2ǫlmusa, almusa sb. f. [-u; -ur]
(cf. ǫlmusa sb. m., ǫlmusi sb. m.) 1ǫlmusa sb. m. [1] 2ǫlmusa sb. f. [57] ǫlmusi sb. m. [1]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) almisse, fattighjælp, understøttelse
●●● þvi at með almoso ma syndir sløcqva sem æld með vatne
HómNo¹¹ 6613fek hann eigi sva mykla almoso af hans borðe. at molar þeir er i dukum vafðezt. være kastat firir hann
BarlA 2710ef nokkor guðs vinr senndir oss brauð með almoso sinni þa taku mer með. oc skiptum
Menota: 39va23 BarlA 7131æinnhuerr af brœðrum, sa er þæirre almusu varðvæitte, sem fatœkum monnum til heyrer
Thom¹ 2912●●● at tvifallda skipaðar almusur
~ lat.eleemosynas
3729 Thom¹ 3718bære til kirkiu ... sina olmoso
FrostKrᴵ 14212sva sem vatnít slǫkver likamlegan elld, slikt hið sama slokkver ǫlmosan synda brvna ok þvær ꜳ þꜳ̈ leið sꜳ̈l, sem vatnit bv́kinn
Gramm⁴ 12524milldi, er hon veitir ollum heimi, skylandi sinar olmosur firir fiandans skeytum
Mar240f 50722●●● gáfu ríkir menn góðan kost með sonum sínum, er þeir vóru miklu fleiri, er ekki höfðu nema ölmusur biskupsins
GBpD 1062baud hun at þeim skylldi gefaz fyrir guds sakir nockur aulmusa
Stj¹ 15332ef þer gefit honum bædi samt aulmusunnar braud til sadningar ok aminningar ord til hirtingar
Stj¹ 15722fyrir þat er þú tókt rangliga ölmosu mína, þá hefi ek verðit í hörðum píslum 30 daga
KlmA 2688handuis var þeim olmusan, er badu
Thom² 3217●●● kirkiunnar godz uanz eigi til at hallda sua mikinn kost, sem þurfti, utan med aulmusu ok hialp godra manna
MarE 64015Jgnem ardentem extinguit aqua. et eleemosyna resistat peccatas (!). Brennanda elld slokver vatn. En svo slockver olmvsa synd
Hóm238XVIII 4319brœðr þesser ... ero hingat komner. ok fara nu at bæidasz a ser ollmoso
DN VIII (*1325›apogrˣ) 948samtokumænn þæirra almosna
DN VIII (*1325›apogrˣ) 9523●●● Hann gerdi ok fatækra manna spital ok lagdi þar til mikla olmusu
MarD635ˣ 95430
● biðja ǫlmusu [á e-n] [sér]
Þat er oc rangt gort at veslir menn se mykil-later. ok vilia eigi biðia ser almosu til guz þacca
HómNo³ 3713þvi gengr hann fyri bord ok bidur aulmausu
Encᴵᴵ624 19411ok bað a menn olmosu, er i kirkiuna gengu
Pétr²Aˣ 16430drottning sendir sína þjónostumey at vita, hvárt nökkurr fátœkr maðr væri þar kominn ölmusu at biðja
Trist¹ˣ 17829stóð við garðs hlið ok hlýddist um þau tíðendi, er með hirðinni váru, ok bað sér ölmusu
Trist¹ˣ 18412
● gefa ǫlmusu [e-m/e-u] [til e-s]
hann fór víða um heim at sœkia helga staði ok gaf þar sína ölmusu til
MarB 879leiða til allt fólk at gefa þvi helga landi sinar o᷎lmusur til frelsis
AnnSk 20236●●● Mun þér heldr hjálpvænligra at gefa mér ölmusu, því at ek hefi nú ekki haft í kveldi annat, enn drukkit soð, en etit lítit bein
Mág² 1584hann gefr oss fátœkum stafkörlum ⸢öngvar gjafir ölmusu [var. o᷎ngvar olmusar (sic ms., sands. fejl for ǫlmusur) AM 590 a 4°ˣ]
var. Mág² 1538 → Mág AM 590 a 4°ˣ 52r14
● gera ǫlmusu [e-m / fyrir e-m/e-u / við e-n]
●●● Olmusur þinar er þu gerer við vesla men
●PlacB(1998) 828Ala geste. ok ganganda með goðum hug til guzþacca. ok gera almosu slica hver sem coste á til
HómNo¹⁸ 888hus þín oc hyski stændr nu eptir þic þér til enscis gagns, þvi at aldrigin scal vera gorr æin almosa fyrir þer ne fyri mér
ViðrLaug619 28413Aller mænn skolu olmoso gera a huita sunnu degi
FrostKrᴵ 1428þui bætr þickir oss at meiri almosa er gor firir salom manna
Landsl 929oss þickir þui bætr er mæiri ⸢olmosa [var. almosa Landsl 929] er gor firir sal manna
Bl 23922mvnv þer nǫckvra olmosv vílía mer gera firir gvðs sakir
