hjǫrð sb. f. [hjarðar, dat. -/-u; hjarðir/hjarðar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) hjord, bestand (af tamdyr)
Síþan fór haɴ til fundar viþ féhirþa necqueria. þa er Geymþo hiarþar siɴar eiɴshverstaþar
●HómÍsl³⁶(1993) 58r5●●● hirðar ... heldo nat-vꜵco yfir hiorð sinni
~ lat.super gregem suum
Vulg Luc 2,8 HómNo⁴ 3818hirðar foro fra hiorðu sinni ok læitaðo drottens. en þeir hurfo aptr til hiarðar er þæir funno hann
HómNo⁴ 4213hirðar foro fra hiorðu sinni ok læitaðo drottens. en þeir hurfo aptr til hiarðar er þæir funno hann
HómNo⁴ 4214●●● racu þeir til skipa utallegar hiarðir. bæði naut oc sauði oc geitr
ÓTOdd 5412hann for a Idvs skog þar sem hann hafði hiorð halldit
TrójHb 1025⸢hiarðir [var. hiarðar AM 227 fol “B”] man hann tolla oc tivnda
~ lat.greges ... vestros addecimabit
Vulg 1Reg 8,17 StjC 44112var hiorð hans halldit iafnan a þa mo᷎rk sem Dauid var
~ lat.grex eius
Vulg 1Reg 25,2 StjC 48133●●● skal hirðingi uita huat af hiorðu uerðr
Landsl 1287siðan forv fehirðar til hiarðar sinnar
MarA 36911●●● hann atti marga hiorð, naut ok sauði, svin ok yxn, gǫmul ok yngri
Mich 69327Nv fer allt saman hio᷎rð ok hírðír
Landsl1154 1594Jacob uar einfalldr madr ok geymdi fyrir þi hiardar fo᷎dur ... heima uidr tialldbudir
Stj¹ 16021geymandi sinum hiǫrdum
~ lat.in pascendis gregibus
HistSchol 9019 Stj¹ 19312Eliezer for heiman eptir þat. hafandi medr ser .x. ulfallda af sins herra ⸢*hiǫrð [AM 226 fol “A”; non emend. iorð]
cf. Seip 1955 276 emend. Stj¹ 13520: AM 226 fol “A”●●● skal hirðingi vita, hvat af hjǫrð verðr, ok bera um bókarvitni, ef hann er váttbærr um þat mál
Jb 1714skal hyggja at nautum ok hjǫrð þeiri er með þeim hafa gengit
Jb 1719Alldri let ek ok hio᷎rd mina spilla akr ne eng annars eigins
VP 4465þar var komit dyr þat tigris heiter. þat er stort og grimt og suo agiarnt at þat sier alldri suo marga hiord at þat drepi ei allt under sig
VSj 2416fatækr madr, sa er geymdi hiordina
MarE 6494far heim frꜳ hiord
AnnaReyk 33519af hiordum þínum
~ lat.Non accipiam ... de gregibus tuis ircos
6228 (Vulg Psalm 49,9) GlossPsalt 6324sem hiord j eydimork
~ lat.et produxit eos tamquam gregem in deserto
12813 (Vulg Psalm 77,52) GlossPsalt 12913
● gǽta hjarðar
Send til min son þinn. þann er Dauid hęitir oc hiarðar gætir i havgvm vti
StjC 46030þa for Dauid hæim i Bethleem til favðvr sins at gæta hiarðar hans sem fyrr
StjC 46217(fig.) dreymdi Þorvalld Gyssurar son ... ad Jon Loptsson fader Pals byskupz fæli Petro postula ȧ hendur þa hiord er hann hafdi gyætt
PBpˣ 43414
● sem hjǫrð í haga
sagði, at Ingi myndi ǫðru við koma, en vísa þeim brot ⸢sem hjǫrð í haga [var. i haga sem híǫrð Huldaᴵᴵ 15117]
Hkrᴵᴵᴵˣ 25119Sturla kvað Sunnlendinga ekki skyldu vísa sér sem hjǫrð í haga, hverigri lausung sem þeir slá á sik
