Gísl ch. [Alt.]

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Þorbjörn hét maður og var kallaður selagnúpur. Hann bjó í Tálknafirði að Kvígandafelli. Þórdís hét kona hans en Ásgerður dóttir þeirra. Þeirrar konu bað Þorkell Súrsson og fékk hennar. Gísli bróðir hans bað Auðar systur Vésteins og fékk hana. Þeir búa nú báðir samt í Haukadal og skiptu ekki fé með sér að heldur þótt þeir væru kvongaðir. Eitt vor er það sagt að Þorkell í Alviðru átti för suður til Þórsnessþings og fylgdu þeir honum Súrssynir, Gísli og Þorkell. Í Þórsnesi bjó þá Þorsteinn þorskabítur, sonur Þórólfs Mostrarskeggja. Þorgrímur hét son Þorsteins en annar Börkur digri. Þórdís hét dóttir hans. Kona Þorsteins er nefnd Þóra, dóttir Ólafs feilans, sonar Þórðar gellis. Þorkell lauk málum sínum á þinginu. Þorsteinn þorskabítur bauð Þorkeli heim og þeim Súrssonum og gaf þeim góðar gjafir. Og áður þeir skildu bjóða þeir heim sonum Þorsteins vestur þangað annað vor til þings þeirra Dýrfirðinga. Líða nú þau misseri og er allt tíðindalaust. Kemur nú annað vor og fara þeir heiman Þorsteinssynir Þorgrímur og Börkur og eru sextán saman. Koma þeir nú vestur til Valseyrarþings og hittast þeir þar og Súrssynir og bjóða þeir heim með sér sonum Þorsteins af þinginu en áður höfðu þeir verið að heimboði Þorkels í Alviðru. Fara þeir nú heim með Súrssonum og þiggja veislu. Þorgrími líst væn Þórdís systir þeirra bræðra og hefur uppi orð sín og biður hennar og því næst var hún föstnuð Þorgrími og var þegar að boði setið og fylgdi henni heiman Sæból er þeir bræður höfðu áður búið á. En þeir Gísli og Þorkell fara á Hól og búast þar fyrir. En Þorgrímur réðst þá vestur þangað og býr hann á Sæbóli. En Börkur bróðir hans réð fyrir í Þórsnesi þá er Þorsteinn var andaður, faðir þeirra. Voru með honum systursynir hans, Saka-Steinn og Þóroddur. Nú búa þeir í nágrenni, mágar í Haukadal, og er með þeim gott vinfengi. Þeir Þorkell og Gísli húsa vel bæ sinn á Hóli svo að þar er brátt ekki minni bær en á Sæbóli. Þar liggja saman garðar og er vinfengi þeirra gott að svo búnu. Þorgrímur hafði goðorð og er þeim bræðrum að honum afli mikill. Nú fara þeir um vorið til vorþings fjórir tigir manna og voru allir í litklæðum. Þar var Vésteinn mágur Gísla og allir þeir Súrdælir. Gestur Oddleifsson var og þar kominn til þings og var hann í búð með Þorkeli auðga úr Alviðru. Þeir sitja við drykkju, Haukdælir, en aðrir eru að dómum því að sóknarþing var. Þá kemur inn í búð þeirra Haukdæla gassi mikill er Arnór hét og mælti: «Allmikið er um yður Haukdæli er þér gáið einkis nema drekka en þér gangið eigi til dóma er þingmenn yðrir eiga málum að skipta og þykir svo öllum þó eg kveði upp.» Þá mælti Gísli: «Göngum til dóma sem snarast. Kann vera að þetta tali fleiri.» Þeir ganga nú til dóma og spyr Þorgrímur ef nokkurir væru þeir þar er þyrftu þeirra liðveislu «og skal ekki eftir liggja það er vér megum að veita vorum mönnum og skulu þeir hvergi bera skerðan hlut meðan vér erum uppi.» Þá mælti Þorkell auðgi: «Lítils eru mál þessi verð er vér eigum við að skiptast en vér munum yður til segja þegar vér þurfum yðra liðveislu.» Nú finnast mönnum orð um lið þeirra hve skrautlegt var og um málsemd Þorgríms og um skörungskap hans. Og er menn koma heim til búða þá mælti Þorkell við Gest hinn spaka: «Hve lengi ætlar þú að kapp þeirra Haukdæla eða yfirgangur muni vera svo mikill?» Gestur mælti: «Eigi munu þeir allir samþykkir hið þriðja vor héðan er þar eru nú.» En Arnór var hjá þessu og hljóp þegar í búð þeirra Haukdæla og hermir þessi orð er þeir Gestur höfðu við talast. Gísli segir: «Hér mun hann mælt mál hafa og vörumst vér að eigi verði svo þetta því að Gestur er sannspár um marga hluti og sé eg ráð til þessa að vér megum vel gera við þessu.» «Hvert er það?» segir Þorgrímur. «Vér skulum binda þetta meirum fastmælum en áður. Vér skulum sverjast í fóstbræðralag.» Þeim sýndist þetta ráðlegt og ganga síðan út úr búðinni á eyraroddann og ristu þar upp jarðarmen svo að báðir endar voru fastir í jörðunni og settu þar undir málaspjót það er maður mátti taka hendi til fals. Þar skyldu þeir nú undir ganga, Þorgrímur, Gísli, Þorkell, Vésteinn. Og nú vökva þeir sér blóð og láta renna saman dreyra sinn og moldu þeirri er upp var skorið jarðarmenið í miðju og hræra allt saman. En síðan féllu þeir allir á kné og sverja að hver skal annars hefna sem hver bróðir annars væri og nefndu öll goð í vitni. Og nú er þeir takast í hendur allir þá mælti Þorgrímur: «Ærinn vanda hef eg þótt eg geri þetta við Þorkel og Gísla mága mína en við Véstein skyldir mig ekki til að binda svo mikinn vanda» og hnykkir að sér hendinni. «Svo munu þá fleiri gera,» segir Gísli og hnykkir sinni hendi «skal eg við engan þann binda vanda er eigi vill við Véstein mág minn.» Þykir mönnum nú mikils um vert spámæli Gests. Þá mælti Gísli við Þorkel: «Nú fór sem mig varði og mun þeim nú þetta til nokkurs koma um þetta.» Nú fara menn heim af þinginu og er allt kyrrt og tíðindalaust. Þá kemur skip af hafi það sumar í Dýrafjörð og áttu bræður tveir norrænir. Hét annar Þórir en annar Þórarinn og voru víkverskir menn. Þess er við getið að Þorgrímur ríður til skips og kaupir af stýrimönnum fjögur hundruð viðar og gefur sumt verðið þegar í hönd en sumt á frest. Setja þeir nú upp skip sitt, Austmennirnir, í Sandaós og taka sér vist. Oddur er maður nefndur og var Örlygsson. Hann bjó á Eyri í Skutulsfirði. Hann tók við stýrimönnum báðum til vistar. Nú sendir Þorgrímur Þórodd son sinn að færa innan viðinn og bað hann telja og vita við hverju hann tæki. Hann kemur nú inn til skipsins og þykir honum nokkuð annan veg um kaupið en Þorgrímur hafði honum sagt. Vilja nú Austmennirnir ekki það halda er þeir höfðu við keypst í fyrstu og mælti Þóroddur illa til Austmannanna. En þeir stóðust það ekki og vinna á honum og vega hann þar. Austmennirnir fara frá skipinu eftir þetta og fá sér hesta og ætla til vistar sinnar í Skutilsfjörð. Þeir fara dag þann allan og um nóttina þar til er þeir koma í dal þann er gengur af Skutilsfirði og hafa þar dagverð sinn og fara síðan leið sína. Þorgrímur spyr nú tíðindi þessi, að sonur hans er veginn en ógreitt um viðuna. Býst hann nú heiman og lætur flytja sig yfir fjörðinn. Hann fer nú eftir Austmönnum einn saman og kemur að þeim þar sem þeir lágu og sváfu á áfanga. Hann vekur Þórarin og stingur á honum spjótskafti sínu. Hann hleypur upp og vill taka sverð sitt því að hann kennir Þorgrím en Þorgrímur leggur þá spjótinu í gegnum hann. Nú vaknar Þórir og vill hefna hans en Þorgrímur leggur hann og spjóti til bana. Og heitir þar Dögurðardalur er þeir átu dagverð en þar Austmannafall er þeir létust. Nú fer Þorgrímur heim og verður hann af verki þessu frægur, situr í búi sínu um veturinn. En um vorið búa þeir mágar skip það er Austmenn höfðu átt til utanferðar, Þorgrímur og Þorkell, og kasta á sinni eigu og ætla utan að fara. Austmenn þessir höfðu verið óeirðarmenn miklir í Noregi og áttu þar óvært. Eftir þetta láta þeir í haf og þetta sumar hið sama fer Gísli utan og Vésteinn mágur hans í Skeljavík á Steingrímsfirði og láta hvorirtveggju í haf. En Önundur úr Meðaldal réð fyrir búi þeirra bræðra, Gísla og Þorkels, en Saka-Steinn fyrir búi þeirra Þorgríms með Þórdísi konu hans á Sæbóli. Hann var náfrændi Þorgríms. Í þenna tíma réð fyrir Noregi Haraldur gráfeldur. Þorgrímur og Þorkell komu að norður í Þrándheim og hittu þar konunginn, gengu fyrir hann og kvöddu hann en hann tók þeim vel. Gerðust þeir honum handgengnir. Varð þeim gott til fjár og virðingar. Þeir Gísli voru úti meir en hundrað dægra og sigldu um veturnáttaskeið að Hörðalandi í miklu fjúki og ofviðri á náttarþeli og brutu þeir skipið í spón en héldu fé sínu og mönnum. Maður hét Skegg-Bjálfi. Hann átti skip í förum og ætlaði til Danmerkur. Þeir Gísli föluðu hálft skip að honum. En hann kveðst spurt hafa að þeir voru góðir drengir og gaf hann þeim skipið hálft og launa þeir þegar meir en fullu í fjárhlutum. Þeir héldu nú suður til Danmerkur og í þann kaupstað er í Vébjörgum heitir. Þar voru þeir um veturinn með þeim manni er Sigurhaddur hét. Voru þeir þar þrír saman félagar, Gísli og Vésteinn og Bjálfi, og var vingott með þeim og mikið gjafavíxl. Í þenna tíma var kristni komin í Danmörk og létu þeir Gísli félagar prímsignast því að það var í þann tíma mikill siðvani þeirra manna er í kaupferðum voru og voru þeir þá í öllu samneyti með kristnum mönnum. Um vorið snemma bjó Bjálfi skip sitt til Íslands. Sigurður hét maður norrænn. Hann var félagi Vésteins og var þá vestur í Englandi. Hann sendi þá orð Vésteini og kveðst vilja skilja félag við hann og þóttist eigi þurfa fjár hans lengur. Nú biður Vésteinn Gísla leyfis að fara að hitta hann «því að eg á þar fjár að vitja.» «Því skaltu þá heita mér,» segir Gísli, «að þú farir aldrei síðan af landi ef þú kemur nú aftur heill nema eg leyfi þér.» Og þessu játar hann. Gísli rís upp snemma um morguninn og gengur til smiðju. Hann var manna hagastur og gervastur að sér um alla hluti. Gísli smíðar silfurpening er stóð eyri. Hann hnitar saman peninginn og voru í tuttugu naddar. Hann var í tveim hlutum og voru tíu naddar í hverjum hlut og þótti sem heill væri þá er saman var lagður og mátti þó taka sundur í tvo hluti. Gísli tekur nú í sundur peninginn og selur annan hlutinn í hendur Vésteini en hann sjálfur hefir annan, biður þá þetta hafa til jartegna ef nokkuð gerist það í er þeim þykir máli skipta «og skulum við þá að eins sendast í milli,» segir Gísli, «ef líf annars hvors liggur við. Og segir mér svo hugur um að við munum þess við þurfa að sendast í milli þótt við finnumst eigi sjálfir.» Eftir þetta skiljast þeir og fer Vésteinn til Englands en þeir Gísli og Bjálfi til Noregs. En um sumarið fóru þeir út til Íslands og hafði orðið gott til fjár og virðingar og skildu þeir vel sitt félag. Kaupir Bjálfi nú hálft skipið að Gísla. Fer Gísli vestur til bús síns í Dýrafjörð við tólfta mann. Þetta sama vor bjuggu þeir skip sitt, Þorkell og Þorgrímur, og komu út það sumar í Dýrafjörð og sigldu þann sama dag í Haukadalsós sem Gísli hafði áður inn siglt á byrðingi sínum. Hittust þeir bræður Þorkell og Gísli og verður þar fagnafundur mikill. Fara nú hvorirtveggju heim til sinna eigna. Þorkell Súrsson var skartsmaður mikill og ofláti og vann ekki fyrir búi þeirra bræðra en Gísli vann nótt með degi. Það var einn góðan þerridag að Gísli lætur vinna alla menn heyverk nema Þorkel bróður sinn. Hann var einn karla heima og hafði hann lagst niður í eldaskála eftir dagverð og sofnað. Eldhúsið var tírætt að lengd en fimm faðma breitt. Utan og sunnan undir eldhúsinu stóð dyngja þeirra Auðar og Ásgerðar og sátu þær þar og saumuðu. Þorkell gengur þá þangað og leggst niður úti hjá dyngjunni. Ásgerður tók til orða: «Veittu mér Auður,» segir hún,» og sníð skyrtu Þorkeli bónda mínum.» Auður mælti: «Það kann eg eigi betur en þú og mundir þú mig ekki þess biðja ef þú skyldir gera Vésteini bróður mínum.» «Eitt er það sér,» segir Ásgerður, «er tekur til Vésteins og svo mun mér þykja nokkura stund og meira ann eg honum en Þorkeli bónda mínum þótt við megum aldrei njótast.» Auður mælti: «Löngu vissi eg það hvað Þorkeli var um það og hve það fór og ræðum við ekki lengur um.» «Það þykir mér engi brigsl,» segir Ásgerður, «þótt mér þyki Vésteinn góður en heyrði eg hitt sagt að mjög oft fundust þið Þorgrímur áður þú varst gefin heiman.» Auður mælti: «Þar fylgdu öngvir mannlestir og tók eg öngan mann undir Gísla svo að þar fylgdi ósæmd og hættum þessu tali,» segir Auður. Og svo gera þær. Þorkell hefir nú heyrt hvert orð það er þær hafa mælt og tekur hann til orða: og gengur brott eftir það. Auður tekur til orða: «Oft hlýst illt af hjali kvenna og má þó vera hér hljótist í meira lagi illt af og leitum okkur nú ráðs.» Ásgerður mælti: «Hugsað hefi eg mér ráð sem duga mun.» «Hvert er það?» segir Auður. «Eg mun leggja hendur um háls Þorkeli bónda mínum þá er við komum í rekkju í kveld og láta sem blíðast og mun honum gangast hugur við það svo að hann mun fyrirgefa mér. Mun eg og segja honum að þetta er sú lygi að ekki gegnir þó við höfum þetta fleipað. En ef hann vill nokkuð á þessu halda þá seg mér annað ráð. Eða hvert ráð muntu taka?» segir Ásgerður. Auður mælti: «Skjótt mun eg þér það segja. Eg mun segja Gísla bónda mínum allt það sem eg á vant um að ráða hvort sem það er gott eða illt. Kann hann þá ráð fyrir því það mun mér best gegna.» Um kveldið kom Gísli heim af verknaði. Það var vandi Þorkels að hann þakkaði Gísla bróður sínum