á·girni sb. f. [-/-s]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) [e-s / til e-s / á e-t] havesyge, griskhed, begærlighed ⫽ avarice, covetousness, cupidity
●●● En iii. svnþ vas ⸢agirne [var. agirnnd Eluc675(1989) 5714]
~ lat.avaritia
5728 ●Eluc674(1989) 572●●● grandvere hugar es at ... fela alla hlute under goþs fultinge. saurga eige húɢ af villo. ne af agirne þessa heims
HómÍsl³¹(1993) 47r15●●● hann bannar oss alla singirni. ok ranga ágirni fear
~ lat.ab omni avaritia et injusta pecuniæ adquisitione
9532 Alk619 9514●●● AGirni er mykil girnd at samna ꜵuðøfom. ok haua ok halda
~ lat.AVaritia
12118 Alk619 11916●●● dugum nꜵngum vꜵrum fyrir guðs ælsco en æigi fyr ágirni manna lofs
HómNo¹⁷ 855●●● Sa skirir berging munz sins er sic hældr fra af-áte ok af-dryccio. ok heuir stilling í allri agirni atz ok dryccio
HómNo⁸ 5532●●● Auaricia þat er agirne moðer annaʀa lasta
Alex 14513●●● ⸢agirnni a annars fe [var. agirnd a annars fe eða fong AM 304 fol “B”]
Hirð 41717●●● hann (ɔ: bóndinn) var því vanr, þá er hann lét vinna akra sína, at ganga fyrir ágirnis sökum yfir akramerki ok eria meira land en hann átti
MarB 10420●●● þóat þú takir af mér mín tygi, þá er eigi víst at þín ágirni seðiz með þersu
Æv⁸¹ 22413●●● var hann (ɔ: Júdas) sva dygdarlauss, at hann villdi sva mikit hafa ok afla ꜳ likam Jesu ... ok þvi selldi hann drottin fyrir sakir rangrar agirni
MMA 52611●●● ágirni ok eigingirni
Stj¹ 13412●●● þessa penningha hefir þu saman dregit fyrir ⸢ꜳ girndar [var. agirní Holm perg 1 fol “C²”] sakir i land skylldum ok fiar leigvm meirum en retligt er
var. ÞorvVÓTᴵ 28115: Holm perg 1 fol “C²”●●● þægar fœðaz taca grunir oc kvitter þa þyckir usiðaʀ monnum arvænnt. oc bæra þeir þa ut ploga sina. Þvi næst rænn upp ofriðar avoxtr væx ⸢agirnð [var. agirne AM 243 a fol] oc u iamnaðr dirfaz mænn í ... agiarnlegum ranum eða stulðum
var. Kgs 539 → Kgs AM 243 a fol 21va18●●● Ad hallda e[p]tir med singirne þat uerdur j .u. greinum ... fiorda e[f] han[n] helldur fyrsagda hluti medur osæmiligri ⸢agirnd [var. agirne AM 626 4° “D”] og [ge]f[ur] eigi enum fatæka þaer hann er kominn at dauda
var. SpecPen 2179: AM 626 4° “D”●●● Auarícia er hínn fímta capitulum crimínum. ok heitir agirne bædi [var. + til AM 624 4°] fiar ok metnnadar
Theol AM 672 4°¹ 16v11●●● Hvat vi syndum er þad ... Ofmetnadr ok ootru, ꜳgirne, mandrap, stuldr, hordoomur
Encᴵᴵᴵ624 411●●● Superbia, ira, tristicia, avaricia, gula, luxuria, invidia. Þad er: ofmetnaðr, aufund, reiði, hryggð, eða leti góðra verka, ágirni, offylli, lostasemi
~ lat. in textuavaricia
15912 FV624 15914●●● Fiorum hattum snyst um riettlæti jdomum. Af hræslu. Af ⸢agirne [var. agirnd AM 458 12° “458”]. Af hatri. Af elsku
