Anon Hrólf 25b^VIII

Eitt kveld berr þat til, at karlsdóttir sér þenna inn grimma björn. Björn ferr at henni ok lætr allblítt við hana. Í þessum birni þykkist hún kenna augu Björns konungssonar, ok forðast hún þat lítt. Dýrit gengr þá frá henni, en hún ferr eptir því ok allt til þess þat kemr at helli nokkurum. Ok sem hún kemr at hellinum, þá er þar maðr fyrir ok heilsar Beru karlsdóttur. Hún kennir, at þetta er Björn Hringsson, ok verðr þar mikill fagnaðarfundr. Þar eru þau í hellinum um hríð, því at hún vildi ekki skiljast við hann, á meðan hún á kost. Hann kallar henni þat ósæmiligt at vera þar hjá honum, því at hann sé dýr um daga, en maðr um nætr.

Hringr konungr kemr nú heim ór hernaðinum, ok er honum sagt, hver tíðendi at til hafa borit, á meðan hann hefir verit í burt, hvarf Björns, sonar hans, ok þat annat um þat mikla dýr, sem komit væri í landit ok mest legðist á sjálfs hans fé. Drottning eggjaði fast at láta drepa dýrit, en þó frestaðist þat um hríð. Lætr konungr sér fátt um þetta finnast ok þykkir með undarligu móti vera.

Einhverja nótt er þau Bera váru í rekkju sinni ok Björn konungsson, tók Björn til orða ok mælti: "Svá grunar mik, at banadagr minn muni vera á morgun ok munu þeir fá mik veiddan, enda þykkir mér ekki gaman at lífinu fyrir ósköpum þeim, sem á mér liggja, þó þat eina sé mér til yndis, sem vit erum bæði, en þó mun þvi nú bregða. Hring þenna mun ek gefa þér, er undir vinstri hendi mér er. Þú munt sjá liðit á morgun, sem at mér sækir, ok þá ek er dauðr, farðu til konungsins, ok biddu hann at gefa þér þat, sem er undir bóg dýrsins vinstra megin, en hann mun því játa þér. Drottningu mun gruna þik, þá er þú ætlar í burt, ok mun hún gefa þér at eta af dýrsslátrinu, en þat skyldir þú eigi eta, því at þú ert kona eigi heil, sem þú veist, ok muntu fæða sveina þrjá, er vit munum eiga, ok á þeim mun þat sjá, ef þú etr af dýrsslátrinu, en drottning þessi er it mesta tröll. Síðan far þú heim til föður þíns, ok þar muntu fæða sveinana. Einn mun þér þó verstr þykkja. Ok ef þú mátt eigi annast þá heima fyrir ósköpum þeira ok ófyrirleitni, leiddu þá í burtu, ok farðu hingat til hellisins með þá. Hér muntu sjá kistu með þremr gólfum. Þat munu segja rúnir þær, sem þar eru hjá, hvat hverr þeira skal eignast. Vápn þrjú eru í berginu, ok skal þat hverr hafa, sem honum er ætlat. Sá, sem fyrst kemr til, sonr okkar, skal Þórir heita, annarr Elg-Fróði, þriði Böðvarr, ok þykki mér þess líkara, at þeir verði eigi litlir fyrir sér ok þeira nöfn munu lengi uppi vera."

Hann segir henni fyrir marga hluti, ok steypist síðan bjarnarhamrinn yfir hann, ok gengr björninn svá út ok hún eptir honum ok litast um, ok þá sér hún koma mikit lið fram fyrir fjallsöxlina, ok fara margir hundar ok stórir fyrir liðinu. Björninn rennr nú frá hellinum ok með fjallinu fram. Koma hundarnir ok konungsmenninir í móti honum, ok varð hann þeim torsóttr. Meiddi hann marga menn fyrir þeim, áðr hann yrði sóttr, ok alla hunda deyddi hann. Þar kom, at þeir slógu hring um hann, ok sveimaði hann þá innan um hringinn ok sér, í hvert efni komit er, at hann fær eigi undan komist. Snýr hann þá þangat, sem konungr stendr, ok þrífr þann mann, sem næstr stóð honum, ok reif hann kvikan í sundr. Þá var björninn svá móðr, at hann kastaði sér flötum niðr. Hlaupa þeir þá skjótt at ok drepa hann.

Þetta sér karlsdóttir. Hún gengr at konungi ok mælti: "Vilið þér, herra, gefa mér þat, sem undir vinstra bóg dýrsins er?"

Konungr játaði því, sagði þat eitt mundu þar vera, at honum mundi vel sóma at veita henni þat.

