þǫrf sb. f. [þarfar; þarfar/þarfir]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) [e-s / til e-s / á e-u / at !] behov, trang, nød, mangel, tarv, fornødenhed, nødvendighed
En þeꜱ es þꜵrf en mesta. ungom oc gꜵmlom at varþvéita hiarta sitt at þat kveque eige rangar hugreɴingar
●HómÍsl⁶⁰(1993) 98r33●●● Var þa braðlegra raða þorf oc goðra
ÓHLeg 1722●●● gefa þeim meire er meire er þavrf
GrgKonᴵᴵ 2087●●● Tolf vetra gömlum körlom oc sva konom. er scyllt at kuɴa at scira barn ... Eɴ ef þav kuɴo eigi ... eða verðr eigi rétt at farit. þa er þavrf verðr oc varðar fiör bavgs garð
GrgStað 524sem þǽim er mart er at mæíni Þorf gerir margs at fræista
~ lat.opus
Pamphilus 2122 Pamph 9612Engi þorf er honom at þiggia. huarkke fe ne forner
Menota: 66ra1 BarlA 12114þeir ero dagar tveir i Pascavicu. manadagr oc tysdagr er ecki scal vinna. nema biarga bufe sinu ef þorf er at
GulKrᴵ 1028eigi eigum ver hanom leiðangrs at synia til landzenda ef hann byðr sér til þarva. oc oss til gagns
Gulᴵ 9632af þui at guðs miskunn ser til þess þorf hversdaglega utolulegs lyds oc imis fiolmennis þa hever hann skipat tueim sinom þionom at vera augsynelega hans umboðsmenn um þessa helga tru
Járns 26217Nv af þvi at gvðs miscvn ser til þess þꜹrf hversdagliga vtauloligs lyðs oc ymiss fiolmennis þa ...
ÁKr 172gæfa þeim meira sem meiri er þꜹrf
ÁKr 358●●● Hvi villtu faðir þina þurft i þesso sea en æigi naunga þins þaurf oc nauðsyn
BarlB 23225æi uil ek sælia keret. en ek uil geua þer til þæss at þu ser uin mín huargi sem þu kæmr uiðr þorf mína
FlórFrg 2811Nv er ęngi þavrf at svellta leingr
StjC 5947skal biarga bvfe sinv er þorf er att
GulKrNA 31625●●● Iofridr fæddi meybarn akafa fagrt. Konor uilldu þat bera at henne. en hon kuad þess litla þorf
Gunnl 617Snorri melti. þat uil ek ad [þu] latir mik heyra hann segir. huer þꜹrf er þess eru her nokkurir missattir
Heiðy 9829adra dagha þess imillum i iolum þa skall biargha bufæ oc þorf væita
BorgKrNᴵᴵ 29810sealfum os til veralldlegra þarva oc æilifrar farsælldar
Hirð 45010ver vilivm eigi þess biðia, er ver ættim mesta þavrf að þiggia ... at gvð gefvi oss þat vit, at ver megim skilia, hverss oss er mest þavrf
MarA 4014lata ek af nv at ríta hann (ɔ: stafinn) þviat ek séᴋa u (ɔ: bogstavet u) þess meirí þorf fvlltíngs en oðrvm raddar stofvm þa er þeir verða fyrir samhlioðendr settir
Gramm¹ 2388hann fær fullkomliga syn til þeira luta, sem hann hefir þaurf til
JBapt²A 8985Hon kvað enga þǫrf kvámu hans, kvað Þorvald eigi mundu þola hefndalaust eða frændr hans
Korm 2649hann let honvm eigi þꜹrf geraz, at hans likami mddiz i sveita eþa erfiði, ok hann sendi honvm ‹hvern dag› sniahvitan brꜹðhleif til borðz
MarS 32910En ef tro᷎ð er mykiat þa skal þengat reíða sem mest er þo᷎rf at
Landsl1154 1465þviat þat þickiomz ec vita, at eigi munvm við allan alldr vgiptar heima sitia. Enga þavrf ætla ek a þvi
StuᴵK 2493●●● kvað hann no᷎ckvrar visur þær er eigi er þo᷎rf ꜳ at rita bæði með mansaung til Kolfinnv ok vsæmðar orðum við Gris
Hallfr61 10221mælti konvngr til Kalfs. Þv skalt fara með oss ꜳ̋ Stiklarstaðí. ok segía oss innílíga fra þeim atbvrðvm er þar hafa vorðít. Kalfr svaraði. Þer mvnvt raða herra. en eínga þǫrf ætla ek mer ꜳ̋ þvi