Huldaᴵ 1695bidstu sva fyrir, ath þu ser einn saman ok ger sva o᷎lmusu
Lap¹194 4118Rozeri erkibiskupi gaf hann Triverisborg. en pafinn sialfr þackadi honum o᷎lmo᷎su þa er hann gerdi kristniɴni
KlmA1980 4611og ei go᷎rt so o᷎lmusu. sem eg skylde og mer bære
DI VII (*[1495]›Adv 21 7 14ˣ) 24014gera slíkar ölmusur sem guð skýtr mér í hug
KlmBˣ 7528
● þiggja ǫlmusu
Maðr hverr fulltida er gengr husa a meðal oc þiggr olmoso hann a engan rætt a sér meðan hann gengr með vanarvǫl
Járns 27317Maðr huær fultiða er gengr husa a meðal oc þiggr olmosu. han a engan ret a ser meðan han gengr með vanar vol
Bl 2265Maðr hverr fulltíða er gengr húsa á meðal ok þiggr ǫlmusu, hann á engan rétt á sér
Jb 6717
2) [at e-u] ussel person, stakkel
martt var þar melt til varnaðar. ok at eigi skyllde koma a drekan bleyðe menn ok olmvsvr
ÓTOddS 16032●●● þá er sem ꜹllo ræni hann því auma menn ok olmosor
~ lat.pauperibus
Epigram 5222 Prosper685 171at kalla maɴ blavþan, veykan, þiarfan, þirfing, blota maɴ, skavð, *skræfv, *skriað, vák, vám, leyra, sleyma, teyþa, dvɢa, dasi, dirockr, dvsilmenni, avlmvsa, avvirð, vilmꜹgr
SnE 18710●●● þvi er agætt miskunnarverk at gefa o᷎lmusum sakeyri oc sækia a sinum kosti helldr enn lo᷎gskyllda
JBapt²A 88117⸢sinvm ꜹlmvsvm oss þat veitandi [var. Þat ueiti oss olmusum sinum Jesus Cristr Mar233 2499]
MarS 24232ek, hin lægsta ölmusa guðs kristni
GBpD 467erut þer þo olmosur hia mer
ÓTᴵᴵ 13511þvi miskunna þu guds maðr. ok fulltingh veit þessaʀi olmosu
~
HMSᴵᴵ 11733 Nik Holm perg 16 4° 37v23æigi skyllde koma a drekann bleydimenn ne o᷎lmo᷎sur ok o᷎ngum uar ueitt skipit nema nokkurr afburdarmadr væri
ÓTFlat 47034●●● þó at yðr þikki gaman at stínga slíka ölmusu ofan, sem ek er
Trist² 3426Var útför konungs gjör með mikilli virðing ok fagrar sálugjafir bæði kirkjum ok ölmusum
Mág² 4614mꜳ̋ eg ecki vid menn eiga, þui þad eru ǫlmusur einar, og meidast strax vid þꜳ̋ er komid
Hrólfˣ 6119nenni ek víst eigi, at ǫlmusur sparki í andlit mér
Vatnˣ 436●●● ilt er þeim mǫnnum, er ǫlmusur eru at vexti ok fráleik
Vatnˣ 5826goðr við ǫlmusr oc alla þa er hans þurftu, en ina stæʀi menn bar hann opt ofriki
ÞSHˣ 16523
II. (y. isl.)
Form.: ölmusu (6); ǫlmusur (4); almoso (3); olmosu (3); olmoso (3); almosu (2); olmosor (2); olmosur (2); o᷎lmusu (2); ölmusur (2); almosa (2); olmusu (1); aulmusa (1); almusu (1); olmosa (1); ꜹlmvsvm (1); ölmosu (1); almusur (1); olmosv (1); almosna (1); olmusan (1); ǫlmusu (1); o᷎lmusum (1); ölmusum (1); olmvsvr (1); olmvsa (1); aulmusu (1); ölmusa (1); ǫlmosan (1); ollmoso (1); avlmvsa (1); o᷎lmo᷎su (1); aulmusunnar (1); ǫlmusr (1); o᷎lmo᷎sur (1); o᷎lmusur (1); Olmusur (1); aulmosu (1); aulmausu (1); olmusar (1);
Comp.: guðs- (12), krists- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH o- → almosa; AJ _; deVr; Fr4 _; NO; Walter; ÁBlM (ölmusa); Bl; WPA _;
Litt.: Dahlerup 1958 [KLNM 3] 583; Gunnar F. Guðmundsson 2000 46, 49, 218, 290; Höfler 1931 [ANF 47] 284; Hødnebø 1966 [KLNM 11] 44; Magnús M. Lárusson 1958 [KLNM 3] 588-589; Pirinen 1959 [KLNM 4] 206; Seip 1955 82, 209; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 150; Walter 1976 72
Genre. (expected): religious works [rel]: 26 (15); romances [rom]: 10 (6); legal works [jur]: 7 (5); historical works [his]: 5 (10); family sagas [isl]: 3 (7); charters [dip]: 3 (4); contemporary sagas [bis]: 2 (4); legendary sagas [fas]: 2 (2); learned works [div]: 1 (2); unclassified [ ]: 1 (0); þættir [tot]: 0 (1);
ÞH (red.) — January 2015
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net