Gautr ch. 4

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Herþjófr Hörðalands konungr fór með her at Haraldi konungi um nótt á óvart ok drap hann í tryggðum, en tók í gísling Víkar, son hans. Herþjófr konungr lagði undir sik ríki þat allt, er átt hafði Haraldr konungr, ok tók margra ríkra manna sonu með valdi ok í gísling, en tók skatta af öllu ríki.

Grani hét einn ríkr maðr í liði Herþjófs konungs. Hann var kallaðr Hrosshárs-Grani. Hann bjó í ey þeiri á Hörðalandi, er Fenhring heitir, á þeim bæ, er á Aski heitir. Hann tók at herfangi Starkað Stórvirksson ok flutti heim í Fenhring. Þá var Starkaðr þrévetr. Hann var níu vetr i Fenhring með Hrosshárs-Grana. Svá segir Starkaðr:

"Þá er Herþjófr


Harald um vélti,


sér ójafnan


sveik í tryggðum,


Egða dróttin


öndu rænti,


en hans sonunm


haftbönd sneri.

Þrévetran mik


þaðan of flutti


Hrosshárs-Grani


til Hörðalands;


nam ek á Aski


upp at vaxa,


sák-at niðja


á níu vetrum."

Herþjófr konungr var hermaðr mikill ok var löngum í hernaði, ok var þá mjök herskátt í ríki hans. Hann lét hlaða vita á fjöllum ok setti menn til at gæta ok skjóta upp vitum, ef ófriðr kæmi. Víkarr gætti vitanna á Fenhring við þriðja mann, ok skyldi þann vita fyrst upp kynda, ef herr væri. sénn, en síðan hvern at öðrum.

En er Víkarr hafði skamma stund vitans gætt, gekk hann einn morgin á Ask út ok fann Starkað, fóstbróður sinn, Stórvirksson. Hann var furðuliga mikill. Hann var hímaldi ok kolbítr ok lá í fleti við eld. Þá var hann tólf vetra gamall. Víkarr reisti hann upp ór fletinu ok fekk honum vápn ok klæði ok mældi vöxt hans, því at honum þótti hann undarliga mikit vaxit hafa, síðan hann kom á Ask. Fengu þeir Víkarr sér skip ok fóru í brutt þaðan. Svá segir Starkaðr:

"Afl gat ek ærit,


uxu tjálgur,


langir leggir


ok ljótt höfuð,


en hímaldi


af hagli sat,


fás forvitinn,


í fleti niðri.

Uns Víkarr kom


frá vita innan,


gísli Herþjófs,


gekk inn í sal;


hann kenndi mik,


hann kvaddi mik


upp at standa


ok andsvara.

Hann mældi mik


mundum ok spönnum,


alla arma


til úlfliða,


vaxit hári


á höku niðri."

Hér segir Starkaðr frá því, at hann hafði þá skegg, er hann var tólf vetra. Síðan reis Starkaðr upp, ok fekk Víkarr honum vápn ok klæði, ok fóru síðan til skips. Eftir þetta safnaði Víkarr liði, ok urðu þeir saman tólf. Þeir váru allir kappar ok hólmgöngumenn. Svá segir Starkaðr:

"Þá safnaði


Sörkvi ok Gretti


Haralds arfþegi,


Hildigrimi,


Erp ok Úlfi,


Áni ok Skúmu,


Hróa ok Hrotta


Herbrands syni.

Styr ok Steineþóri


frá Staði norðan;


þar var inn gamli


Gunnólfr blesi;


þá várum vér


þrettán saman;


fær varliga


fríðri drengi."

Siðan for Víkarr konungr með lið sitt á fund Herþjófs konungs. En er konungr spurði ófrið þenna, þá lét hann lið sitt til búast. Herþjófr konungr átti mikinn húsabæ, ok var þar gott vígi, svá at þat var náliga kastali eða borg. Þar var fyrir sjautigi vígra manna ok ótalit allr verkalýðr ok þjónustumenn. En þegar er víkingar kómu at, gerðu þeir svá harða atgöngu, at þeir hristu grindr ok hurðir ok hjuggu á gættina, svá at frá gengu lokur ok slagbrandar, er innan váru fyrir hliðunum, en konungsmenn hrukku frá, ok náðu víkingar inngöngu. Tókst þar þá bardagi mikill. Svá segir Starkaðr:

"Svá kómum vér


til konungs garða,


hristum grindr,


hjuggum gætti;


brutum borglokur,


brugðum sverðum,


þar er sjau tigir


seggir stóðu


kostum góðir


fyr konungi;


þó var um aukit


öllum þrælum,


verkalýðum


ok vatndrögum."

