Laxd ch. 21

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Nú kemur Höskuldur heim af þingi og spyr þessi tíðindi. Honum
líkar heldur þunglega. En með því að vandamenn hans áttu hlut
í þá sefaðist hann og lét vera kyrrt.

Þeim Ólafi byrjaði vel og tóku Noreg. Örn fýsir Ólaf að fara
til hirðar Haralds konungs, kvað hann gera til þeirra góðan
sóma er ekki voru betur menntir en Ólafur var. Ólafur kvaðst
það mundu af taka. Fara þeir Ólafur og Örn nú til hirðarinnar
og fá þar góðar viðtökur. Vaknar konungur þegar við Ólaf
fyrir sakir frænda hans og bauð honum þegar með sér að vera.
Gunnhildur lagði mikil mæti á Ólaf er hún vissi að hann var
bróðurson Hrúts. En sumir menn kölluðu það að henni þætti þó
skemmtan að tala við Ólaf þótt hann nyti ekki annarra að.
Ólafur ógladdist er á leið veturinn. Örn spyr hvað honum væri
til ekka.

Ólafur svarar: "Ferð á eg á höndum mér að fara vestur um haf
og þætti mér mikið undir að þú ættir hlut í að sú yrði farin
sumarlangt."

Örn bað Ólaf þess ekki fýsast, kvaðst ekki vita vonir skipa
þeirra er um haf vestur mundu ganga.

Gunnhildur gekk á tal þeirra og mælti: "Nú heyri eg ykkur það
tala sem eigi hefir fyrr við borið, að sinn veg þykir
hvorum."

Ólafur fagnar vel Gunnhildi og lætur eigi niður falla talið.
Síðan gengur Örn á brott en þau Gunnhildur taka þá tal. Segir
Ólafur þá ætlan sína og svo hvað honum lá við, að Mýrkjartan
konungur var móðurfaðir hans.

Þá mælti Gunnhildur: "Eg skal fá þér styrk til ferðar þessar
að þú megir fara svo ríkulega þangað sem þú vilt."

Ólafur þakkar henni orð sín. Síðan lætur Gunnhildur búa skip
og fær menn til, bað Ólaf á kveða hve marga menn hann vill
hafa með sér vestur um hafið. En Ólafur kvað á sex tigu manna
og kvaðst þó þykja miklu skipta að það lið væri líkara
hermönnum en kaupmönnum. Hún kvað svo vera skyldu. Og er Örn
einn nefndur með Ólafi til ferðarinnar. Þetta lið var allvel
búið. Haraldur konungur og Gunnhildur leiddu Ólaf til skips
og sögðust mundu leggja til með honum hamingju sína með
vingan þeirri annarri er þau höfðu til lagt. Sagði Haraldur
konungur að það mundi auðvelt því að þau kölluðu engan mann
vænlegra hafa komið af Íslandi á þeirra dögum. Þá spurði
Haraldur konungur hve gamall maður hann væri.

Ólafur svarar: "Nú er eg átján vetra."

Konungur mælti: "Miklir ágætismenn eru slíkt sem þú ert því
að þú ert enn lítið af barnsaldri og sæk þegar á vorn fund er
þú kemur aftur."

Síðan bað konungur og Gunnhildur Ólaf vel fara.

Stigu síðan á skip og sigla þegar á haf. Þeim byrjaði illa um
sumarið. Hafa þeir þokur miklar en vinda litla og óhagstæða
þá sem voru. Rak þá víða um hafið. Voru þeir flestir
innanborðs að á kom hafvilla. Það varð um síðir að þoku hóf
af höfði og gerðust vindar á. Var þá tekið til segls. Tókst
þá umræða hvert til Írlands mundi að leita og urðu menn eigi
ásáttir á það. Örn var til móts en mestur hluti manna mælti í
gegn og kváðu Örn allan villast og sögðu þá ráða eiga er
fleiri voru.

