láss sb. m. [láss, dat. lási/lás; lásar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) [fyrir e-t] lås
Þeir scolo beiða hann þess at ut gangi menn þeir allir er iɴe ero þar aðr nema sa maðr eiɴ er liós bere fyrir þeim oc luke lásom upp
GrgKonᴵᴵ 1677Ef maðʀ byrgir maɴ iɴe i huse sva at sa ma eigi út comaz nema hann lesti husit at lásom eða at viðe eða at torfe
GrgStað 3653berr (hann) huern (lykil) epter annan ǽ sem tiðazt at lasenum
Thom¹ 11119at þæir leme lasa en hogge hurðer
Thom¹ 25212þæir ... rifa fra lasenn meðr ollum skunda, lukande sua upp dyrunum
~ lat.avulsa sera
25530 Thom¹ 25513or hvers mannz hirzlv hvarf nockot; alldri var sva ramlega læst, en þo varv lasarnir heiler
FbrHb 918Sjó má kalla garð landa ok men, band ok belti, lás ok fjǫtur, hring ok boga
SnEApp 25610●●● snyr vt *at borgarhliði oc ser þat með styrkvm lasvm lvkt
StjC 41519●●● Æin maðr scal æ iafnan sitia æftir a hueriu skipi oc giæta fanga manna oc sva buðar ef eigi er las til
Bl 25114liggi undir logmanz lase
Bl 26716siðan brutu þæir upp lasana
Rómv595(2010) 2676þa blezaʀ hann til kistuɴar er ofletrnar voro .i. Þa leypr lassinn fra kistunne sva at enge maðr tok á. ok datt a golfit niðr
GBpA 7613enn lasar brotna ok allt þat, er talma matti hinn vnga mann
MarS 31617streingiandi aptr dyrr eilifum lꜳsi
Mich 71128Hvsfru eín ... tyndi lasi góðum
ÞBpB 3016var guðligr láss svá bjartr ok blezaðr yfir hans hjarta, at florinan smaug alldri honum til meins með nökkuskonar ágirni
Æv¹⁰ 346þat kofr sem glæst er utan með gylltum lás
Æv⁸⁷ 26227blezar móti kistunni svá stórmerkiliga, at lássinn söng á gólfi niðri svá hátt, at heyrði um alla kirkjuna
GBpD 1532Þa mælti Sigurþr: seait nv sveinar, hvar flokkrinn þeira havfþingianna riðr; enða skellr þar nv lass firir *bvr þeira Reykðæla
StuᴵK 3375spruttu upp lasarnir
Andr²A 35634Skulu þessir pundarar ok mælikerǫld liggja á þingvelli undir lǫgmanns lási
Jb 2356Þeir menn sem eigi vilja láta lukla hafa at lúka upp lásum, ok verða lok þeira úheilǫg við broti
Jb 26815ok þegar sem lassinn er fra. geinngr Nicholaus. inn snudigt at grofinne
~
HMSᴵᴵ 11136 Nik Holm perg 16 4° 34v25sa er aldygligr sidr at streinnga dyr ok lata lasinn giæta
~
HMSᴵᴵ 14335 Nik Holm perg 16 4° 52v9allir lasar spretta vpp þegar dvergr kemr vid
Gibb 747þegar spratt vpp laasinn fyrir henne ær hon kom at
GullÞ 381mælti þa lagt millí tanna ser. fꜳ̋ þer lykil ath kistu þu ert lassín enn ek lykillinn
ÍvA 12416geck inn j ho᷎llina ok ⸢læsti aptvr [var. setti hurdina jla᷎s Holm perg 7 fol “A²”]
var. PartA 714: Holm perg 7 fol “A²”þær ... taka jungfrurnar j burt med valldi þuiat ⸢engi uigfær madur uar innanborgar [var. lȧsar uoro vppi firi þeim AM 577 4°]
~
var. VSj 11813 → VSj AM 577 4° 41v19stak og treyiu og hosur. tuær skyrtur. tuo lasa
DI VI ([1483]) 4732Þar váru á útidyrr ok sterkr láss fyrir
Gr 6618allir lasar lukazt up er þu kemur ath
SigÞǫgl 1926lvkv þeir vpp lasnvm
GregBpReyk 2929hundradz reckiu. x. aura läs. kistu
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 42525kluckur. ij. läs. kaleẏkur
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 43533Glergluggar. iij. lꜳs. kietill