Huldaᴵ 2325ráða skal hann fé þeira ǫllu til þarfa þeim
Jb 739Ríða má gæzlumaðr at reka hross til þings ok frá, ok skipta því at jafnaði, ok ábyrgiz í sína þǫrf þessa
Jb 1686hverjum þeira er (eyk eða skip) heimilt í sina þǫrf
Jb 27710Eigi vilium wer at þer hafit þann sið heðan af at þer takit bref af garðinum til huers mꜳls er þer eigit rétt at gera af eða ꜳ þingum fram flytia vtan full þꝍrf se til þess
RbHM (*1308) 765vera ma þat konungr at ydr se bæna mest þorf
ÓHFlat 34036fóstri minn er nú í bardaga ok væri honum nú liðs þǫrf ok góðrar hjástǫðu
HálfdEyst 12613eigi mun mier j annan tima meire þaurf þijn
Vikt 4310þa er þerf (!) lat. j eyrun. þa mun heyrn batna
MedMisc 1237●●● kyrtel er meir navdsynlegvr þorf manns. en mottvl
~ lat.tunica plus est necessaria usui nostro quam pallium
4321 Hóm238XVIII 431er stor dagh leid. j milli byskups stolsins ꜳ Holum og klausturs ꜳ Modru vollum. bida þa eigi brædurner langa þo᷎rf
LBpA 11719enn af ‹Sturlu› stod minna gagn enn þorf stod til
ÁBpˣ 575forvitnist þier þad martt, ad ydur er eingin þorf ꜳ
Fljˣ 156Ef maðr lér manni ross síns eða scips. oc vill fá hafa at þörf sinni er léð var. en hinn ferr til er léði oc tecr af honum lánit. þá ...
Frostˣ 22731fieck kongur honum alla hlute, þa er hann þottist hafa þorf ä wr landi
PBpˣ 41221hafi þér nú þǫrf hennar tilkómu, ef hon mætti yðr bót vinna
Rémˣ 1336Far þu heim .... er eingi þorf þijn hier ad vera
Vallˣ 1510
● þǫrf beiðir
hann skammaðiz eigi sialfr af þeim at nema, ef þavrf beiddi
Ant 9822hinn unge kongr var ei so mikillrar nytsemdar, sem mannfolksins þo᷎rf beydde
ÁBpˣ 11415
● berr þǫrf til [■] [e-m]
ef þæim Tidæmanne ok Margretto ber þorf till þessar iærder at sælia
DN II (1329) 14829firir xxx uettra fylghdi Asa þui halfrær mærker bole þer till nu firir nockrom arom sem henne bar þorf till at selia
DN V (1335) 949
● þǫrf berr til [!]
uttan sva storar þarfer bere til at akaflegha þurfi vm landzsens nauðsyniar at veria braðlega firir uvina arasum
Hirð 44519ef nockurr prestr neitar o᷎drum presti forbeina ok kost. edr skip. ef loglig þorf berr til
StatEi²C 54428
● eftir þǫrf
ef sa er mann þrota sem lic a at fera þa kræfi hann manna a næstum bęiom eptir þaurf
ÁKr 3016Ef maðr skall flytia lik af hænde seer. oc heuir æighi hæima yfrit lið till. þa kræfi han af nagronnum sinum. eftir þorf
JKr 2526
● þǫrf fellr til [!] [e-m / með e-m]
tyrsdagh huern ok þorsdagh skall han lidughar vera, at gera ærende sin eda adra tua dagha j vikunni firir þa ef honom fællær þorf till
DN IV (1316) 11127Konungr a eigi frammar vttboða at krefia i friði en halfs almenings nema su einhuer þorf falle til með honum
Landsl 3310
● fram um þǫrf
● ef/sem þǫrf gerisk [til e-s]
ek vil við honom beriaz ok við honom lifit lata ef þorf geriz
HákFris 43713huar sem uer finnumz a lannde eda á legi. skipi eda á skidi i haui eda hestbaki (lege á hest-, cf. ed. note). arar ad midla ok ꜹsskotu þo᷎ftu ok þiliu ef þarfar gioraz
Heiðy 1001eggiaði (hann) menn at lata krossaz til Iorsala ferðar ... ef þarfir gerðiz til frelsis þvi helga landi
