ǽtlun, ǽtlan, ǫtlun, ǽslan, ǽtslan sb. f. [-anar; -anir]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) forestilling, forestillingsevne, formodning, gæt
margir varu i þeire ætlan at hann veri dauðr
ÓTOdd 911þeim sem ollum oðrum. er a trua. til hegoma. sin. firir hugsan. oc fanyt ætlan
BarlA 11738●●● þesser dœma þænna goðan mann mæirr epter ætlan en fullre visso
Thom¹ 1720Þá er þat ætlan mín, at þeir myni ætla at renna til vígis í Almannagjá
NjR1908 3434mꜳ þat travtt i ætlan færa eða frasavgnn hvilikr harmr eða hversv mikill gratr þar var
Thom³F 5352●●● bað hann, at Ammon mvndi segia honvm ... þessa sina ferð, er langtt var vmfram mannlict skyn oc ætlan
Ant 9320●●● þat uar ætlan manna at Þorolfr mundi æigi lett fyʀʀ en hann hefði eytt allan fiorðinn bæði at monnum ok fe
EbWolf(2003) 29725Rafn seigir ... er þat ætlan min at menn fylgi
Finnb 574þat er nær minni ætlan, at vinir várir muni þá mjǫk fjǫlmenna hingat
Laxd 1215ekki er þat mín ætlan, at Guðrúnu þykki lítit lát Bolla
Laxd 2107●●● ef hinn veg ferr, at þeir láti fyrir, þá er þat ætlan mín, at þeir muni ætla at renna til vígis í Almannagjá
NjM 37218Þat er min ætlan, segir Pall, at i þeim raðvm hafi engir menn sic vafit, næma sa er til styrdi
StuᴵK 1151●●● Eru ymsar getur aa ok ætlanir huat af þui skyi hafi uordit
Stj¹ 1619var þad flestra manna ætlan, ad hann mundi hafa hlaupid til funndar vid adra austmenn
Fljˣ 7224Helgi suarar: Þuiat þad er vor ætlan, ad madurinn muni vera i þinni vardveislu
Fljˣ 8313
● koma/hafa ǽtlun á [■]
sva er margr at varla ma tavlv ęða ætlan a koma fyrir fiolða sakir
StjC 5585hann er kallaðr spekin siálf, fríðari ok fegri en allt annat, ok svá langt umfram í öllum lutum, at öngri má samvirðingu til koma ok öngva má ætlun á hafa
MarS 556þeira (ɔ: engla) skiót leikr. afl ok matr er meiri en ætlan megi ꜳ koma
ÓTᴵᴵ 1534Huer megi ætlan ꜳ koma, huilik harmkvæli sꜳ mundi þola
MarE 63213
2) tanke, betragtning, anskuelse, mening
oc fellr telld i siɴi etlon
~ lat.Commentisque suis ludificata
Epigram 51932 ●Prosper677 165honum huarfaði hugriɴ oc hann tviskiptiz i ætlaninni
ÓTOdd 8111●●● þeir mænn er í ætlan eða í umrœðo hafa slica luti fœrt
Kgs 331Allkynlig er þin etlon
Mork 11321elligar falla þeir j tẏnísamlega ætlan firir villu saker ok ofmẏkillar ofuundar
SvR 710falslig ætlan flyði i brvtt af þeira hvgskoti
~ lat.falsæ opiniones
VitAnt 14622 Ant 8030Var ok aat allre vare æslan sion vitend ok vndirstadnigh jam goðr vili Sigriðar till þessa kaups sem Þorsteins
DN I (1341) 22023þat var sumra manna ætlan. at vanleítat myndi vera
ÞBpB 32527●●● þat uar margra manna ætlan ok ordtæki ... at ...
~ lat.opinio
HistSchol 1166 Stj¹ 25826en ef ek skal segia mina ætlan þa hygg ek at ...
ÓHFlat 24021
● hafa ǽtlun [á e-u / um e-t / á ! um e-t]
spyria hvart konungrin skyldi velia henne. lin fe eða beckiar giof. Hon melti. Ség sva konunge at sialfr verðr hann at hafa ætlan a þvi
ÓTOddS 14631hafa nú allir ætlan ⸢á [var. ÷ AM 590 b-c 4° 23r26] ok tilbúnað um þessa ferð
HG 3213●●● hueria ætlan hafui þer herra um ofrid þann er ...