verkið en nú gerði hann ekki það og ekki orð mælti hann við Gísla. Þá gekk Gísli til Þorkels og mælti: «Er þér þungt bróðir er þú ert svo hljóður?» «Öngar eru sóttir á mér,» segir Þorkell, «en þó er þetta sótt verra.» Gísli spyr: «Hefi eg nokkuð þess gert bróðir að þér mislíki?» «Sá er engi hlutur,» segir Þorkell. «Vel þykir mér þá þegar,» segir Gísli, «því að það vildi eg síst að okkur skildi á. En þó vil eg gjarna vita hvað er veldur ógleði þinni.» Þorkell segir: «Þess muntu vís verða þó síðar sé.» Gengur Gísli nú á brott og fara menn í rekkjur um kveldið. Þorkell fór fyrstur í rekkju. En er Ásgerður kom til rekkjunnar þá tók Þorkell til orða: «Eigi ætla eg þér hér að rekkja í nótt,» segir hann. «Hvað er annað sæmilegra,» segir hún, «en eg rekki hjá bónda mínum? Eða hví hefir svo skjótt skipast hugur þinn? Eða hvað er til saka orðið?» segir hún. «Veistu sökina,» segir Þorkell, «enda veit eg og.» «Hvað þarf slíkt að tala?» segir hún, «og trú þú ekki á heimskutal vort kvenna því að jafnan rausum vér það,» segir hún, «þá er vér erum einar er lítill sannleikur fylgir. Er og þetta svo,» segir hún. Ásgerður leggur nú upp báðar hendur um háls honum og lætur hið blíðasta og biður hann ekki trúa slíku. Þorkell biður hana á brott fara. Ásgerður mælti: «Þá skal ekki lengi þrá til þess er þó skal ekki tjá en kosti geri eg þér tvo, að þú lát sem þetta sé ómælt er við höfum geipað og legg öngan trúnað á það sem ekki er satt. Hinn er annar að eg nefni mér votta nú þegar og segi skilið við þig. Tek eg þá upp það er mér sýnist. Má og vera,» segir hún, «að þá gefi þér til að segja um sannan skap en eg mun föður minn láta heimta út mund minn og heimanfylgju.» Þorkell þagnar og mælti er stund leið: «Það ræð eg að þú smjúgir undir þar hjá stokkinum í nótt.» Nú fer hún í rekkju og semja þau mál sín sem ekki sé í orðið. Auður kemur í rekkju hjá Gísla bónda sínum og segir honum ræðu þeirra Ásgerðar alla saman sem farið hafði og biður af sér reiði hans og biður hann nú gefa til góð ráð ef hann sæi nokkuð til «því að eg veit víst að Þorkell vill feigan Véstein bróður minn ef hann má ráða.» Gísli mælti: «Eigi sé eg hér ráð til þau er góð séu en eg mun ekki þig um þetta ávíta fyrir því að mæla verður nokkur skapamál.» Nú líða þau misseri af hendi og kemur að fardögum. Þorkell segir Gísla bróður sínum að hann vill fé öllu með þeim skipta og vill fara til búlags með Þorgrími mági sínum. Gísli mælti: «Saman er bræðra eign best að sjá bróðir og sé eg til aufúsuorð að við skiptum eigi.» Þorkell segir: «Fyrir löngu sá eg það að við erum ójafnt af því haldnir er þú vinnur nótt með degi fyrir búi okkru en eg kem til einkis.» Gísli mælti: «Vel uni eg við það og vil eg gjarna að kyrrt sé.» En engu kemur öðru við Þorkel en þeir skipti. «Skaltu hafa bólstað úr skipti og föðurleifð okkra,» segir Þorkell, «fyrir því er eg beiði skiptis en eg skal hafa lausafé.» «Reynt höfum við hvortveggja frændi,» segir Gísli, «að verið hefir fátt með okkur og hitt að mart hefir verið og hefir þá hvorumtveggja okkrum betur tekist er okkað samþykki var meira og breytum eigi um þetta bróðir,» segir Gísli, «er vel fer með okkur.» «Eigi þarf um að ræða,» segir Þorkell, «skipta skal fénu.» «Þá ger þú hvort er þú vilt,» segir Gísli, «að þú skipt eða kjós því að eg hirði eigi hvort eg geri.» «Þá vil eg að þú skiptir,» segir Þorkell. Nú skiptir Gísli fénu en Þorkell kýs meira lausafé til sín en Gísli hlaut land. Ómegð var á fénu. Það voru börn tvö. Hét sveinninn Geirmundur en mærin hét Guðríður. Þessi voru börn Ingjalds frænda þeirra. Guðríður fór með Gísla en Geirmundur með Þorkeli. Síðan fór Þorkell til Þorgríms mágs síns og býr við hann en Gísli býr eftir á Hólinum og saknar einkis í að nú sé þar verra bú en áður. Líður nú á sumarið og kemur að veturnóttum. Gísli býr veislu og býður þangað vinum sínum. Vill hann hafa vinaboð og fagna svo vinum sínum og vetri. Hann lét af blótum öllum síðan hann var í Vébjörgum með Sigurhaddi. Þorkötlum báðum bauð hann þangað og þeim mágum sínum Bjartmarssonum. Og þann dag er boðsmanna var von býr Gísli hús sín. Þá tók Auður húsfreyja til orða: «Nú þykir mér eins hlutar á vant.» «Hver er sá?» segir Gísli. Auður segir: «Þess eins að Vésteinn bróðir minn er eigi hér.» «Það er okkur eigi einn veg gefið,» segir Gísli. «Eg mundi gefa til mikið fé að hann væri eigi hér sem nú vænti eg.» Maður er nefndur Þorgrímur nef. Hann bjó á Nefsstöðum fyrir innan ána. Hann var fullur upp galdra og gerninga. Hann var og seiðskratti. Þessum manni buðu þeir Þorgrímur og Þorkell til sín og hafa þeir eigi minna boð en Gísli. Þorgrímur Freysgoði var maður vel hagur á járn. Fara þeir nú þrír saman, Þorgrímar tveir og Þorkell. Þá tekur Þorkell brotin af Grásíðu því að hann hafði þau hlotið úr skipti þeirra bræðra. Þorgrímur gerði þar úr spjót og var spjótið algert að kveldi og í hefti fært. Var spjótið mikið. Var skeftið langt að spjótinu. Og er þetta var tíðinda þá kemur Önundur úr Meðaldal og til Gísla og bregður honum á eintal einum saman og segir honum að Vésteinn mágur hans er út kominn og heim undir Hest til bús síns og það með að hans er þangað von um kveldið. Gísli kvaddi þá húskarla sína tvo, Hallvarð og Hávarð, og biður þá fara sendiför sína norður í Önundarfjörð «og hitta Véstein mág minn. Mér er sagt að hann sé heim kominn og skuluð þið honum bera kveðju mína og það með að hann sitji heima kyrr þar til er eg kem að sækja hann heim og eg vil ekki að hann komi til boðs þessa.» Gísli selur þeim í hendur skauta og þar í silfurpening hálfan til jartegna ef hann tryði eigi ellegar sögu þeirra. Nú fara þeir húskarlarnir og hafa skip úr Haukadal og róa til Lækjaróss, ganga þar á land og hitta bónda þann er Bersi hét en bær sá heitir á Bersastöðum er hann bjó. Honum sendi Gísli orð til þess að ljá þeim hesta tvo er hann átti er hétu Bandvettir. Þeir voru hestar skjótastir í fjörðunum. Hann léði hestana og stigu þeir á bak og riðu þar til er þeir komu á Mosvöllu, ríða síðan inn í fjörðinn. Í þenna tíma var Vésteinn heiman farinn og var kominn undir melinn á Mosvöllum og svo til Holts en húskarlar riðu hið efra og farast þeir svo hjá. Þorvarður hét bóndi er bjó í Holti. Húskarlar hans deildu um verk og hjuggust með ljám og særðust mjög. Þá kom Vésteinn til og sætti þá svo að hvorumtveggja líkaði vel. Síðan ríður hann út til Dýrafjarðar og Austmenn tveir með honum. En húskarlar koma undir Hest og frétta þar til ferða Vésteins að hann er heiman farinn. Snúa þeir nú aftur sem þeir mega skjótast og er þeir koma á Mosvöllu sjá þeir mannareið eftir miðjum dalnum og var þá leiti milli þeirra. Ríða þeir nú upp eftir dalnum og er þeir koma á Arnkelsbrekku sprungu báðir hestarnir en húskarlar renna þá af fram og kalla. Það heyra þeir Vésteinn. Voru þeir þá komnir á Gemludalsheiði. Nú bíða þeir Vésteinn þar til er hinir koma eftir. En er þeir hittast bera húskarlar upp erindi sín og sýna honum nú jartegnir. Hann tekur þá annan peningshlutinn úr púsi sínum og leggur saman hlutina og roðnar á að sjá. «Satt eitt segið þið,» kvað hann, «og mundi eg aftur hafa horfið ef þið hefðuð mig fyrr fundið en nú falla vötn öll til Dýrafjarðar og mun eg nú þangað ríða því að eg er fús að hitta mág minn og systur. Hefir mjög langt orðið funda í milli. En Austmenn skulu aftur hverfa. Þið skuluð hafa leið hina skemmstu er þið eruð í göngu og segið Gísla og systur minni þangaðkomu mína. Ætla eg þar að koma að heilum mér.» Nú fara þeir yfir fjörð og koma á Hól og segja Gísla allt sem farið hafði um ferð þeirra og að Vésteins er þangað von. Gísli mælti: «Svo verður þá að vera.» Vésteinn ríður nú hið innra um Dýrafjörð en húskarlar höfðu skip sem fyrr var sagt og urðu þeir miklu skjótari. Vésteinn kemur til Lúku frændkonu sinnar í Lambadal. Það er innarla í firðinum. Hún lét flytja hann yfir fjörð og mælti hún við hann: «Vertu var um þig frændi, þurfa muntu þess.» Hann kvað vel mundu til duga. Síðan var hann fluttur til Þingeyrar. Þar bjó sá maður er Þórhallur hét. Vésteinn gekk þar til húss og ljær hann honum hest. Vésteinn hafði allt söðulreiði sitt og reið við hrynjandi. Hann hafði og sitt söðulklæði. Þórhallur fylgir honum til Sandaóss og biður að fylgja honum allt til Gísla. Vésteinn kvað þess eigi þurfa. Þórhallur mælti: «Mart hefir síðan skipast í Haukadal er þú varst þar næst og vertu var um þig.» Skiljast þeir nú við þetta. Vésteinn ríður nú þar til er hann kemur í Haukadal og er á heiðviðri mikið og tunglskin. En það varð tíðinda á Sæbóli um kveldið að Þorgríms, þá er hann ríður þar um tún, að þau bundu inn naut, Geirmundur frændsveinn Gísla og Þorkels er fyrr var getið, og með honum kona sú er Rannveig hét. Básar hún nautum en hann rekur að henni. Og er þau eru að þessu verki ríður Vésteinn þar um tún og hittir Geirmundur hann. Geirmundur mælti: «Kom þú eigi hér á Sæból. Far til Gísla og ver var um þig.» Rannveig gekk í þessu út úr fjósinu og hyggur að manninum og þykist kenna því að hún hafði jafnan séð Véstein. Og er þau höfðu nautin inn bundið þá þrættu þau um þetta hver maðurinn hefir verið og ganga við það heim. Þeir Þorgrímur og Þorkell sitja við eld er þau koma inn og spyr Þorgrímur ef þau hefðu nokkuð manna hitt og um hvað þau þrættu. Rannveig mælti: «Eg þóttist kenna að Vésteinn reið hér um tún og var í blárri kápu og hafði spjót mikið í hendi og rekið við hrynjandi.» Þorgrímur mælti: «Hvað segir Geirmundur til?» «Ógerla sá eg,» segir hann, «en það hugði eg að væri húskarl Önundar úr Meðaldal og væri í kápu Gísla en riði hesti Önundar bónda og hefði í hendi fiskastöng og aurriðanet á stöngunum.» «Nú mun ljúga annað tveggja,» segir Þorgrímur. «Far nú á Hól Rannveig og vit hvað þar er komið manna.» Hún fór nú og kom til dura. Þá var Gísli í durum úti og heilsaði henni og bauð henni þar að vera en hún kveðst heim skyldu. «Hvað er að erindum?» segir hann. «Eg vildi hitta Guðríði mey,» segir hún. Gísli kallar á hana og varð ekki að erindum er hún kom út. Rannveig mælti þá við Gísla: «Hvar er Auður húsfreyja?» «Hér er hún,» segir Gísli, «inni í dyrunum. Hittu Rannveigu Auður,» segir hann. Auður gekk út og hittir Rannveigu og spyr hvað hún vill en hún kveður vera smá erindi og komst ekki upp. Gísli bað hana gera annaðhvort vera þar eða fara heim ella «því að nú er svo komið kveld að þú þarft ekki að fara síðar ein saman þótt leið sé skömm.» Hún fór nú heim og var hálfu heimskari en áður. Kunni hún engi tíðindi að segja né mannakomur. Um morguninn eftir lét Vésteinn bera að sér töskur er varningur hans var og hann hafði þeim Hallvarði fengið í hendur með að fara. Vésteinn tók þar úr refil sextugan og höfuðdúk tvítugan og ofið í glit af gulli í þrem stöðum. Hann tók og þar úr upp munnlaugar tvær, fáðar af gulli. Þessa gripi bar hann fram og gaf systur sinni höfuðdúkinn en þeim Gísla og Þorkeli munnlaugarnar og refilinn ef Þorkell vildi þiggja. Síðan gengur Gísli ofan á Sæból og Þorkatlar tveir með honum að hitta Þorkel bróður sinn. Segir Gísli nú að Vésteinn er þar kominn til hans og sýnir hann Þorkeli gripina og segir að þeim eru gefnir báðum gripirnir og bað hann við taka. Þorkell segir: «Þess ertu verður að þú hafir einn alla og vil eg eigi þiggja. Eru og eigi launin sýnni en svo af minni hendi.» Fer Gísli nú heim og vill Þorkell eigi þiggja gripina. Það verður til frásagnar að boðinu á Hóli að Gísli lætur illa í svefni tvær nætur í samt. Hann vill eigi segja hvað hann dreymdi og síðan fara menn í rekkjur hið þriðja kveld. En er menn höfðu sofið svefn kemur bylur á hurð og svo mikill að þegar tekur af skálanum þakið öðrum megin og hver að öðrum þar til er allt er þakið af húsinu. Vatnfall fylgdi hér og svo mikið úr lofti að það var ekki með minnum fádæmum. Gísli sprettur upp og heitir á menn sína og biður þá duga sem best. Þræll sá var með Gísla er hét Þórður hinn huglausi. Hann var mikill maður vexti, nær því sem Gísli. Gísli fer nú og fólkið til heyja sinna og vill duga þeim að. Vésteinn býðst að fara með þeim en Gísli vill það eigi. Þrællinn Þórður liggur og inni því að hann þorði eigi út að ganga í fárviðri slíku sem var. Og nú er mest drjúpa húsin þá snúa þau rekkjum sínum, Vésteinn og Auður, og horfa þá um endilangt setið. En allir menn voru þá farnir úr eldaskálanum nema þau Vésteinn, Auður og Þórður þræll. Og litlu fyrir lýsing er gengið inn í eldaskálann og þar gagnvart er Vésteinn hvílir og er hann þá vaknaður og er þegar lagt á honum spjóti fyrir bringspöluna og þegar í gegnum hann. Vésteinn mælti þetta við er hann fékk