ÁBp 436ek vil med honum beriazt ok med honum lifit lata, ef þorf giorizt
Hák81 38313skal ok Karman, fóstri minn, fylgja mér með svá mikin farargreiða, sem þörf gjörist
SǫrlaStˣ 40927
● kunna þǫrf [e-s / til ■] [sér]
Ef bonde a eigi framförslo hans at logom oc á sa til at fara at gæta hans er arf hans a at taca ef bönde kaɴ þess þavrf
GrgKonᴵ 13414bað með sér vera svá lengi sem hann kynni sér þörf
KlmA 4103Marteinn var einn sva, at hellt postoligri skynsemi; ef hann kunni þaurf ath bidia konunginn nockurra hluta, þa var þat helldr bodord en bæn, er hann beidde
Martin² 58514Mattugr er gud, sa er ... let vatn gnogligt spretta fram af hellu einni, þa er Gydingum var vatzfatt, ok enn hefir hann matt til þess at gefa oss þrælum sinum gnott wins, svo vinniz, sem vær kunnum oss þo᷎rf til
Maurus 6737
● mǽla [e-t] í þǫrf [e-rs]
Gizurr þakkaði honum vel ok kvað þetta í allra þeira þǫrf mælt
NjM 3733Gizurr þakkaði honum vel ok kvað þetta í allra þeira þǫrf mælt
NjM 3733ek hygg migh þad mæla meyr j þijna þaurf enn mijna. ok munu vid nu þessu kavpa
Svarfd(1966)ˣ 58
● vinnr þǫrf [e-t] [e-m] [til e-s]
oꜱ mon eige þorf viɴa til fullra nytia at vér fastem dag hvern
●HómÍsl³²(1993) 48r15Eigi vinr manne þorf at hann gere ǽ‹igi› illt nema hann gere gott
Alk619 5117beʀ þat quiðr at hann hygðe at hiɴ ætte eiɴ þa viðr honom þorf til varnar. en sa verðr secr iii. morcom er lofaðe scógar hoɢit
GrgKonᴵᴵ 10917Ętlit er þorf vinna at frøndr einir giallde þess er feðr gerðo. eigi er fullhefnt þott þessi múgr se allr niðr drepinn
Alex 3522●●● Nv vann honom eigi þorf at vega með tungunni at eíns. oc þvi villde hann vapnanna neyta
Alex 12025●●● eigi þickir þat þorf vinna at hann hafe latet aðr .ii. sono sina. nema hann misse nv oc ens þriðia
Alex 1243●●● þat hygg ec þot þu fengir undir þec lagt alla heims bygð at þer þǫtte eigi þorf vinna
Alex 12616latom oss þorf vinna þat er natturan sialf en fyrst moðer vár vill hafa gefet
Alex 12634þat seger hon sannlegha, at þorf vinne æinum æinn tima vm dagh guðlegha forn at fœra i minneng várs drottens pinslar
Thom¹ 3313Ef lif hans (ɔ: Krists) er ollom heimi betra þa er ðꜹði hans ollom heimi dv̇ʀa ok vinnr þorf til lꜹsnar
Eluc675(1989) 733þeim monnvm vinnr þavrf at æiga vel yfir at lata at ‹hverr þeirra taki sina æiginkonv› oc bo᷎rn
StjC 49035sniahvitan brꜹðhleif ... hverr er honvm vinnr þꜹrf til dagligrar atvinnv ok saðningar
MarS 32912Svá kemr þvísa efni, at hans ágjarnri ‹fýst› vinnr þat eigi þörf
Æv¹ 710sækít mik æigi lengr med uapnum. þuiat þo kann vera. at mer vínní nu þo᷎rf til dauda
Rómv226(2010) 3137Nægiz mer ok þo᷎rf uinnr. ef son minn Joseph lifir
~ lat.Sufficit
Vulg Gen 45,28 Stj¹ 22129þo þickir Heinreki konungi þetta, sem nu er gert ... æigi enn þorf uinna, nema hann leggi ok þetta vid, sem her fylgir
Thom¹B 5164þǫrf vinnr huerium presti at segia eina Messo ꜳ dag
StatJǫr¹ 27623●●● Er honum nu veitt at sia ok kyssa þann heilagan do᷎m guds iattara. hvat honum þikir ser nu æigi þo᷎rf vinna. helldr ætlar hann med klerk sins felagskap at taka brott tonnina
~
HMSᴵᴵ 1474 Nik Holm perg 16 4° 54r30ma þer þorf vinna, ath þu læitir eftir at vita forlo᷎g þin af Olafi hinum digra
