á·girnd (spec.: ágirn Kgs 54¹⁶, BorgKrNY 174⁶) sb. f. [-ar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) [e-s / á e-t / til e-s] havesyge, griskhed, begærlighed ⫽ avarice, covetousness, cupidity
●●● ef ver misforom meþ oꜱ a nequern veg i munoþlífe eþa i ofáte. i ⸢a girnd [var. agirne Hóm686b³ 17920] rangre. eþa i grimleic
●HómÍsl²⁴(1993) 36v25●●● Sva éigom oc niþr at leggia a girnþ ꜹra oc éigna til fyselegra hluta. oc éignasc enga hlute
●HómÍsl⁶⁰(1993) 99r12●●● en siðan er þæir snua nacca við kirkiu ok kennimanne. þa ganga þæir fyrir ágirnd fear ok ælsca þessa hæims lif
HómNo¹³ 7024●●● sva er fra sagt at allir þeir mænn er a‹f› þeim ættum koma. þa ero þeir iamnan vargar noccora stunnd oc rænna i skogum og hafa slica fœzlo sæm vargar oc ero þvi væʀri at þeir hafa mannz vit til allra vela sinna en slica agirnd oc graða til manna sæm til annaʀra kyckvænnda
Kgs 2536●●● Værðr sa maðr firi soc er giarna villdi spacr væra oc þrœvnger hanum agirnd oc ofkapp annaʀs til uspæctar
Kgs 1053●●● hans vandlǽte ... reis af ræinu brioste vttan alla ranga agirnd til valldz eþa virðingar
~ lat.cupiditatis
21432 Thom¹ 21414●●● ⸢agirnni a annars fe [var. agirnd a annars fe eða fong AM 304 fol “B”]
var. Hirð 41717: AM 304 fol “B”●●● En þriðia sẏnð er ⸢agirnnd [var. agirne Eluc674(1989) 572] þvi at hann girnðiz framar en hanom vere lovat
~ lat.avaritia
5728 Eluc675(1989) 5714●●● at hann hefði heimt fiarhlvt konvnganna. ok dregít vndir sik fínnskattínn með agirnd
Þing¹Hulda 20216●●● þessa penningha hefir þu saman dregit fyrir ꜳ girndar sakir i land skylldum ok fiar leigvm meirum en retligt er
ÞorvVÓTᴵ 28115●●● reiði ok agirnð. þesser ii luter fylgdu þeigar i fyrstunni mannlegre natturu
~ lat.concupiscentia
JDamBarl 314 BarlC 20411●●● fẏlldu þessi hio᷎n þat er fẏr var skrifat i capitulo ⸢agirndarínnnar [var. agírnínnar AM 638 4°ˣ] at þau ga᷎fu ongan gaum hvar manndo᷎mrínn fo᷎r þegar fefaungín lagu víd
~●●● Weer sculum oc forðaz .vij. ho᷎fuðsyndir. so sem er drambuise. agirnd. likams lostasemi vtan hiunskaps. hatir. ofno᷎it[s]la matar oc drykkiar. a[f]wnd oc læti till guðz tionusto
StatPáll³ 75017●●● inan enn akafazsti bruni ofyllilig agirnd og fysi matar og drycks
~ lat.aviditas inexplebilis
5024 Dugg681a 507÷ þu vart íllz losta fullr þess er menn calla ágirnd
ViðrLaug619 28012÷ hugði hann at hann mindi a þæiri stundu meg\smallcap{a} mẏkia agirnd konongsens
ÓHLeg 939÷ oc er hęímsca hans oc agirnd snuit honom til sœmdar oc upphafs þa gerer hann sva sem natura er oc siðvenia allra heimscra manna
KgsFrgγ 14017÷ Þu villt at marger þione þinnni snikku. oc agirnnd oc hirðir eigi þo. at þeir se vesler
Menota: 53va14 BarlA 972÷ heimska hans oc ⸢agirn [var. agirnd KgsFrgα 14017]