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 44930Arnbiorn bonde gaf kyrkiunne kaleyk og läs fyrer kyrkiuna
DI III (*[1360-1389]›Bps B III 3ˣ) 16511Läs fyrer kyrckiu
DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 55827var kistan læst medr tvæimer lasom ok hvarotvæggia insiglat medr secreto erkibiskups, hværr er ver letom uppluka
DN II (*1309›DonVar 1ˣ) 836enn þo var engi lassinn brotinn
Fbrˣ 9115vid þessa sw‹lu› var bunndin ein kona ... hlecker voru umm hana wr iarnni; var þar laas i odrum ennda
Fljˣ 162Hann geingur þa ad hlidinu og rekur hiollt branndsinns upp-a lꜳsinn og braut fra
Fljˣ 1098lukust upp lasar aller
Gibbˣ 7420Siþann tok hann til vid läs duraɴa ok rendi fra slanum þeim er voru ꜳ virkis hurduɴi ok lauk vpp virkinu
HrafnAˣ 23218Ero þær dyrr ... læstar med morgum lꜳsum
~ lat.repagula
SpecH 263b48 (VII 114) MarD634ˣ 114912megandi vppluka lasa heluitis
~ lat.inferni seras
SpecH 264a54 (VII 115) MarD634ˣ 117914Jon hoggr vpp laasana, enn brijtur lokurnar; stockur þá vpp hurdin
ÞJˣ 4121
● setja/reka lás fyrir [e-t]
setr hon þar lás fyrir
Laxd 3713●●● tekit var harðri hendi undir fótahlutinn á mér ok strengdr niðr í kistuna, skellt aptr lokinu ok settr láss fyrir
Æv⁸² 23421Oc er hann kle᷎ddizt, gengr hon brot af stvfunne ok rekr fyrir lás
StuᴵᴵK 1125skellde þiofurinn aptur steinhurdinni ok setti lás fyri
Sams 308hljóp hann út ór húsinu ok greip í hespuna ok rekr aptr húsit ok setr lás fyrir
Gr 6625Hon rak lás fyrir kistuna
Gr 2781
● í lás/lási
er hann kom at skemmvni. þa finnr hann at hon er i lasi
Skáld 44613hann heyrir þa at sv hvrð er nest var hanvm vtan að syngr i lasi ok stendr hann þar
Skáld 44615er þeir komu til kirkiunnar var hon i lasi
HákEirsp 48518er menn komv til kirkio var hon i lási
HákFris 40021þeir er fyrstir liopv til vapna hofðo i lás leypt hvrðvnni
HákFris 4522Þar var þa Þorir fyrir, oc var þa locit bvrit i las
StuᴵK 644þeir er fystir liopu toku til vopna ok ⸢hofdu leypt i laas hurdinni [var. liop þa stofann i las AM 42 folˣ]
HákFlat 7322er menn komu til Kristkirkiunar, þa var hun j lase
Hák81 31421⸢Þeir er fyst [var. sumir AM 42 folˣ] hlupu til vopna, ⸢hofdu hleypt i las hurdunne [var. oc liop þa stofann i las AM 42 folˣ], ok var þui sein vtgangan
Hák81 41316kallar hann ꜳ hana j sitt herberge fra avdrvm monnvm og slær aftvr j las hvsinv at þeim
GregBpReyk 2030er nu skellt j las borgine ad bode drottningar
Gibbˣ 7220⸢Þeir er fyst [var. sumir AM 42 folˣ] hlupu til vopna, ⸢hofdu hleypt i las hurdunne [var. oc liop þa stofann i las AM 42 folˣ], ok var þui sein vtgangan
var. Hák81 41316 → Hák AM 42 folˣ 120r4gekk hann út, ok skeldi húsinu í lás
HjǪˣ 48614●●● gekk konungr eigi inn ok lauk þegar aptr hurðina ok þegar í lás
Hkrᴵᴵᴵˣ 24510hurdin war i lasi
MarD634ˣ 72121
● leggja undir lás [e-t]
● láss ok loka/lok
cf. item ex. sub rekendr ok lásar
himinríkis dyʀ byrgiasc fyrir oꜱ. af misgørþom órvm svasem meþ lǫkom eþa lꜵsom
●HómÍsl²⁹(1993) 43r12beþi at tvrnvm oc veggivm husum oc heroþvm lokvm oc lasum
Gyð655(1995) 9614hefir hon radet lase ok loko at allum hibilum setet æftir aldre vid adrar husprꝍyiar
BorgKr² 35618fær hon radit lase oc loko i hibilum
BorgKrNᴵᴵ 30517fivka lokvr ok lasar allir i senn með miklvm þyt ok liom brott fra hvrðvnvm
