staða sb. f. [*-u; *-ur]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) [mót e-u] det at stå, ståen, stående stilling
●●● En þat er skyllt heilum mönnum at standa upp um guðspiall, af því at staða merkir í heilagri kirkiu staðfesti
MarS 2212at treysta sier eigi miok til styrkleiks eda staudu mot freistne utan at eins j gus miskun
Theol AM 672 4°¹ 20r24umferð gefr efni til stöðu, staða til *setu, en *setan gefr * efni til verka
~ lat.Transitus namque causa fit status
DiscCler 1229 Æv⁶¹ˣ 17421
● með stǫðu på stående fod, med det samme, straks
2) det at være et sted, dvælen
●●● leiddiz bǫndum þar staðan þa ok runnnu þa a sina sundrung hverr sem mest matti
SvEirsp 42315Skipar biskup Skalholtensis sira Guðmundi hæsta rödd yfir alla kennimenn, næst biskupinum, hvat lesa skal eða sýngja í hverri stöðu eða framgöngu
GBpD 2320fyrir biodandi skrininu alla stodu innan kirkiv
~
HMSᴵᴵ 5733 Nik Holm perg 16 4° 5v8solarhitinn mvterar malminn, suo ath bly snyzt i silfr, ef fyrndin verdr suo mikil staudunnar, sem natturan beidizt
Thom²y 49928
● verðr staða á [!] [með e-jum]
3) stilling, position, placering, plads, sted
●●● Himinn oc sol oc tungl oc stiornor oc votn es nu renna á valt sva sem þau scvnde til ennar betre stoþo. þa standa þau kyʀ oc fost í oskifstelegre dvrþ
~ lat.quasi cupientes in meliorem statum
13830 ●Eluc674(1989) 1386Up hofsc sol. oc stoþ tungl i stoþo siɴi
~ lat.Sol et luna steterunt in habitaculo suo
Vulg Hab 3,11 Hóm677 2727oc helt eigi retri upstoþo. Þa týndi hann retri stoþo es hann fell i svnþir
~ lat.statum rectitudinis
GregHom 122838 Hóm677 8613siþan scal sveitvm scipa i fylking. oc viti þa hverr sina stꜹþv
ÓH 53810●●● baþu lidsmenn gefa gꜹm at um stꜹþvr sinar hvar hveriom var þa scipat
ÓH 5657hvat skal þat til raðs taka at bry‹g›ðiz staðan þeira þvi at von er skiott at þeim kome lið fra skipvm ok man eigi þa vel sœkiaz er nv vinz ecki at
Hem544 5127er Norðmenn sa at þeir vikv vndan þa sottv þeir eftir ok er hinir snervz við þa gatv þeir eigi komit stoðvnni a annad sinn
Hem544 527eigi at stꜹðom at virða helldr at vercom
Prosper685 1735‹þar› sem hæitir staða Philistinorvm
~ lat.statio Philistinorum
Vulg 1Reg 10,5 StjC 44411meðr ser reiknandi, hversv kapellan var stan‹d›andi með litilli støðv verandi
MarS 28612●●● hvn frelsar sal ok likama sveinsins ... ok skipar hann aptr heilan i hina fyrri støðv við alltarit
MarS 3311en staðan hrosar eigi sakir lꜳghlendis
Mich 7111●●● let alkínus briota nidr ueɢɢi i salomons musteri. er skildi sto᷎du kenní manna ok leik manna
Gyð(1995) 682vóru gráðar nökkurir upp til dyranna, at húsit var hátt í stöðu
GBpD 12232var brunnr hins signaða Guðmundar biskups þar mjök nærri stöðu, sem rakkinn lá
GBpD 1399Virðanda er bræðrum kirkiunnar, i hverri hugskotzheð þessi guðs astvin hafði skipat sina stauðu
Jón⁴ 47037svefnherbergi vár eru nalęg i stauðu
Jón⁴ 50718●●● Þott kuistir tressins bifiz ædr brotni af storum stormi ... stendr þo sialfr uidrinn fastr ok uskelfdr i sinni stodu
Thom² 34135profa at med gvdligv tenadi męti styrkiaz ok nockut endr bętaz stada heilagrar kristne
ÓH1 76012standit vid sem fastazt ... og geymi þar stodo sem honum er skipat
Adon579 19714leto Baglar blꜳsa o᷎llu lidenu til at briota borgina. War þꜳ brotinn huerr steinn oʀ sinne sto᷎du
Bǫgl81 2899●●● og hlifi huerr o᷎drvm ef hann þarf sin at gæta. hlaupi eingi r sinne sto᷎dv. Rasi eingi fyrir rad framm
Adon 9913Ok med þui at sꜳ ofur þungr (steinn) uar langt nidr fallinn bædi i snio ok hallendi, er eingi uon, at suo buit gangi, utann brotum uerdi undir komit, þuiat stada uar eigi god fyrir framan, sakir þess at svelli uar steypt i gilit
MarE 63625Skipar herra Ector lide sinu til sto᷎du
