Gísl ch. Add. 2

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Í þenna tíma var hersir einn ríkr í Noregi, sá er Þorkell hét ok var kallaðr gullhjálmr, á Sunn-Hörðalandi í Súrnadal. Hann var kvángaðr maðr. Átti hann þrjá sonu við konu sinni. Ari hét inn ellsti, annarr Gísli, þriði Þorbjörn. Þeir váru allir efniligir menn.

Ísi er maðr nefndr, er réð fyrir Fjarðafylki. Dóttir hans hét Ingibjörg. Hon var kvenna vænst. Hennar bað Ari Þorkelsson, ok var hon honum gift. Hann tók fjárhlut mikinn með henni. Henni fylgði sá maðr heiman, er Kolr hét. Hann var mikill at kyni. Hann hafði hertekinn verit ok var kallaðr þræll. Hann fór með Ingibjörgu í Súrnadal. Þorkell lætr bú eitt auðigt koma í hendr Ara, syni sínum, þar í dalnum. Tekr hann þar til forráða ok þykkir vera inn efniligsti maðr.

Sá maðr er nefndr til sögunnar, er Björn hét ok var kallaðr Björn inn blakki. Hann var berserkr ok hólmgöngumaðr mikill. Þeir váru tólf saman. Björn var fjölkunnigr, ok bitu hann eigi járn. Hann var óþokkasæll við alþýðu. Settist hann í bú manna, þar er honum sýndist, en lagði í rekkju hjá sér konur þeira ok dætr ok hafði við hönd sér slíka stund sem honum sýndist. Kvíddu allir við kvámu hans, en fögnuðu, er hann fór í brott.

Þess er við getit, at Björn spyrr þetta, at Ari hefir konu fríða heim flutta ok tekit við auð fjár. Þykkir honum þannig vænligt til at ráðast. Snýr hann nú þangat með sveit sína ok kemr þar at kveldi einn dag. Ok er þeir hittast, Björn ok Ari, þá segir Björn, at hann ætlar sér forræði fyrir búi því ok vill, at Ingibjörg hafi samrekkjur við hann slíka hríð sem honum sýnist, biðr Ara gera hvárt er honum þykkir betra, at fara á brott eða vera þar. Ari kveðst ekki mundu brott fara ok eigi ætla honum þar nökkur forræði.

"Þá er vel," segir Björn, "ok sem ek hugða til. Ek vil skora þér á hólm, at þú berist við mik, ef þú treystist, á þriggja nátta fresti, ok skal þá reyna, hvárr okkar skal eiga Ingibjörgu. Skal sá ok fé taka eftir annan, er sigr hefir á hólminum. Mun ek mik ekki með fé leysa af hólminum, enda tek ek eigi fé fyrir aðra."

Ari kvaðst þat gjarna vilja, at þeir berðist. Snúast berserkir við þat á brott, ok býst nú til hólmstefnunnar. Ganga þeir nú á hólm, ok lýkr svá þeira viðrskipti, at Ari fellr, en berserkrinn var ekki sárr, því at hann beit ekki járn. Nú þykkist Björn hafa vegit til landa ok til kvánfangs. Lýsir hann þá yfir því, at hann ætlar þangat at kveldi, til þess bæjar, er Ari hafði átt.

Gísli sagði, bróðir Ara, ok kvað brátt eftir verða um þá frændr, ‑ "ef sjá óhæfa skal fram fara, at sjá ófagnaðr skuli ofgöngum ganga yfir oss. Nú skal þat aldri verða. Vil ek skora á þik til hólmgöngu þegar á morgin. Vil ek miklu heldr falla á hólmi en þola óhæfu þessa."

"Þat er vel," segir Björn. "Munuð þér svá fara gervallir frændr, ef þér vilið til þess hætta at berjast við mik," ‑ skilja nú eftir þetta, ok ferr Gísli heim til bús þess, er Ari hefir átt, bróðir hans. Eru nú sögð tíðendin þessi af hólminum, lát Ara, ok þykkir þat hýbýlabrestr mikill orðinn. Gísli gengr til fundar við Ingibjörgu ok segir henni fall Ara ok þat með, at hann hefir skorat Birni á hólm ok þeir skulu berjast um daginn eftir.

"Sú er óvænlig ætlan," segir Ingibjörg, "ok uggi ek, at þér takist eigi vel, nema þú njótir annarra við."

"Þess vil ek þá biðja þik ok svá aðra, þá er glíkligstir væri, at þá hluti mætti til leggja, at þá væri sigrinn vænligri en áðr."

"Einn maðr er sá," segir hon, "er mér þykkir glíkligastr til, at í atbeina megi vera um þetta mál, svá at þér mætti at gagni koma."

"Hverr er sá?" segir Gísli.

"Kolr, fóstri minn, er þat," segir hon, "því at þat hygg ek, at hann eigi sverð þat, er betra skal vera en flest önnur, þótt hann láti óvirðuliga yfir, ok kallar hann þat brytskálm sína."

Nú var sent eftir Kol, ok kemr hann á þeira fund, Gísla ok Ingibjargar.

Gísli mælti: "Áttu sverð nökkut gott?" Kolr svarar: "Lítil gersimi er sverð mitt, en þó er þat margt í karlshúsi, at eigi er í konungsgarði."

Gísli mælti: "Villtu ekki ljá mér sverðit til hólmgöngunnar við Björn?"

Kolr mælti: "Þá mun þér fara sem öðrum um þá gripi, er gersemar eru undir, ok nennið þá eigi at láta af höndum. En ek mun nú segja þér, at sverðit mun bíta þat, sem því er til höggvit, hvárt sem er járn eða annat. Má þat ok ekki deyfa, því at þat er dvergasmíði, ok heitir sverðit Grásíða. En svá máttu til ætla, at mér mun illa hugnast, ef ek nái eigi þá sverðinu, er ek vil við taka."

"Ómakligt er annat," segir Gísli, "en þú náir sverði þínu, þá er ek hefi haft í nauðsyn mína."

Tekr Gísli nú við sverðinu, ok líðr af nóttin. En áðr þeir færi heiman til hólmgöngunnar, spurði Þorbjörn Gísla, bróður sinn: "Hvárr okkar bræðra skal nú berjast við berserkinn í dag eða hvárr höggva kálfinn?"

Gísli segir: "Þat ræð ek, at þú höggvir kálfinn, en vit Björn munum reyna með okkr."

Eigi kaus hann argr it indælla. Fóru þeir nú til hólmsins. Ganga þeir nú á hólm, Gísli ok Björn. Þé mælti Gísli, at Björn skyldi höggva fyrri.

"Þat hafa mér engir fyrr boðit," segir Björn, "enda hefir mér engi fyrr boðit hólmgöngu en þú."

Nú höggr Björn til Gísla, en hann kemr skildi fyrir sik, ok höggr hann af skildinum allt þat, er tók, fyrir útan mundriðann. Gísli höggr aftr til Bjarnar, ok kemr á skjaldarsporðinn ok tekr þar af ok undan honum fótinn fyrir ofan kné. Gísli höggr í annat sinn af honum höfuðit. Er þá snúit at þeim förunautum Bjarnar, eru sumir drepnir, en sumir komast á skóg undan. Þá fór Gísli heim eftir þat ok fær af þessu orðstír góðan. Tekr hann síðan bú þat at erfðum eftir Ara, bróður sinn, er hann hafði átt. Hann fekk ok Ingibjargar.

Líða nú stundir fram, ok selr Gísli eigi sverðit af hendi, enda hefir Kolr ekki tilkall.