Laxd ch. 19

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Nú er frá Höskuldi að segja að ráð hans er virðulegt. Var
hann höfðingi mikill. Hann varðveitti mikið fé er átti Hrútur
Herjólfsson bróðir hans. Margir menn mæltu það að nokkuð
mundu ganga skorbíldar í fé Höskulds ef hann skyldi vandlega
út gjalda móðurarf hans.

Hrútur er hirðmaður Haralds konungs Gunnhildarsonar og hafði
af honum mikla virðing. Hélt það mest til þess að hann gafst
best í öllum mannraunum. En Gunnhildur drottning lagði svo
miklar mætur á hann að hún hélt engin hans jafningja innan
hirðar hvorki í orðum né öðrum hlutum. En þó að mannjafnaður
væri hafður og til ágætis manna talað þá var það öllum mönnum
auðsætt að Gunnhildi þótti hyggjuleysi til ganga eða öfund ef
nokkurum manni var til Hrúts jafnað.

Með því að Hrútur átti að vitja til Íslands fjárhlutar mikils
og göfugra frænda þá fýsist hann að vitja þess, býr nú ferð
sína til Íslands. Konungur gaf honum skip að skilnaði og
kallaðist hann reynt hafa að góðum dreng.

Gunnhildur leiddi Hrút til skips og mælti: "Ekki skal þetta
lágt mæla að eg hefi þig reyndan að miklum ágætismanni því að
þú hefir atgervi jafnfram hinum bestum mönnum hér í landi en
þú hefir vitsmuni langt umfram."

Síðan gaf hún honum gullhring og bað hann vel fara, brá síðan
skikkjunni að höfði sér og gekk snúðigt heim til bæjar.

En Hrútur stígur á skip og siglir í haf. Honum byrjaði vel og
tók Breiðafjörð. Hann siglir inn að eyjum. Síðan siglir hann
inn Breiðasund og lendir við Kambsnes og bar bryggjur á land.
Skipkoman spurðist og svo það að Hrútur Herjólfsson var
stýrimaður. Ekki fagnar Höskuldur þessum tíðindum og eigi fór
hann á fund hans.

Hrútur setur upp skip sitt og býr um. Þar gerði hann bæ er
síðan heitir á Kambsnesi. Síðan reið Hrútur á fund Höskulds
og heimtir móðurarf sinn. Höskuldur kvaðst ekki fé eiga að
gjalda, kvað eigi móður sína hafa farið félausa af Íslandi þá
er hún kom til móts við Herjólf. Hrúti líkar illa og reið í
brott við svo búið. Allir frændur Hrúts gera sæmilega til
hans, aðrir en Höskuldur.

Hrútur bjó þrjá vetur á Kambsnesi og heimtir jafnan fé að
Höskuldi á þingum eða öðrum lögfundum og var vel talaður.
Kölluðu það flestir að Hrútur hefði rétt að mæla. En
Höskuldur flutti það að Þorgerður var eigi að hans ráði gift
Herjólfi en lést vera lögráðandi móður sinnar og skilja við
það.

Það sama haust eftir fór Höskuldur að heimboði til Þórðar
godda. Þetta spyr Hrútur og reið hann á Höskuldsstaði við
tólfta mann. Hann rak á brott naut tuttugu. Jafnmörg lét hann
eftir. Síðan sendi hann mann til Höskulds og bað segja hvert
eftir fé var að leita. Húskarlar Höskulds hlupu þegar til
vopna og voru ger orð þeim er næstir voru og urðu þeir
fimmtán saman. Reið hver þeirra svo sem mátti hvatast. Þeir
Hrútur sáu eigi fyrr eftirreiðina en þeir áttu skammt til
garðs á Kambsnesi. Stíga þeir Hrútur þegar af baki og binda
hesta sína og ganga fram á mel nokkurn og sagði Hrútur að
þeir mundu þar við taka, kvaðst það hyggja þótt seint gengi
fjárheimtan við Höskuld að eigi skyldi það spyrjast að hann
rynni fyrir þrælum hans. Förunautar Hrúts sögðu að liðsmunur
mundi vera. Hrútur kvaðst það ekki hirða, kvað þá því verrum
förum fara skyldu sem þeir væru fleiri. Þeir Laxdælir hljópu
nú af hestum sínum og bjuggust nú við. Hrútur bað þá ekki
meta muninn og hleypur í móti þeim. Hann hafði hj álm á höfði
en sverð brugðið í hendi en skjöld í annarri. Hann var vígur
allra manna best. Svo var Hrútur þá óður að fáir gátu fylgt
honum. Börðust vel hvorirtveggju um hríð en brátt fundu þeir
Laxdælir það að þeir áttu þar eigi við sinn maka sem Hrútur
var því að þá drap hann tvo menn í einu athlaupi. Síðan báðu
Laxdælir sér griða. Hrútur kvað þá víst hafa skyldu grið.
Húskarlar Höskulds voru þá allir sárir, þeir er upp stóðu, en
fjórir voru drepnir. Hrútur fór heim og var nokkuð sár en
förunautar hans lítt eða ekki því að hann hafði sig mest
frammi haft. Er það kallaður Orustudalur síðan þeir börðust
þar. Síðan lét Hrútur af höggva féið.