lagið: «Við hneit þarna,» segir hann og spratt upp við er hann fékk lagið. Féll hann þegar fram á gólfið og var þegar dauður sem líklegt var. Þar næst gekk maðurinn út en Auður vaknar við þetta og sér hvers efni í eru. Nú kemur að Þórður hinn huglausi og mælti hún við hann að hann skyldi taka vopnið úr undinni. En það var þá mælt að þeim manni væri skylt að hefna þess er veginn var er vopnið tæki í brott úr undinni. Og voru það þá kölluð launvíg en eigi morð ef þannig var gert. En Þórður var svo líkblauður að hann þorði hvergi nær að að koma þegar hann vissi hversu háttað er. Þá kom Gísli inn og mælti við þrælinn að hann láti vera kyrrt. Gekk Gísli þá til og tók í brott spjótið og kastaði í örk eina, alblóðgu, og lét öngan mann sjá. Hann settist síðan niður á stokk og lét búa um líkið sem þá var siður til og þykir Gísla allmikill skaði að honum og svo fleirum öðrum. Þá sendi Gísli Guðríði fóstru sína til Þorgríms á Sæból og kveðst henni best til trúa og skyldi hún vita hvað menn hefðust þar að «og seg mér sem glögglegast frá háttum manna eða athæfi.» Eftir það fer hún á Sæból. Þeir voru þá upp risnir er hún kom þar og sitja þeir með vopnum sínum. Þar voru Þorgrímar tveir og Þorkell. Þeir spyrja hana tíðinda en hún segir víg Vésteins eða morð. «Tíðindi mundu oss það þótt hafa,» segir Þorkell. Þorgrímur mælti: «Til þess erum vér skyldir að gera virðulega útför Vésteins og koma til að heygja hann. Vér munum þar koma í dag.» Eftir það fer hún heim og segir að Þorgrímur goði sat við hjálm og sverð og öllum herbúnaði er hún kom inn en Þorgrímur nef hafði bolexi í hendi. Þorkell hafði sverð í hendi og brugðið til miðs og allir menn voru þar á fótum er hún kom. Eftir þetta býst Gísli að heygja Véstein mág sinn með allt heimalið sitt og ætlar að heygja hann í sandmel þeim er inn horfir að seftjörninni fyrir neðan Sæból. Og er þeir voru á leið komnir með líkið fara þeir Þorgrímur við marga menn til fundar við þá. Og er þeir hafa gert hauginn gengur Þorgrímur goði að Gísla og mælti: «Það er nú siður mágur,» segir hann, «að binda helskó að fótum mönnum áður í haug eru lagðir»- því að það var þá mælt að þeir skyldu til Heljar fara þá er hann væri dauður. Er það því mælt að maður þyki til Heljar búast sá er sig klæðir mjög þá er hann gengur út eða klæðir sig lengi- «nú mun eg þetta gera við Véstein,» segir Þorgrímur, «að binda helskóna á fætur honum.» En er hann hafði því verki lokið þá mælti Þorgrímur: «Eigi kann eg helskó að binda ef þessir losna.» Nú setjast þeir niður á grundina og talast við fyrir utan hauginn er þeir höfðu lokið verkinu. Gísli fréttir eftir ef nokkur þættist vita hver þetta verk hefði unnið og láta allir ólíklega við því að þar viti nokkuð til hver þenna glæp hefir gert. Þá mælti Þorkell við Gísla bróður sinn: «Hversu berst Auður af um bróðurdauðann? Hvort grætur hún nokkuð?» Auður hafði ekki farið með líkinu. Gísli segir: «Vita muntu þykjast það. Hún berst af vel en þykir þó mikið. Draum dreymdi mig í nótt,» segir Gísli, «og svo hina fyrri nótt en eigi vil eg á kveða hver verkið hefir unnið en á sama hæfi eg um draumana.» «Hvað dreymdi þig?» segir Þorkell. «Það dreymdi mig,» segir Gísli, «hina fyrri nótt að af bæ einum hrökktist höggormur og hjoggi Véstein til bana. En í nótt dreymdi mig að vargur rynni af hinum sama bæ og beit Véstein til bana. En því sagði eg hvorigan drauminn fyrr en nú að eg vildi gjarna að hvorngi réði.» Þá kvað Gísli vísu: Enn spyr Þorkell hversu Auður bærist af um bróðurdauðann: «Hvort grætur hún?» «Títt spyrð þú hins sama bróðir,» segir Gísli, «og er þér mikið um að vita það.» Hann kvað þá vísu: Og enn kvað hann: Ganga þeir nú heim eftir þetta. Þá mælti Þorkell áður þeir skildu: «Tíðindi hafa hér gerst mikil og munuð þér vera Gísli frændi nokkuru meiri harmtíðindi en oss og verður þó hver með sig sem lengst að fara. Nú vildi eg að þú létir þetta eigi svo mjög á þig bíta og tækjum vér upp leika sem vér erum vanir.» «Þetta er vel mælt,» segir Gísli, «og vil eg þetta gjarna og þó með þeim hætti ef nokkuð ber það síðan til á þinni ævi er þér þykir eigi minna en mér þetta vil eg að þú gerir það þannig að þú látir það ekki á þig bíta.» Og því heitir Þorkell Gísla bróður sínum. Síðan fara þeir heim hvorirtveggju og er drukkið erfi eftir Véstein en síðan fer hver heim til síns heimilis og er nú allt kyrrt og tíðindalaust. Svo er sagt að illviðri því hinu mikla hefir valdið Þorgrímur nef með göldrum sínum og gerningum og framið til seið að nokkurn veg yrði þess að það færi gæfist á Vésteini að Gísli væri eigi við staddur því að þeir treystust eigi á hann að ráða ef Gísli væri hjá. En Þorgrímur Freysgoði fór síðan til verksins og vó Véstein eftir því sem áður var sagt. Eftir þetta tókust upp leikar og gleði með þeim mágum svo sem ekki hefði í gerst. Og er þeim mágum skipað að leikast í móti, Þorgrími og Gísla, og urðu menn eigi á sáttir hvor sterkari var en það ætla flestir að Gísli sé aflameiri. Þeir leika á seftjörninni knattleikinn og fer mart manna til leiksins því að það þótti þá mikið gaman. Og einn dag er flest manna kom þar þá ræddi Gísli að menn skyldi skipta jafnlega til leiksins. «Það viljum vér víst að svo sé,» segir Þorkell, «og það með að þú sparir nú ekki af við Þorgrím því að það leikur orð á að þú sparir jafnan af en eg ann þér vel að þú fáir af sæmd og virðing ef þú ert sterkari.» «Ekki höfum við það reynt,» segir Gísli, «en vera má að þar komi að við reynum.» Þeir leika nú um daginn og hefir Þorgrímur víst eigi við og fellur hann drjúgum, ber Gísli og út knöttinn. Þá hleypur Þorgrímur að honum og lætur hann eigi því ná. Gísli fellir hann þá við svellinu svo að af honum gengu knúarnir en blóð stökk úr nösunum og stóð hann seint upp og varð honum stórum illt við fallið. Þorgrímur leit þá til haugsins Vésteins og mælti þetta við: Gísli tók þá upp knöttinn á skeiðinu og hleypur að Þorgrími og rekur knöttinn milli herða honum svo að hann féll við og kastaði fótunum fram yfir höfuðið. Gísli mælti þetta við: Þá hleypur Þorkell að og mælti: «Nú reyndi hver sterkastur var og mestur atgervimaður og hættum nú leikunum.» Og svo var gert. Takast nú af leikarnir og líður nú af veturinn og svo líður sumarið allt til hausts. Þetta haust hið sama vill Þorgrímur hafa inni vinaboð að veturnóttum og fagna vetri og blóta Frey. Þangað bauð hann Berki bróður sínum og Eyjólfi syni Þórðar gellis- hann bjó þá í Otradal- og mörgum öðrum stórum höfðingjum. Gísli hafði og veislu búið og bauð hann þangað mágum sínum í Arnarfirði og Þorkeli hvorumtveggja, hinum auðga úr Alviðru og Eiríkssyni úr Keldudal, og skorti þar eigi sex tigu manna. Drykkja skyldi vera að hvorutveggja boðinu og var stráð gólfið á Sæbóli með sefinu af tjörninni er unnin hafði verið um sumarið. Þorgrímur tók til orða er þeir skyldu búa húsin: «Þar í milli þótti mér vera Þorkell,» segir hann, «hvort þú þægir gripina er Vésteinn gaf ykkur bræðrum báðum eða hitt að þú hefðir aldrei.» «Allt kann sá er hóf kann,» segir Þorkell, «og kemur hér nú að því af því að eigi mun eg fá menn til þess að senda eftir gripunum.» «Eg skal það gera þá,» segir Þorgrímur, «og far þú Geirmundur og sæk gripina.» «Vinna mun eg annað,» segir hann, «en láta vera það kyrrt.» Þorgrímur hleypur að honum og gefur honum kinnhest «far þú nú ef þér er nú verra.» «Nú skal fara,» segir Geirmundur, «þótt nú sé verra. En vittu það að eg skal fá þér fylju þar er þú fékkst mér nú hestinn.» Geirmundur fer nú á Hól og eru þau Gísli búin að festa upp refilinn. Hann segir Gísla allt sem farið hafði með þeim Þorgrími. Þá spyr Gísli Auði: «Hvort viltu ljá þeim gripina?» Auður svarar: «Ekki spyrð þú þessa af því að þú vitir eigi áður að hvorki vildi eg gera þeim þetta til gagns né annað.» Gísli spyr Geirmund: «Hvort vildi Þorkell bróðir minn að léð væri gripanna?» «Það ætla eg,» segir Geirmundur, «að hann vildi að þú léðir.» «Það skal þá eitt ærið til,» segir Gísli og tekur þegar gripina og selur honum. Gísli gengur á leið við honum er hann fer heim og segir honum svo að hann þykist hafa góða gert hans för «og vildi eg nú að þú gerðir minn vilja og kemur hér að því sem mælt er að æ sér gjöf til gjalda. Nú vil eg að þú látir lokur frá hurðum í kveld.» Geirmundur mælti: «Mun þá við engu hætt Þorkeli frænda mínum?» «Við engu skal honum hætt vera,» segir Gísli. «Þá skaltu til ætla,» segir Geirmundur, «að þetta skal til leiðar komast.» En er Geirmundur kemur heim kastar hann á gólfið gripunum. Þorkell mælti: «Ólíkur er Gísli bróðir minn öðrum mönnum að þolinmæði sinni því að þessu mundu engir nenna, að ljá nú gripina þannig sem hann er áður beiddur og hefir hann miklu betur en vér því að þessa þurftum vér nú mest að gripirnir kæmu.» Láta þeir nú upp koma refilinn um kveldið og búast allvel um. Um kveldið var á útsynningsveður og snæfall mikið og er náttar fellur í logni og drífur í stigu alla. Börkur og Eyjólfur komu um kveldið með sex tigu manna og er þar á búi hundrað manna en að Gísla er hálft hundrað manna. Um kveldið tóku menn til drykkju á Hóli og fóru menn í rekkjur eftir það. Og er þau hjón komu í hvílu sína tekur Gísli til orða: «Það er satt að eg hefi ekki gefið hesti Þorkels hins auðga og gakk þú með mér og lát loku fyrir hurðina og vak meðan eg er brottu og lát þá frá lokuna er eg kem aftur.» Hann tekur upp spjótið úr örkinni því að það hafði þar legið síðan hann tók úr sárinu Vésteins. Gísli var í blárri kápu og skyrtu og línbrókum og skúa á fótum. Hann gengur út og til lækjar þess er fellur hjá húsum. Hann veður eftir læknum til götu þeirrar er lá til hins neðra bæjarins og fer hann svo til húss. Gísli hafði smíðað bæ Þorgríms. Hann gengur til fjóss og þar inn og er mart nauta inni. Hann bindur saman alla hala á nautunum en þrír tigir stóðu hvorum megin. Hann lýkur aftur nú fjósinu og býr svo um að eigi má innan upp lúka. Síðan gengur hann til bæjarins og að útidyrum og er eigi loka fyrir hurðu. Hann gengur inn og byrgir aftur hurðina og síðan í skálann. Hann hyggur að hvort menn sofi og verður hann þess var að flestir menn sofa. Síðan vindur hann saman sefið og kastar í ljósið það er næst honum var og slökkvir það en þrjú brunnu ljós í skálanum. Hann stendur þá kyrr og hyggur að hvort menn bregða nokkuð við og finnur hann það ekki. Þá tekur hann upp visk aðra og kastar til þess ljóss er þar var næst og slökkvir það. Þá sér hann að ungs manns hönd kom á hið innsta ljósið og slökkvir það og var það Geirmundur frændi hans. Gísli gengur nú innar eftir skálanum og til lokrekkju þeirrar er þau Þorgrímur og Þórdís hvíldu í, systir hans, og var lokrekkjuhurðin hnigin aftur. Síðan gengur Gísli upp í lokrekkjuna og þreifast fyrir. Hann tekur á brjósti hennar og hvílir hún nær stokki. Þórdís mælti: «Hví var hönd þín svo köld Þorgrímur?» og hugði hún að hann hefði lagt yfir hana. Gísli vermir þá hönd sína í serk sér og stendur þar meðan í hvílugólfinu og nú þreifar hann upp á háls Þorgrími og vekur hann. Gísli tók þá annarri hendi af honum klæðin en annarri hendi leggur hann spjótinu í gegnum hann og í beðinn niður og þá kallar Þórdís: «Vaki menn í skálanum, veginn er Þorgrímur bóndi minn.» Gísli snýr þá í brott skyndilega. Fer hann til fjóssins og gengur þar út sem hann hafði ætlað sér og lýkur síðan aftur rammlega svo að þar mátti eigi út komast. Fer hann nú aftur hina sömu leið sem hann fór þangað og má eigi sjá spor hans. Auður hefir og tekið loku frá hurðinni er hann kemur heim. Gengur hann inn auðveldlega og leggst niður og lætur sem ekki sé í orðið. En menn voru mjög ölóðir á Sæbóli og vissu ógerla hvað að skyldi gera. Kemur þetta mjög á menn óvart og tóku menn af því eigi svo skjótt það ráð er hlýddi. Þá mælti Eyjólfur úr Otradal: «Hér eru orðin mikil tíðindi og fólk það vitlaust er hér er inni. Nú sýnist mér það ráð að kveikja ljós en nokkurir hlaupi til dyranna að ekki megi þar út komast.» Nú var svo gert og þykir mönnum undarlegt er eigi verður vart við manninn og þótti mönnum nú sem nokkur mundi þar inni vera er verkið hefir unnið. Líður nú svo þar til er dagur kemur. Síðan var tekið lík Þorgríms og kippt í brott spjótinu og gerði það Börkur bróðir hans. Er nú Þorgrímur til graftar búinn og fara þar með sex tigir manna en aðrir sex tigir fara á Hól til Gísla. Þá kemur Þórður hinn huglausi inn gangandi og segir að her manna fer að bænum. «Það er vel,» segir Gísli, og kvað þá vísu þessa: Nú koma þeir á Hól, Þorkell og Eyjólfur hinn grái. Þeir gengu þegar inn og að lokrekkju þeirri er Gísli hvíldi og kona hans með honum. Þorkell