þjóð sb. f. [-ar, dat. -/-u; -ir]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) flok, skare
ætla nu at heria a vikinga oc ransmenn oc vandar þioðir er viða hofþu undir sek lagt storar eignir
ÓTOdd 473hvart veiztv hversv mikinn afla Darius konungr hevir saman dregit beðe á sę́ oc lande. sva margar þioðer hevir hann at ser heimtar af fiaʀlegiom rikiom at varla vinz landet herbuðum hans eða sęʀenn scipa stole
Alex 5926drott erv xx. menn; þioð erv xxx.; folk erv xl.
SnE 1888þær þioðir er turmas hæita ok xxx. manna eru i hueri turma
Rómv595(2010) 609gerizt nu geyseligr nyr j samkuomu þessara þioda suo at naliga mattj suo at kueda at avll jaurd uærj a gangi
Vald 741
2) mennesker, folk
Þióþen béiþ úti zackarias oc uɴdraþesc er haɴ varþ sva séiɴ
~ lat.plebs
Vulg Luc 1,21 HómÍsl⁶(1993) 5r25Sva samþe criste at láta pínasc. oc risa up af dáuþa. oc lata boþa iþron synþa ollom þióþom i nafne síno
HómÍsl²⁴(1993) 34v23i þíno cyni scolo allar þióþir bletsasc
~ lat.omnes gentes
Vulg Gen 22,18 HómÍsl⁴³(1993) 72r26En at allar þioþer vite. at engi er gvþ. nisi þv
Mth²Cod645 11528sua er ritet at með hverre þioþo er guþe þegr sa er með retlete uiþr
PlacA(1998) 46Galathee er nu giftar orð buit. sua sem oll þioð segir. oc unndra þann umbunað. er henni er buinn
Pamph 11715þa sammnazt fyrir hann or ollum ættom. allar þioðer
~ lat.omnes gentes
JDamBarl 2626 Menota: 14va16 BarlA 2630geck hinn flerðar fulli fiandi i ofund við þau beði híun. sem hann gerir nu við oss alla siðan. firir þui at hann vill alla þioð suickia til heluítís. sua sem hann sueic þau beði híun at þau brutu boðorð guðs
HómHauksb¹ 1571veit ek vist, at drottinn dæmir eigi at heims virðingu, helldr er honum þægr i hverri ⸢þioðu [var. þioð Pétr²Aˣ 16927] sa, er a hann truir
PP 29034Mantu minn herra drepa þa rettlata þioð
~ lat.gentem
Vulg Gen 20,4 Stj¹ 12531þar er kastali ... þar er en versta þiod
Encᴵ 177●●● [R]isar voro be᷎di fyrir Noa flód ok eptir. Þær þiodir eru storar
Encᴵ 3417ero þer kristnir menn ei skilrikari eda fast o᷎rdari en onnur þiod
~
HMSᴵᴵ 13416 Nik Holm perg 16 4° 47r16er theloniarius ser allt autt ok þar suartaz sem gullit hefir legit. skerdz hann innan medr huo᷎ssum skada broddum sinnar missu. tonnum gnistanndi ok hatt æpanndi sem titt er þeirri þio᷎d ef hun *verdr firir o᷎fr harme
~
HMSᴵᴵ 14410 Nik Holm perg 16 4° 52v21ætlar (hann) en at heria a hendr ydr ok hefir hann med ser oflyianda her ok eru þat Tyrkir ok Blo᷎kumenn ok mo᷎rg o᷎nnur ill þiod. ok þat hefui ek heyrt at þat se likligra at hann gangi af kristninne ok hann ætlar at skipa þessi hinne illu þiod rikin ef hann færr unnit Gardariki undan ydr
Eym 12630hann uar kominn j Gardariki med mikinn her ok marga illa þiod
Eym 12721Hvad stodar oss þa at stiga yfir þioder, ef vær stigumzt yfir af klækum ok grimleik?
