana sꜳ̋rlega
ClarA 2144
7)
● ‖ impers.: brennir [e-n/e-t] [af e-u] (ngn/ngt) bliver forbrændt (af ngt) ⫽ (sby/sth.) is burnt (by sth.)
●●● (pers.?) hann sꜳ̋ ... leon ... ok einn orm er hellt vm hala hans ok brendí hann af eitrinu ok eldí er hann bles ꜳ̋ hann
~ fr.li ardoit / ... de flame ardant
Yvain 13915 ÍvA 1007●●● Nv sem lioset var nær vt brvnnet þa sette hithe nockvrn at honvm. Þa mællte andzkothen ... mig brenner sarlega af liose þessv
~ nty.my bernet dat licht serer
LegDomPass 99vb46 DominReyk 29732
● ‖ præs. part.: brennandi brændende, skoldende ⫽ burning, scalding
●●● ok fórum ver um breɴandi sanda
~ lat.ferventes sole
Epistola 613 AlexBr226 15731●●● þeir steyptu vellanda vatni yfir mítt herbergi. sva at bo᷎rn min þola eigi litla kuol af þeim breɴandi dropum er *inn renna vm þekíuna
ÞorvVÓTᴵ 28621
● ‖ præt. part.: brenndr [á e-u] forbrændt (af ngt) ⫽ burnt (by sth.)
●●● (fig.) Finnbogi quaz litið geraz vm hlaupandi menn ok þottiz illa a brendr lygðum þeira
Finnb 8322●●● þa dugir hun (ɔ: arnoglossa) stor liga vel. vid þvi sem brentt er ok vid hunda bit
~ da.brænt
HarpS 1212 MedMisc 5510
8) [e-t] (ved tilberedning af urter) udsætte for ildens/varmens påvirkning, riste ⫽ (in conn. with preparation of medicinals) expose to flame/heat, roast
●●● Kemur reykur af brendu anissi j manz nasir þat er gott vid hofud verck
~ da.brænd
HarpK 1125 MedMisc 6027●●● Aska su er verdur af brendum ok þurrum kal rotum
MedMisc 6427●●● brenn ok tak auskunna
MedMisc 11223●●● brenn þau ok tak driptina
MedMisc 11822
9) [e-n/e-t] [með e-u] (i helbredende øjemed) brænde, behandle med brændejern (cf. Møller-Christensen 1963 [KLNM 8], 421-422) ⫽ cauterize
●●● Ef maðʀ breɴir maɴ. eða nemr blóð manne til heilendis honom
GrgStað 38214●●● (om helbredelse) ef maðr ... liggir undir elldi oc lætr brenna sik
Bl 2519●●● ok brendi læknir med iarni undir kneskelina innan fotar, ok fell or vogr mikill
CecA 29416●●● var þa ætlat, at læknar mundu skera eda svida holld hans. En Plodegarius ... bad med tarum, ath hann gæfi heilso Harderado ok leti eigi skera ne brenna holld hans
~ lat.igne vstionis ... tormentari
VitMaur 1043a52 Maurus 66140●●● sa madur ... brendi þann mann sem med sama hætte var til lækningar, med þess hattar adferd, ad hann lagdi ä kuidinn þad jarn sem bora var ä
cf.÷ Beri madur fꝍt sijn til skips edur fra, reydir manne sylfur eda tekr, liggr undir elldi oc lætr brenna sig
BjarkExcYaˣ 9329
● brenna díla
1) [e-n] (i helbredende øjemed) brænde (ngns) sår med et glødjern (cf. ²Salmonsen, Glødjern) ⫽ (for medicinal purposes) burn (sby’s) wound with a cautery iron
2) [e-m] (fig.) brænde mærke (på ngn), påføre mærkbart tab ⫽ (fig.) burn (sby) with a mark, inflict significant loss
●●● seint mvn sa dili groa⸢, er þv hefir þar brent [var. um mennina, er þú hefir vegna ... GKS 1005 fol “F”]
FbrHb 2052●●● Ecki þvrfa þeir Danirnir at hælaz við Norðmenn ... Marga díla hǫfvm ver brent þeim frændvm þínvm
Huldaᴵᴵ 7611÷ ekki þurfu Danir at hœlask við oss Norðmenn; marga díla hǫfum vér brent þeim frændum þínum
Hkrᴵᴵᴵˣ 1918
