Flj ch. 13

The new edition is either unpublished or unavailable. The following is taken from an old edition (Skj where relevant):

Maður er nefndur Nollar. Hann bjó á þeim bæ er heitir á
Nollarsstöðum. Það er hið næsta Arneiðarstöðum. Nollar átti
fé lítið en mikla ómegð og hafði það mest til atvinnu er hann
leigði. Hann var verkmaður mikill, svartur maður, manna
mestur, kvittinn var hann, illorður og óvinsæll, og í öllu
var hann óþokkamaður. Hann var bróðir Þorgríms tordýfils. Í
öngvu var Nollar vinsælli. Hann spurði tíðindi þessi er gerst
höfðu í héraðinu. Hann gerði för sína og fer um nótt til
Mjóvaness og finnur Helga Ásbjarnarson og biður hann taka við
málinu.

Helgi svarar því óbrátt, kvað ekki mart milli þeirra
Droplaugarsona, sagðist ekki hirða að þeim yrði slíkt til
"þykir mér sem Þórir eigi málið. Mun hann gera þér nokkurn
sóma en þú ert nábúi þeirra bræðra og munu þeir vera þér
ásjámenn."

Nollar svarar: "Því fór eg á þinn fund að þú ert vor
höfðingi. Þykir mér þú skyldastur til að losa vandræði manna
í héraðinu þó að eigi falli jafnstórt til sem nú er orðið en
ella er ekki skot til þín."

Helgi mælti: "Farðu á burt og vil eg ekki veita þér þína bæn
því að mér þykir menn vel til valdir þó að þið séuð bræður að
þungt fái af."

Nollar fer á burt og þykir sín fór ill orðin og segir Helga
því oft lítinn hlut mundu hafa fyrir Droplaugarsonum "ef þeim
skal aldrei refsa sín ókynni."

Nollar leggur á þá bræður mikinn óþokka. Þeir létu sem þeir
vissu það eigi.

Þorbjörn hét maður. Hann bjó á Skeggjastöðum. Það er út hið
næsta Nollarsstöðum en suður frá Ási. Hann hafði verið
kvongaður en þá var hún önduð. Hann átti dóttir eina er Helga
hét. Hún var væn og vitur. Þorbjörn var vel fjáreigandi,
vinsæll maður og góður bóndi og þá við aldur.

Bessi hinn spaki var vin Þorbjarnar og þá oft heimboð að
honum og gjafir en Bessi hafði gefið Helgu marga góða gripi
og var það orð á að honum þætti sjá kona betri en aðrar síðan
hans kona var önduð. En á þeim misserum var það mælt að Helgi
Droplaugarson legði þangað komur sínar til Helgu
Þorbjarnardóttir og ekki var það kallað henni um þveran hug
sem raun bar nokkuð á því að þá er þeir bræður höfðu tvær
nætur heima verið þá tekur Helgi Inni-Krák og beitti fyrir
sleða. Hann lætur koma húð í sleðann og kvaddi Grím til
ferðar með sér, snúa síðan ofan á ís. Þeir fara út eftir
ísinum allt fyrir Skeggjastaði, snúa til bæjar, láta þar
hestinn úti í túni og kasta heyi fyrir. Þeir bræður ganga inn
í stofu. Heilsar Helga þeim vel og sest Helgi niður hjá
henni.

Og er þau töluðu sín á meðal þá beiddi hann að hún mundi fara
ofan til Eyvindarár og vera þar um veturinn. Þessu játar hún.
Og er þau töluðu þetta sín í milli þá kemur þar inn maður
einn. Sá var í svörtum kufli. Þar var Nollar. Hann reikar
utar og innar eftir gólfinu og lætur slúta höttinn. En þá er
minnst er von hleypur hann fram og ofan eftir vellinum, svo
ofan að vatni. Þar stendur steinn undir bakkanum. Þar kastar
hann klæðunum og leggur upp á steininn. Síðan skýtur hann
beinspýtum undir sig, hleypur síðan upp eftir vatni slíkt er
fara má. Um hádegisskeið kemur hann upp á Bessastaði. Hann
var í kóðsisbrókum. En svo hafði hann fljótt farið að það var
með megni. Bessi heilsar honum vel og spyr hví hann færi svo
mikið.