Kgs 5416÷ æf þeir mænn værða firi sakum er þat gera firi kapps sacar eða fræghðar sacar eða sinku eða agirndar þa æigu þar domar striðer at væra
Kgs 10514÷ frialsar hann hinn rettlata oc hin spaca mæð ast sæmð undan agirnd oc illzku hins úspaka
Kgs 10711÷ þæcti guð ibriosti sauls agiʀnð oc grimleic oc hoflaust dramb
Kgs 11529÷ æf Salamon hæfðe þæssa dræpna mæð agiʀnð utan rett dœmi
Kgs 11632÷ hann ratt ollum agirndarennar savr oc hænnar synðvm vt af sino herberge
~ lat.sordes avaritiæ
3630 Thom¹ 3611÷ mæðr mikille agirnd
Thom¹ 5111÷ maðr er meirr þionar rangre agirnd en rettre astundan
~ lat.avaritiæ
16529 Thom¹ 1659÷ Romverer ræna ok raufa, under sek allt dragande meðr agirnd, huat er þæir gæta
Thom¹ 1888÷ sneriz þv til rans oc rangenda oc framðir illzkv oc agirnd i avgliti drottins
StjC 45720÷ ef nockvr flęrðsamlig agirnd verðr fvndin með honvm þa
StjC 55219÷ ef þeir gꝍyma þessa anauðga eða þyngia folkino með ofmikilli agirnd
Landsl 241÷ Eigi skal syslumaðr ne hans vmboðs maðr meta. þui at þa ma agirnd vm kenna
Landsl 15617÷ blíndar nu biskupa vara ... fesínkí vhof agírnd dramb ok ranglæte
SvR 217÷ æigi scal giælkyri eða soknar men meta. þui at þa ma agirnd um kenna
Bl 2542÷ helldr en sa sæte afarkostum er logh oc konongs dom byðr firir sik oc nær þui æigi firir agirndar sakir
Hirð 42216÷ sigradr af ⸢ágirni [var. agirnd AM 227 fol] ok eigingirni selldi sidan hardla dyrt þann sama graptarrett ok heimolldir
var. Stj¹ 13412 → Stj AM 227 fol 31va29÷ var moti farít tignar monnum Romuería sueitar. af of drambi rikiss manna med ꜳgirnd rikissíns ok o᷎fund sín imillum
Rómv226(2010) 35÷ á várum dögum, segir herra páfinn, sem konúnganna kurt *gerist fylld af ágirnd ok gjálífi
GBpD 4313÷ hans fornir uaru medr agirnd byriadar
Stj¹ 4211÷ Af agirndar framfærni edr yfirgirnd einkannliga til tignar ok ofmetnaðar mektar freistadi hann (púkinn)
~ lat.ex provecu avaritiæ tentavit cum diceret
GregHom 11368 Stj¹ 14524÷ agirnð ok of mikil fyrst kueðr ok kyrkir með yðr munuð ok hegoma
BarlC 20418÷ ath wont werk se hatat en ey agirn manna fram draghin
BorgKrNY 1746÷ med agirnd hans, en fortolum radgiafa hans let hann stefna Eyraþing
Hák81 50421÷ idraz hann geẏsi mio᷎k sinnar ⸢agirne [var. agirndar AM 641 4°***]
~÷ þeir sem fyrir eina samann agirndar sauk ok astleysi uid gud standa i þuilikum osoma
MarE 45528÷ ágirnd ok illyrði
ÆvForm624 420÷ Af ⸢agirne [var. agirnd AM 458 12° “458”]
var. Alk55 1441: AM 458 12° “458”÷ En eigi scal kirkia týna eign sinni fyrir fyrnscu sacar eða af vangæzlu kennimanns eða af ágirnd umboðsmanns
Frostˣ 24924
2) ærgerrighed, magtbegær ⫽ ambition, thirst for power
●●● þæir ... er fyrst vꜵro ænglar en nu ero dioflaʀ. fyrir of-drambe þæirra ok mykil-læte ok ágirnd