ÓHFlat 5632hvorr mundi þér hæfiligri steinninn at láta áhallast; hann kveðst ekki á því ætlun haft hafa
Án 34514hveria ætlun hafu þier ꜳ vm krankdom yduarn
Thom²y 49714
● koma/... ǽtlun á [e-t]
Eki ma ec ǫtlon a slíct coma firer harmi þeim eꜱ ec hefic beþeþ
ClemCod645 408er nocqvot þa s. (ɔ: segir) hann at til friþinda se vm mic at þvi sem þv leɢr etlon á
HreiðMork 1298Ok eigi matti hann ætlan ꜳ koma, hverssu mykla helgan þat mundi hafa með ser
AugA 12935Hveʀ ... ma virda ęda ętlan ꜳ́ koma þann ovmrędiligan fagnat er fylla mvndi hiarta ... Olafs konvngs
ÓH1 82113
3) tænkeevne
hann gaf þer vit ætlan ok minni
ViðrLS544(1995) 2115●●● hann gaf þer ætlan at hyɢia gott ok vilia at vinna ok megin
ViðrLS544(1995) 22917er langt er umfram manna vit eþa eðli, skilning eþa ætlon
MarS 1924má þat hverr maðr siá, er nöckura ætlun kann ok hugsun
MarS 4713
4) hensigt, agt, plan
þu mælir hegomliga ætlan!
ElisA 1074imoti stendr stundum. skepna karla verkum. oc lætr æi ætlan í stað vera
~ lat.Propositum
Pamphilus 2444 Pamph 1094En ei at siðr hellt hon fram ast ok ætlan sinni
Streng666 2865Kvnnict vil ec yðr gera hver ⸢etlon [var. ætlan MHFlat 25335] min er
Mork 62●●● bað hann hetta etlon þeirri at fara ut i lond
ÓH 501Eigi byr þer litit i scapi. oc er þessi etlan meiʀ af cappi en forsia
ÓH 7314Viðga segir þeim hildibrandi ætlan sina
cap.engi veit hvert hann feʀr nema viðga hanom segir hann ætlan sina
Þiðrᴵ 17412Vildiver ... segir hanom sina ætlan alla
Þiðrᴵ 26120ec mvn enga ⸢ætlan [var. ætlun SvFlat 56616] kunna fyrir þeꜱo liði
Sv 3834atti Sverrir konungr iafnan þing við sina menn oc bøiar-menn. oc gerþi fyrir þeim ymsa ætlan oc staðfestiz ecki um þat
Sv 8112gerþi fyrir þeim ymsa ⸢ætlan [var. ætlun Sv81 972] oc staðfestiz ecki um þat
Sv 8112heyrði konungr þar tal þeira oc alla ⸢ætlan [var. ætlun SvFlat 64038] þeira Hallkels
Sv 1275þa reyndi hann allt af þeim satt ok raðit er fyri þa var vpp borit ok festv þeir þa með ser af nyiv þersa ætlan
TrójHb 20919sva sem ek skil orð þin þa hefir ek ætlan skipt
~ lat.propositum
22434 ViðrLS544(1995) 2249●●● þeir voro sumir ær þat kaulluðu umerkilikt at skipta sua skiott ⸢um ætlan sina [var. raadagiordum sinum HákFlat 11233; raðagerð sinne AM 42 folˣ 143r28]
HákEirsp 56614baðo Dagfinn bonda flytia við konvng at þessi ætlan felli niðr
HákFris 41929hefir Josve af hans ætlan niosn
StjC 3717Vit heitir speki, rað, skilning, miɴi, ætlvn
SnE 19217Hiarta ok bríost þessa likams skilldu vera konongar þeír er bera skilldu ahẏggíu ok ætlan ok radagærd dírfd ok vorn firir allum adrum límum
SvR 121borgarmenn spurðu ⸢ætlan hans [var. ferd hans ok fyrir ætlan Rómv226(2010) 26913]
Rómv595(2010) 2694●●● Huat skolu við nu til raðs taka. lokit er nv þessi ætlan
EgM(2001) 14838er þat ecki mitt færi at striða við þig. er ok ecki þat i ætlan
Finnb 8010segir Halldórr þeim ætlan sína ok ráðagørð
Laxd 20410Þorsteinn lét illa yfir þessi ætlan
Laxd 20412þá sagði hann honum ætlan sína
Laxd 20417●●● er nú þat ætlan þeira brœðra at venda til hefnda við Helga
Laxd 22519sagði hann í fám orðum ætlan þeira
Laxd 26112●●● at risa i moti vvitra manna ætlanvm ok firirleggia með goðgiarnari þyðingum
Mar655XXXII 4585sagdi hun þeim ætlan sina
ÞBpB 31111þa sueri hann er kaupa vill síns eiði at þat hefuír han í sinne ætlan at kaupa ser til oðals
Landsl1154 1397enn hina bar skiott at, er øruggir voro i sinne e᷎tlan, enn skundoðo þo ferðinne
StuᴵK 4333●●● Þessi ætlan sem nv er stofnvt. er þvert fra mínv skapí
Huldaᴵᴵ 2926segi med rettri trv. ok fullri ⸢ætlan [var. firirætlan AM 351 fol “B”] at skira. ok mæli þessi ord medan
StatEi² 5164●●● þui næst brazt su ætlan sem aadr var sett vm atloguna