Orkn 9517þetta uinnr honum þorf ꜳ onga lund, helldr grimmiz hann nu at marki upp ꜳ allan lærdominn
Thom² 33134Þo᷎rf vinnr munk at sofa eina stund nætr
VP 63127Til þeira munklifa allra lagdi Gregorius sva iardir ok audæfi, at vel matte þo᷎rf vinna til *allra atvinnu, er þar skylldu gudi þiona
Greg 38028Þorf ma þar vinna til fullrar skynsemi ... ef vær vitum, at helgir fedr postolar vorir hafa bodit
Silv 24834Trui eg oc þo᷎rf vinna þo at madr se eigi optar oleadur enn þrysuar a æfi sinni
DI II (*1345›AM 39) 79828Þaurf uinnr ydr er allr þessi mannfioldi er heilagr
~ lat.Sufficiat vobis
Vulg Num 16,3 Stj² 32828ef Aristodimo vinnr eigi þorf þat, er aðr er at gort, þa skulum ver leita annars raðs
Jón¹ˣ 43230
● í þǫrf skal vinar neyta (proverb.; cf. FJOrdspr 200)
skal þin vinr segir hann i þꜹrf neyta
Heið 7119●●● sua segium ver Birkibeinar nu til yðar sem fornt ortak er at i þaurf skal uinar neyta
SvEirsp 41636sem fornt maal er at i þaurf skal vinar neyta
SvFlat 68231gef nu god rad til þui ath J þorf skal vinar neyta
ÍvA 14315þuiat i þórf skal vinar neita
~ eng.At nedë shul men proue here frendys
3635 ÆvMið¹⁹ˣ 366
● hyggja/ætla þegjandi þǫrf [e-m] [fyrir e-t]
cf. anden variant af udtrykket: “fár hyggr þegjanda þǫrf ... ‘Ingen gennemskuer den tiendes tarv’. Aasen: “Tegjande manns torv er vand å vita”...”, cf. FJOrdspr 203
●●● þat eina hafdi hann matar ok klæda, er menn hugdu honum þegiandi þaurf
ÓH235 18223●●● eg mun ætla þier þeigiandi þo᷎rfina firer þat er þü hefer dreped Sigrgard
SigrFrˣ 7616
2) (om det at forrette sin nødtørft)
● ganga þarfa sinna
3) [e-m/e-u] hjælp, nytte, gavn
En al-mátigr guð er oꜱ lér allt. þa vil hann hafa hin tiunda lut af sínni giof. æigi fyrir þvi at hann þurfi þeꜱ. nema þvi at þat er vár þorf honum til dyrðar ok oꜱ til þarfar
HómNo³² 14727at þat megi uera þeim til ⸢þarfa [var. afla]
Landsl 7415Mork skal leiglendingr til þess nꝍyta at gera ser skipp eitt i til þarfa sinna oc þo eigi meira en .xij. æring meðan sa leigu mali uinzt
Landsl 1383Eigi scal i klæðom mæira hæiman gefazt með kono en þriðiung‹r›. en þat sem giftingar maðr gefr mæira. þat scal vera i þæim lutum at þat meghe værða þæim til þarfa er kono fær eða til auinnings
Bl 22711Ef ek gerða annat mal sem þar væri fvll þǫrf ok ęren efni til er kięnska værí ... þa væri sv bok ǫnnvr ǫll ok mikklv meírí
Gramm¹ 2246Raða skal hann fe þeirra o᷎llu til þarfa þeím
Landsl1154 1224en þat sem giptingarmaðr gefr meira, þat skal vera í þeim hlutum, at þat megi vera þeim til þarfa eða afla er konu fær
Jb 7013er mer grunr a at kongs dotter mune oss eigi þorf
Rém 9735þath hefdi uerid stadarins eign og þadan hefdi uerid dreigin trie stadnum til þarfa
DI IX (1532) 63724Giefa vil eg þier first klæde, þvi þess er þier nu mest þörf
DplFljˣ 11627þorf
~ lat.Dominus opem feret illi super lectum doloris eius
4029 (Vulg Psalm 40,4) GlossPsalt 4125
● koma vel/illa í þǫrf [e-m]
konvngr sat hia er þeir voro hengþir ... Oc þa er Egill hecc. þa melti M. (ɔ: Magnús) konvngr. Illa qvomo þer goþir frendr i þꜹrf
Mork 30525ec vil at visv lea þer sverðit oc komi þer uel ⸢i þorf [var. ath halldi AM 178 folˣ “A”, etc.]