Nollar svarar: "Því, að ærin er nauðsyn og fer eg ekki síður
þinna vegna en minna."

"Hvað er það?" sagði Bessi.

"Helgi fóstri þinn er kominn á Skeggjastaði út og ætlar hann
að fífla Helgu Þorbjarnardóttir út til Eyvindarár og leggja
hana í sæng hjá sér, en þar kemur að því sem mælt er að betra
er véltum að vera en öngum að trúa því að þú hefir trúað
honum sem sjálfum þér. Má það ekki í einu orði í telja hvern
sóma þú hefur honum gert en hann launar því sem hann hefir
nægst til, illsku og undirhyggju."

Bessi brosti að og mælti: "Hví segir þú mér þessi tíðindi
heldur en öðrum mönnum?"

Nollar svarar: "Því, að eg ætlaði að þér mundi helst undir
þykja og umhugað því að það er alþýðurómur að þér þyki hún
betri en aðrar konur."

Bessi svarar: "Það hefur jafnt verið mátulega í hóf stillt og
þó að Helga væri gefin fóstra mínum þá þætti mér þar fríð
kona vel gefin hraustum manni. En þó get eg að honum þyki sér
það of lágt fyrir mannvirðingar sakir. En þann einn vinskap
hefi eg átt við Helgu að hvortgi hefur spillst fyrir því.
Hefi eg af því gefið henni gjafir að faðir hennar hefir gefið
mér góða gripi. Nú farðu og seg öðrum þessi tíðindi þín því
að eigi deyfist hugur minn við mart."

Nollar svarar: "Satt er það þó að segja að útlifað hafa nú
kappar Fljótsdæla er þeir láta eitt sveinsnykri taka af sér
konur þar sem þú ert svo ær fyrir henni að þú gáir einskis.
Mun eg láta af að segja þér þó að eg verði vís að þú lætur
sem þú vitir eigi þó að þér sé sneypa ger. Reynist þá
skaplyndi yðart er eigi er við þá um að eiga er yður þykir
dælt við. Er og því síður dáð í yður er meir er á yður
leitað."

Bessi svarar: "Það veit eg að þér mun fara sem Þorgrími
bróður þínum að þú mælir til óhelgi þér ef þú nytir þér eigi
betri manna við."

Bessi sprettur þá upp, kvaddi menn til ferðar með sér. Þeir
taka hesta Bessa tvo og leggja á söðla. Ríður Bessi og annar
maður með honum en tveir ganga hjá. Nollar var hinn fimmti.
Þeir fara út eftir ísum. Færð var góð og allkalt og strauk
mjög við.

Þau Helgi og Helga sátu á tali mjög til annars litar.

Þá bað Helgi að hún mundi búast "því að langt er út til
Eyvindarár en eg vil eigi koma þar um nótt."

Helga litaðist þá um: "Hvort var ekki Nollar hér í morgun á
gólfi um hríð?"

Helgi mælti: "Það ætla eg víst að hann væri hér og skjótt
hefur hann nú burt horfið."

"Kynlegt þykir mér ef hann þykist eigi vís orðinn nokkra
tíðinda. Mun eg hvergi fara daglangt því að eg get hann
þangað njósnir farið hafa að mér þætti vel að hann yrði
lygimaður af."

Helgi svarar: "Gerðu sem þú vilt en það segi eg þér sem eg
mun efna að eigi fer eg eftir þér annan dag."

Helga svarar: "Vel er þó þú ráðir því en hvergi fer eg að
sinni."

Helgi gengur þá út og sest í sleða en Grímur fer á bak. Fara
þeir nú út eftir ísum. Nú sjá þeir bræður að menn fara sunnan
eftir vatni fyrir Nollarsstöðum. Þeir kenna nú mennina.