bróðir Gísla gekk fyrir og upp í lokrekkjugólfið og sér hvar skúar Gísla liggja og eru síldir allir. Hann skarar þá upp undir rekkjustokkinn með döggskónum svo að eigi mátti sjá þá. Gísli fagnar þeim vel og spyr tíðinda. En þeir kváðust segja bæði mikil og ill, víg Þorgríms Freysgoða og hversu atburðir höfðu þar orðið. Þeir spyrja hvað nú skal til ráða taka eða hverju hann ætlar að gegna muni. Gísli mælti: «Skammt verður hér nú illra verka í milli og stórra. En til þess viljum vér bjóðast að heygja Þorgím og eigið þér það að oss. Er það skylt að vér gerum það með sæmd.» Og það þiggja þeir Eyjólfur. Fara þeir nú heim til Sæbóls. En eftir það búast þeir til haugsgerðar með líkið. Leggja þeir Þorgrím í haug og í skip. Verpa þeir nú hauginn að fornum sið. Nú gengur Gísli inn til óssins og tekur upp stein mikinn, nær sem bjarg væri. Hann gengur að skutstafninum og setur þar niður steininn svo að nær þótti skipið hrökkva fyrir og braka þótti í hverju tré. Gísli tók í stafninn við og mælti: «Eigi kann eg skip að festa ef þetta tekur upp.» Og var það nokkurra manna mál að hann þótti mjög mynda eftir því sem Þorgrímur hafði áður fyrir gert þá er hann ræddi um helskúana. Bjuggust þeir nú í brott þaðan frá haugnum. Gísli mælti þá við Þorkel bróður sinn: «Það þykist eg að þér eiga bróðir,» segir hann, «að nú sé frændsemi okkar og vingan sem þá er best hefir verið og tökum vér upp leika eða aðra gleði eftir því sem öðrum mönnum er títt.» Þorkell tók því vel og fara nú heim hvorirtveggju. Gísli gaf góðar gjafir Þorkatli hvorumtveggja og svo mágum sínum. Er nú slitið boðinu og hefir Gísli eigi allmannfátt. Nú er drukkið erfi eftir Þorgrím á Sæbóli og gefur Börkur mörgum manni góðar gjafir. Hann kaupir og við Þorgrím nef að hann magni seið svo að þeim manni verði ekki að björg er Þorgrím hefir vegið og hann megi sér hvergi ró eiga á landi. Börkur keypti að honum uxa níu vetra gamlan. Og síðan gerði Þorgrímur sér seiðhjall að þeim sið er þá var títt og lagði hann á það alla stund og kraft. Skilja þeir nú boðinu og fara heim eftir það hver til síns heimilis. Það gerðist til tíðinda að snæ festi eigi utan sunnan á haugnum og eigi fraus þar og gátu menn þess til að hann mundi vera svo þekkur Frey að Freyr mundi ei vilja að frysi milli þeirra. Svo fór nú fram um hríð og áttu þeir leika saman. Nú gengur Börkur í bú á Sæbóli og gengur að eiga Þórdísi bróðurkonu sína. Skyldi þá hver taka þann arf sem annan eftir frændur sína. En hún var þá eigi heil kona og átti Þorgrímur barn það með henni er hún gekk með. Og er að þeirri stundu kom er hún skyldi léttari vera ól hún sveinbarn og var sveinn sá vatni ausinn og nefndur Þorgrímur eftir föður sínum. En er hann óx upp þá þótti hann vera þungur í skapi og óeirinn við allt og var þá snúið nafni hans og kallaður Snerrir en því næst var hann kallaður Snorri. Börkur bjó þar þau misseri. Kona er nefnd Auðbjörg er bjó í ofanverðum Haukadal á Annmarkastöðum. Hún var systir Þorgríms nefs. Hún hafði átt sér bónda er Þorkell hét og var kallaður annmarki er fyrr var nefndur í sögunni. Sonur þeirra hét Þorsteinn. Hann var þá ernastur maður annar en Gísli. Þeim var jafnan skipað í leik, Þorsteini og Gísla, en þeim sér, Þorkeli og Berki. Einn góðan veðurdag var fjölmenni mikið að leikum. Lékust þeir þá við Börkur og Þorsteinn og hafði Börkur eigi við. Þá reiddist Börkur og braut í sundur knatttréð Þorsteins en Þorsteinn felldi hann og rak hann niður við svellinu. En er Gísli sá það þá mælti hann að hann skyldi leika sem hann hefði föng á «og mun eg skipta trjám við þig» og svo gerðu þeir. Nú sest Gísli niður og gerir að trénu því er Þorsteinn hafði átt og horfir á hauginn Þorgríms og var snær á landi annars staðar en í útsuður á hauginum, þar var snjólaust og þítt sem á sumarsdag en konurnar sátu meir upp í brekkuna. Var þar Þórdís og margar aðrar er gaman þótti að horfa á leikinn. Þá kvað Gísli vísu: Þórdís systir hans heyrði vísuna og nam þegar. Hún gengur nú heim og hefir ráðna vísuna í hug sér. Þorgeir hét maður og var kallaður orri. Hann bjó á Orrastöðum. Bergur hét maður og var kallaður skammfótur. Hann bjó á Skammfótarmýri fyrir vestan ána. Nú tala þessir menn með sér um leikinn og þykir sinn veg hvorum þeirra og deila þeir loks úr þrætunni. Er Bergur með Berki en Þorgeir með Þorsteini og eigi lýkur þar fyrr en Bergur hleypur upp og lýstur Þorstein öxarhamarshögg og kveður hann vera ekki að manna, segir að hann mun að síður leika til móts við Börk að hann kveður hann ekki skulu þora í móti að gera þótt hann slái hann. En Þorgeir stendur þá milli þeirra og er hann til samnings og nú fær Þorsteinn eigi hefnt sín og skiljast þeir nú að því. Fer hann nú til móður sinnar Auðbjargar og bindur hún um því að höggið hafði komið í höfuðið og hafði sprungið fyrir. Auðbjörg sofnar eigi skjótt um kveldið og gengur hún ýmist út eða inn og er henni þungt í skapi. Þá var á kalt veður og logn og heiðbjart. Hún gengur þá nokkurum sinnum andsælis um húsin og eftir það skipast veðrið og gerir á fjúk og krapadrífu. Það verður tíðinda á þeirri nótt að hlíðin brestur yfir bænum á Skammfótarmýri og hleypur skriða úr fjalli yfir bæinn Bergs og fá þar tólf menn bana og sér enn gjörla merki jarðfallsins. Eftir það fer Þorsteinn og segir Gísla hvað títt er, kveður þessu valda móður sína. Gísli skýtur yfir hann skjóli og lætur hann fara suður til Borgarfjarðar og kom honum þar utan. En Börkur fór upp á Annmarkarstaði og tekur Auðbjörgu höndum og fór með hana á Saltnes og var hún þar börð grjóti í hel því að allir menn höfðu það fyrir satt að hún hefði valdið þessum tíðindum. Og eftir þetta fer Gísli heiman fám nóttum síðar og fer á Nefsstaði og tekur Þorgrím nef höndum og færir hann á það sama nes og er dreginn kálfsbelgur á höfuð honum og er hann barður grjóti í hel og jarðaður þar hjá systur sinni á hólunum milli Haukadals og Meðaldals. Nú líður af veturinn og fer Börkur um vorið suður á Þórsnes og ætlar hann þangað að ráðast og þykist önga virðingarför farið hafa vestur þangað, misst þar þvílíks bróður síns sem Þorgrímur var en fengið enga leiðréttu. Börkur býr nú ferð sína suður og ætlar nú að skipa til bús síns þar og fá þar til þess er þurfti að hafa en ætlaði þá að gera aðra ferð eftir fé sínu og konu. Þorkell Súrsson réðst og í för með honum, mágur hans, og ætlar hann að ráðast suður þangað. Það er mælt að Þórdís Súrsdóttir leiddi þá á götu. Þá mælti Börkur: «Nú vil eg Þórdís að þú segir mér það er eg hefi þig stundum eftir spurt.» «Hvað er það?» segir hún. «Hví þú varst svo óglöð hið fyrra haust er vér lukum leikunum og því hefir þú mér heitið að segja mér áður eg réðist suður í Þórsnes.» Og nú eru þau komin mjög inn að haugnum Þorgríms er þau talast þetta við og nú stingur hún fótum við og kveðst eigi ganga mundu lengra og segir honum nú þetta er hann spyr að og hversu Gísli hafði kveðið vísuna er hann gerði að knatttrénu um haustið og hann leit til haugsins við er hann kvað vísuna. Síðan kveður hún vísuna fyrir Berki «og ætla eg,» segir hún, «að ei þurfir þú annan veg eftir leita en hér um víg Þorgríms þar sem Gísli játti sjálfur í vísunni og munu rétt búin mál á hendur honum.» Börkur varð við þetta óður «og vil eg nú,» segir hann, «aftur snúa og drepa Gísla og er nú ráð að dvelja ekki við.» Þórdís segir að hún mun eigi við það samþykkjast «og veit eg enn eigi hvort þetta er satt eða eigi,» segir Þórdís, «og eru jafnan köld kvenna ráð. En þótt svo illa sé sem nú er rætt þá er það ráð Börkur að fara landslögum fram um þetta mál og gera mann sekan því að þú hefir málaefni svo brýn að bíta mun Gísla sökin þótt honum væri nokkur vorkunn á. Munum vér þá og leiða hjá oss þetta mál sem vér megum ef þannig er að farið. En þér er betra að spilla eigi málaefnum þínum og rasa svo fyrir ráð fram.» Og getur hún þetta niður barið. Og ríða þeir eftir það Sandaleið þar til er þeir koma yfir Sandaós. Þar stíga þeir af hestum sínum og æja þar. Þá segir Þorkell að hann vill hitta Önund mág sinn og kveðst mundu ríða fyrir hart. Og er felur sýn þá ríður hann þegar út á Hól og segir hvað títt er að Þórdís hefir nú sagt að hann hefir vegið Þorgrím «og er nú upp komið málið fyrir alþýðu.» Gísli þagnar og kvað síðan vísu: «Og varði mig þó eigi þess,» segir hann, «að hún mundi það gera. En hvað skal eg þar eiga sem þú ert frændi?» segir hann. «Slíkt sem eg hefi nú gert,» segir Þorkell, «að vara þig við ef eg verð þess var að menn vilji sitja um líf þitt en bjargir veiti eg þér öngar aðrar svo að þar fyrir megi mér sakir gefa. Þykir mér þú og mikið hafa við mig afgert, drepið bæði mág minn og félaga og virktavin.» «Já,» segir Gísli, «var eigi þess von fyrir slíkan mann sem Vésteinn var að nokkur mannhefnd mundi fyrir koma? Og eigi mundi eg þér svo svara sem nú gerir þú við mig og eigi heldur skyldi eg svo gera.» Síðan skiljast þeir bræður og fer Þorkell til fundar við þá Börk. Ríða þeir nú vestur yfir Heiði. Léttir Börkur ekki fyrr en hann kemur suður í Þórsnes og skipar þar til bús síns. Þorkell Súrsson kaupir sér land á Barðaströnd, það er í Hvammi heitir. En er líður að stefnudögum þá fer Börkur við sex tigu manna vestur í fjörðu og ætlar að stefna Gísla til Þórsnessþings og var þar Þorkell í ferð með honum, mágur hans, Súrsson, og þeir systursynir Barkar, Þóroddur og Saka-Steinn, synir Þórdísar Þorsteinsdóttur þorskabíts. Þorgrímur hét og Austmaður er í förum var. Fara þeir nú þar til er þeir koma til Sandaóss. Þá segir Þorkell að hann á fé að heimta á þeim bæ er á Hólum heitir fram fyrir á leiðina «og vil eg ríða fyrir.» Og svo gerir hann. En er hann kemur á bæinn biður hann húsfreyju skipta hestum við sig «en lát þenna sama standa fyrir durum úti, minn hest, með öllum söðulreiða sínum. Og er þeir koma hér förunautar mínir þá seg þeim að eg sé inni og telji silfur.» Hún gerði eftir því sem Þorkell beiddi, fær honum annan hest og ríður hann skyndilega út á Hól og finnur Gísla, segir honum enn hvað nú er um að vera. Gísli spyr Þorkel enn hvað hann skal nú ráðs taka eða hverja ásjá hann vill honum veita. En Þorkell svarar sem fyrr, að hann vill ekki annað veita honum en vara hann við ef honum er við nokkuru hætt. Þorkell ríður nú á brott og snýr svo leið sinni að hann kemur á bak þeim Berki og hefir hann þá tekið hest sinn. Hann tálmar fyrir þeim slíkt er hann má og seinkar förinni. En er þeir bræður hafa skilist, Þorkell og Gísli, þá tekur Gísli eyki tvo og ekur fé sitt til skógar svo sem hann má við komast og Þórður hinn huglausi með honum. Þá mælti Gísli við Þórð: «Oft hefir þú mér vel gefist og verið mér jafnan hlýðinn og gert minn vilja og á eg þér það vel að launa.» Það var jafnan búningur Gísla að hann var í blárri kápu og var hann oft vel búinn. Og nú segir Gísli Þórði: «Eg vil nú gefa þér kápuna og far þú í og sit síðan í sleðanum en eg mun leiða eykinn og vera í kufli þínum.» Þeir gera nú svo og þakkar Þórður honum vel gjöfina. Og enn mælti Gísli: «Það skaltu varast þótt svo sé að menn fari eftir okkur að svara aldrei þótt á þig sé kallað. En ef svo illa verður að nokkurir vilji þér mein gera snú undan til skógar og látum hann gæta okkar.» Þeir skipta nú klæðunum. Þórður var nokkuð líkur Gísla í ferðinni og mikill maðurinn vexti. Nú sjá þeir Börkur för þeirra Gísla er þeir fara til skógarins og hleypa eftir þeim þegar slíkt er þeir mega. Og er Þórður sér það þá hleypur hann úr sleðanum þegar sem hvatast og til skógarins. Þeir þykjast þar kenna Gísla og leggja þegar eftir honum og kalla á hann en hann þegir við. Þá skýtur Þorgrímur austmaður til hans og kemur skotið milli herða honum þrælinum og fellur þegar við og þarf eigi fleira. Þá mælti Börkur: «Skjót þú allra manna heilastur.» Þeir bræðurnir mæltu sín í milli, Þóroddur og Saka-Steinn: «Viljum vér leggja eftir þrælnum og vita ef nokkur veiður sé í honum.» Þeir snúa nú eftir honum. En er þeir Börkur koma til blákápumannsins draga þeir af honum kápuna og kenna hver er. Þykir þeim nú eigi svo mikið happ í verkinu sem þeir hugðu til. Kenna þeir nú Þórð hinn huglausa. Það er nú sagt að þeir koma að skóginum, bræður, sjá þeir þá Gísla og kenna hann. Þá skaut annar þeirra spjóti til hans en hann hendir á lofti og sendir aftur og kemur á Þórodd miðjan og flýgur þegar í gegnum hann. Þá snýr Steinn aftur í móti þeim félögum sínum, segir þeim þessi tíðindi. Þeir fara síðan allir til skógarins. Og nú sér Austmaðurinn að limarnar hrærast í einum stað. Hann skýtur þangað til spjóti og kemur í kálfa Gísla. Hann sendir aftur spjótið og