SnSt, Skm ch. 66

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Hvernig skal Krist kenna? Svá, at kalla hann skapara himins ok jarðar, engla ok sólar, stýranda heims ok himinríkis ok engla, konung himna ok sólar ok engla ok Jórsala ok Jórdánar ok Gríklands, ráðandi postula ok heilagra manna. Forn skáld hafa kennt hann við Urðarbrunn ok Róm, sem kvað Eilífr Guðrúnarson:

Setbergs, kveða sitja

sunnr at Urðarbrunni,

svá hefir rammr konungr remmðan

Róms banda sig löndum.

Svá kvað Skafti Þóroddsson:

Máttr er munka dróttins

mestr, aflar goð flestu.

Kristr skóp ríkr ok reisti

Rúms höll veröld alla.

Himna konungr, sem Markús kvað:

Gramr skóp grund ok himna

glyggranns sem her dyggvan,

einn stillir má öllu

aldar Kristr of valda.

Svá kvað Eilifr kúlnasveinn:

Hróts lýtr helgum krúzi

heims ferð ok lið beima.

Sönn er en öll dýrð önnur

einn sólkonungr hreinni.

Máríu sonr, enn sem Eilífr kvað:

Hirð lýtr himna, dýrðar,

hvein Máríu sveini,

mátt vinnr mildingr dróttar,

maðr er hann ok goð, sannan.

Engla konungr, enn sem Eilífr kvað:

Máttr er en menn of hyggi

mætr goðs vinar betri.

Þó er engla gramr öllu

örr helgari ok dýrri.

Jórdánar konungr, sem kvað Sighvatr:

Endr réð engla senda

Jórdánar gramr fjóra,

fors þó hans á hersi

heilagt skoft, ór lofti.

Grikkja konungr, sem Arnórr kvað:

Bænir hefi ek fyr beini

bragna falls við snjallan

Grikkja vörð ok Garða.

Gjöf launak svá jöfri.

Svá kvað Eilífr kúlnasveinn:

Himins dýrð lofar hölða,

hann er alls konungr, stilli.

Hér kallaði hann fyrst Krist konung manna ok annat sinn alls konung. Enn kvað Einarr Skúlason:

Lét, sá er landfolks gætir,

líknbjartr himinríki

ungeypnandi opna

alls heims fyr gram snjöllum.

66. Konungakenningar ok fyrirmanna

Þar koma saman kenningar, ok verðr sá at skilja af stöð, er ræðr skáldskapinn, um hvárn kveðit er konunginn, því at rétt er at kalla Miklagarðskeisara Grikkjakonung, ok svá þann konung, er ræðr Jórsalalandi, at kalla Jórsalakonung, svá ok at kalla Rómskonung Rómaborgarkeisara, eða Englakonung, þann er Englandi ræðr.

En sú kenning, er áðr var ritat, at kalla Krist konung manna, þá kenning má eiga hverr konungur. Konunga alla er rétt at kenna svá at kalla þá landráðendr eða landsvörðu eða landssæki eða hirðstjóra eða vörð landsfólks. Svá kvað Eyvindr skáldaspillir:

Farmatýs

fjörvi næmðu

jarðráðendr

á Öglói.

Ok sem Glúmr kvað Geirason:

Hilmir rauð und hjalmi

heina laut á Gautum.

Þar varð í gný geira

grundar vörðr of fundinn.

Sem Þjóðólfr kvað:

Hár skyli hirðar stjóri

hugreifr sonum leifa

arf ok óðaltorfu,

ósk mín er þat, sína.

Sem Einarr kvað:

Snáks berr fald of fræknu

folkvörð, konungs Hörða

frama telr greppr fyr gumnum,

geðsnjallr skarar fjalli.

Rétt er ok um hann konung, er undir honum eru skattkonungar, at kalla hann konung konunga. Keisari er æðstr konunga, en þar næst er konungr sá, er ræðr fyrir þjóðlandi, jafn í kenningum öllum hverr við annan í skáldskap. Þar næst eru þeir menn, er jarlar heita eða skattkonungar, ok eru þeir jafnir í kenningum við konung, nema eigi má þá kalla þjóðkonunga, er skattkonungar eru. Ok svá kvað Arnórr jarlaskáld of Þorfinn jarl:

Nemi drótt, hvé sjá sótti

snarlyndr konungr jarla.

Eigi þraut við ægi

ofvægjan gram bægja.

Þar næst eru í kenningum í skáldskap þeir menn, er hersar heita. Kenna má þá sem konung eða jarl, svá at kalla þá gullbrjóta ok auðmildinga ok merkismenn ok fólksstjóra eða kalla hann oddvita liðsins eða orrostu, fyrir því at þjóðkonungr hverr, sá er ræðr mörgum löndum, þá setr hann til landstjórnar með sér skattkonunga ok jarla at dæma landslög ok verja land fyrir ófriði í þeim löndum, er konungi liggja fjarri, ok skulu þeir dómar ok refsingar vera þar jafnréttir sem sjálfs konungs.