Síðan skutu þeir til ráða Ólafs en Ólafur segir: "Það vil eg
að þeir ráði sem hyggnari eru því verr þykir mér sem oss muni
duga heimskra manna brögð er þau koma fleiri saman."

Þótti þá úr skorið er Ólafur mælti þetta og réð Örn leiðsögu
þaðan í frá. Sigla þeir þá nætur og daga og hafa jafnan
byrlítið.

Það var einhverja nótt að varðmenn hljópu upp og báðu menn
vaka sem tíðast, kváðust sjá land svo nær sér að þeir stungu
nær stafni að. En seglið var uppi og alllítið veðrið að. Menn
hlaupa þegar upp og bað Örn beita á brott frá landinu ef þeir
mættu.

Ólafur segir: "Ekki eru þau efni í um vort mál því að eg sé
að boðar eru á bæði borð og allt fyrir skutstafn og felli
seglið sem tíðast. En gerum ráð vor þá er ljós dagur er og
menn kenna land þetta."

Síðan kasta þeir akkerum og hrífa þau þegar við. Mikil er
umræða um nóttina hvar þeir mundu að komnir. En er ljós dagur
var kenndu þeir að það var Írland.

Örn mælti þá: "Það hygg eg að vér höfum ekki góða aðkomu því
að þetta er fjarri höfnum og þeim kaupstöðum er útlendir menn
skulu hafa frið því að vér erum nú fjaraðir uppi svo sem
hornsíl. Og nær ætla eg það lögum þeirra Íra þótt þeir kalli
fé þetta er vér höfum með að fara með sínum föngum því að
heita láta þeir það vogrek er minnur er fjarað frá
skutstafni."

Ólafur kvað ekki til mundu saka "en séð hefi eg að
mannsafnaður er á land upp í dag og þeim Írum þykir um vert
skipkomu þessa. Hugði eg að og í dag þá er fjaran var að hér
gekk upp ós við nes þetta og féll þar óvandlega sjórinn út úr
ósinum. En ef skip vort er ekki sakað þá munum vér skjóta
báti vorum og flytja skip vort þangað."

Leira var undir þar er þeir höfðu legið um strengina og var
ekki borð sakað í skipi þeirra. Flytjast þeir Ólafur þangað
og kasta þar akkerum.

En er á líður daginn þá drífur ofan mannfjöldi mikill til
strandar. Síðan fara tveir menn á báti til kaupskipsins. Þeir
spyrja hverjir fyrir ráði skipi þessu. Ólafur mælti og svarar
svo á írsku sem þeir mæltu til. En er Írar vissu að þeir voru
norrænir menn þá beiðast þeir laga að þeir skyldu ganga frá
fé sínu og mundi þeim þá ekki vera gert til auvisla áður
konungur ætti dóm á þeirra máli.

Ólafur kvað það lög vera ef engi væri túlkur með kaupmönnum
"en eg kann yður það með sönnu að segja að þetta eru friðmenn
en þó munum vér eigi upp gefast að óreyndu."

Írar æpa þá heróp og vaða út á sjóinn og ætla að leiða upp
skipið undir þeim. Var ekki djúpara en þeim tók undir hendur
eða í bróklinda þeim er stærstir voru. Pollurinn var svo
djúpur þar er skipið flaut að eigi kenndi niður. Ólafur bað
þá brjóta upp vopn sín og fylkja á skipinu allt á millum
stafna. Stóðu þeir og svo þykkt að allt var skarað með
skjöldum. Stóð spjótsoddur út hjá hverjum skjaldarsporði.

Ólafur gekk þá fram í stafninn og var svo búinn að hann var í
brynju og hafði hjálm á höfði gullroðinn. Hann var gyrður
sverði og voru gullrekin hjöltin. Hann hafði krókaspjót í
hendi höggtekið og allgóð mál í. Rauðan skjöld hafði hann
fyrir sér og var dregið á leó með gulli.