leitar svo staðar að kemur á Austmanninn miðjan og fær hann af því bana. Nú leita þeir Börkur um skóginn og finna hann ekki, hverfa síðan aftur til bæjarins Gísla og búa mál til á hendur honum því að nú voru brýn málaefni og þurfti nú eigi getsakir að sækja. Öngum hlut rændu þeir þar. Fer Börkur nú heim við þetta og unir illa við sína ferð. Gísli fer nú upp á fjallið er stendur hjá bæ hans og bindur þar sár sitt. Hann er þar meðan þeir Börkur eru heima á bænum og sér hann þaðan öll tíðindi. Síðan snýr hann heim til bæjarins er þeir fara brott, býr síðan ferð sína í brott af Hóli með allt sitt. Hann selur landið Þorkeli Eiríkssyni úr Keldudal og tók fyrir lausafé það er honum var mjög innan handar. Hann fær sér skip og flytur fé sitt og búferli brott þaðan. Kona hans fer með honum. Þá fara þau út eftir Dýrafirði og svo vestur fyrir Sléttanes og síðan inn til Arnarfjarðar. Bar hann vestur að Laugabólshlíð og gekk þar á land og hittir smalamann. Hann spyr hver hann væri. En hann segir slíkt til sem honum sýndist. Gísli fær sér hall einn og kastaði út í skerið er lá fyrir landi og reri til sjálfur að forvitnast um og fundu þar hallinn sem niður hafði komið. Gísli bað þar bóndason eftir gera þá er hann kæmi heim «og mun hann þá vita þykjast hver maðurinn verið hefir» því að þetta var einkis manns kast annars því að hann var betur búinn að íþróttum en flestir menn aðrir. Gísli stígur nú á skip og rær út fyrir Langanes og inn á fjörð þann er Geirþjófsfjörður heitir. Hann gengur af Arnarfirði. Býst hann þar um. Síðan sendir Gísli orð mágum sínum, Helga og Sigurði og Vestgeiri, að þeir fari til Þórsnessþings og byðu sættir svo að hann yrði eigi sekur. Þeir voru þá ungir að aldri. Fóru þeir nú til þingsins, Bjartmarssynir, og komu engu til leiðar um sættina því að Börkur hinn digri var svo óður að ekki mátti um það leita við hann. Og nú kemur þeim í allt í skap er Gísli var sekur ger, mágur þeirra. Fara þeir síðan vestur aftur og hitta Þorkel auðga úr Alviðru og segja honum hvað títt er, biðja hann hitta Gísla en kváðust ei þora að segja honum sekt sína. Og verða engi tíðindi á þinginu önnur en sekt Gísla. Eftir þetta fer Þorkell og segir Gísla sekt sína. Þá kvað Gísli vísu þessa: Þorkell hvortveggi segir svo að þeir muni skjóli yfir hann skjóta með þeim hætti að þeir láti ei fyrir það eignir sínar. Gísli var nú þrjá vetur hina næstu ýmist að hann var í Geirþjófsfirði eða með Þorkeli hinum auðga og var með honum á laun. Aðra þrjá vetur fór hann um allt land og hittir höfðingja og biður þá liðs en nokkuð bægði alls staðar svo að hvergi hreif við. En þó var hann lengstum þá stund með Þorkeli Eiríkssyni og líður nú svo aðra þrjá vetur og hefir hann nú verið sex vetur í sektinni. En svo beit á með miklu fári og fjandskap seiðurinn Þorgríms nefs að öngvir vildu duga honum til fulls. Og eftir það var hann í Geirþjófsfirði, stundum á bæ þeim er Auður réð fyrir en stundum var hann í fylgsni því er hann hafði gert sér. Það var fyrir norðan ána en annað fylgsni átti hann fyrir sunnan ána við kleifarnar og var hann þar ýmist. Og er Börkur spyr þetta þá býr hann heiman för sína og hittir Eyjólf hinn grá er þá bjó í Otradal í Arnarfirði. Og skorar Börkur á hann að hann drepi Gísla í sektinni og leiti eftir honum hvar sem hann er niður kominn, kveðst mundu gefa honum til þessa þrjú hundruð silfurs, þess er allgott er, að hann legði á alla stund að koma þessu fram. Þeir kaupa nú þessu og fer hann heim eftir það en Eyjólfur tók við fénu. Sá maður var með Eyjólfi er Helgi hét og var kallaður Njósnar-Helgi. Eyjólfur sendi hann inn í Geirþjófsfjörð að vita hvort Gísli væri heima eða eigi. Helgi hverfur aftur og segir Eyjólfi að Gísli mun heima vera. Eyjólfur fer nú við hinn átta mann og hittir eigi Gísla. Og fer hann heim við svo búið. Gísli var vitur maður og draumamaður mikill og allra manna berdreymastur. Frá því er glöggt sagt að hann hafi manna lengst gengið í sekt sinni annar en Grettir Ásmundarson. Átján vetur segja flestir menn að Gísli hafi verið í sekt sinni. Það er sagt eitt haust að Gísli lætur illa í svefni og var hann þá heima á bænum Auðar og spyr hún er hann vaknaði hvað hann dreymdi. En hann segir: «Eg á draumkonur tvær og er mér önnur velviljuð og ræður jafnan heilt en önnur segir mér jafnan það er mér þykir illa og spáir mér illt, og nú dreymdi mig sú hin verri konan. Eg þóttist ganga að skála miklum og voru þar inni margir mínir vinir í skálanum og frændur. Þeir drukku við elda en sjö voru eldarnir og voru sumir mjög brunnir en sumir sem glaðastir. Þá kom hin betri draumkonan þar og mælti: «Nú skal gera vinveitt við þig Gísli,» segir hún. «Mun eg nú segja þér fyrir hve marga þú átt ólifað. Eldar þessir merkja aldur þinn en það ræð eg þér,» segir hún, «á meðan lifir skalt fyrirláta fornan sið og öll blót önnur. Öngva skaltu galdra nema né fyrnsku og vertu vel við haltan og blindan og þér minni menn og vænti eg,» segir hún, «ef þú ferð svo með að þér dugi vel. En svo marga átt þú vetur ólifað sem eldarnir voru óbrunnir.» Og síðan vaknaði eg.» Þá kvað hann vísur þessar: Nú heldur Börkur á málinu við Eyjólf er þeir hittast. Þykir honum eigi eftirleitin hans verða sem hann hafði heitið honum og eigi mikið koma fyrir fé það er hann hafði fengið honum en þykist það vita að Gísli var vestur þar í fjörðunum, biður hann nú eftir leita ella hann kveðst mundu eftir leita sjálfur «og er báðum okkur þetta mikil skömm að fá ei drepið Gísla, slíkir garpar og höfðingjar sem við erum og þykjumst vera.» Eyjólfur heitir enn að leita eftir Gísla og skiljast þeir að því. Nú fer Njósnar-Helgi í annað sinn, hefir með sér vist. Hann er í brott viku og situr um síð og snemma ef hann yrði var við Gísla. Nú sér hann einhvern dag hvar Gísli gengur frá leyni sínu nyrðra og kennir hann, fer nú í brott við svo búið og segir Eyjólfi hvað títt er. Hann býr nú ferð sína við tíunda mann. Fer hann í Geirþjófsfjörð og hittir á bæ Gísla og er Gísli eigi þar. Þeir leita hans um skógu alla í nánd og finna þeir hann eigi. Þá fara þeir heim til bæjarins og segir Eyjólfur Auði að hann mun gefa henni fé mikið til ef hún vill segja til Gísla en það tjáir ekki. Og þá ógnar hann henni og ætlar að skelfa hana með harðindum og hefir ekki að sök. Fer Eyjólfur heim við svo búið og unir illa við sína ferð. Er nú kyrrt allt um haustið. Gísli þykist nú vita að eigi má duga svo búið og ætlar nú að hann muni tekinn verða ef hann heldur þar við. Fer Gísli nú heiman og ríður til Barðastrandar að hitta Þorkel bróður sinn í Hvammi. Gísli drepur þar á dyr á svefnhúsi því er Þorkell sefur í. Þorkell heilsar honum og spyr hvað hann vill. Gísli kveðst nú vilja vita ef hann vill nokkuð á hans mál líta og kveður nú mjög að sér þröngt «hefi eg þig bróðir lengi til sparað og vænti eg nú af þér góðrar liðveislu.» En Þorkell svarar hinu sama og kveðst eigi munu veita honum björg svo hann hefði fé sitt í hættu eða sjálfan sig svo að honum mátti sakir á því gefa «en fá mun eg þér fararskjóta og silfur nokkuð ef þú þykist þurfa og aðra hluti svo sem eg hefi fyrr sagt þér.» «Sé eg nú,» kvað Gísli, «að þú vilt mér eigi lið veita bróðir svo að þú hafir nokkuð þitt í hættu. Fá mér nú þrjú hundruð vaðmála og ætla eg héðan frá sjaldan að krefja þig tillag.» Þorkell fær honum nú hundrað vaðmála og silfur með og skiljast þeir eftir þetta og kvað Gísli eigi mundu sér verða svo til hans. Síðan fer Gísli út í Haga til Þórunnar móður Gests hins spaka og kemur hann þar áður dagað er. Drepur hann þar á dyr og gengur húsfreyja út. Hún átti oft vanda til þess að taka við skógarmönnum. Átti hún sér jarðhús og var annar munni við ána er fellur nær bænum en annar var í eldhúsi hennar og sér þess enn merki. Þórunn fagnar honum vel en Gísli skorar á hana til viðtöku. Hún kveðst víst mundu hlífa honum nokkura stund ef hún mætti en kvað það þó kvenvælar einar mundu verða. En hann kveðst á það hætta mundu og gjarna þiggja vilja, kvað körlum eigi svo vel til sín verða að örvænt væri að konum tækist betur. Gísli var þar þann vetur og var aldrei svo vel haldinn sem þá. En er voraði fór hann vestur í Geirþjófsfjörð. Má hann þá eigi lengur vera frá konu sinni, svo unnust þau mikið. Hann var þar þá á laun um sumarið og til þess haustaði. Og nú kemur brátt að hið sama þá er nótt lengir að hann dreymir jafnan að komi hin verri draumkonan að honum. Það var nú eitt sinn að Auður spyr hvað hann dreymir. «Eru nú,» segir hún, «svefnfarar þínar illar.» Þá kvað Gísli vísu: Og nú segir hann henni að konan sú hin verri kom jafnan að honum og vill ríða á hann blóði og rjóða og þvo honum í því og lætur hún illilega við honum. Þá kvað hann enn vísu: Og enn kvað hann: Og nú er kyrrt um hríð. Þetta haust fer Gísli enn í Vaðil til Þórunnar og var þar vetur annan með henni. En eftir um sumarið fór hann í Geirþjófsfjörð og var þar um sumarið til hausts. Og nú fór hann enn til fundar við Þorkel bróður sinn og kemur hann þar í lýsing. Gísli drepur þar á dyr og vill Þorkell eigi út ganga því að hann þykist vita hver kominn var. Þá tekur Gísli kefli og ristur á rúnar og kastar inn í glugg einn er á var húsinu. Nú sér Þorkell þetta og lítur á keflið. Hann gengur út og heilsar Gísla og spyr hann tíðinda. En Gísli kveðst ekki kunna að segja «er eg nú kominn á þinn fund og ætla eg að þetta skuli vera hið síðasta sinn og lát þér nú verða að sem best bróðir og veit mér lið nokkuð því að eg mun nú eigi krefja þig oftar.» Þorkell svarar enn hinu sama að hann kveðst eigi mundu hafa fé sitt í hættu eða sjálfan sig og býður honum hross eða skip ef hann vill leita á brott nokkuð og það þiggur hann og biður hann draga fram skipið með sér. Þorkell gerir svo og fær honum sexæring einn og þar með sex vættir matar og hundrað vaðmála. En er Gísli er á skip kominn þá stendur Þorkell á landi uppi. Gísli mælti þá: «Nú þykist þú standa öllum fótum í jötu bróðir og vera vin margra höfðingja og uggir þú nú ekki að þér en eg er maður sekur og á eg hvergi vonir skjóls né trausts. En það kann eg þó þér að segja að þú munt fyrri drepinn en eg, eða ella er ekki mark að um mína forspá, og vænti eg þó að það muni ekki af mér til hljótast. Munum vér nú skiljast að sinni og eigi með svo mikilli blíðu sem vera ætti og aldrei mundi eg svo til þín gera ef þú þyrftir mín jafnmjög og eitt skyldi þá ganga yfir okkur báða.» «Ekki hirði eg um spár þínar,» segir Þorkell, «eða þótt þú hælir drengskap þínum» og skiljast nú við svo búið. Gísli rær nú suður til Hergilseyjar. Hún liggur á Breiðafirði. Og er hann átti skammt til eyjarinnar þá tekur hann þiljur og árar frá skipinu og þóftur og síðan hvelfir hann skipinu og lætur hann reka skipið inn að Nesjum. Og er skipið fannst ætluðu menn að Gísli mundi drukknaður vera og mundi hann tekið hafa skipið frá Þorkeli bróður sínum. Gísli gengur nú til Hergilseyjar. Ingjaldur hét maður sá er þar bjó. Þorgerður hét kona hans. Ingjaldur var systrungur Gísla að frændsemi og kom út til Íslands með honum. En er þeir fundust býður Ingjaldur Gísla þar að vera með honum og þá björg aðra er hann má veita honum. En Gísli þiggur það og er hann þar um hríð. Svartur hét þræll Ingjalds er þar var með honum en Bóthildur hét þý hans eða ambátt. Helgi hét son Ingjalds. Hann var afglapi sem mestur mátti vera og fífl. Hann var mikill vexti sem tröll. Gísli var þar þann vetur. Hann smíðaði verkfæri og marga hluti aðra. Það var allt betur gert en það er flestir menn smíðuðu aðrir og haglegra. Nú undrast menn þetta mjög þeir er þar komu og sjá smíðirnar því að menn vissu að Ingjaldur var lítt hagur. En þetta var svo smíðað allt að langt bar af öðru smíði. Gísli er þar þrjá vetur í samt en hann er brott um sumrum og er þá í Geirþjófsfirði. Verður honum þetta að besta trausti er Ingjaldur er. Og eru nú liðnir þrír vetur frá því er hann hafði dreymt, að því sem draumkonan vísaði honum að hann mundi ólifað eiga. Nú þykir mönnum grunsamlegt um þetta og ráða menn nú að Gísli muni vera með Ingjaldi en hafi eigi drukknað sem ætlað var. Ingjaldur á nú og þrjú skip ný og öll vel ger. Nú grundar Eyjólfur þetta og sendir nú Njósnar-Helga að hann verði þessa var. Fer hann síðan að vanda sínum og kemur síðan í Hergilseyjar. Gísli á sér jarðhús og er hann þar jafnan þá er menn koma þar. Og er Helgi hefir verið þar um nóttina lætur hann sem hann sé sjúkur og þykist hann hvergi fær. Ingjaldur var á fiski um daginn og þræll hans með honum og Bóthildur ambátt. Og um daginn er á leið gengur Þorgerður húsfreyja til jarðhúss Gísla og gaf