Konungsmenn höfðu þá flegit björninn mjök. Bera gekk þá at ok tók í burt hringinn ok varðveitti, en eigi sáu menn, hvat hún tók, enda var þar ekki eptir leitat. Konungr spyrr, hver hún væri, því at hann kenndi hana eigi. Hún sagði til sín sem henni sýndist ok annat en var.

Ok þar kemr drottning með disk vánum bráðara, var þar á bjarnarholdit, ok bað Beru neyta. Hún vildi eigi eta.

"Þetta eru firn mikil," segir drottning, "at þú trunsar við fagnaði þessum, er drottning sjálf virðist at bjóða þér, ok tak við skjótt, elligar skal þér annarr verri."

Hún bitar fyrir hana, ok þat verðr af leiknum, at hún etr þann bita. Drottning skerr þá annan ok lætr í munn henni, ok þar kemr lítit korn niðr af þeim bita, ok sló þá úr munni sér ok kveðst eigi meir mundu eta, þó at hún píndi hana eða deyddi.

Drottning mælti: "Vera kann, at nú dugi nokkut," ok hló at.

Síðan fór Bera í burt ok heim til föður síns. Hún hefir óhæga höfn meðferðar. Hún sagði nú föður sínum alla málavöxtu um sitt ráð, hvernig háttat er.

Ok litlu síðar tók hún sótt ok fæddi sveinbarn, þó nokkut með undarligum hætti. Þat var maðr upp, en elgr niðr frá nafla. Hann er nefndr Elg-Fróði. Annarr sveinn kemr þar til ok er kallaðr Þórir. Hundsfætr váru á honum frá rist ok því var hann kallaðr Þórir hundsfótr. Hann var maðr fríðastr sýnum fyrir annat. Inn þriði sveinn kom til, ok var sá allra vænstr. Sá er kallaðr Böðvarr, ok var honum ekki neitt til lýta. Böðvari ann hún mest.

Þeir renna nú upp sem gras. Ok þá þeir eru at leikum með öðrum mönnum, eru þeir grimmir ok óvægir um allt. Fá menn harðleikit af þeim. Meiðir Fróði marga menn fyrir konungi, en deyddi suma með ölu.

Þá sagði Fróði móður sinni, at hann vill fara í burt, ‑ "ok má ek ekki við menn eiga, því at þeir eru ölmusur einar ok meiðast strax, þá við er komit."

Hún sagði honum ekki hent í fjölmenni fyrir óvægi sína.

Móðir hans ferr nú með honum til hellisins ok vísar honum til þess fjár, sem faðir hans hafði honum ætlat, því at Björn hafði þat allt á kveðit, hvat hverr skyldi hafa. Fróði vildi taka meira ok náði ekki, því at þat var minnst féit, sem honum var ætlat. Ok nú sér hann, hvar vápnin taka fram úr berginu. Tekr hann fyrst til hjaltanna, ok er sverðit fast, svá at hann náir því eigi. Þá þrífr hann til öxarskaptsins, ok er eigi lausara.

Þá mælti Elg-Fróði: "Má vera, at sá einn hafi ætlat, er gripum þessum hefir hér komit, at vápna skipti skuli fara eptir fjárskiptum öðrum," þrífr nú til heptisins, ok var þat þegar laust. Þar fylgdi ein skálm heptinu.

Hann leit á skálmina um hríð ok mælti síðan: "Ójafngjarn hefir sá verit, er þessum gripum hefir átt at skipta," leggr nú skálminni tveim höndum í bergit ok vill brjóta hana sundr, en skálmin hljóp inn í bergit, svá at skellist við heptit, en þó brotnaði hún ekki at heldr.

Þá mælti Elg-Fróði: "Hvat mun varða, hvernig ek fer með óþokkagrip þenna, því at ekki er örvænt, at bíta kunni?"

Eptir þat kvaddi hann móður sína at skilnaði. Fróði ferr nú á kjalveg einn ok gerist þar illvirkr ok drepr menn til fjár sér ok smíðar sér skála ok býst þar um.

Ok þegar sem þeir eru út komnir, brestr í ógurligr bardagi. Hrólfr konungr fylgir sjálfr fram merkjunum ok kappar hans þar með á báðar síður ok allr annarr borgarmúgr, hverr eigi var fár at telja, þó at þeir kæmi tíl lítils. Þar mátti sjá stór högg í hjálmum ok brynjum, sverð ok spjót mátti þar mörg á lopti sjá, ok svá margr hrævardalr, at þaktar váru allar grundir.