10) (i lutringsproces) brænde/smelte (med henblik på udskillelse af urenhed) ⫽ purify, refine, try (to separate impurities)
● ‖ præt. part.: brenndr
1) (om metal) renset, ren ⫽ (of metal) purified, refined
●●● Aɴan fiorðung tiundar scal hafa byscop. þat scal vera i vaðmalum eða i varar felldum i lamba gærom eða i gulli eða i brendo silfri
GrgStað 5118●●● Stauir þeir er upp helldo reckiunni varo af brenndo gulli
~ fr.d’or esmeré
LaisMar 11413 Streng 24010●●● af ęinv saman brendo gvlli
~ lat.ex auro probato
Vulg 3Reg 10,17 StjC 57216●●● half setta mork j brendo sylfre smidado ok gylldo
DN IV (*1341›vid 1413) 21332●●● þa syndizt þeim anar ueggr ... allr brendu silfri og gulli smidadr
~ lat.de auro purissimo et preclarissimo
9722 Dugg681a 972●●● Hvervetna er madur kaupir gotz at manne, eda brendt sylfr ... þá skal þat allt iamgott innan sem utan
BjarkExcYaˣ 8125÷ Brent silfr er eɴ. oc er eyrir at mörc lög avra
GrgKonᴵᴵ 1415÷ Eyrir gullz þess er stendz ellding fyrir lx. Morc brendz silfrs fyrir .lx.
GrgKonᴵᴵ 1933÷ Eyrir gullz fyrir ccc. alna. Mork vegin breɴz silfrs er iofn við eyri gullz
GrgStað 6115÷ Hann scal lata virða fe þat til brenðz silfrs allt
GrgStað 876÷ batt moðeren um hinn hœgra armlegg mœyiarennar æitt fingrgull. er stoð œyri brendz gullz með hinum hagasta hætte gort. ok sætt stæini þæim er hæitir jagunnzze
~ fr.De fin or
LaisMar 4815 Streng 4820÷ gull. æða brent silfr
Gulᴵ 7520÷ Haralldr gaf honom þa mꜹsvrbolla oc var girþr meþ silfri oc ifir kilpr gylldr af silfri. bollinn sialfr var oc fvllr af brendo silfri
Mork 9312÷ letr at þo vni hann vel viþ fyr sina hond. ef þeir giallda honom nacqvarar vagir af brendo silfri
Mork 15522÷ fire morc gvllz brennz reiddi hann halfa morc gullz oc aðra halfa morc af leire oc af moðo
ÓH 2172÷ gialda i breɴdo gvlli
Þing¹Mork 38013÷ þa skulo þæir brøðr leysa til sin sliku fe sem allra manna gingr i miðil með voru oc kuikfe gulle oc brendo silfri
Járns 27911÷ haɴ atti hꜹt eíɴɴ þaɴ er strvtr var á mikill haɴ var af breɴɴdv gvlle gorr
Jvs291 6525÷ hann scal giallda þat fe i vaðmalvm eða varar felldum. i gulli eða i brendo silfri
ÁKr 3523÷ niu laupa smoers æda sua marga gangs penninga, sem brentsilfer, kyr hudir
DN II (1303) 595÷ skulu þa frenðr oc oðalsmen lꝍysa þa iorð gulli oc brændo sylfri
EiðKrA 38824÷ ok fengo stórfe i gravoro ok brenndo silfri
HákFris 43112÷ Hakon konvngr gerði ivngfrv heiman við sva miklu fe i gulli ok brenndo ok skinnavorv hvitri ok grari ok oðrom dyrgripum at engi maðr vissi dmi til
HákFris 55331÷ vttan j iarðer vilium wer att gange brent silfr smiðað ok osmiðat eptir fornum sið ok hette
RbHM (*1311)² 927÷ ker varo þar mavrg ok kertistikvr ok margar adrar gersimar af brendv gvlli gervar
VerA 3312÷ i gulli eða brendo silfri
Landsl 1007÷ ef maðr selr gull eða brent silfr huart sem er smiðat eða osmiðat
Landsl 1563÷ let hann giǫra einn gamm af brendu gulli
ClarA 1014÷ eigi minna fé en tíu tigi marka brends silfrs
Laxd 27210÷ Þat fe skylldi giallda i vorv, gvlli eþa brenðv silfri, þviat eins annat fe, ef þeim, er vid skylldo taka, þætte þat eigi verra en annat fe
StuᴵK 3173÷ Eyrir brends silfrs fyrir .vi. aura