En er Írar sjá viðbúning þeirra þá skýtur þeim skelk í bringu
og þykir þeim eigi jafnauðvelt féfang sem þeir hugðu til.
Hnekkja Írar nú ferðinni og hlaupa saman í eitt þorp. Síðan
kemur kurr mikill í lið þeirra og þykir þeim nú auðvitað að
þetta var herskip og muni vera miklu fleiri skipa von, gera
nú skyndilega orð til konungs. Var það og hægt því að
konungur var þá skammt í brott þaðan á veislum. Hann ríður
þegar með sveit manna þar til sem skipið var. Eigi var lengra
á millum landsins og þess er skipið flaut en vel mátti nema
tal millum manna. Oft höfðu Írar veitt þeim árásir með skotum
og varð þeim Ólafi ekki mein að.

Ólafur stóð með þessum búningi sem fyrr var ritað og fannst
mönnum margt um hversu skörulegur sjá maður var er þar var
skipsforingi. En er skipverjar Ólafs sjá mikið riddaralið
ríða til þeirra og var hið fræknlegsta þá þagna þeir því að
þeim þótti mikill liðsmunur við að eiga.

En er Ólafur heyrði þenna kurr sem í sveit hans gerðist bað
hann þá herða hugina "því að nú er gott efni í voru máli.
Heilsuðu þeir Írar nú Mýrkjartani konungi sínum."

Síðan riðu þeir svo nær skipinu að hvorir máttu skilja hvað
aðrir töluðu. Konungur spyr hver skipi stýrði. Ólafur segir
nafn sitt og spurði hver sá væri hinn vasklegi riddari er
hann átti þá tal við.

Sá svarar: "Eg heiti Mýrkjartan."

Ólafur mælti: "Hvort ertu konungur Íra?"

Hann kvað svo vera. Þá spyr konungur almæltra tíðinda. Ólafur
leysti vel úr þeim tíðindum öllum er hann var spurður. Þá
spyr konungur hvaðan þeir hefðu út látið eða hverra menn þeir
væru. Og enn spyr konungur vandlegar um ætt Ólafs en fyrrum
því að konungur fann að þessi maður var ríklátur og vildi
eigi segja lengra en hann spurði.

Ólafur segir: "Það skal eg yður kunnigt gera að vér ýttum af
Noregi en þetta eru hirðmenn Haralds konungs Gunnhildarsonar
er hér eru innanborðs. En yður er það frá ætt minni að segja
herra að faðir minn býr á Íslandi, er Höskuldur heitir. Hann
er stórættaður maður. En móðurkyn mitt vænti eg að þér munuð
séð hafa fleira en eg því að Melkorka heitir móðir mín og er
mér sagt með sönnu að hún sé dóttir þín konungur og það hefir
mig til rekið svo langrar ferðar og liggur mér nú mikið við
hver svör þú veitir voru máli."

Konungur þagnar og á tal við menn sína. Spyrja vitrir menn
konung hvað gegnast muni í þessu máli er sjá maður segir.

Konungur svarar: "Auðsætt er það á Ólafi þessum að hann er
stórættaður maður, hvort sem hann er vor frændi eða eigi, og
svo það að hann mælir allra manna best írsku."

Eftir það stóð konungur upp og mælti: "Nú skal veita svör
þínu máli, að eg vil öllum yður grið gefa skipverjum. En um
frændsemi þá er þú telur við oss munum vér tala fleira áður
en eg veiti því andsvör."

Síðan fara bryggjur á land og gengur Ólafur á land og
förunautar hans af skipinu. Finnst þeim Írum nú mikið um
hversu virðulegur þessi maður er og víglegur. Fagnar Ólafur
þá konungi vel og tekur ofan hjálminn og lýtur konungi en
konungur tekur honum þá með allri blíðu. Taka þeir þá tal með
sér. Flytur Ólafur þá enn sitt mál af nýju og talar bæði
langt erindi og snjallt. Lauk svo málinu að hann kvaðst þar
hafa gull það á hendi er Melkorka seldi honum að skilnaði á
Íslandi "og sagði svo að þú konungur gæfir henni að tannfé."