Það er sagt frá Höskuldi að hann kippir mönnum að sér er hann
spyr ránið og reið hann heim. Það var mjög jafnskjótt að
húskarlar hans koma heim. Þeir sögðu sínar ferðir ekki
sléttar. Höskuldur verður við þetta óður og kvaðst ætla að
taka eigi oftar af honum rán og manntjón, safnar hann mönnum
þann dag allan að sér.

Síðan gekk Jórunn húsfreyja til tals við hann og spyr að um
ráðagerð hans.

Hann segir: "Litla ráðagerð hefi eg stofnað en gjarna vildi
eg að annað væri oftar að tala en um dráp húskarla minna."

Jórunn svarar: "Þessi ætlun er ferleg ef þú ætlar að drepa
slíkan mann sem bróðir þinn er. En sumir menn kalla að eigi
sé sakleysi í þótt Hrútur hefði fyrr þetta fé heimt. Hefir
hann það nú sýnt að hann vill eigi vera hornungur lengur þess
er hann átti, eftir því sem hann átti kyn til. Nú mun hann
hafa eigi fyrr þetta ráð upp tekið, að etja kappi við þig, en
hann mun vita sér nokkurs trausts von af hinum meirum mönnum
því að mér er sagt að farið muni hafa orðsendingar í hljóði
milli þeirra Þórðar gellis og Hrúts. Mundi mér slíkir hlutir
þykja ísjáverðir. Mun Þórði þykja gott að veita að slíkum
hlutum er svo brýn eru málaefni. Veistu og það Höskuldur
síðan er mál þeirra Þórðar godda og Vigdísar urðu að ekki
verður slík blíða á með ykkur Þórði gelli sem áður þótt þú
kæmir í fyrstu af þér með fégjöfum fjandskap þeirra frænda.
Hygg eg og það Höskuldur," segir hún, "að þeim þykir þú þar
raunmjög sitja yfir sínum hlut og son þinn Ólafur. Nú þætti
oss hitt ráðlegra að þú byðir Hrúti bróður þínum sæmilega því
að þar er fangs von af frekum úlfi. Vænti eg þess að Hrútur
taki því vel og líklega því að mér er maður sagður vitur. Mun
hann það sjá kunna að þetta er hvorstveggja ykkar sómi."

Höskuldur sefaðist mjög við fortölur Jórunnar. Þykir honum
þetta vera sannlegt.

Fara nú menn í milli þeirra er voru beggja vinir og bera
sættarorð af Höskulds hendi til Hrúts en Hrútur tók því vel,
kvaðst að vísu vilja semja við Höskuld, kvaðst þess löngu
hafa verið búinn að þeir semdu sína frændsemi eftir því sem
vera ætti ef Höskuldur vildi honum rétts unna. Hrútur kvaðst
og Höskuldi vilja unna sóma fyrir afbrigð þau er hann hafði
gert af sinni hendi. Eru nú þessi mál sett og samið í milli
þeirra bræðra Höskulds og Hrúts. Taka þeir nú upp frændsemi
sína góða héðan í frá.

Hrútur gætir nú bús síns og gerist mikill maður fyrir sér.
Ekki var hann afskiptinn um flesta hluti en vildi ráða því er
hann hlutaðist til. Hrútur þokaði nú bústað sínum og bjó þar
sem nú heitir á Hrútsstöðum allt til elli. Hof átti hann í
túni og sér þess enn merki. Það er nú kallað Tröllaskeið. Þar
er nú þjóðgata.

Hrútur kvongaðist og fékk konu þeirrar er Unnur hét, dóttir
Marðar gígju. Unnur gekk frá honum. Þar af hefjast deilur
þeirra Laxdæla og Fljótshlíðinga. Aðra konu átti Hrútur þá er
Þorbjörg hét. Hún var Ármóðsdóttir. Átt hefir Hrútur hina
þriðju konu, og nefnum vér hana eigi. Sextán sonu átti Hrútur
og tíu dætur við þessum tveim konum. Svo segja menn að Hrútur
væri svo á þingi eitt sumar að fjórtán synir hans væru með
honum. Því er þessa getið að það þótti vera rausn mikil og
afli því að allir voru gervilegir synir hans.