Jb 2151÷ þeir leɢia fegio᷎lld ꜳ þa leikmenn sem selia klerkum brent sẏlfr eða aðra luti
StatJón 1787÷ Raud ro᷎nd liggr eptir baki honum endilo᷎ngu, faugr sem gull se brent
Encᴵ 57÷ Leggia sidan ꜳ orskurd, at þetta godz hefir sua mikit uordit brænt silfr at *markatali sem þrirtigir þusundrat
Thom² 3445÷ ek tok ꜳ hueriu ꜳri þriu hundrat marka brent
Thom² 4033÷ sua mikit brent silfr sem attatigir punda
Thom² 42337÷ mottuls bondin selldi henni Samsom kaupmadr fyrir .LX. punda af brendu gulli
ElisD 8736÷ fengu storfe j gravaru ok brendu silfri
Hák81 37122÷ Hakon kongr giordi hana heiman med sua micklu fe j gulli ok brendu silfri ok skinnauoru huitri ok grarri ok odrum dyrgripum þeim, at eing‹i› uisse dæmi til, at ...
Hák81 6582÷ Hosur hans váru af enum bezta purpura ok brendu gulli saumaðar
Klma 28634÷ var önnur hver taflan af gulli en önnur hver af brendu silfri, svá hit sama váru ok reitirnir á taflborðinu
Klma 48628÷ Roðbert hafði eigi minna brent silfr en tíu þúsundir marka
Æv¹⁶586 5421÷ með gulli ec með brendu sylfri
Frostˣ 20517÷ hinn scal reiða brent silfr eða gull móti iamnmiclu sem hann mátti caupa með því fé. þá er hann ceypti iörðina með. oc þá gécc gull eða brent silfr
Frostˣ 2368÷ greiða þeir af hendi fégjaldit; var þat alt í gulli ok brendu silfri
Knýtl1741ˣ 16312÷ Skulu tvæir biskopar med firir sagdum fiorom monnum hafa gꝍymslu ifir krununnar gulli oc [var. + brendu AM 115 b 4°ˣ “B”] sylfri
var. RbHM (*1302)² 4920: AM 115 b 4°ˣ “B”÷ Þorvarðr skyldi gjalda Sighvati sex tigi hundraða, skyldi vera þriðjungr í gulli ok brendu silfri, annarr í gripum sæmiligum ok dúgandi lǫndum
StuᴵᴵR11127ˣ 30714÷ Ero þa vndan skilt hennar brent siulfuer ok allr hennar klædnaðr j huerium lutum eðr stykkium sem huert er
DNᴵᴵ 3429
2) (om mønt) af renset/rent metal ⫽ (of coin) coined of refined metal
●●● cømr B. (ɔ: Bárðr) til Halldors oc førir honom .xii. ꜹra ⸢*brenda [non emend. brendi]
HalldSn³Mork 15133n.●●● þriu hundroð jarns firir hueria mork þar sem ei er brent fe til
DN IV (*1308›vid 1308) 7622●●● swa at iij merkir Norenar gange firir eina mork brenda
DN XII (*1290›AM 902 a) 1129●●● firir xxx marka gangs sylfuirs er þa gengo firir vj merkir brendar
DN XII (*1295›AM 902 a) 1627●●● gengo þa þriar merkir huitar firir mork brenda
DN XII (*1300›AM 902 a) 1936÷ takit ... af mer fim skillinga brenda silfrs ón amælis
ElisA 6210÷ mauttuls bondin oc spennzl bandanna selldi Samarien kaup maðr Malkabre konungi LX pundum brenda bisunda
ElisA 871÷ .ccc. marka brendda
HákEirsp 55726÷ gefuer ek ... bræðr minum x aura brenda
DN XI ([c1350?]) 4238÷ firir half fimta tighi marka i Noreno sylfri gengo þa iij merkir fire mork brenda
DN XII (*1288›AM 902 a) 925÷ Þeir toku þar ... riddara einn skotzkan, er sic leysti vt fyrir cċc marka brendra
Hák81 4664÷ ecki uil eg hafa lif þitt en kongur a ualld at rada landz uist þinne en c merkur skallttu luka mier brendar
Hem1010 307÷ Þá af honum x. merkr brendar
Hkrᴵᴵᴵˣ 1918÷ firir fimtan marker brendar
DNᴵ 6012
11) [e-t] [af e-m/sér/e-u] (ved sjælelig lutring) rense (urenhed) (af ngn/sig/ngt) ⫽ (of spiritual purification) cleanse, purge (from sby/oneself/sth.)