StuᴵR8ˣ 5047
● hjǫrð ok hjú/hjún
fóro þꜹ héim meþ hiúm sínom oc hiorþ bǽþe allz hugar fegen
●HómÍsl³⁶(1993) 58v6skal han hæim ræiða þo at hæilakt se oc þæt æitt in bera. er nꝍyta skall um þa hælgi við hiorð oc við hiun
SvKr 42310viðr hiorð oc uiðr hiun
FrostKrᴵ 14226þorkell. bad hana renna þar avgum yfir ⸢hiord ok hiv [var. hiv ok hrord Eir544 41b3] ok hybyli
Eir557 41a3
● reka hjǫrð
Svmir reka ofan hiorð til strandhoggs
HkrFris 2111kom eptir þeim bondi einn ok bað hann gefa ser kyr þær er hann atti með hio᷎rðinni er þeir raku
ÓTᴵ 16818
2) [e-rra] (om den kristne menighed (spec. i forhold til Jesus, “den gode hyrde”))
Maclega kallasc postolar forysto sauþer crisz hiarþar
●HómÍsl⁷(1993) 7v1ec veit, at efter brautfør mina muno coma olmer oc grimer vargar til ⸢*hiarþar [AM 655 XVI 4° “Fr.”; non emend. iarþar] þessar
~ lat.intrabunt ... lupi rapaces in vos non parcentes gregi
Vulg Act 20,29 emend. Páll¹ 22518: AM 655 XVI 4° “Fr.”eige berez sva illa at, þar sem ek heiter hirðir ok hofþinge, at ek verþa minne hiorð til uheyrilegrar rapanar sakar mins litilleika
~ lat.ne gregi inveniar præesse ad ruinam
13938 Thom¹ 13919Ek skal af slá hirðenn, ok manu þa sauðerner hiarþarennar dreifaz
~ lat.dispergentur oves gregis
26122 Thom¹ 26021hversv margir fra heimtvz heiðinligri villv ok samteingðvz safnaði ok hiorð kristinna manna
~ lat.quanti etiam ab errore gentilium retracti, nostro juncti sunt gregi
VitAnt 15747 Ant 10029Þú veizt mikkla guðs hátíð í dag, ok öll kristin hjörð er at kirkju
Æv² 1318ok su hiord mun sæl vera er þuilikan fo᷎rmann audlaz at hafa
~Sꜳnnliga uill sa uerda rettr hirdir ok lofligr leidtogi sinnar hiardar, er sua gerir
Thom² 31737þessi sami byskup ... profar sik mun sidarr leigumann einn, þa er vargrinn kemr at dreifa hiordina
Thom² 33117Ein er allra uor bæn ... at þer hialpid hiord ydra, enn hrindit æigi framm i daudligt forad
Thom² 40117hann (er) ... samteingdr hio᷎rdu rettlatra manna
Martin³ 6407þann ilm, er hann (ɔ: Kristus) herbergdi af gudligri ritning, tiade hann sinne hiord med sætri ok signadri kenning
Thom²y 50237liosta mun eg hirderenn, enn hio᷎rdenn mun dreyfast
ÁBpˣ 9311fra hiordum sauda
~ lat.et sustulit eum de gregibus ouium
13021 (Vulg Psalm 77,70) GlossPsalt 13123Hlif þu þessum ambattum þínum með skilldi fulltings þins, þviat þu ert goðr hirðir ok valdir þær or flokki hiarðar þinnar ok helgaðir til dyrðar meydoms ok til hreinlifis andar
Mth¹ˣ 80512Jesus Christus föl syna hiord ȧ hendur Gudi faudur synum adur hann væri pyndr
PBpˣ 43415
● guðlig/dróttinlig/kristilig hjǫrð
scal byscop vitia nꜹðsynialꜹst ... a hueriom .xij. manoðom guðligrar hiarþar
ÁKr 232firir þui oc annarar skylldu sakir skall byscup uitia nauðzynia laust sua uiða sem han getr a .xij. monaðom. guðlegrar hiarðar