Hjalti inn hugprúði mælti: "Mörg brynja er nú slitin ok mörg vápn brotin ok margr hjálmr spilltr ok margr hraustur riddari af baki stunginn, ok hefir konungr várr gott skap, því at nú er hann svá glaðr sem þá hann drakk öl fastast ok vegr jafnt með báðum höndum, ok er hann mjök ólíkr öðrum konungum í bardögum, því at svá líst mér sem hann hafi tólf konunga afl, ok margan hraustan mann hefir hann drepit, ok nú má Hjörvarðr konungr sjá þat, at sverðit Sköfnungr bítr, ok gnestr hann nú hátt í þeira hausum."

En náttúra Sköfnungs var sú, at hann kvað við hátt, þá hann kenndi beinanna. Lýstr nú í bardaga allákafan, svá at ekki neitt stendr við Hrólfi konungi ok köppum hans. Hrólfr konungr vegr svá með Sköfnung, at undrum þótti gegna, ok orka nú mjök á liðit Hjörvarðs konungs, ok fellr þat at handamáli.

Þat sjá þeir Hjörvarðr ok menn hans, at björn einn mikill ferr fyrir Hrólfs konungs mönnum ok jafnan þar næst, sem konungrinn var. Hann drepr fleiri menn með sínum hrammi en fimm aðrir kappar konungs. Hrjóta af honum högg ok skotvápn. en hann brýtr undir sik bæði menn ok hesta af liði Hjörvarðs konungs, ok allt þat, sem í nánd er, mylr hann með sínum tönnum, svá at illr kurr kemr í lið Hjörvarðs konungs.

Hjalti litast nú um ok sér eigi Böðvar, félaga sinn, ok mælti til Hrólfs konungs: "Hverju mun þetta gegna, at Böðvarr hlífir sér svá ok kemr eigi næri konunginum, þvílíkan kappa sem vér hugðum hann vera ok hann opt reynst hefir?"

Hrólfr konungr segir: "Þar nokkurs staðar mun hann vera, sem oss best gegnir, ef hann er sjálfráðr. Haltu þinni prýði ok framgöngu, en hallmæl honum ekki, því at engi yðar er hans jafningi, ok áfrý ek þó engan yðar, því at þér eruð allir inir hraustustu kappar."

Hjalti hefr nú á rás ok heim til konungsins herbergja ok sér, hvar hann sitr ok hefst ekki at.

Hjalti mælti: "Hversu lengi skulu vér bíða ins frægasta kappa, ok er þetta mikil ódæmi, at þú stendr ekki á þína réttu fætr ok reynir nú þína styrku armleggi, sem svá eru sterkir sem alibirnir. Upp nú, Böðvarr bjarki ok minn yfirmann, ella mun ek brenna húsit ok sjálfan þik, ok er þetta höfuðskömm, þvílíkr kappi sem þú ert, at konungrinn skuli leggja sik í háska fyrir oss, ok týnir þú svá þínu mikla lofi, sem þú hefir um stund haft."

Böðvarr stóð þá upp ok blés við ok mælti: "Ekki þarftu, Hjalti, at hræða mik, því at ekki em ek enn hræddr, ok nú em ek albúinn at fara. Þá ek var ungr, flýða ek hvárki eld né járn, en eld hefi ek sjaldan reynt, en járngang hefi ek stundum þolat ok fyrir hvárigu gengit hingat til, ok skaltu at sönnu segja, at ek vil fullvel berjast, ok jafnan hefir Hrólfr konungr kallat mik kappa fyrir sínum mönnum. Á ek honum ok margt at launa, fyrst mægð ok tólf bú, er hann gaf mér, þar með marga dýrgripi. Ek drap Agnar berserk ok eigi síðr konung, ok er þat verk haft í minnum," telr nú upp fyrir honum mörg stórvirki, er hann hafði unnit ok banamaðr orðit margra manna, ok bað hann svá til ætla, at hann mundi óhræddr til bardaga ganga. "En þó hygg ek hér við miklu meiri undr at eiga en hvarvetna þar, sem vér höfum áðr komit. En ekki hefir þú konunginum verit svá hagfelldr í þessu tilbragði sem þér þykkir, því at næri mundi nú lagt hafa áðr, hvárir sigrast hefði, en þér hefir nú orðit meir vitfátt en hitt, at þú mundir ekki vel vilja konunginum, ok engum skyldi öðrum hans kappa enst hafa þetta nema þér at kalla mik út nema konunginum, ok hvern annan skyldi ek drepit hafa, ok vill nú dragast til þess, sem verða vill, at engi ráð skuli duga. Ek segi þér at sönnu, at nú má ek mörgum hlutum minna lið veita konunginum en áðr þú kallaðir mik upp heðan."