●●● brende sýnþer af munne hans
●Hóm237² 16513●●● líte haɴ a mario maɢdalene es i goþs ástar elde brende af sér likams synþer
~ lat.excoxit
GregHom 119637 HómÍsl²⁴(1993) 36r17●●● hreinsanar elldr man breɴa sẏndir af goðvm monnum
~●●● Brenn þu af, drottinn, saurflecka af hiarta minu
MargA 47929
12) behandle med ild/varme ⫽ treat with flame/heat
● brenna kol brænde træ til kul, svie kul ⫽ burn wood to make charcoal
●●● breɴa col til ledengingar
GrgKonᴵ 23524●●● kol váru ⸢gjør [var. brend GKS 3270 4° “e”, etc.]
var. Jb 1485: GKS 3270 4° “e”●●● Ǫlkofri fór i skóg þann, er hann átti, ok ætlaði at brenna kol
Ǫlk 846÷ mimir ætlar at fara i skog oc brenna kol
Þiðrᴵ 30412÷ brendi kol í skógi
NjR1908 884÷ brenndi kol í skógi
NjM 10020÷ sá þeir ... eldinn, er þeir Vigfúss brenndu kolin
Ebˣ 6621
● brenna til líms brænde kalksten til kalk ⫽ burn limestone to make quick limestone
● brenna salt brænde/udvinde salt ⫽ make salt
●●● hring hefur þu godan þíofur og leinge mvntu sallt þar til hafa brent
FriðB 571●●● jafnvel þeir sem saltið brendu, svá sem hinir sem á mörkinni yrktu
Bárð158ˣ 422÷ [var. þá ek var á unga aldri, brendu vér salt eigi allfáir saman AM 343 a 4° “A”]
var. ǪrvM 1388: AM 343 a 4° “A”÷ godann hryng hefur þu á hendi þier og leinge muntu hafa þar sallt til brendt
FriðAˣ 3125
13)
● brenna berg ?løsne klippeblokke vha. ild (cf. Kumlien 1956 [KLNM 1], 483) ⫽ ?loosen rock by use of heat
●●● bœte huer aðra forlutes þa aller kostnaðr sem til þurfte kæren vp at gera ok brenna berghet ok margt annat
DN IV (1316) 11011●●● sœkia þa men till laga sem þan stora skada hafua oss giort ok varo claustre j Halsno, sem brendo bergit i fossenom j Sanzss sokn j Swladale ok vart fyski ker stender j a sydra landeno