JKr 3451varð hann sva feginn at hann felldi tár. at hann skylldi mega sem goðr hirðir koma þessvm savð aptʀ til drottinlig‹r›ar hiarðar
JBpA(2003) 2327umhugsan ok ꜳhyggiu yfir gudligri hio᷎rd oss ꜳ hendi folginni
StatEi³ 62431Prestum þeim o᷎llum sem geymsla guðligrar hiarðar er i hendr feingin
StatEi³351 63014Jðulig ahyggia hirðligrar stiornar eggiar oss ok ꜳminnir með hugskotzins skygnleika ollum megin ꜳ at lita drottinliga hiorð
StatPáll² 70928forstada er guds madr Nicholaus veitti kristiligri hio᷎rd ser vndir gefinni
~þeinckium uier at fara fram j moti þier med stærsta stridi laganna og fraskilia þic kristiligri hiord
DI X ([1539]) 49630hvert sinn með spurningunni þa fal hann honum a hendi gæzlu guðligrar hiarðar
Jón¹ˣ 41614
● guðs hjǫrð
Postolar kallasc réttlega hirþar. þuíat þeir somnoþo saman goþs hiorþo of allan héim
●HómÍsl⁷(1993) 7r30Ef ver erom ⸌h⸍iorþ goþs sem ver scolom vesa. þa scolom ver reɴa til *hiarþa várra
●HómÍsl⁷(1993) 9r12Stafar merkia hirðis syslu. en þat er varð-væizla guðs hirðar (!) su er kenni-menn sculu varðvæita lyðenn
HómNo¹⁷ 8618þæir mego hælzt oðlasc himnesca luti er mildlega cunnu styra guðs hiorð
~ lat.fidelibus gregibus
GregHom 110428 HómNo⁴ 3932segia hann manu hælldr vera guðs hiarðar grimman glæypara en goðan gæzlomann
~ lat.totius gregis dissipatorem
1727 Thom¹ 176Yfreð længe hæfer su guðs hiorð ... firð veret navisto sins hirþiss
Thom¹ 21620Hó, hó, ofharmr, ofharmr þat, er gyðingar með mikilli slœgð ok illzku skulu búa svá nær guðs ⸢*hiörðu [AM 234 fol “A”; non emend. iörðu]
emend. MarB 11028: AM 234 fol “A”ferʀ hann heim til stols sins. til Hola. at vitia guðs hiarðar. sem goðr hirðir
JBpB(2003) 8114Vær Marcellinus pafi ... faðir ok forstiori guðs hiarðar
Jón⁴ 46828þessir fjándans limir stríða upp á guðs hjörð
KlmBˣ 13716
3) flok, skare
Form.: hiorð (13); hiarðar (12); hiord (10); hjǫrð (4); hiarþar (4); hio᷎rd (3); hiardar (2); hiordina (2); hjörð (2); hiordum (2); hiorðu (2); hiarðir (2); hiǫrð (2); hirðar (1); hiǫrdum (1); hiorþ (1); ⸌h⸍iorþ (1); hio᷎rdenn (1); hio᷎rð (1); hiörðu (1); hiorþo (1); hiarþarennar (1); hio᷎rdu (1); hio᷎rðinni (1);
Comp.: nauta- (1), naut- (2), sauða- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 (cf. corr.); Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 231; Kahle 1901 [ANF 17] 111; Seip 1955 276; Seip 1955 276
Genre. (expected): religious works [rel]: 42 (19); legal works [jur]: 11 (7); contemporary sagas [bis]: 6 (5); historical works [his]: 5 (12); learned works [div]: 3 (2); romances [rom]: 3 (7); charters [dip]: 1 (5); family sagas [isl]: 0 (8); unclassified [ ]: 0 (0); legendary sagas [fas]: 0 (3); þættir [tot]: 0 (2);
SB (red.) — September 2011
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net