HákFlat 1485váru Frankismenn hugsjúkir mjök of ætlan sína, ok vissu eigi hvat ráðum þeir skyldu til taka
KlmA 37615en þeir ho᷎fdu mest i ætlun ⸢til þess Simplicianum [var. sinne vmm þat at Simplicianvs mvnde verda biskvp efter hann AmbrReyk 899]
Ambr 494badu Dagfinn bonda flytia uid kong, at þessi ættlan felle nidr
Hák81 34810fluttizt herin eptir þui, adr var ættlan ꜳ gior
Hák81 40312þá tóku þeir ætlan sína, en sú laukst illa er verr var
Klma 48810þa eru tuennar ætlanir manna ok upp tektir
Theol AM 672 4°¹ 70r8●●● su er ætlan þeira konunganna ath hafa gamla konung fanginn ok af flettan aullum sæmdum
Thom²y 48727at hann hefir þat í sinni ætlan at caupa ser til óðals
Frostˣ 23711Eyjólfr mælti til Þorkels ... Þú munt ætla at taka sektarfé Gunnars. Þat er ætlan, segir Þorkell
GÞiðrˣ 21010Þessi ætlan, er nú er sett, er þvert frá mínu skapi
Hkrᴵᴵᴵˣ 40424lát þik eigi þenna hlut frá draga góðri ætlan
KlmBˣ 14727Þat er í ætlan, ef kostr er
LjósvLˣ 6426
● hafa ǽtlun [á e-u / á ! um e-t]
scipa þar nv́ til allz at ervino oc hafa ætlan á vm ferþena
Jvs291 9916spurði ... hveria ⸢ætlan [var. ætlun SvEirsp 28220] þeir hefði a sinni at-logu. til bøiarens
Sv 2927eptir þat hafa þeir ætlan á ok tilskipan um sína ferð
HG 4926eptir þat hafa þeir ⸢ætlan á ok tilskipan [var. til ętlan AM 152 fol] um sína ferð ok at sumarmagni vóru þessi skip búin
HG 4926hefir ætlan á um ferðina
Laxd 27514hann hefir nu alla ætlun a bunadi þeirra
Orkn 17511konungr, segir hann, hverja ætlan hefir þú á ferð þessi?
Hkrᴵᴵᴵˣ 26218
● hafa í ǽtlun [e-t]
hafþi Sverrir konungr þat i ⸢ætlan [var. ætlun SvEirsp 37415] at gera lið vestr i Orcneyiar
Sv 13130
5) (klog) adfærd, klogskab
En hvergi máᴛe sva fara þar amille at meɴzcri ętlón. at ...
ÞBpCod645 2420Er þat mykel ætlan skynlausrar skepno at sea sva væl við komannda stormi um vætrenn. at hann leiðer fram sitt af springe til þæss at aɴdværðu vare at hann mægi niota kyrraʀ væðrattu um sumarit
Kgs 840Þat er engi ætlan, segir Ǫlvir, þar sem þér hafið lið ekki
NjR1908 6518Þat er engi ætlan, segir Ǫlvir, þar sem þit hafið lið ekki
NjM 7616
6) forgodtbefindende, skøn, vurdering
Skẏnsæmdar skípan ma eígí þola at eínhuer mæge drega æftir sínní ætslan klaustr ædr kirkiu j gægn vilia vphalldz manna ok þeira forrædom
SvR 1322eg veyt fyrer vyst ad ei mun hier a Jslande ofrekara geinged ad kennemonnum enn nu er j Noreige ad ætlan radsens
ÁBpˣ 9417at ę́tlon oc tǫlo þeira Teitz fóstra míns þeꜱ maɴz er ec kunna spacastan sonar Ísleifs byscops. oc Þorkels fꜹþor bróþor míns
Menota: 1v6 Íslbˣ 910þá menn þarftu, er vel kunna hrossa at geyma ok hafa ætlan á, hvat í hverja ferð ‹skal hafa›
StuᴵR8ˣ 49910
7) det at opfylde alles ønsker
II. (y. no.)
Form.: ætlan (81); ætlun (6); etlon (5); ætlanir (2); ættlan (2); e᷎tlan (1); ætslan (1); ętlan (1); ætlon (1); ætlanvm (1); ætlvn (1); ętlón (1); ę́tlon (1); ætlanar (1); ǫtlon (1); ætlaninni (1); etlan (1); æslan (1);
Comp.: festingar- (1), fyrir- (49), í- (1), ó- (1), ráða- (6), til- (13)
Gloss.: EJ -an; ClV (ætlan); ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr -an; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb -an; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 ǫtl-; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím -an; LP _; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH -an; AJ _; deVr _; Fr4 -an; NO -an; Walter _; ÁBlM (ætla); Bl; WPA _;
Litt.: Seip 1955 175
Genre. (expected): historical works [his]: 34 (19); religious works [rel]: 25 (29); family sagas [isl]: 22 (13); contemporary sagas [bis]: 7 (8); romances [rom]: 7 (11); legendary sagas [fas]: 7 (5); legal works [jur]: 3 (10); learned works [div]: 1 (3); unclassified [ ]: 1 (0); þættir [tot]: 1 (2); charters [dip]: 1 (8);
ÞH (red.) — November 2014