Alk55 1441●●● og i margre ágirne og likamligre lostasemi bæde vakande og sofande. og á alla vegu. sem madr ma ser med spilla
DI VII (*[1495]›Adv 21 7 14ˣ) 23933÷ Fiórþe (lǫstr) er agirne
~ lat.quartum avaritia
PenHomS 28314 HómÍsl²⁰(1993) 29v21÷ kom diofoll at freísta hans i þrim hlutom. bæþe átgirne oc tómre dýrþ oc agirne
HómÍsl³²(1993) 47v26÷ oc fyr ágirni ... fiárhlutaɴa
HómÍsl⁴⁴(1993) 75r15÷ vanstillit er illt oc misskiptit oc ágirni sú fiárins. at fyr þui verþr eige aɴat halldit þat er sett er i cristnom dóminom
HómÍsl⁴⁴(1993) 75r18÷ Fyrir agirni fear sægir þu lygivitni
~ lat.Pro adquisitione pecuniæ
9730 Alk619 9714÷ Ecci er fegiarnum manne gløpnare. þeim er ond sina hæfir fala firi agirni fear
~ lat.Avaritia
9830 Alk619 991÷ ef ver misforom meþ oss a neqvern veg i munoþlífe eþa i ofáte. i ⸢agirnd [var. agirne Hóm686b³ 17920] rangre. eþa i grimleic
var. HómÍsl²⁴(1993) 36v25 → Hóm686b³ 17920÷ Þvi at vér forom fra paradisar sælo fyrir ofmetnað ok ulyðni ok fyiri á-girni synilegra luta
HómNo¹⁰ 6331÷ como at þeim Danir .xv. caupscipom oc drapo þa alla en toco allt fe þat er þeir hofðv aðr fengit sva gafz þeim agirnen
ÓH 2167÷ Sva feck agirnen her mikinn framgang iliðe Grickia at hon eggiar margan ihofuð sinom felaga
Alex 9014÷ þat megom ver hellzt af scilia mikilleic ágirne þinnar at ...
Alex 12716÷ stoðvande hans iustisa ranga agirne
Thom¹ 67÷ vndarleg er agirni yðvr Rvmveria er þer krefit af ors skatta
~ lat.cupiditas
HRB 3076 Bret 2603÷ Eva tok við þvi velræði beði af agirni oc veggirni tok siþan alldinit oc at
VerA 720÷ her liɢr nybrotinn imaɴa ꜹgliti ávoxtr męnzcrar ágirni
Jón³ 1631÷ þa er vm alla verold orrostor miklar; þa drepaz bræðr firir agirni sakar ok engi þyrmir favþvr eða syni imaɴdrapvm
SnE 7012÷ Mammona ... er agirni diofvls kallaz
Nik69 481÷ Sua mikið afl agirninnar rann i hug þæim
~ lat.tanta uis auaritiae
3429 Rómv595(2010) 346÷ for of rikið tiginna manna með agirninni
~ lat.cum potentia auaritia
4928 Rómv595(2010) 496÷ her til hafði í Numidia þorrið ꜹðæfi af agirni hꜹfðingianna en ꜹkið fiandmꜹnnum
~ lat.auaritia magistratuum
5226 Rómv595(2010) 523÷ að þæir ueri sialfa sik ok sitt riki fyrer riki ok agirni Romueria
~ lat.ab Romanorum auaritia
6032 Rómv595(2010) 6012÷ það er agirni ok okiænska ok ofmetnaðr
~ lat.auaritiam
11827 Rómv595(2010) 1186÷ a girninnar
Rómv595(2010) 17010÷ þessi agirni
Rómv595(2010) 17014÷ mikil agirni avðæfa
Ant 7518÷ at ... Petr postoli mundi honum reiðz hafa fyrir ⸢ágirni sakir [var. agirnis savkum sinnar AM 234 fol], er hann hafði fé til þess tekit, er engi pávi hafði fyrr