DNᵛ 25617
B. brenna + præp./adv.
af: brenna af
[!] [e-t] afbrænde, lægge i aske ⫽ lay waste by fire
inni: brenna inni
[e-n/sik/e-t] brænde (ngn/sig/ngt) inde ⫽ burn (sby/oneself/sth.) to death inside a building
●●● at breɴa meɴ iɴe eða fe manna
GrgKonᴵ 18426●●● Eɴ ef þeir breɴa menn iɴi oc ero þeir þa þegar o ølir til doms. enn inni breɴdom mönnom metz ecki til o helgi ef þeir ero sýknir
GrgStað 37815●●● hann var faðir Nials er inni var brendr með .vííj. mann at Bergþors hvali
LdnHauksb 1057●●● vilið nú brenna oss inni, sem melracka í greni
HG 7229●●● hón brenndi sik inni, þá er unnasti hennar fór frá henni
Trist¹ˣ 102÷ Sa maðr er oc aɴaʀ sva gilldr er hann breɴir menn iɴe
GrgKonᴵ 1787÷ þat er oc niðingsvig ef maðr brenner mann inni
Gulᴵ 665÷ Brennu vér hann inni
NjR1908 1703÷ fara til ... oc brenna inni kono þessa
~ lat.combusserunt
Vulg Judic 15,6 StjC 41311÷ annat huart drepr logmann firir retta logsogn. eða brennir mann inni
Landsl 17715÷ Þat er oc niðings vig ef maðr brennir man inni
Bl 2121÷ Brennu vér hann inni
NjM 1886÷ Þá mælti Mǫrðr í annat sinn, at þeir myndi brenna Gunnar inni
NjM 18817÷ svá váru vel at sér, at heldr vildu frá hverfa en brenna hann inni
NjM 32616÷ gaf hann vpp be᷎inn til þess i Suða-vik at Vrækia væri inni brendr
StuᴵK 4695÷ Almsteínn brendí bæinn. ok þottíz þar hafa ínni brent bæðí konvngs son ok jarls son
Huldaᴵᴵ 3529÷ Haralldr konungr hafði ꜳ þessu vari farit austr til Suiþioðar ok var þar brendr inni sem segir i æfi sogv hans
ÓTᴵ 2084÷ þeir ætlaðu til Lækia motz at brenna biskup inni ok alt lið hans
ÞorvVÓTᴵ 29710÷ Þat er ok níðingsvíg, ef maðr brennir mann inni
Jb 3710÷ þeirra son var Ketill hængr, er innibrendi Hárek ok Hrærek Hildiríðar sonu, fyri þat at þeir rægðu Þórólf, frænda hans
GrL 1565÷ hann brenndi inni Sigfast
Gr 811÷ Þorvalldr ... sá es fór síþan í Austfiǫrþo oc breɴdi þar iɴi Guɴar bróþor sinn
Íslbˣ 176÷ þa nott er olhita var at Grims brenndu Ondotts synir hann inni
LdnStˣ 19535
niðr: brenna niðr
[e-t] [í e-t] brænde (ngt) (til ngt) ⫽ burn (sth.) down (to sth.)
upp: brenna upp
[e-t/e-n] [fyrir e-m] brænde (ngt/ngn), afbrænde, lade nedbrænde, lægge i aske ⫽ consume (sth./sby) with fire, have burned down, burn to ashes
●●● þeir Halfdan brendo upp bøinn. oc allt lið þat e[r] inni var
ÓH 114●●● þa var ætlat ... at veita yðr atgongu með elldi ok vapnum ... yðr var fylgt i kornhlauðu eina þuiat Þorolfr villdi eigi brenna vpp stofu sina, nyia ok vandaða mjog
EgM(2001) 1724●●● Jarðligr elldr mun upp breɴa oll kuikvendi. ok likami allra manna
~●●● þeir villdu lifsgiarna hennar likama fordrifa ok vppbrenna
~ lat.comburere
TransMarA 11828 MarFramf 33119●●● Grégóríús skyldi hafa xv. merkr fyrir þat, er Eysteinn konungr brendi upp fyrir honum
Hkrᴵᴵᴵˣ 3931÷ þat er fiorða niðings værc: ef maðr læggr ælld i bꝍ manz oc brænner upp
FrostII 5027÷ Ef hann feʀ ogætileɢaʀ með eɴ sva oc breɴa hvs upp en þa varðar honom fiorbavgs garð
GrgKonᴵᴵ 1373÷ þeir Eiricr logþo elld i Hallvarz kirkio oc allan bøiɴ oc breɴdo vpp meþ hringom