Nú tekur Nollar til orða: "Bessi, nú máttu sjá hvort eg hefi
nokkuð logið til. Þar fara þau nú út eftir ísunum frá
Skeggjastöðum. Ríður Grímur fyrir en þau Helga sitja í sleða.
Er nú svo að eg tek að þreytast. Vildi eg að þú leyfðir mér
að fara heim því að eg á mart að gera en eg er einn til."

Bessi svarar: "Farðu hvert er þú vilt. Ætla eg sjaldan að
kveðja þig til ferðar með mér og óþökk skaltu af mér hafa
fyrir þessa ferð."

Nollar snýr nú heim til bæjar síns en þeir Bessi fara út
eftir ísum mikið tölt.

Þeir bræður fara út undan. Fara hvorutveggju með hinu vestra
landinu uns þeir koma fyrir nes það er gengur vestan í
Lagarfljót og heitir Meðalnes.

Utan í nesinu stendur bær er heitir á Hreiðarsstöðum. Þar er
nú sauðahús. Þar bjó sá maður er Hreiðar hét. Hann var
landnámsmaður og vinur mikill Bessa og Droplaugarsona.
Hreiðar var hinn besti bóndi og hinn vænsti maður. Heldur var
hann nú við aldur og hafði þar búið langa ævi.

Fyrir nesið voru allt vakar. Þar brynnti hirðir nautum sínum.
Og er þeir bræður komu að vökinni þá segir Helgi að þeir
mundu brynna hesti sínum því að honum var heitt. Þá var mjög
hálfrökkvið. Þeir gera svo. Þá mælti Helgi að þeir munu
hlaupa upp í skóginn. Þeir bregða hnífum sínum og kvista
viðinn. Helgi benti og gerir sýlt í neðan. Þá bindur Helgi á
bak hestinum fram við silann og niður undir kvið. Hríslu
bindur hann í tagl og leggur upp tauma og mælti að hann skuli
fara ofan til Eyvindarár. Hríslunni hrökkvir um kríka
hestinum og hleypur hann því harðara ofan eftir ísunum. Þeir
bræður hlaupa upp í skóginn. Helgi brýtur sér völur tvær og
gerir kvistlausar. Hann hefur þetta í hendi sér.

Nú koma þeir Bessi að vökunum. Og er þeir koma sunnan fyrir
nesið þá taka til orða húskarlar Bessa: "Ei veit eg hverju sá
hælir er þessa menn segir hughvata þar er þeir renna undan
þeim manni er þeim hefur bestur verið alla ævi. Nú ætlum vér
aldrei dáð í þessum mönnum."

Bessi mælti: "Þetta er mikil heimska er þið mælið. Get eg
heldur að hinn veg beri raun á að þeir verði fám líkir um
hríð. Nú vil eg að þið farið heim á bæinn á Hreiðarsstöðum en
eg mun ríða eftir þeim bræðrum við annan mann því að eg vænti
þess að sá einn verði fundur vor og þeirra bræðra að eg mun
ekki mann fjölda við þurfa því að hér hafa hvorugir
heiftarhug á öðrum. En þið bíðið mín hér meðan til þess eg
kem hér á morgun."

Húskarlar verða þessu fegnir og taka við klæðum sínum, ganga
til húss og hlæja allmjög og kváðust aldrei þvílíka menn hafa
séð sem þessir eru "er hleypa undan því meira sem meir líður
á daginn."

Bessi hrökkvir hestinn út eftir vatninu. Húskarlar gengu að
vökunum og lögðust að niður og drukku er þeim var heitt orðið
við gönguna, lögðu vopnin niður á fötin þau er þeir höfðu um
daginn. Þeir voru í stakki og brókum.

Þá mælti Helgi við Grím bróður sinn: "Hlaupum við nú ofan að
þeim og tökum þá og veitum þeim harmkvæli nokkur. Þeir hafa
okkur mjög gabbað."

Grímur svarar: "Aldrei geri eg það því við eigum öngum manni
betur að launa sem Bessa. Hefur hann okkur metið umfram alla
menn aðra."