var. MarB 13817 → Mar AM 234 fol 52va23÷ fyrir glœp þinn, þann er þú hefir gert ‹fyrir ágirnis sökum› emend. Mar 1398: AM 234 fol “A”
emend. MarB 1398: AM 234 fol “A”÷ var annat sem fyʀ vseðianlig ꜳgirni 3nn annat skemð v fremðar
ClarA 1510÷ kólnut hio᷎rtu ... frosin af langri heipt eða rangri ágirni ok margföldum illvilia
MarS 6011÷ ok iðraz hiartaliga sinnar agirni
MarS 25827÷ at hans (ɔ: Guðmundar) bænir hafa svá kærliga hljóðat ... sjórinn hefir æ vorðit laust at láta þat herfang, sem hann hefir til sín dregit meðr grádugri ágirni
GBpD 18110÷ fyrir þann skylld at Kayn uar aagiarn ok aufundsiukr. þa pløgði hann fyrstr manna iordina sakir sinnar aagirni
~ lat.avaritiæ
HistSchol 2915 Stj¹ 421÷ meðr yfirgirnd edr ágirni
~ lat.avaritia
GregHom 11364 Stj¹ 14520÷ Vel ... þa (N:ɔ: menn) sem ... hati ok fyrirsmái yfirgirnd ok aagirni
~ lat.qui oderint avaritiam
Vulg Exod 18,21 Stj¹ 29823÷ menn skylldi ... fyrirsma mutur ok aagirni
~ lat.avaritiam
HistSchol 1369 Stj¹ 2993÷ sneroz þeir til ofmikillar agirni
~ lat.declinaverunt post avaritiam
Vulg 1Reg 8,3 Stj¹ 44014÷ þu uart illzku fullr uesæll madr j agirni ok lausung ok lygi
ViðrLaug764 28224÷ Uminnigr ertu fullr af agirne hvat drottinn bẏdr irítningunne sua segianndi
~÷ idraz hann geẏsi mio᷎k sinnar ⸢agirne [var. agirndar AM 641 4°***]
~÷ Kirkian skal oss fæda ok klæda, en ver skulum vid ecki ꜳgirni hafa
Martin² 60014÷ Se nu þina agirni
ClarB 185÷ Fyrir agirnis sakir er ek her kominn
MarS² 94429÷ agirne, su er eigi sedz af gnott ne minkaz af voladi
~ lat.avaritiam
VitAmbr 2122 Ambr 482÷ ⸢Vmm fe-girni [var. wm agirne Alk688 11831]
~ lat.De Avaritia
12131 var. Alk619 2629 → Alk688 11831÷ varizt þier uid alla agirne
~ lat.avaritiam
9736 Alk685 9620÷ Sva sem vatnbolge ok svo sem madr dreckr miog so vex þorste hans sva er ok agirne þvi meira sem hann hefer þvi meira þiker honum auant
~ lat.avaritia
12120 Alk685 1202÷ mio᷎k kemur fram j sliku ofse þínn ok agirní
Harð 13932÷ hielldu þeir ser fra rangri agirni ok o᷎drum ro᷎ngum laustum
Physiogn435 9618÷ Leytudu þeir ... ad snua ho᷎num til ad samþickia sinne raungu agyrne
ÁBpˣ 11420÷ huo᷎rke mega ho᷎ffdingiarner eff þeir geima laganna riettlega. ad a̋naudga edur þreyngia folkenu med off mikillre a̋gyrne
DI VI (*[1482]›AM 381 5ˣ) 4596÷ Agirni grandar morgum manni
Jón¹ˣ 42116÷ Mammona þat er dio᷎fuls nafn, sa er ræðr fyrir rangri agirni ok drottnar þeim monnum, er þenna heim elska
Jón¹ˣ 42419÷ med rangri ꜳgirni
MarD634ˣ 76111÷ heimrinn er fullr af þrimr lo᷎stum, þat er obbelldi, saurlifi ok agirni
MarD635ˣ 8122÷ fylldu þessi hion þat er fẏr var skrifat icapitulo ⸢agirndarínnnar [var. agírnínnar AM 638 4°ˣ] at þau gafu ongan gaum hvar manndomrínn for þegar fefaungín lagu víd