Mork 41824÷ ef maðr mannz brænnir up kirkiu. þa er þat i abyrgð allra bonnda. er mann æigu
EiðKrA 38726÷ kyndizk sa elldr er uppbrenni byggendr Sicchem oc kavptvn Mello
~ lat.consumat
Vulg Judic 9,20 StjC 39932÷ Enn hinum ollum ... var kastat i bꜳl loganda. ok brendír vpp til dauds
Gyð(1995) 1557÷ hann lét taka hualinna suma, enn i suma lét hann elld leggia ok brenna upp, sagði at eigi skylldi Þorðr ala sik áa þeim eða menn sina
StuᴵᴵK 8014÷ kom elldr af himni ofan ok brendi upp konungs ho᷎ll
Encᴵ 3325÷ konúngr sendi menn þegar um nóttina, ok brendu þeir upp bæinn, ok fóru aptr síðan
Án 34222÷ hann for heím epter elldí. ok brennde upp hofit ok aull godin
Harð 15028÷ Þa gieck upp Noregs her og brende [var. + vpp Holm papp 8 4°ˣ “B³” etc.; var. + aff AM 114 folˣ “J”] eyna *Falstur
ÁBpˣ 17422÷ sydann brendu þeir vpp allan bæinn
FriðAˣ 1017÷ ef maðr leggr elld í bꝍ manns oc brennir upp
Frostˣ 15825÷ brendu upp bœinn ok lið alt, þat er inni var
Hkrᴵˣ 1533÷ konungr lét leggja eld í Hallvarðzkirkju ok víða um býinn ok brendi alt upp með hringum
Hkrᴵᴵᴵˣ 35418÷ töku sÿdan annan hlutenn, og brendu þar vpp firer Alltarenu
ÆvMið¹⁶ˣ 274÷ hann hefr vppbrent Hringaríki
***StSt1228 37335
● brenna upp at kolum
C. brenna sik
brænde op, brænde til aske ⫽ be consumed by fire
Form.: brenna (51); brent (28); brendu (23); brennir (19); brendi (19); brendo (12); brend (11); breɴa (11); brendr (9); brenda (8); brende (6); brenndi (6); brenner (6); brendar (4); breɴir (4); breɴdi (4); brenndo (3); brenn (3); brentt (2); brenne (2); brendan (2); Brennu (2); brendt (2); breɴdo (2); brends (2); brenndu (2); brendz (2); brendv (2); breɴdr (2); breɴandi (2); brennder (1); breɴz (1); brenðz (1); brennt (1); brennandi (1); Brenna (1); brend▹u◃ (1); Brenner (1); brænnir (1); breɴdom (1); brenðv (1); brendum (1); brænni (1); brenndan (1); breɴi (1); brendra (1); brenneʀ (1); brennde (1); breɴɴdv (1); bro᷎ndu (1); breɴɴ (1); brenni (1); brendír (1); brænner (1); brendda (1); brændo (1); brendí (1); brennanda (1); brender (1); Brenn (1); brænt (1); brennz (1); brendaɴ (1); Brent (1);
Gloss.: EJ ³brenna; ClV ²brenna; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr ²brenna; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb ¹brenna; HertzbLat _; HertzbTill; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím ³brenna; LP ³brenna; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH ²brenna; AJ ²brenna; deVr ²brenna; Fr4 ²brenna; NO ³brenna; Walter _; ÁBlM ²brenna; Bl ³brenna, item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Kaiser 1998 102; Vilhjálmur Finsen 1883 669
Genre. (expected): legal works [jur]: 61 (27); religious works [rel]: 57 (76); historical works [his]: 54 (49); romances [rom]: 28 (29); family sagas [isl]: 16 (34); contemporary sagas [bis]: 16 (21); legendary sagas [fas]: 16 (12); learned works [div]: 11 (9); charters [dip]: 10 (22); þættir [tot]: 9 (6); unclassified [ ]: 7 (1);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net