honum mat sinn en þili eitt var á millum svefnhússins er Helgi svaf í og búrsins. Og er Helga grunar þetta hvert húsfreyja mun gengin klífur hann á þilið upp og sér að einum manni er matur búinn. Og í því bili gengur hún fram úr búrinu. Hann kippist þá við fast og dettur af þilinu ofan. Hún mælti þá: «Hví háttar þú þér svo að þú klifar í ræfur upp sem þjófar og ert eigi kyrr?» «Eg er svo verkóði,» segir hann, «að eg má eigi kyrr vera og fylgdu mér til rúms míns.» Hún gerir svo en síðan gengur hún með matinn og færir Gísla. Helgi rís þá upp og gengur þegar á spor henni og sér nú gerla hvað títt var. Leggst hann niður eftir það og er þar þann dag. Ingjaldur kemur heim um kveldið og spyr ef Helga batni nokkuð. Hann kveður heldur áleiðis. Er hann þar um nóttina. En um morguninn beiðir hann fars úr eyjunum. Kveðst hann eiga erindi suður um fjörð og er hann fluttur suður til Flateyjar. Léttir hann ei fyrr en hann kemur suður til Þórsness og segir Berki að hann er orðinn var við Gísla að Ingjaldur heldur hann í Hergilsey. Síðan býst Börkur heiman og fimmtán karlar með honum og fara á teinæringi og sigla sunnan um Breiðafjörð. Ingjaldur er enn róinn á fiski og Gísli með honum en þrællinn og ambáttin eru á öðru skipi. Þau sitja hjá eyjum þeim er Stykkiseyjar heita. Nú sér Ingjaldur seglið og skipið er sunnan siglir og mælti: «Þar sé eg þá sýn er mér er lítt að skapi.» «Hvað er það?» segir Gísli. «Skip siglir sunnan frá Flateyju og er seglið stafað rauðu og er meiri von að þar sé Börkur hinn digri.» «Hvað er þá til ráðs?» segir Gísli, «og vil eg nú vita hvort þú ert svo vitur sem þú ert drengur góður.» «Skjótt er nú til ráðs að taka,» segir Ingjaldur, «en þó er eg ekki vitur maður. Róum við heim að eyjunum og förum upp á Vaðsteinaberg og verjumst þaðan meðan auðið verður.» «Drengilega er þetta mælt,» segir Gísli, «en eigi vil eg leggja þig svo mjög í hættu og mun eg annað ráð upp taka. Ró þú nú heim að eyjunni og þrællinn með þér og gangið upp á bergið og sýnið ykkur og munu þeir ætla að eg muni annar maðurinn er þeir sigla sunnan í sundið. En eg mun skipta klæðum við Svart sem eg gerði eitt sinn fyrr. En eg mun ganga á selabátinn með Bóthildi. Þurfið þið þá ekki að hirða um okkur.» Og svo gera þeir. «Hvað skulum við nú að hafast?» segir hún, «er við skiljumst við Ingjald?» Þá kvað Gísli vísu: «Nú skulum við,» segir Gísli, «róa hið beinasta suður í móti þeim Berki og láta sem ekki sé að vandræðum. Og er vér Börkur finnumst þá seg þú að fíflið sé á skipinu við þér því að þess vita allir von. Mun eg sitja í stafni og herma eftir því og mun eg alllíkt fá látið því. Mun eg vefja mig í vaðnum og vera stundum nær utanborðs og láta sem eg má ærlegast. En ef í sundur ber með oss og gefi þeir engan gaum að og ráði ekki í þetta þá skulum við róa bæði slíkt er við megum þegar er sýn fellur milli vor.» Svo gerir hún að hún rær suður í móti þeim og þar allnær skipinu. Og er þau Börkur finnast kallar hann á hana og kenndi hver hún var og spurði ef Gísli væri í eyjunni. Hún lést það ei vita. «En hitt veit eg,» segir hún, «að verið hefir þar sá maður um hríð er mikið ber af öðrum mönnum að sjá.» «Mun hann þar enn vera?» segir Börkur. «Þar var hann áður eg fór heiman,» segir hún. «Þá ber vel til,» segir Börkur, «en hvort er Ingjaldur heima að húsi?» Hún segir að hann reri fyrir skömmu heim og þræll hans með honum «að því er eg hugði.» «Það mun eigi svo verið hafa,» segir Börkur, «og mun þar Gísli verið hafa.» «Þar mun eg,» segir hún, «ekki mikið af taka en á þetta leit eg að þrællinn var með þeim þar.» «Vel fer þér,» segir Börkur, «en þetta munum vér fyrir satt hafa að Gísli hefir þar verið.» Róa þeir Börkur eftir þeim hvatlega «því að bíta mætti nú beinfiskur ef að borði yrði dreginn. Og er þeir reru heim til eyjarinnar munu Ingjaldur og Gísli hafa séð skipið er vér sigldum sunnan og brugðið þegar við er hann sá oss og herðum nú eftir honum því að honum skal nú fyrir allt eitt koma.» Þeir segja: «Gaman þykir oss að sjá á fíflið hversu það lætur marga vega» og segja að hún væri aumlega stödd er hún skyldi ein fylgja því. «Svo þykir mér,» segir hún, «en hitt eitt finn eg á að yður þykir hlægilegt sem vorkunn er og harmið mig lítt.» Nú skiljast þau eftir það og koma þeir til eyjarinnar og ganga á land að Vaðsteinabergi. En þeir Ingjaldur og þrællinn eru á berginu uppi. Þá tekur Börkur til orða: «Hitt er nú ráð Ingjaldur að selja Gísla fram eða segja til hans ella og ertu mikill mannhundur er þú leynir honum hér, bróðurbana mínum, þar sem þú ert landseti minn og ertu ills verður fyrir slíkt.» Ingjaldur segir: «Eg hefi vond klæði og þykir mér eigi mikið fyrir þótt eg slíti þeim eigi og heldur skal eg láta líf mitt en gera eigi Gísla allt gagn það er eg má eða fría hann vandræðum.» Og það hafa menn mælt að Ingjaldur hafi allra manna mest lið veitt Gísla í sektinni og honum að mestu gagni orðið. Það hafa menn og sagt að þá er Þorgrímur nef efldi seiðið að hann skildi svo fyrir að honum skyldi ekki að björg verða það er menn veittu honum á Íslandi en þetta kom honum eigi í hug, að skilja úteyjar undir. Endist því þetta hóti helst þótt eigi væri með fullu. Börkur þóttist eigi mega veita atgöngu Ingjaldi landseta sínum og kveðst eigi nenna að láta drepa hann. Ganga þeir nú til húss og leita Gísla og finna hann eigi. Fara þeir nú umhverfum eyna og koma nú að í einum stað þar sem fíflið var og bítur gras, og var bundinn steinn við hálsinn, í geil einni. Og nú tekur Börkur til orða: «Bæði er nú,» segir hann, «að mikið er sagt frá Ingjaldsfífli enda deilist það nú heldur í fleiri staði af en mér þætti líkindi á vera og er nú ekki hér á að horfa. Hefir oss orðið svo mikil vanhyggja að stórum ber og eigi veit eg nær vér getum þessu áleiðis snúið. Mun Gísli þar hafa róið í mót oss í dag er vér ætluðum fíflið og ambáttin með honum. Skyndum nú eftir þeim og látum hann nú eigi undan setja og bætum þessa óför sem fyrst.» Róa þeir nú eftir þeim Gísla sem þeir mega og sjá brátt að þau eru langt komin inn á sundin og hafa vel réttstreymt. Og er þau eru mjög komin inn að landi þá er Börkur og hans menn kominn í skotfæri við þau. Þá tekur Gísli til orðs: «Nú munum við hér skilja en hér eru tvö fingurgull er þú skalt selja í hendur Ingjaldi og konu hans. Þú skalt og bera þeim kveðju mína og það með að eg vil að Ingjaldur gefi þér frelsi og svo Svarti og ber þetta til jartegna. Seg honum svo að mér þykir þetta allmiklu máli skipta því að þú hefir mér líf gefið og vildi eg að þú nytir þess» og nú skiljast þau. Gísli hleypur nú á land og var það eyland er þá var hann á kominn og er þó skammt þaðan til meginlands. Þetta er fyrir Hjarðarnesi. Gísli hleypur yfir eyna og í hamraklif eitt á eynni. En Bóthildur rær í brott, alsveitug út af mæði, og út á sundið hjá henni og gefa þeir Börkur engan gaum að henni er þeir sjá hana eina á skipinu. Þeir Börkur róa nú að eynni og verður Saka-Steinn skjótastur á land og rennur hann þegar yfir eyna að leita Gísla. Og er hann kemur í hamraskarðið þá stendur þar Gísli fyrir honum með brugðið sverðið og keyrir þegar í höfuð honum og klýfur hann í herðar niður og fellur hann þegar dauður á jörð. Þeir Börkur hlaupa nú á eyna og sjá þessi tíðindi. Gísli leggst þá á sund og ætlar til meginlands. Börkur fleygir þá spjóti eftir honum og kemur í kálfann og varð það mikið sár. Gísli kippir spjótinu en hann týnir sverðinu er hann var áður móður mjög og fékk eigi á haldið. Gísli komst á land í húminu því að þá tók að myrkva af nótt og hleypur hann í skóginn en þar var víða vaxið skógur. Nú róa þeir til lands og leita Gísla og kvía hann í skóginum því að skógurinn var óvíður en Gísli mjög móður svo að nær mátti hann ekki ganga. Hann verður nú var við menn á alla vega frá sér og veit hann nú að þeir sitja um skóginn. Gísli leitar sér nú ráðs og sér að honum mun þetta eigi endast því að skógurinn var óvíður og muni þeir þegar fá fundið hann er ljóst er og vildi hann eigi þess að bíða að svo mætti verða. Hann fer nú ofan til sjóvarins sem hljóðast svo að þeir verða eigi við það varir. Fer hann svo inn til Haugs með flæðibökkum í myrkrinu. Hann hittir þar bónda að máli. Refur hét bóndi sá er þar bjó. Hann var sonur Þorsteins vanstafs. Svo er frá honum sagt að hann væri manna slægastur. Hann heilsar Gísla vel og spyr hann tíðinda. En hann segir af skyndingi allt sem farið hafði með þeim Berki. Refur átti sér konu er Álfdís hét, væn yfirlits og galin í skapi, og var hún hinn mesti kvenskratti og var með hjónum hið mesta jafnræði. Og er Gísli hefir sagt honum tíðindin þá skorar hann á Ref til fulltings og liðveislu «munu þeir brátt verða vísir að eg er brott úr skóginum og munu þeir hér skjótt koma. Er nú brátt til ráðs að taka ef þú vilt mér nokkura ásjá veita.» Refur mælti: «Eg mun gera þér þann kost að eg ráði einn fyrir hve með skal fara og hlutist þú ekki til. Hitt er ellegar að þú sjáir sjálfur fyrir þér og mun eg eiga að engan hlut.» «Þetta skal nú þiggja,» segir Gísli, «sem þú býður.» «Gakk þú nú inn þá,» segir Refur. Og svo gerir Gísli. Þá mælti Refur við Álfdísi: «Nú mun eg skipta mönnum við þig í rekkjuna.» Refur tekur þá upp klæðin öll úr rekkjunni og mælti að Gísli skyldi þar niður leggjast á hálminn. Hann gerir svo. Síðan leggur Refur á hann ofan aftur klæðin og þar leggst Álfdís ofan á klæðin og fer þar í rekkju sína. Refur mælti: «Verið þar nú í rekkjunni hvað sem í gerist og vertu nú viðskiptis sem þá er þú hefir verst verið og spara nú ekki af í orðalagi það er illt er. En eg mun ganga til máls við þá er þeir koma og mæla það er mér sýnist.» Og eftir það gengur hann út og sér margra manna för og eru þar förunautar Barkar átta saman en hann var eftir að Fossá. Nú spyr Refur þá tíðinda er þeir koma á bæinn. En þeir kunnu honum þau að segja sem hann hafði áður spurt. Þeir frétta ef hann yrði nokkuð var við Gísla. En hann kveður bæði vera að hann kveðst eigi vilja Gísla við hjálpa enda kveður hann Gísla ekki þar komið hafa «og er það víst að eg vildi Berki heldur liðsinnaður en mótsnúinn í því er eg má því að mér þykir engi vera betur að sér um alla hluti en hann og vildi eg gjarna vera vinur hans. En ekki munuð þér trúa sögu minni nema þér rannsakið bæinn og vil eg það fúslega og gangið inn og leitið sem þér viljið.» En er Álfdís verður þessa vör þá geyr hún á þá og mælti hvervetna illt er henni kemur í hug og skortir þar eigi illt orðalag. En Refur er allt með þeim og kveður hana vera eigi meðalfíflu, að hún gerir eigi mannamun að slíku «og ertu eigi meðalfól.» Hún mælir við hann slíkt eða verra en við þá. Og er þeir hafa rannsakað bæinn sem þeir vilja þá fara þeir út og tortryggja Ref alls ekki og biðja hann vel lifa. Fara þeir nú í brott og hitta Börk og una illa við sína ferð, hafa fengið mannskaða mikinn með svívirðing mikilli að því er þeir kalla. Fer Börkur nú heim við svo búið. En Njósnar-Helgi fer í fjörðu vestur til fundar við Eyjólf og segir honum hvað títt er. Gísli var með Ref hálfan mánuð og eftir það fer hann í brott og skiljast þeir góðir vinir. Gísli gefur honum kníf og belti og voru það góðir gripir og ekki hafði Gísli þá laust til meira. Eftir það fór hann vestur í Geirþjófsfjörð til konu sinnar. Þótti nú enn mikið hafa aukist hans frægð og gekk af honum mikil frétt og meiri en áður. Var það mál manna að eigi hafi verið meiri atgervismaður en Gísli. En þó var hann eigi gæfumaður sem raun bar vitni. Nú er frá því að segja að Börkur fer sunnan til Þorskafjarðarþings við miklu fjölmenni og ætlar að hitta vini sína. Gestur Oddleifsson fór vestan af Barðaströnd og Þorkell Súrsson á sínu skipi hvor þeirra. Og er Gestur er albúinn koma til hans sveinar tveir, mjög fátæklegir. Þeir voru illa klæddir og höfðu stafi í hendi. Þeir báðu Gest fars og töluðu við hann hljótt nokkura hríð. Hann tók við þeim og veitir þeim farið og flytur hann þá á Hallsteinsnes. Gengu þeir þar á land fyrir innan bæinn á Hallsteinsnesi þar sem heitir Nesgranatré. Þar blótaði Hallsteinn syni sínum til þess að þar ræki tré sextug og eru þar enn þær öndvegissúlur er hann lét úr trénu gera. Sveinarnir ganga nú upp í Teigsskóg, fara eftir skóginum þar til er þeir koma til Þorskafjarðarþings. Maður hét Hallbjörn húfa. Hann var göngumaður og hafði með sér tíu göngumenn aðra eða fleiri. Hann var vanur að tjalda sér búð á þinginu og enn gerir hann svo. Hann hefir nú með sér mikla göngumannasveit. Þangað fara sveinarnir til hans og biðja hann búðarrúms þar en Hallbjörn var góður viðtakna og kveðst enn hverjum manni