HómNo¹¹ 6527●●● konungr lysti i þesi scip-gerþ micla ⸢agirnd [var. girnd SvFlat 6058] oc ofsa
Sv 863●●● Menn hans ... sogðo hann rettan arfa Jnnga konvngs ... Ok með agirnd hans enn fortꜹlum annarra let hann stefna Eyraþing
HákFris 49324●●● at hann myndí vm þat sítía. at hafa vndan honvm ríkít. ef hans agirnd ok ofrkapp hefði slikan framgang leíngí sem á horfðíz
Huldaᴵ 11522÷ hann hæfr sec sva hatt mæðr sinu drambi oc agirnd at honum þykki ængi iammaki sinn væra en slict upphaf værðr hværium til niðrfallz. er þat gœrir þvi at þat er nattura guðs at læghia of mykit dramb mæðr hælghu litillæti
Kgs 677
3) [við e-n / ?til e-s] grusomhed, ondskab, aggression ⫽ cruelty, malice, aggression
●●● hans agirnd oc harðlyndi. var æ með vexti til kristilegrar truar
Menota: 1va3 BarlA 410●●● gripa þeir (ɔ: hundar eða haukar). með grimlegre a girnnd. oc toga oc riva or tannum þat sem þeir ætlaðu ser til fenngiar
Menota: 53va23 BarlA 977●●● oc þa allra hellzt. er hann let grimlega. með agirnnd dœyða. oc drepa. suma með ellddi. en suma með suerði
Menota: 92ra30 BarlA 17511●●● ‹Þ›at er enn eitt huala kyn er menn kalla vogn huali og verda eigi leingri en xij álna og eru þeir tenntir eptir sijnum vexti. suo miog sem hundar og þui lijkir j agirnd sinni vid adra huali sem hundar wid dyr
KgsE 1511●●● þæir saa at þæir matto ængum rettyndum firi sik koma sakar ofmykillar agirndar vidr þa
DN VI (*1307›DonVar 1ˣ) 6435÷ Oho huerssu goðr iraels. guð er rett visum mannum. er tok mik megin lausan. or agirnnd grimra leona
BarlA 15225÷ þægar fœðaz taca grunir oc kvitter þa þyckir usiðaʀ monnum arvænnt oc bæra þeir þa ut ploga sina. Þvi næst rænn upp ofriðar avoxtr væx ⸢agirnð [var. agirne AM 243 a fol] oc u iamnaðr
Kgs 539÷ Ec svarða þes i vigslu minne at ec scyllda ... veria með sverþi þvi er ec toc við i vigslu minne land þetta firir ⸢agirnd [var. ꜳgirne Sv81 796] oc ufriþi vandra manna
Sv 6722
cf. simplex girnd (86)
Form.: agirnd (29); ágirnd (6); agirndar (6); agirnnd (4); agirnð (3); agirn (2); agiʀnð (2); agirndarínnnar (1); agirndarennar (1); ꜳ girndar (1); agírnd (1); a girnnd (1); a girnþ (1); ꜳgirnd (1); a girnd (1);
Comp.: eymðar- (1), fjár- (4), hernaðar- (1), ofr- (1)
Gloss.: EJ _; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP _; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr _; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM _; Bl; WPA _;
Litt.: Tarsi 2022 231
Genre. (expected): religious works [rel]: 30 (16); historical works [his]: 18 (10); legal works [jur]: 8 (6); þættir [tot]: 2 (1); contemporary sagas [bis]: 1 (4); charters [dip]: 1 (5); learned works [div]: 0 (2); family sagas [isl]: 0 (7); unclassified [ ]: 0 (0); romances [rom]: 0 (6); legendary sagas [fas]: 0 (3);