"Svo skal vera," segir Helgi. "Hans skal að njóta því að hann
er vinur minn en hafa skulu þeir nú erindi ellegar en munum
svo fyrir sjá að þá saki ekki til lengdar. En vita skulu þeir
að við eigum alls kosti við þá."

Nú varð svo að vera sem Helgi vildi. Þeir hlaupa ofan á
ísinn. Tekur sinn mann hvor þeirra bræðra. Grímur fékk ekki
að þeim gert er hann tók annað en það er hann hélt honum
undir sér. Helgi veitir þeim umbúð er hann vélar um svo að
hann snarar saman hendur á víxl á kviðnum en hneppir höfuðið
aftur á meðal fótanna, skýtur völunni í knésfæturnar, nemur
þá við hnakkabeininu. Nú fer hann til með Grími og býr um svo
sem hinn fyrra, breiða yfir þá klæðin og ganga svo til bæjar
á Hreiðarsstöðum, drepa þar á dyr og biðja Hreiðar út ganga.
Hann gerir svo og heilsar þeim vel, býður þeim þar að vera.

"Oft er þess kostur," sagði Helgi, "en við fórum jafnan síð
og skulum við heim í kvöld en þó þykist eg enn við þurfa því
glófar mínir liggja niður við nautabrunna en nú gengur til
hafs og þykir mér dríflegt. Vildi eg að þú tækir upp í kvöld
og hafir heim með þér þá er þú brynnir nautum þínum."

Hreiðar var sá einn maður að hann háttaði aldrei fyrr en
þriðjungur var af nótt en lá allt til hádegis. Hreiðar gekk
inn en þeir bræður gengu suður til Hofs og svo fyrir neðan
Skeggjastaði. Þá gerir á veður og tekur að drífa og nú gerir
á hið mesta illviður.

Þá snýr Helgi til bæjar á Nollarsstöðum "vil eg ganga með
bæjum en eigi eftir ísum því að mér þykir villufært."

Helgi drepur þar á dyr. Þá var liðið dagsetur. Nollar rís upp
úr rekkju sinni og steypir á sig stakki og gengur til hurðar
og þegar hann lýkur upp hurðinni þá þrífur Helgi í hönd honum
og kippir út í illviðrið. Grímur tekur í aðra hönd honum og
leiða hann að viðkestinum, fletta stakkinum fram yfir
höfuðið. Grímur stendur á fyrir framan höfuðið en Helgi
hnykkir einum sviga úr kestinum og hýðir Nollar svo að hvergi
var heil húð hans milli hæls og hnakka.

Þá létu þeir hann standa upp og báðu hann fara burt frá þeim
"skaltu hafa þetta fyrir hlaup þitt og bíð svo verra."

Þeir fara og snúa nú heimleiðis, koma svo heim er mikið var
af nótt. Tekur Droplaug við þeim báðum höndum sem hún var
jafnan vön.

Bessi reið um kvöldið til þess er hann kom til Eyvindarár.
Nokkru fyrri kom Inni-Krákur. En í þessu kom griðkona úr
fjósi og sagði Gróu að Inni-Krákur var kominn heim með
undarlegan búning. Gróa gengur út og húskarlar með henni og
taka Inni-Krák og beita frá sleðanum, brynna og gefur honum.
Síðan leysir hann úr sleðanum rekendina. Þá kemur Bessi í
tún. Gróa fagnar honum með blíðu. Bessi þekkist það og spurði
hvort þeir væru þar komnir frændur hennar.

Hún segir að það væri eigi "eða hversu stenst af um ferðir
þínar?"

Bessi segir alla sögu sem farið hefir. Bessi var þar um
nóttina. Veitir Gróa þeim allalvarlega. Gróa biður þeim
virkta við og mælti að hann skuli veita þeim vinskap. Bessi
segir að svo skuli vera.