Hjalti sagði: "Þat er ljóst, at mér er vandast við þik ok Hrólf konung, en þó er vant ór at ráða, þá svá fellr."

Böðvarr bjarki ruddist nú um fast ok hjó á tvær hendr ok hugsaði nú ekki annat en vinna sem mest, áðr hann felli, ok fellr nú hverr um þveran annan fyrir honum, ok blóðugar hefir hann báðar sínar axlir ok hlóð valköstum á alla vega í kringum sik. Lét hann líkt sem hann væri óðr. En svá margan mann sem hann drepr ok fleiri aðrir Hrólfs kappar af liði þeira Hjörvarðar ok Skuldar, eru þau ódæmi at, at aldri þverrar lið þeira at heldr, ok er sem þeir hafist ekki at, ok aldri þykkjast þeir hafa komit í slík undr.

Böðvarr mælti: "Drjúgt er liðit Skuldar, ok grunar mik nú, at þeir dauðu sveimi hér ok rísi upp aptr ok berjist í móti oss, ok mun þat verða torsótt at berjast við drauga, ok svá margr leggr sem hér er klofinn ok skjöldr rifinn, hjálmr ok brynja í smátt sundr höggvinn ok margr höfðingi í sundr bolaðr, þá eru þeir nú grimmastir inir dauðu viðreignar, ok ekki höfum vér mátt við þessu, enda hvar er sá kappi Hrólfs konungs, sem mér frýði mest hugar ok mik kvaddi optast útgöngu, áðr en ek svaraði honum, ok eigi sé ek hann nú, ok em ek þó eigi vanr at hallmæla mönnum?"

Þá sagði Hjalti: "Þú segir satt, eigi ertu hallmælasamr. Hér stendr sá, sem Hjalti heitir, ok hefi ek nú nokkut verkaefni fyrir höndum, ok er eigi alllangt í millum okkar, ok þarf ek við góðra drengja, því at af mér eru höggnar allar hlífar, fóstbróðir, ok þykkist ek þó allákaft vega, ok get ek nú eigi hefnt allra minna högga, en eigi skal nú við hlífast, ef vér skulum í Valhöll gista í kveld, ok víst höfum vér aldri hitt slík undr fyrir sem hér eru nú, ok hefir oss lengi fyrir boðat þessum tíðendum, sem nú eru fram komin."

Böðvarr bjarki mælti: "Nem, hvat ek segi: Ek hefi barist í tólf flokkorrostum ok jafnan verit kallaðr fullhugi ok hliðat fyrir engum berserk. Ek hvatta Hrólf konung at sækja heim Aðils konung, ok mættum vér þar nokkurum brögðum, ok var þat lítils vert hjá þessum ófagnaði, en nú er svá lagt til míns hjarta, at mér er ekki jafnglatt at vega sem áðr. Ek mætta Hjörvarði konungi áðan í fyrri hríðinni, svá at okkar fund bar saman, ok kastaði hvárrgi okkar löstum á aðra. Áttum vit vápnaviðskipti um stund. Sendi hann mér lag, hvar ek kennda heljarför, en ek hjó af honum hönd ok fót, ok kom annat höggit á öxl honum, ok klauf ek svá ofan með síðunni ok með hryggnum, en svá brá hann sér við, at hann andvarpaði eigi ok svá sem hann sofnaði um stund, en ek hugða hann dauðan, ok fáir munu slíkir finnast, ok eigi barðist hann síðr ódjarfligar en áðr, ok aldri kann ek at segja, hvat hann eflir. Hér er nú margt manna saman komit á móti oss ríkra ok ótíginna, er ór öllum áttum at drífr, svá at eigi má rönd við reisa, en Óðin kann ek ekki at kenna hér enn. Mér er þó mesti grunr á, at hann muni hér sveima í móti oss, herjans sonrinn inn fúli ok inn ótrúi, ok ef nokkurr kynni mér til hans at segja, skylda ek kreista hann sem annan versta ok minnsta mýsling, ok þat illa eitrkvikindi skyldi verða svívirðiliga leikit, ef ek mætti hann höndum taka, ok hverjum mundi vera meiri heipt í hug, ef hann sæi sinn lánardrottin svá út leikinn sem vér sjáum nú?"

Hjalti mælti: "Ekki er forlögin hægt at beygja né á móti náttúrunni at standa," ok hættu þeir svá sínu tali.