Mar655XXXII 46513brjóta (þeir) hurðir, lok ok lása
GBpD 7514knẏiandi lokur ok lasa heluitzkra her buða. med huellum hamri síns almattigs anda
~
PS 55911 JJ SÁM 1 44vb20þeir er geymdu borgarhliðs, kómu þá lokum ok lásum fyrir borgina
Parc 2319●●● hrutu allar lokur ok lásar heilagrar Pétrskirkju brott frá sínum strengingum
Æv¹⁵624 5121Siþan liopv þeir i hus inn oc brvtv vpp hvrdir oc hirdslor, ‹lok ok lása›, at leita manna emend. Stu 28714: BLAdd 11127 “IIp”
emend. StuᴵK 28714: BLAdd 11127ˣ “IIp”
● láss ok/eða lykill
ef madr rædr kono sina æigna lyclum eda lasom. þa er han sæckr .iij. morkum
BorgKr² 3562beida skal husbondi hann lꜳs og lykla
BjarkExcXˣ 81a2
● rekendr ok lásar
her med hafði hun sva marga rekendr ok lasa ok lokur vppi ok nidri
~
PS 60129 JJ SÁM 1 54vb6þviat hurðirnar allar fíuka upp isenn er fẏrir varu. rekendr ok lꜳsar hriotandi fram ꜳ golfit her ok huar
~
PS 7008 JJ SÁM 1 78va33ok sialfa heluitzka rekendr ok lasa mꜳ hun leysa med sinu ualldi
MarE 57023
2) (om rum, etc. bag lås) gemme
● láss ok/eða loka
Nu er fole hittr i lasom æða i lokom
Gulᴵ 847uttan las oc loko
Bl 2719Enn ef hann hittir utan lꜳs eða loku. ok þo i hans husi. hallði upp seettar eiði ok fangar uitni
DI I (*[c1263]›GKS 3269 b) 65322Þat er ollum monnum kunnigt, at her i vetr hafa verit miklar tokur; hefer mart horfit or lasum ok lokum
Fbrˣ 9212
3) [fyrir e-u] forsvar, beskyttelse
● láss ok lykill [fyrir e-u]
II. (cogn.)
III. (y. no.)
skal Þorer Jons sun þessa iord eigha til æuenleghrar eighnar han og hans erfinghiar med teighum ok tilloghum innan gards ok vttan med lasom ok lyklum ok aldangordum
DNᴵᵛ 3919sidan seldi ader nefder Þorkell halfs þridia manada matabool j adernemfdri iord fyrnemfdum Þore Jons syni ok þridiunghen j husum ok lasom ok lyklom ok aldengordum
DNᴵᴵᴵ 32517
IV. (poet.)
Form.: lás (10); las (7); lasa (6); lasom (6); lasar (5); lasi (5); läs (4); lase (4); lassinn (3); lꜳs (3); lasum (3); láss (3); laas (3); lasinn (2); lass (2); lásum (2); lási (2); lásom (2); lása (2); lasarnir (2); lꜳsum (1); lȧsar (1); lꜳsu (1); Läs (1); lꜳsi (1); lꜳsar (1); laasinn (1); lasvm (1); lꜵsom (1); la᷎s (1); lasenn (1); lꜳsinn (1); lásar (1); lasnvm (1); lassín (1); lasana (1); lássinn (1); lasenum (1); laasana (1); lꜳss (1);
Comp.: bagga- (1), fjǫtur- (2), flǫsku- (2), hest- (1), inn- (3), kirkju- (12), silfr- (2), út- (4)
Gloss.: EJ ¹láss; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin; Rím -s; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH _; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (¹lás); Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Cederschiöld 1887 [ANOH 1887] 54; Reinton 1956 [KLNM 1] 423; Seip 1955 17, 121, 147, 303; Valtýr Guðmundsson 1889 239
Genre. (expected): religious works [rel]: 27 (25); legal works [jur]: 13 (9); historical works [his]: 12 (17); family sagas [isl]: 10 (11); romances [rom]: 10 (10); contemporary sagas [bis]: 9 (7); charters [dip]: 9 (7); unclassified [ ]: 4 (0); learned works [div]: 1 (3); legendary sagas [fas]: 1 (4); þættir [tot]: 0 (2);
EÞJ (red.) — February 2012
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
langr - laugavatn
lán - láta
lá - maðr
...