Herþjófr konungr varðist lengi með liði sínu, þvi at hann hafði marga frækna menn, en með því að Víkarr hafði valit lið með sér ok ágæta kappa, þá varð rýrt fyrir þeim lið Herþjófs konungs. Víkarr var jafnan framast sinna manna. Svá segir Starkaðr:

"Var Víkari


vant at fylgja


því at frekstr ok fyrstr


í flokki stóð;


hjuggum hjálma


með höfuðgnípum,


brynjur sneiddum


ok brutum skjöldu."

Starkaðr sótti hart fram með Víkari á hendr Herþjófi konungi, ok þeir veittu honum bana. Allir kappar Víkars sottu hart fram. Fellu þar margir menn, en sumir váru særðir. Svá segir Starkaðr:

"Var Víkari


vegs um auðit,


en Herþjófi


heiftir goldnar,


særðum seggi,


en suma drápum,


stóðk-at ek fjarri,


þá er fell konungr."

Þar fekk Víkarr sigr, en Herþjófr konungr fell, svá sem áðr er sagt, ok þrír tigir manna með honum, en margir sárir til ólifís, en engir fellu af Víkars mönnum. Eftir þat tók Víkarr skip þau öll, er Herþjófr konungr hafði átt, ok allt lið, þat er hann fekk, fór síðan austr með landi með allt lið, þat er honum vildi fylgja, Ok er hann kom á Agðir, kómu til hans þeir, er verit höfðu vinir föður hans. Varð hann þá brátt fjölmennr. Var hann þá til konungs tekinn yfir Agðir allar ok Jaðar, ok hann lagði undir sik Hörðaland ok Harðangr ok allt ríki þat, er Herþjófr konungr hafði átt.

Víkarr konungr gerðist brátt ríkr ok inn mesti hermaðr. Hann var hvert sumar í hernaði. Víkarr konungr fór með her sinn í Vík austr ok gekk á land austan fjarðar ok herjaði upp á Gautland ok vann þar mikit hervirki. En er hann kom upp í Væni, þá kom þar á móti honum konungr sá, er Sísarr hét. Hann var austan ór Kænugarði. Hann var kappi mikill ok hafði lið mikit. Þeir Víkarr konungr ok Sísarr áttu þar bardaga harðan, ok gekk Sísarr hart fram ok drap margt manna af liði Víkars konungs. Þar var Starkaðr með Víkari konungi.Hann gekk fram móti Sísari, ok áttust þeir lengi við vápnaskipti, ok þurfti hvárrgi öðrum at frýja stórra högga. Sísarr hjó af Starkaði skjöldinn ok veitti honum tvau sár í höfði mikil með sverði ok í sundr viðbeinit. Starkaðr fekk ok sár fyrir ofan mjöðmina a síðunni. Svá segir Starkaðr:

"Vart þú eigi


með Víkari


austr í Væni


árdag snemma,


þá er sóttum vér


Sísar á velli,


þat var þrekvirki


þokks megnara.


Mik lét sverði hann


sáru höggvinn


skarpeggjuðu


skjöld í gegnum,


hjálm af höfði,


en haus skorat


ok kinnkjálka


klofinn í jaxla;


en it vinstra


viðbein lamit."

Starkaðr fekk ok holsár á annarri síðunni af atgeiri þeim, er Sísarr vó með. Svá segir Starkaðr:

"Ok á síðu


sverði beitti


mér öflugr


fyrir mjöðm ofan,


en í aðra


atgeir lagði


köldum broddi,


svát á kafi yddi;


þau sér merki


á mér gróin."

Starkaðr hjó Sísar með sverði ok sneið svá um þvera síðu honum ok veitti honum mikit sár á fæti fyrir neðan kné, ok at lyktum hjó hann af honum annan fótinn í ökkla, ok þá fell Sísarr konungr. Svá segir Starkaðr:

"Sneidda ek honum


síðu aðra


bitrum brandi


um búk þveran;


svá ek af heiftum


hjörvi beittak,


at alls megins


áðr kostaðak."

Í bardaga þeim varð mannfall mikit, ok fekk Víkarr konungr sigr, en Kænir lögðu á flótta, þeir er eftir lifðu. Eftir sigr þenna fór Víkarr konungr heim í ríki sitt.