Hect 1755Eg manar þic igt fyri þa saumu staudu sem iung-fru Maria stod under krossinum helga
Encᴵᴵᴵ461 11429●●● prior sigurdur keẏpti at adur greindum sira birne til æfinligrar eignar staudu firir tau skip
DI V (*1472›apogrˣ) 66929kristnir menn sem þeir líta ferð Jamundar hafa sik kyrra ok staðfasta, breyta meðr engu móti sinni stöðu
KlmBˣ 16017hann skyldi um alt sitt ríki velja lærða menn í hverja stétt ok stöðu, sem hennar (ɔ: kirkjunnar) valdi til heyrði
KlmBˣ 55314Ek skal skip ábyrgjask. ok eigi áttu betra stǫðu til at láta fé en ek
LjósvLˣ 966
● taka (sér) stǫðu [frammi fyrir e-m / á e-u]
hon tekr ser stǫðu frammi fyrir Klaro keisara syni
ClarA 446menn róa út á víðan sjá, ok setjast þar, ‹sem› fjallasýn landins merkir, eptir gömlum vana, at fiskrinn hafi stöðu tekit
GBpD 1798þa liopv þeir af hestvm sinvm oc toko ser stoðo a framan-verþri brvninni
StuᴵK 9015
4) vagt, vagthold
þæir sem stoðu æiga ero skylldir at hallda vorð meðan staða vinzt. en siðan hallde þæir æftir lutfalli
Hirð 4157●●● Ivarr vill nv vist eigi við honum taka, ok hafði XL manna, ok bvnir sem til barðaga, oc skipaði monnum i stǫdr; enn at þeim *viðr-bvningi riðr biskup i tvn
StuᴵK 33527
● halda stǫðu [fyrir e-m]
skal vera skyllda skutilsuæina i sinni þionostu at sinar .vij. netr skulu huerir ‹.ij.› halda stoðu firir kononge þæir sem fornazter ero
Hirð 41318sa skutilssvæin sem stoðu hælldr
Hirð 4239þat hæuir konongr oc iattað mærkismanne sinum at han skal enga stoðu halda þui at han skal fylgia kononge huert sem han fær
Hirð 44621Riðdarar þæir sem staðu hallda
DN XI (*1308›NRA dipl) 133komo þeir þa til badir með sina menn, ok þotti Sighvati Snorri ekki uel hafa halldit stoðǫnni, aðr hann kom til
StuᴵK 32618meðan þeir hallda stoðuna
RbHM (*1308) 7617
5) stak, stabel
6) piedestal
7) (om vindretning)
8) solhverv
9) møntkurs
10) indretning, beskaffenhed, sammenhæng, kontekst
ÞAr koma saman keɴɴingar. ok verþr sa at skilia er ræþr. af ⸢stoþv [var. stoð SnE 1602] skalldskaparins vm hvarn [q]veþit er konvngiɴɴ
SnEU 6818●●● Cosmographía er þat, er skalldit seger fra heimsins skipan, skapan, stǫðv ęðr hættí ęðr setningv
Gramm⁴ 12221hann lítaðez um ute i suølunum. ok hugðe at ⸢smiðeɴe [var. staudu GKS 1008 fol “Tóm.”] hussins
var. Rauð4 66712: GKS 1008 fol “Tóm.”
11*) (err. for stofu?, cf. ed. note)
Form.: stöðu (8); stoðu (8); staudu (5); staðan (4); stada (4); stoþo (3); sto᷎du (3); stǫðu (3); stodu (3); støðv (2); stauðu (2); stoðvnni (2); staða (2); stodo (2); stoðuna (1); stoðo (1); stoðǫnni (1); stoþv (1); stǫdr (1); stǫðv (1); sto᷎dv (1); staðu (1); stꜹþvr (1); stꜹþv (1); stꜹðom (1); staudunnar (1);
Comp.: af- (1), á- (6), at- (9), búðar- (2), búða- (1), eftir- (7), for- (35), fóta- (1), frammi- (5), fram- (7), fyrir- (6), gagn- (8), heim(s)- (16), hey- (1), hjá- (9), húsa- (1), hús(s)- (3), í- (3), ker- (1), kirkju- (3), landa- (1), með- (1), móti- (20), mót- (35), sel- (8), skip- (10), skógar- (1), skóg- (1), sól- (11), stall- (1), stekkjar- (2), stekkju- (1), til- (9), torf- (5), undir- (44), upp- (5), úti- (16), veðr- (4), veiði- (6), veraldar- (1), vetr- (1), viðr- (6), við- (12), yfir- (1), þar- (1), ǽr- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP _; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH -staða → forstaða; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Gunnar F. Guðmundsson 2000 7, 16, 23, 118, 130, 246,326-7; Jansson 1957 [KLNM 2] 610
Genre. (expected): religious works [rel]: 23 (15); legal works [jur]: 8 (5); contemporary sagas [bis]: 8 (4); romances [rom]: 7 (6); historical works [his]: 6 (10); þættir [tot]: 5 (1); learned works [div]: 2 (2); family sagas [isl]: 2 (7); charters [dip]: 2 (4); unclassified [ ]: 0 (0); legendary sagas [fas]: 0 (2);
ÞH (red.) — January 2014