veitt hafa búðarrúm hér til er hann hafði beðið, kveðst hann og eigi enn mundu spara við þá. «Hefi eg og hér verið mörg vor á þinginu og kenni eg alla höfðingja þá er goðorð hafa.» Sveinarnir kveðast gjarna vilja hans ásjá hafa og af honum fræðast. Hallbjörn kveðst ætla til strandar niður er skipin sigla að landi og lést hann mundu segja þeim grein á skipunum. Þeir biðja hann þökk fyrir það hafa og kveðst það þykja mikið gaman, fara nú til strandar er skipin sigla að landi. Þá tekur hinn eldri sveinninn til orða: «Hver á það skip er þar siglir næst hingað?» Hallbjörn segir: «Börkur hinn digri.» Sveinninn spyr: «Hver siglir þar næst?» Hallbjörn segir: «Þar er Gestur hinn spaki úr Haga á Barðaströnd.» Sveinninn spyr: «En hverjir leggja skip sitt út við fjarðarhornið?» Hallbjörn svarar: «Þar er Þorkell Súrsson.» Og nú sjá þeir að hann gengur á land og sest niður á einn stein. En þeir förunautar hans fluttu föng þeirra af skipi svo að eigi félli sjár undir. Börkur lét tjalda búð þeirra því að þeir höfðu báðir mágar eina búð og var jafnan með þeim allvingott. Þorkell hafði hatt gerskan á höfði og grán feld yfir sér og gulldálk um öxl en sverð í hendi. Síðan gengu þeir sveinarnir og Hallbjörn hver með sveit sína þangað til er Þorkell sat. Þá tók hinn eldri sveinn til orða: «Hver er þessi hinn göfuglegi maður er hér situr og hefi eg eigi séð vænna mann né tigulegra?» «Vel mælist þér sveinn,» segir Þorkell, «en Þorkell heiti eg.» Sveinninn mælti: «Muntu lofa mér að sjá sverð það er þú heldur á, svo mikil gersemi sem það er?» Þorkell segir: «Þó lætur þú nýráðlega en víst skal eg þetta lofa þér ef þér er allmikil forvitni á.» Og nú tekur hann við sverðinu og sprettir þegar friðböndunum. Hann bregður þá sverðinu. Þorkell mælti: «Það lofaði eg þér ekki að bregða því.» «Þar beiddi eg þig og engis leyfis að,» segir sveinninn. Hann reiðir þá skjótt upp sverðið og höggur höfuðið af Þorkeli. En þegar þessi tíðindi voru orðin þá hljóp hann Hallbjörn í brott slíkt er hann mátti og vill ekki sín láta verða við getið og svo aðrir göngumennirnir. En sveinninn kastar niður sverðinu blóðgu og tók staf sinn og hlaupa sveinarnir þá með öðrum göngumönnum. Og verða þeir nú nálega að gjalti göngumennirnir fyrir hræðslu sakir, hlaupa upp hjá búðinni Barkar er þeir voru að tjalda. En þeir er sjá fall Þorkels styrma yfir honum dauðum og þykjast eigi vita hver verkið hefir unnið. Börkur mælti: «Hvað sætir þys þeim og hlaupum sem eru hjá búðinni hans Þorkels?» Og í því hleypur hann Hallbjörn húfa upp hjá þeim og fimmtán göngumenn við honum. Þá svarar hinn yngri sveinn, sá hét Helgi en hinn hét Bergur er vígið hafði vegið: «Eigi veit eg,» segir hann, «um hvað þeir þinga en hitt veit eg um hvað þeir þræta.» «Hvað þá?» segir Börkur. Sveinninn svarar: «Hvort Vésteinn muni eftir hafa átt dætur einar eða nokkurn son muni hann átt hafa.» Hallbjörn húfa hleypur til búðar sinnar. En sveinarnir hlaupa í skóginn er var nær búðunum og verða eigi fundnir. En menn hlaupa til göngumannanna og frétta eftir hve gegni. En þeir segja að sveinar tveir hafi komið í flokkinn þeirra og segja að þetta kemur mjög að þeim óvörum og kváðust eigi deili á þeim vita. Þeir segja hvern veg sveinunum var háttað og hversu þeir voru að yfirlitum og svo viðurtal þeirra. Nú þykist Börkur vita af orðum þeim er Helgi mælti að synir Vésteins munu þar verið hafa. Þeir Börkur ganga nú til búðar Gests og ráðast um við hann hversu með skal fara. Vill Börkur nú búa mál til á hendur sveinunum. «Er mér,» segir hann, «skylt að mæla eftir Þorkel mág minn en eigi þykir oss því ólíkt hlut til reka að synir Vésteins mundu verkið unnið hafa og eigi vitum vér annarra manna von þeirra er sakir ættu við Þorkel en þó hafa þeir nú undan komist að sinni. Er eg þess fúsastur að gera þá hér seka á þinginu. Ráð oss nú ráð Gestur,» segir Börkur, «hversu eftir skal mæla.» Gestur mælti: «Eigi þykir mér hóglegt hönd á að hafa og kunna mundi eg mér það ef eg hefði vígið vegið að nefnast annan veg en eg héti og mundi þá ónýt sökin og málið er mér væri á hendur búið. Nú þætti mér og vera mega að svo hefði sá hugsað er verkið hefir unnið.» Og letur Gestur mjög að fram sé haft málið. Og það hafa sumir menn fyrir satt haft að Gestur hafi heldur í ráðum verið með sveinunum því að hann var skyldur Vésteini. Nú hættu þeir Börkur þessu tali og var eigi málið fram haft og heygja þeir Þorkel þar á þinginu, fara nú heim þegar menn voru til þess búnir og verður þar eigi fleira til tíðinda. Unir Börkur enn illa við ferð sína sem hann átti vanda til. Fer hann nú heim suður og hefir mikla svívirðing af þessu máli. Nú fara sveinarnir þar til er þeir koma í Geirþjófsfjörð og liggja áður úti níu dægur matlausir. Þar var þá fyrir Gísli hjá konu sinni. Þeir koma þar um nótt og drepa á dyr og gengur Auður til dyra og heilsar þeim vel og spyr þá tíðinda. Var hún því oft vön að hún gekk út en Gísli lá í rekkju sinni er honum var sökótt og mátti ógerla vita hvaðan eða hverjir komu og var jarðhús undir rekkjunni. Beindi hún þá raust ef hann þurfti að varast. Sveinarnir segja henni hvað um var að véla og allt eftir því sem var um farar sínar og kváðust úti hafa verið níu dægur matlausir. Auður mælti: «Eg mun senda ykkur yfir hálsinn til Mosdals til sona Bjartmars með jartegnum»- þeir voru móðurbræður hennar- «og skal eg fá ykkur vistir og fararskjóta og skjóta jafnan skjóli yfir ykkur, slíku sem eg má. En eigi mun eg biðja Gísla ykkur bjargar héðan af.» Nú fara þeir á brott og gengu í skóginn og leynast þar svo að þeir mega eigi finnast, neyta nú matar er þeir hafa lengi áður misst. Síðan leggjast þeir niður og sofna brátt er þeir voru áður móðir og þreyttir af göngu. Nú er að segja frá Auði að hún gengur inn og hittir Gísla og segir svo: «Nú skiptir miklu hverju þú vilt til þín snúa og ger nú minn sóma meira en eg er verð.» «Veit eg,» segir Gísli, «að þú munt segja mér víg Þorkels bróður míns.» «Svo er sem þú getur til,» segir hún, «og hafa þeir Vésteinssynir vegið hann, bræðursynir mínir, og var það eigi um sakleysi þótt þeir vildu hefna föður síns er þeir Þorgrímur vógu. Og þótt Þorgrímur bæri vopn á hann þá hlaust það mest af Þorkeli bróður þínum. Eru þeir hér komnir og vildi eg að þér byrgist að allir samt og þykjast þeir nú sem er ekki traust eiga annað.» Gísli segir: «Ekki kann eg það standast að vera ásamt við bróðurbana mína.» Hann hleypur upp og vill bregða sverðinu. Hann kvað vísu: Auður svarar að hann þyrfti ei að vera svo reiður «því að þeir eru allir í brottu og hafði eg vit til þess að láta þá ekki koma í augsýn þér og hætta þeim svo.» «Þannig er og allra best,» segir Gísli. Og er nú kyrrt nokkura hríð og eru nú eftir tveir vetur þess er draumkonan kvað hann lifa. Og nú er Gísli í Geirþjófsfirði. Og er á líður sumarið og haustar koma aftur draumar hans og þungar svefnfarar. Kemur nú að honum draumkonan sú hin verri en þó hin stundum. Nú dreymir hann um nótt eina að konan sú hin betri kæmi að honum og sýndist honum sem hún riði hesti grám og býður honum með sér að vera og fara til innis síns og það þóttist hann gera. Og kemur hún að húsi einu með hann og leiðir hann inn í húsið og þótti honum þar vera vel um búist. Hún bað hann þar vera og una sér vel «og skaltu hingað fara þá er þú ert andaður og njóta hér fjár með mér.» Og nú vaknar hann og kvað vísu: Og enn kvað hann: Það var nú enn næst að segja að Eyjólfur hinn grái sendir Njósnar-Helga í Geirþjófsfjörð. Annar maður var og sendur með honum. Sá hét Hávarður. Hann var nýkominn út áður um sumarið. Hann var frændi Gests Oddleifssonar. Þessir menn voru sendir í Geirþjófsfjörð að höggva efnitré í skógum þeim er þar eru og að leita byggða Gísla ef þeir fyndu fylgsni hans. Og hinn síðasta aftan sjá þeir, er þeir höfðu verið þrjár nætur í skóginum að leita Gísla, eld brenna upp í klettunum í skóginum fyrir sunnan ána og var það um dagsetursskeið og var á niðamyrkur. Nú spyr Hávarður Helga ráðs hversu með skal fara svo að þeir feti til þar er eldurinn brann. «Sá einn er til,» segir Helgi, «að hlaða hér vörðu sem við stöndum á hólinum og miða svo við þar sem eldurinn brennur og mun þá finnast fylgsnið er ljós er dagur.» Nú gera þeir svo. En er þeir höfðu þessu verki lokið kveðst Hávarður verða að sofa «og má eg ekki annað» og svo gerir hann. En Helgi hlóð vörðuna og gerir furðulega háva. En er á leið náttina þá vaknar Hávarður og mælti að Helgi skyldi sofa «en eg vil vaka,» segir hann. Og er Helgi hafði sofið um hríð þá ber Hávarður í brott vörðuna og sér hvern stein. Eftir það tekur hann einn mikinn stein og keyrir niður á helluna og kom nær við hnakka honum svo að bifast við jörðin. Helgi sprettur upp við og spyr hví sæti og verður ákafa hræddur. Hávarður segir: «Það hygg eg að maður sé í skóginum í nánd okkur því að margar hafa slíkar sendingar farið í nótt.» Helgi segir: «Gísli mun hér kominn og orðinn var við okkur og mun ei hæfa að bíða hér og munum við lemjast allir ef á okkur kemur slíkt grjót.» Rennur Helgi nú slíkt er hann má og biður Hávarð fara harðara en Hávarður kveðst vera ófrár og biður hann eigi hlaupa frá sér. Helgi rennur nú til skips þeirra sem hann má hvatast. Fara þeir nú heim í Otradal og segja Eyjólfi frá ferð sinni. En hann kveður Helga enn eigi allilla hafa rekið njósnina sem vani hans var til og kveðst nú víst vita hvar Gísli var niður kominn. Síðan fer Eyjólfur við tólfta mann og er Hávarður þar í ferð og Njósnar-Helgi. Þeir fara á skipi yfir fjörð og koma í Geirþjófsfjörð og leita um daginn víða um skógana og svo vörðunnar er þeir Helgi kváðust hlaðið hafa og finna eigi sem líklegt var. Og eigi finna þeir heldur fylgsnið. Þá spyr Eyjólfur Hávarð hvar þeir hafi hlaðið vörðuna. En hann kveðst eigi sjálfur hlaðið hafa «og svaf eg meðan Helgi hlóð vörðuna. En vera þykir mér það mega ef Gísli hefir orðið var við okkur að hann hafi brotið í sundur vörðuna þá er lýsti er vér vorum farnir.» Nú þykir Eyjólfi þetta hið líklegasta. Leita þeir þó lengi og finna eigi. Þá mælti Eyjólfur: «Afauðið verður oss um þetta mál og munum vér enn aftur fara að sinni» og svo gera þeir. Snúa þeir nú heim til bæjarins Auðar og kveðst Eyjólfur vilja finna hana. Þeir ganga til dyra og inn í bæinn. Sest Eyjólfur á tal við Auði og mælti svo: «Eg vil eiga kaup við þig að þú segir mér til Gísla en eg mun gefa þér til þess þrjú hundruð silfurs, þess er eg hefi áður tekið til höfuðs honum, og skaltu eigi vera við aftöku hans því að vorkunn er að það sé þér skapraun. Mun eg og fá þér ráðahag eigi verra en þenna því að þér mun verða lítið yndi að Gísla héðan af.» «Það þykir mér eigi víst,» segir Auður, «hvort við verðum á það sátt. Kann vera að mér þyki vandgoldinn maður fyrir Gísla bónda minn. En satt er það mælt að fé er eftir feigan best og lát mig sjá hvað mér er boðið, hvort svo er silfrið gott sem þú segir.» «Já,» segir Eyjólfur, «sýnast skal það.» Steypir hann nú silfrinu í skikkjuskaut hennar og tjáir fyrir henni. En Guðríður fóstra Gísla tók að gráta er hún varð þessa vör og hleypur hún út í skóg til fundar við Gísla og segir honum hvar komið er «nú er fóstra mín ær orðin og ætlar hún að segja til þín og svíkja þig.» Gísli mælti: «Láttu gott í skapi þínu. Annað mun mér verða að fjörlesti en Auður sé ráðbani minn.» Og nú kvað hann vísu: Og nú fer mærin heim og kemur inn farandi og segir ekki erindi sín Auði hvert hún hefir farið. Og nú hefir Auður talið féið og segir að í öngan stað er verra en hann hefir sagt. «Nú mun þér þykja eg eigi að ráða fyrir fénu,» segir hún, «slíkt er eg vil af gera.» «Já,» segir hann, «að vísu er það.» Hún lét þá féið í gyrðilinn og rekur síðan á nasar honum svo að þegar lá blóð á jörðu. «Hafðu þetta nú,» segir hún, «fyrst fyrir ótryggðir þínar eða var þér nokkuð þess vonir að eg mundi selja bónda minn undir öxi í hendur vanmenni þínu? Haf nú þetta,» segir hún, «skömm og svívirðing en eigi það er þú vildir.» Þá mælti Eyjólfur: «Hafið nú hendur á hundinum og drepið þótt blauður sé.» Þá mælti Hávarður: «Þó er förin vor fullill orðin þótt eigi gerum vér þetta níðingsverk og höfum vér áður ærna skömm fengið en þetta er svo langt um fram því þetta mun engi dugandi maður hafa gera látið. Og standi þeir upp er mér vilja lið veita og látum þessu eigi ná. Mart er satt hið fornkveðna að án er illt gengi nema heiman hafi farið.» Og eftir þetta fer Eyjólfur heim með sneypu mikla og svívirðing. Og áður en Hávarður gekk út þá mælti Auður: «Ekki mun það maklegt Hávarður að þú fáir eigi skuld þína er við Gísli eigum