Konungur tók við og leit á gullið og gerðist rauður mjög
ásýndar.

Síðan mælti konungur: "Sannar eru jartegnir en fyrir engan
mun eru þær ómerkilegri er þú hefir svo mikið ættarbragð af
móður þinni að vel má þig þar af kenna. Og fyrir þessa hluti
þá vil eg að vísu við ganga þinni frændsemi Ólafur að þeirra
manna vitni er hér eru hjá og tal mitt heyra. Skal það og
fylgja að eg vil þér bjóða til hirðar minnar með alla þína
sveit. En sómi yðvar mun þar við liggja hvert mannkaup mér
þykir í þér þá er eg reyni þig meir."

Síðan lætur konungur fá þeim hesta til reiðar en hann setur
menn til að búa um skip þeirra og annast varnað þann er þeir
áttu.

Konungur reið þá til Dyflinnar og þykja mönnum þetta mikil
tíðindi er þar var dótturson konungs í för með honum, þeirrar
er þaðan var fyrir löngu hertekin fimmtán vetra gömul. En þó
brá fóstru Melkorku mest við þessi tíðindi, er þá lá í kör og
sótti bæði að stríð og elli. En þó gekk hún þá staflaust á
fund Ólafs.

Þá mælti konungur til Ólafs: "Hér er nú komin fóstra Melkorku
og mun hún vilja hafa tíðindasögn af þér um hennar hag."

Ólafur tók við henni báðum höndum og setti kerlingu á kné sér
og sagði að fóstra hennar sat í góðum kostum á Íslandi. Þá
seldi Ólafur henni hnífinn og beltið og kenndi kerling
gripina og varð grátfegin, kvað það bæði vera að sonur
Melkorku var skörulegur "enda á hann til þess varið."

Var kerling hress þann vetur allan.

Konungur var lítt í kyrrsæti því að þá var jafnan herskátt um
Vesturlöndin. Rak konungur af sér þann vetur víkinga og
úthlaupsmenn. Var Ólafur með sveit sína á konungsskipi og
þótti sú sveit heldur úrig viðskiptis þeim er í móti voru.
Konungur hafði þá tal við Ólaf og hans félaga og alla
ráðagerð því að honum reyndist Ólafur bæði vitur og framgjarn
í öllum mannraunum.

En að áliðnum vetri stefndi konungur þing og varð
allfjölmennt. Konungur stóð upp og talaði.

Hann hóf svo mál sitt: "Það er yður kunnigt að hér kom sá
maður í fyrra haust er dótturson minn er en þó stórættaður í
föðurkyn. Virðist mér Ólafur svo mikill atgervimaður og
skörungur að vér eigum eigi slíkra manna hér kost. Nú vil eg
bjóða honum konungdóm eftir minn dag því að Ólafur er betur
til yfirmanns fallinn en mínir synir."

Ólafur þakkar honum boð þetta með mikilli snilld og fögrum
orðum en kvaðst þó eigi mundu á hætta hversu synir hans þyldu
það þá er Mýrkjartans missti við, kvað betra vera að fá
skjóta sæmd en langa svívirðing, kvaðst til Noregs fara vilja
þegar skipum væri óhætt að halda á millum landa, kvað móður
sína mundu hafa lítið yndi ef hann kæmi eigi aftur. Konungur
bað Ólaf ráða. Síðan var slitið þinginu.

En er skip Ólafs var albúið þá fylgir konungur Ólafi til
skips og gaf honum spjót gullrekið og sverð búið og mikið fé
annað. Ólafur beiddist að flytja fóstru Melkorku á brott með
sér. Konungur kvað þess enga þörf og fór hún eigi. Stigu þeir
Ólafur á skip sitt og skiljast þeir konungur með allmikilli
vináttu.

Eftir það sigla þeir Ólafur á haf. Þeim byrjaði vel og tóku
Noreg og er Ólafs för allfræg, setja nú upp skipið. Fær
Ólafur sér hesta og sækir nú á fund Haralds konungs með sínu
föruneyti.