En í einu landi eru mörg heruð, ok er þat háttr konunga at setja þar réttara yfir svá mörg heruð sem hann gefr til valds, ok heita þeir hersar eða lendir menn í danskri tungu, en greifar í Saxlandi, en barúnar í Englandi. Þeir skulu ok vera réttir dómarar ok réttir landvarnarmenn yfir því ríki, er þeim er fengit til stjórnar. Ef eigi er konungr nær, þá skal fyrir þeim merki bera í orrostum, ok eru þeir þá jafnréttir herstjórar sem konungar eða jarlar.

Þar næst eru þeir menn, er hölðar heita. Þat eru búendr þeir, er gildir eru at ættum ok réttum fullum. Þá má svá kenna at kalla þá veitanda fjár ok gætanda ok sætti manna. Þessar kenningar megu ok eiga höfðingjar.

Konungar ok jarlar hafa til fylgðar með sér þá menn, er hirðmenn heita ok húskarlar, en lendir menn hafa ok sér handgengna menn, þá er í Danmörku ok í Svíðjóð eru hirðmenn kallaðir, en í Nóregi húskarlar, ok sverja þeir þó eiða svá sem hirðmenn konungum. Húskarlar konunga váru mjök hirðmenn kallaðir í forneskju. Svá kvað Þorvaldr blönduskáld:

Konungr heill ok svá snjallir

sókn-örr, við lof görvan

óð hafa menn í munni

minn, húskarlar þínir.

Þetta orti Haraldr konungr Sigurðarson:

Fullafli bíðr fyllar,

finn ek oft at drífr minna,

hilmis stóls, á hæla

húskarla lið jarli.

Hirðmenn ok húskarla höfðingja má svá kenna at kalla þá inndrótt eða verðung eða heiðmenn. Svá kvað Sighvatr:

Þat frá ek víg á vatni

verðung jöfurs gerðu,

nadda él en, nýla,

næst tel ek engi in smæstu.

Ok enn þetta:

Þági var sem þessum

þengils á jó strengjar

mjöð fyr malma kveðju

mær heiðþegum bæri.

Heiðfé heitir máli ok gjöf, er höfðingjar gefa. Svá kvað Óttarr svarti:

Góðmennis þarf ek gunnar

glóðbrjótanda at njóta.

Hér er alnennin inni

inndrótt með gram svinnum.

Jarlar ok hersar ok hirðmenn eru svá kenndir, kallaðir konungs rúnar eða málar eða sessar. Svá kvað Hallfreðr:

Grams rúni lætr glymja

gunnríkr, hinn er hvöt líkar,

Högna hamri slegnar

heiftbráðr of sik váðir.

Sem Snæbjörn kvað:

Stjórnviðjar lætr styðja

stáls buðlinga máli

hlemmisverð við harðri

húflagan skæ dúfu.

Svá kvað Arnórr:

Bera sýn of mik mínir

moðkennds taka enda

þess of þengils sessa

Þung mein synir ungir.

Konungs spjalli, sem Hallfreðr kvað:

Ráð lukusk, at sá, síðan,

snjallráðr konungs spjalli

átti eingadóttur

Ónars viði gróna.

Svá skal menn kenna við ættir, sem Kormákr kvað;

Heyri son á, Sýrar,

sannreynis, fentanna

örr greppa lætk uppi

jast-Rín, Haralds, mína.

Hann kallaði jarlinn sannreyni konungsins, en Hákon jarl son Sigurðar jarls. En Þjóðólfr kvað svá um Harald;

Vex Óláfs feðr

járnsaxa veðr,

harðræði hvert

svá at hróðrs er vert.

Ok enn svá:

Jarizleifr of sá,

hvert jöfri brá.

Hófsk hlýri fram

ins helga grams.

Ok enn kvað hann:

Andaðr er sá,

er of alla brá,

haukstalla konr,

Haralds bróðursonr.

Enn kvað svá Arnórr í Rögnvaldsdrápu:

Réð Heita konr hleyti

herþarfr við mik gerva.

Styrk lét oss of orkat

jarls mægð af því frægðar.

Ok enn svá:

Bitu sverð, en þar þurðu,

þunngör fyr Mön sunnan

Rögnvalds kind, und randir

ramlig folk, ins gamla.

Ok enn kvað hann:

Ættbæti firr ítran

allríks, en ek bið líkna

trúra tyggja dýrum,

Torf-Einars goð meinum.

Ok enn kvað Einarr skálaglamm:

Né ættstuðill ættar

ógnherði mun verða,

skyldr em ek hróðri at halda,

Hilditanns in mildri.