Þiðrᴵᴵ 337com þetta lið vel ⸢at halldi [var. i þarfar SvEirsp 37034]
var. Sv 12823 → SvEirsp 37034þa kœme þæir mer væl j hans þarfuer
DN VIII (*[1341]›apogrˣ) 1495miog vel komst þu mier nu i þarffer, og a eg þier lyfgiof ad launa
Gibbˣ 2820Þá mælti konungr, er Egill sparn gálgann: illa koma þér góðir frændr í þǫrf
Hkrᴵᴵᴵˣ 24213fóru þeir þegar á fund Óláfs konungs ok beiddu hann greiða í hendr sér fé þat ... má okkr þat enn vel í þǫrf koma, þvíat vér erum heitbundnir í því við Baldvin hertoga, at hann skal eigi þessa fjár missa
Knýtl1741ˣ 1629
● vinna þǫrf [e-m / e-u] [um e-t]
vatn drꜹp þegar or steini i *hellinom þat es honom vaɴ þorf at gnogo
GregDialA 9516lat þer þꜹrf uinna þær tigner er þinum burðum hæfa
Rómv595(2010) 853biod þu, drottinn, ok mun þegar sveinn minn verða heill ... er þorf þotti vinna at eins at segia græðaranum: Nu er sa siukr sem þu elskar ... þo᷎rf vinnr um sótt hans vitand þin ein saman, þviat þu gerir eigi bæði elskar ok fyrirlætr
MMA 52130Gerit enda herra ꜳ hinu v rettazta boði ... vinnit þo᷎rf olm leiknum
~
PS 11430 Pétr SÁM 1 25rb3þeir ... drucku hvern dag af þessu vini, er Bonifacius hafdi þeim gefit, ok vann þeim þorf vinit allt til þess, er þeir komu aptr til byskups, sva sem gerdiz vinit i bollanum
GregDialB 19510Af herra pafanum eru ok priuilegia veitt heilagri kirkiu ... sua þat at tueir vattar vinni þo᷎rf wm testamenta þau o᷎ll sem sꜳlugiafer megu metaz
StatJón 1836þetta dæmi vinnr þorf annaʀʀi grein er fram var sett fyʀum at gud drottinn knyʀ opptliga synduga menn til idranar med strangligum ognum
~
HMSᴵᴵ 5914 Nik Holm perg 16 4° 6r24Heyr, guds madr Theofile, segir hon, þꜹrf vinnr þer idran þin
MarS² 108910er. þat ecki omavgvlegt. hier jnn at setia eda og þavrf vinna at fazt nockvt vmm þat
AugReyk 9721Þaurf vinnr þer, Pall, miskunn min
Páll²C 2709ek sé, at Karlamagnúsi vinnr þörf hirðsveit mín einsaman
KlmBˣ 1443
4) (intens.) temmelig, betydeligt, meget
● þǫrfum (+ compar.)
Þæssi figvra (ɔ: macrologia) verðr ok, ef maðr talar þǫrfvm flæira vm hinn sama lvt
Gramm³748 825gangi þér þǫrfum meir á fang við oss
Laxd 17811Án gjörði hæfíng eptir, ok skaut í gegnum skjöldinn, ok kom í aflvöðvann á honum, svá at hann varð sárr. Stígamaðr mælti, honum þótti þessi þörfum harðskeytari, ok lagði vopn sín, ok hitti þenna mann
Án 34424
II. (y. isl.)
Form.: þorf (48); þo᷎rf (13); þǫrf (12); þaurf (10); þavrf (9); þꜹrf (9); þarfa (7); þörf (6); þarfar (4); þarva (3); þarfir (2); Þorf (2); Þaurf (2); þꝍrf (1); þerf (1); þórf (1); þǫrfum (1); þǫrfvm (1); þarfuer (1); þꜵrf (1); Þo᷎rf (1); þarfer (1); þörfum (1); þarffer (1); þo᷎rfina (1);
Comp.: liðs- (3), líkams- (1), máls- (2), mál- (1), nauð- (1), ó- (2), sálu- (2)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH -o-; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (þörf); Bl; WPA _;
Litt.: Bjorvand 1994 226; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 200, 203; Lund 1997 [MM 1997] 69
Genre. (expected): religious works [rel]: 44 (36); legal works [jur]: 31 (13); romances [rom]: 17 (14); family sagas [isl]: 14 (16); historical works [his]: 13 (23); contemporary sagas [bis]: 7 (10); charters [dip]: 6 (10); legendary sagas [fas]: 4 (6); unclassified [ ]: 2 (1); learned works [div]: 1 (4); þættir [tot]: 0 (3);
AS (red.) — June 2015
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
þyrsta - þõrf
þõrf - ægir
...
...