~
2) ærgerrighed ⫽ ambition
●●● (mikit er her tolket som adverbial) agirni er mikit iskape þessom svæini ... þat ætla ec at þesse værði auðigr maðr oc mikill boande firir ser oc rikr
ÓHLeg 2714●●● kunna scylldi hann (ɔ: Knútr konungr) hof at um siðir um agirni sina
ÓH 3419●●● Verir þu konungr þvi hove mikill at licams vexte. sem agirni þín er mikil amarga vega. þa mynde þer verða rvm fátt i heimenom
Alex 12613●●● hann stillti agirnina ok grimlæikinn til hófs
~ lat.ambitionem
5424 Rómv595(2010) 543●●● En fyrer þetta reiddiz Marius miꜹg Metello. ok þotti sem hann ynni honum æigi tignarinnar. Sua tok hann að þrutna af ræiði ok a girni
~ lat.cupidine atque ira
8531 Rómv595(2010) 8513●●● þæim ... er lataz uera dygger en eru æigi sua fyrer agirninni
~ lat.per ambitionem
11332 Rómv595(2010) 11312●●● fyrir ꜳ girni sakir. villdi hann einn hafa riki þeira
ÓTᴵ 2413●●● en eigi skule þer suo uirda at mer gange kapp edr a᷎girne til þessa
Vilm 1895●●● sumer handgeingner menn þeir sem blindader voru med sott fornrar agyrne toku þunglega hans ordum
ÁBpˣ 11019●●● kueikiande med honum metnad ok agirni
MarD634ˣ 10922
3) aggression ⫽ aggression
●●● Af slikum forto᷎lum. ox mikit hanꜱ ꜳ girní
~ lat.additit irae
23832 Rómv226(2010) 23811●●● Vid slikar fortaulur hennar gekz Æinare hugr til agirnne ok svika vid iall
Orkn 1714●●● egh sooʀ þers i wigslo minne, ath egh skyllda hallda landzlo᷎gh ok weria medur suerdi ... land þetta fyrir ⸢ꜳgirnne [var. agirnd Sv 6722] ok wfride wonndra manna
Sv81 796
cf. simplex girni (1)
Form.: agirni (24); agirne (17); ágirni (11); ꜳgirni (3); aagirni (3); agirní (2); agirnis (2); agirnen (2); ágirne (2); agyrne (2); ágirnis (2); agirninni (2); agirninnar (1); ꜳgirnne (1); Agirni (1); ꜳgirne (1); agirnni (1); ꜳ girní (1); agirnina (1); a girninnar (1); a̋gyrne (1); agirnne (1); a᷎girne (1); agírnínnar (1); ꜳ girni (1); AGirni (1); a girni (1); á-girni (1);
Comp.: fjár- (7), heims- (2), veraldar- (1)
Gloss.: EJ _; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1; Suppl2 _; Finsen _; Fr f. & n.; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb _; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr _; Fr4; NO f. & n.; Walter _; ÁBlM _; Bl; WPA _;
Litt.: Tarsi 2022 231
Genre. (expected): religious works [rel]: 64 (23); romances [rom]: 8 (9); historical works [his]: 7 (15); contemporary sagas [bis]: 3 (6); charters [dip]: 2 (7); learned works [div]: 1 (3); family sagas [isl]: 1 (11); legal works [jur]: 1 (8); þættir [tot]: 1 (2); unclassified [ ]: 0 (0); legendary sagas [fas]: 0 (4);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net