þér að gjalda fyrir varning á hausti er við keyptum að þér. Er hér fingurgull er eg vil að þú hafir því að eg hefi eigi vöru til að gjalda þér.» «Ekki er það meiri skuld en svo,» segir Hávarður, «að ekki mundi eg heimta nema þú vildir gjalda.» En hún gaf raunar fingurgullið fyrir liðveislu hans og þiggur hann fingurgullið og fara þeir nú heim síðan. Og litlu síðar fær Hávarður sér hesta og fer í brott úr Otradal með allt sitt og suður til Barðastrandar til Gests hins spaka og vill eigi lengur vera með Eyjólfi hinum grá. Líkar Eyjólfi nú stórilla þetta allt saman. Gísli er nú var um sig og er hann lengstum í fylgsnum sínum. Líður nú svo veturinn þar til er kemur sumar. Og nú ætlar hann ekki að hefjast á brott þaðan því að honum þykir nú vera drifið í öll skjól, ætlar nú að hann skuli annaðhvort þar bíða bót eða bana. Og eru nú liðnir allir draumveturnir. Og nú dreymir Gísla oftlega um sumarið svo að ekki hefir af. Hann lætur nú illa í svefni nótt eina og er hann vaknar spyr Auður hvað hann hefir dreymt. Hann segir að kom konan sú hin verri að honum og mælti svo: «Eg skal bregða því öllu er hin betri draumkonan mælti við þig og skal eg þess vera ráðandi að þér verði ekki að björg né að gagni það er hún mælti við þig.» Þá kvað hann vísu: «Og það dreymdi mig enn,» segir Gísli, «að kona kom að mér og batt dreyruga húfu á höfuð mér og hún þó áður höfuð mitt í blóði og jós á mig allan blóði.» Og nú kvað hann vísu: Og enn kvað hann: Og nú léttir enn fyrst draumunum. Og þó líður eigi mjög á haustið áður þá dreymir hann oftlega. Og nú gerist svo mikill gangur að að hann gerist svo myrkfælinn af draumunum að hann má ekki vera einn samt í fylgsnum sínum og varð hann nú einart að vera þar sem þær voru, Auður og Guðríður. Auður spyr að í hverju sinni hvað hann dreymir þá er hann lætur áður undarlegast en hann segir henni jafnan. Nú er það eina nótt að svefnfarar hans eru harðar og nú spyr Auður enn er hann vaknaði hvað fyrir hann bæri. En hann segir að hann dreymdi «að menn komu hingað að oss og var þar Eyjólfur hinn grái í ferðinni og mjög margir menn og hittumst vér og vissi eg að atburðir urðu með oss. Þá þóttist eg höggva mann þeirra einn sundur í miðju. En á manninum þótti mér vargshöfuð og fór hann fyrst að mér grenjandi og þótti mér vera margur um einn mér á móti. En eg þóttist hafa skjöld í hendi og verjast þeim svo lengi að þeir fengu eigi sótt mig.» Og þá kvað hann vísu: Og enn kvað hann: Og enn kvað hann: Nú líður á haustið og tekur þá aldrei af honum draumana og er heldur vaxandi. Nú er það eina nótt að hann hefir eigi fyrr jafnilla látið. Auður spyr hann enn hvað fyrir hann bar er hann vaknar. En hann svarar og kvað: Nú er Gísli heima kyrr það er eftir er sumarsins þar til er kemur sumarnótt hin efsta. Þá er þess við getið að hann má ekki sofna og ekki þeirra. En veður er þannig farið að logn var veðurs og hálfhélufall. Þá kveðst hann vilja fara brott frá bænum til fylgsnis síns undir kleifarnar suður og reyna ef hann mætti sofna þar. Nú fara þau öll og eru þær í kyrtlum síðum og drepa kyrtlarnir slóðina er þau fara en Gísli hefir eitt kefli og rístur á rúnar og falla niður spænirnir um leiðina. Þau koma nú til fylgsnisins. Hann leggst þá niður og ætlar að sofna en þær vaka yfir honum og rennur á hann höfgi og dreymir hann þegar að fuglar tveir koma á húsið og hjuggust að í læmingi. Þeir voru heldur meiri en rjúpkerar og létu heldur illilega. Þeir voru allir litaðir í blóði einu. Hann vaknar eftir það og spyr Auður ef hann dreymdi nokkuð «og eru nú eigi góðar svefnfarar þínar,» segir hún. En hann kvað vísu: Og þessu næst heyra þau út mannamál og er Eyjólfur kominn við fimmtánda mann og hefir komið áður heim til húsa og sjá þeir döggslóðina hvar þau höfðu farið og var þá sem vísað væri til þeirra. Og er þau urðu vör við mennina þá ganga þau upp á kleifarnar þar sem þeim þótti best vígið og hefir hvortveggi þeirra kvennanna lurk í hendi. Þeir Eyjólfur ganga nú upp að kleifunum. Þá mælti Eyjólfur: «Það er nú ráð Gísli að renna eigi undan og láta eigi elta þig alls þú ert kallaður fullhugi mikill. Hefir nú orðið langt funda á milli og það mundi eg vilja að sjá væri hinn síðasti.» Gísli segir: «Gakk þú að því karlmannlegar að eigi skal nú lengra undan renna og sæk nú að því drengilegar sem þú þykist við mig sakir eiga.» Eyjólfur mælti: «Eg mun nú það ekki undir þér eiga og vil eg nú njóta við liðsmunar og góðra drengja er eg hefi með mér.» Þá mælti Eyjólfur við Njósnar-Helga: «Það væri nú karlmannlegt,» segir hann, «að þú réðist fyrstur upp kleifarnar að Gísla og mundi þess lengi getið ef þú yrðir skaðamaður hans. Höfum vér jafnan þér til treyst um karlmennsku.» Helgi segir: «Það hefir þú jafnan sýnt að þú vildir aðra fyrir þér þegar mannhætta væri í en þó skal eg að vísu til ráða alls er þú eggjar þá svo mjög og fylg mér þá vel og gakk hið næsta mér ef þú þorir það.» Síðan réð Helgi til þar sem honum þótti vænst að leita upp á kleifarnar. Hann hafði öxi í hendi. Gísli hafði og öxi, gyrður sverði og í kufli grárendum og gyrt að sér reipi. Og er hann ræðst upp í kleifarnar þá hleypur Gísli að honum og höggur hann sundur í miðju með sverðinu og fellur hvortveggi hluturinn niður fyrir kleifarnar. Eyjólfur ræðst þá annar maður næst upp í kleifina og sneri Auður í móti honum og lýstur hann með trénu svo að hún glýr alla höndina. Verða þær þá handteknar konurnar og fékk Eyjólfur til tvo menn að halda þeim. En nú sækja þeir tólf að Gísla og komast upp þeir nú á kleifarnar að honum en hann verst bæði með grjóti og vopnum. Eyjólfur höggur nú til hans með spjóti en Gísli höggur spjótið af skafti og niður í hellurnar og verður höggið svo mikið að hann brýtur hyrnuna af öxinni. Og nú hlífir hann sér með skildinum en vegur með sverðinu. Þeir sækja nú fast að honum og er svo sagt að hann dræpi enn tvo menn. Eyjólfur eggjar nú ákaft að þeir skuli sækja fast að honum «og fáum vér illt af honum,» segir hann, «en það er þó einkisvert ef góð yrðu erfiðislaunin ef vér fengjum sótt hann.» Gísli hleypur nú niður fyrir kleifarnar og á hamar þann er heitir Einhamar. Það er gott vígi. Hann verst nú þaðan um hríð. Þetta kom mjög að þeim óvörum og þykir enn óhægjast sitt mál. Eyjólfur eggjar þá nú á nýja leik «og fyrir því mjög,» segir hann, «að sá klækisskapur mun hvervetna spyrjast er þeir skulu ei geta sóttan Gísla þar sem þeir voru fimmtán en hann einn.» Eyjólfur heitir þeim nú miklum sæmdum ef þeir fá unnið hann. Hann hafði og valið menn með sér. Maður er nefndur Sveinn er nú réð fyrstur upp í hamarinn að honum. En Gísli höggur til hans í móti og vegur hann þegar og fellur hann dauður niður fyrir hamarinn. Nú þykjast þeir Eyjólfur ekki vita hvar staðar nemur að eiga við þenna mann en vilja þó með engu móti frá hverfa fyrr en þeir fá unnið hann. Þeir sækja nú að honum tvo vega og fylgja þeir Eyjólfi fremstir er annar heitir Þórir en annar Þórður. Þeir voru náfrændur Eyjólfs og er nú atsókn þeirra allhörð. Fá þeir nú drjúgum komið sárum á hann með spjótalögum en hann verst eigi að síður svo að allir verða sárir þeir er að sækja. En það er frá lyktum að segja að þeir særa hann á hol svo að út falla iðrin. Hann sveipar nú að sér iðrunum með skyrtunni og bindur svo að sér með reipinu fyrir neðan. Og þá mælti Gísli að þeir skyldu bíða lítt að «og munuð þér þó hafa þau málalok er þér viljið.» Hann kvað nú vísu þessa: Þessi var hin síðasta vísa hans. Og þegar jafnskjótt er hann hafði kveðið vísuna hleypur hann ofan fyrir skorina og keyrir sverðið fyrir brjóst Þórði frænda Eyjólfs og fær hann þegar bana. Og nú lætur Gísli þar líf sitt með mikilli hreysti og drengskap og mörgum sárum særður svo að furða var að. Og það þótti þeim fádæmum hverja vörn hann veitti. Þeir Eyjólfur voru allir sárir er eftir lifðu og mjög þreyttir. Og lýkur þar nú ævi Gísla Súrssonar og er það rétt að segja að hann hefir verið einnhver hinn mesti hreystimaður. Þeir drógu hann síðan ofan á jöfnu og tóku af honum sverðið og götva hann þar í græntóinni. Síðan fóru þeir ofan til sjóvar og til skips síns og andast nú hinn sétti maður við skip. Eyjólfur bauð Auði með sér að fara til húss og fóstru hennar en hún vildi það eigi þiggja. Fara þeir Eyjólfur nú heim í Otradal og andast hina sömu nótt hinn sjöundi maður af sárum en hinn átti maður liggur í sárum tólf mánuði og bíður þá bana. En aðrir menn verða heilir sára sinna að kalla og fá þó af mikla meiðing og mörg örkuml. Og þegar Eyjólfur þykist til fær fer hann heiman við tólfta mann og suður yfir Breiðafjörð til fundar við Börk og segir honum tíðindi þessi og allan atburð þessa máls og þykist hafa illt af fengið. Börkur verður glaður við þessa sögu og biður nú Þórdísi að henni takist vel til og fagni vel Eyjólfi «því að hann hefir rekið af höndum oss skömm og svívirðing og lát þér nú í hug koma ást þá er þú hafðir á Þorgrími bróður mínum og tak nú við þeim vel og ger beint við þá.» Þórdís segir: «Gráta mun eg Gísla bróður minn en fagna eg dauða hans.» Og um kveldið var sett borð fyrir þá Eyjólf og Börk. Þeir tala nú mart um kveldið og voru allkátir. Síðan voru borð tekin og bar Þórdís mat á borð. Eyjólfur hafði sverð það í hendi er átt hafði Gísli bróðir hennar. Hún slær þá niður spónunum er hún ætlaði áður að fá mönnum úr keraldi því er hún hélt á og lýtur hún niður og lætur hún sem hún safni saman spónunum. Hún þrífur um meðalkafla sverðinu og bregður því skjótt. Hún leggur þá neðan undir borðið og ætlar að leggja neðan í smáþarma Eyjólfs. En gaddhjalt var á sverðinu og gáði hún eigi þess og nam gaddurinn við borðinu og ber lagið neðar en hún hugði og kom í lærið og varð það svöðusár mjög mikið. Þeir Eyjólfur hlaupa nú upp skjótt og förunautar hans og hrinda fram borðunum og steypist niður maturinn allur. Börkur tekur Þórdísi höndum og tekur af henni sverðið og kvað hana vera vitlausa og lýstur hana kinnhest. Börkur býður Eyjólfi eindæmi fyrir þenna atburð og gerir Eyjólfur þegar í stað full manngjöld fyrir áverkann en kveðst gera mundu meira miklu ef Berki hefði eigi farið svo vel. Eftir þetta nefnir Þórdís sér votta og segir skilið við Börk bónda sinn og kveðst eigi mundu koma í sama rekkju honum síðan, og það efndi hún. Fór hún þá út á Eyri, á Þórdísarstaði, og bjó hún þar nokkura vetur síðan. En Börkur var þá eftir að Helgafelli þar til er Snorri goði kom honum brott þaðan og fór hann þá að búa í Glerárskógi í Hvammsfirði. Eyjólfur fór heim vestur í Otradal og undi illa við sína ferð. Eftir þetta fóru synir Vésteins til fundar við Gest í Haga og skora á hann að hann komi þeim utan af sínum ráðum og Gunnhildi móður þeirra og Auði föðursystur þeirra er verið hafði kona Gísla Súrssonar og Guðríði Ingjaldsdóttur og Geirmundi bróður hennar. Og þessum mönnum öllum kom Gestur Oddleifsson utan í Hvítá með Sigurði hvíta og voru litla hríð úti og komu norður við Noreg. Og einn dag gengur Bergur Vésteinsson um stræti og vill taka þeim búðarrúm og tveir menn norrænir með honum. Þeir mæta tveim mönnum fyrir sér og var annar í skarlatskyrtli, ungur maður og mikill vexti. Hann spurði Berg að nafni. En hann segir til nafns síns hið sanna og til kyns og hugði hann að það mundi heldur víðara fara þar að hann mundi þess njóta en gjalda eigi föður síns því að Vésteinn var hinn vinsælasti maður í kaupförum. En þegar Bergur hafði þetta sagt þá brá þessi maður sverði og höggur hann banahögg. En þar var Ari Súrsson bróðir Gísla og Þorkels. En er þetta var orðið hljópu þeir til skips er upp höfðu gengið með Bergi og segja þessi tíðindi er gerst höfðu. En Sigurður stýrimaður kom hinum undan er eftir lifðu og tók hann þeim far til Grænlands og staðfestist Helgi þar og þótti vera hinn besti drengur og voru menn sendir til höfuðs honum og var þess eigi auðið að þeir fengju hann drepið. Hann týndist síðan í veiðiför á Grænlandi og þótti að honum mikill skaði. En þær Auður og Gunnhildur fóru til Danmerkur í Heiðabæ og tóku þar við trú. Síðan gengu þær suður til Róms og kom hvorgi aftur. Geirmundur fór til Grænlands og kvongaðist þar og varð vel auðigur að fé. Guðríður systir hans var manni gift og þótti hún vera skýr kona. Og eru menn margir frá þeim systkinum á Grænlandi komnir. Ari bjóst til Íslands og átti hann þá skip í förum og kom hann í Hvítá skipi sínu. Hann seldi þá skipið en hann kaupir land að Hamri í Borgarfirði út frá Borg og bjó hann þar nokkura vetur og víðara bjó hann á Mýrunum og eru menn frá honum komnir. Er ekki fleira frá honum sagt í þessi sögu. Og lýkur hér nú sögu Gísla Súrssonar.