Hreiðar sat við fornsögu til þess er liðið var dagsetur. Þá
fór hann út og gaf nautum sínum. Eftir það rekur hann þau til
brunns. Honum kemur þá í hug hvað Helgi hafði mælt við hann,
snýr að vatninu og að vökunum, finnur eigi glófana, sér þar
bandhnútu þessa er þar lágu. Leysir hann þá. Eru þeir svo
stirðir sem stokkar. Fer Hreiðar heim eftir eyk og ekur þeim
heim til bæjar. Hann hjúkar þeim við og hressast þeir vel.
Þar voru þeir nóttina.

Og um morguninn býst Bessi heim frá Eyvindará. Gróa gaf honum
fingurgull og seilamöttul og mælti til fullkominnar vináttu
við Bessa. Ríður hann þar til er hann kemur á Hreiðarsstaði.
Hreiðar tók við Bessa forkunnar vel. Sögðu húskarlar hans
sínar eigi sléttar.

Bessi hló mjög að, kvað gleðibrögð vera ungra manna "en er
víst að þeir hafa sýnt það að þeir hafa alls kosti átt við
ykkur en látið mín að njóta er þeir hafa eigi meira að gert
við ykkur því að ærnar sakir gerðuð þið til þó að þeir hefðu
drepið ykkur. Nú skuluð þið láta vera kyrrt."

"Svo munum við gera," sögðu þeir, fara heim eftir það, fara
upp eftir ísunum þar til er þeir koma fyrir Nollarsstaði. Þar
sjá þeir Nollar sitja á hyrnishrúku sem hundur og er
allhlámáll. Hann biður Bessa að hann mundi rétta málið,
slíkar hrakningar sem hann hefur fengið.

Bessi kvað það maklegt þó að hann hefði nokkurt bráðræði
fengið "en þó má eg eftir leita þó að þú sért ómaklegur."

Nollar dragnar heim en Bessi ríður þar til er hann kemur á
Arneiðarstaði. Þá var í annan lit. Þeir Droplaugarsynir voru
í túninu úti og buðu honum þar að liggja og urðu fegnir
fóstra sínum er hann var þar kominn. Bessi þekktist það og
var hann þar um nóttina. En um morguninn þá ræða þeir margt
og flest um þessa hluti er hann hafði farið eftir þeim
bræðrum.

"En eg hefi af því gert ferð mína eftir ykkur að eg vil að
þið varist það sem eg mun segja ykkur að þið látið eigi vonda
menn komast í milli ykkar og mín því að þið munuð ekki þess
til taka að eg muni ykkur af hendi gefa meðan þið veitið eigi
mér ágang eða Ormsteini syni mínum. En ef ykkur greinir á þá
mun eg í jafnan stað leggja. Mun eg með ykkur við hvern sem
þið eigið í héraðinu aðra. En við konu þá er þú hefur lagt
tal þitt við þá gerðu fyrir mínar sakir. Grandalaust hefir
verið okkart vinfengi. Mun eg allt að einu halda vinskap við
þau á Skeggjastöðum þó þér gerið af yðru ráði þvílíkt sem
yður líkar."

Helgi svarar: "Ei veit eg að þar þurfi um að vanda héðan í
frá."

Bessi mælti: "Það vildi eg að þið fengjuð Nollar kvikindi
nokkurt fyrir sitt harðrétti er þið hafið honum veitt þó að
hann hefði maklegleika til."

Helgi segir að það skuli víst gera fyrir hans orð. Bessi býst
heim við sína menn. Helgi gaf Bessa uxa tvo, fimm vetra
gamla, gráir báðir, og stóðhest rauðan og var kallaður
Heiðarauður og með merar þrjár. Hvorum þeirra húskarla Bessa
er þeir höfðu hneppt við vakirnar gaf Helgi, öðrum sverð en
öðrum öxi. Skildust þeir vinir. Fór Bessi heim en þeir bræður
sátu heima um hríð. Helgi leitar aldrei á þá konu oftar og
öngva aðra svo að menn viti. Er það og alþýðu manna sögn að
Helgi hafi öngva konu elskað svo að menn viti.