~ lat.barbaros
VitSylv 5116 Silv 25018Kristr gio᷎rdi enda ꜳ likamligri skurdarskirn, en hann hof andliga skirn hiartans, þa er fyrir var heitin allri ⸢þiodu [var. þiod AM 238 VII fol “Fr.”] til syndalausnar
Silv 26523Mörg fádæmi sýndust honum bæði tröll ok óvættir, fjándr ok fjölkunnigar þjóðir
Bárð489 422●●● (proverb.; cf. FJOrdspr 203) Missæl er þjóðin
Gr 28320Í Svíþjóð ... eru ok margs konar þjóðir ok margar tungur; þar eru risar ok þar eru dvergar, þar eru blámenn, ok þar eru margs konar undarligar þjóðir; þar eru ok dýr ok drekar furðuliga stórir
Hkrᴵˣ 105Eyjólfr vill nú ganga yfir alla þjóð, en þeim þykkir ekki til vár koma, nema til Þorvarðs eins
LjósvLˣ 7024Þa kallaði oll þioð
Pétr²Aˣ 18216er þeir komu ⸢i auglit konungs ok allrar þioðar [var. fyrir konung ok jarll. i augliti alþẏðu SÁM 1]
SJ¹ˣ 78227
● kristilig þjóð
Uær skulom trua a þat allt sem truir oll cristeleg þioð
Járns 2628ver skolum þat allt trua er tryr oll kristilæg þioð
Landsl 2226
3) folkeslag, nation
●●● fóro þangat af ꜵllom þióþom es þar vǫro i nꜵnd marger meɴ a vallt at hotíþ þesse. oc sva vꜵro þar rómveriar komner
HómÍsl⁹(1993) 10r29eɴ sivci svaraþi a þa tungo. sem hann hefþi með þeirri þioþo fódr verit
GregDialA 13712Ec setta þic faður margra þioða
evt. def. 2~ lat.patrem multarum gentium constitui te
BedaHom 7533 HómNo⁸ 5329Lofaðr se guð droten Israel. þvi at hann vitiaðe vár ok gerðe lausn þioðar sinnar
evt. def. 2~ lat.fecit redemptionem plebis suae
Vulg Luc 1,68 HómNo²⁵ 10632þa er gvþ. scipti þioþom oc endimorcom þerra. þa varþ gvþs hlvtr vfir cvni iacobs
SilvFrgIV 1422Su þioð heitir Sarraceni, en ver kollum Serki
Barth² 76620●●● Ðat er oc. mælt um Irland at iammikit œyland sem irland er. þa vittu menn þat varla er iammargr se heilagr maðr i sem þar. Ðat er oc mælt at su þioð er þat land byggvir er bæðe grim i ser oc sva drap giorn
KgsFrgβ 1366ef þv trvir sanliga mvno margir eptir þer hverfa til rettrar truar þvi at gvð hefir þik til kosit at snva honum til handa morgvm þioþvm
ÓTOddS 4029þa gengv at þeim þioðir þær er Venodoti heita ok drapv alla Rvmveria
Bret 26532lofaðr af allri ⸢þioðu [var. alþyðu Pétr²Aˣ 1697] Gyðinga
PP 29012hann va sigr a þiodo þeirri er Gothi heitir
VerA 5714●●● en þo er þer þat skiotaz at segia, at flest heiti hafa verit gefin af þeim *atbvrð, at sva margar sem erv greinir tvngnaɴa i veroldvɴi, þa þickiaz allar þioðir þvrfa at breyta nafni hans til siɴar tvngv
SnE 2815●●● Freyia a mǫrg nǫf‹n›, en sv er savk til þes, at hon gaf ser ymis heiti, er hon for með vkvɴvm þioðvm at leita Oðs
SnE 3819●●● *At þesi breɴv sotti margskonar þioð, fyrst at segia fra Oðni
SnE 665●●● lǫg sín setia menn a bækr hverr þioð a sína tvngv
Gramm¹ 2064Nu væri þat allra yduaʀa vegsemd. at retta minn luta. þar sem allar þiodir þeona ydru valldí. ok ottaz ydur storuirki
Rómv226(2010) 163herr hanꜱ var saman samnadr af ꜹllum þiodum ok tungum
Rómv226(2010) 198●●● þjóð man upp rísa í móte ⸢þjóð [var. þiodu JátvFlat 46537]
Játv 202Einn riddari var sa, er upp sotti til stadar hinnar goðu guðs vinkonu med mikilli goðfysi eptir sið sinnar þiodar
MMA 55039●●● ebreskra manna þiod uar hertekin ok i þrældom rekin
Stj¹ 2635●●● Aa Saxlandi er þiod kurteisuzt, ok nema þar Nordmenn mart eptir ath breyta
Encᴵ 1311vers þau er þat segia. at þar liggi tign konunga ... vegr Noregs dyrd sinnar þiodar
SvFlat 70122ferr (hann) til munklifis sins, þess er sidan eyddu þær þiodir, er Sarraceni heita
~ lat.ad monasterium quod postea a Saracenis occupatum est
VitPaul 2645 PErem 1902●●● hann kunni allra þioda tungur nꜳliga j heiminum
KonrB 4318rida nu wt saxar ok franceisar. Parcidiar. ok parciar ok margar þioder adrar
Rém 35432hverri borg og hverri þiodv rada einglar. og kenna þeim rett lavg
~ lat.Unicuique genti
11723 Eluc238XVIII(1989) 1176þíoda
~ lat.Eripies me de contradictionibus populi constitues me in capud gencium
834 (Vulg Psalm 17,44) GlossPsalt 936þíodum
~ lat.Propterea confitebor tibi in nacionibus domine
1011 (Vulg Psalm 17,50) GlossPsalt 1114þíodanna
~ lat.Et adorabunt in conspectu eius: uniuerse familie gencium
2028 (Vulg Psalm 21,28) GlossPsalt 2128þíodunum
~ lat.et ipse dominabitur gencium
2030 (Vulg Psalm 21,29) GlossPsalt 2130●●● Þeir fundo þar maɴa vister ... oc kęipla brot oc steinsmíþi þat es af því má scilia at þar hafþi þess conar þióþ farit es Vinland hefir bygt oc Grœnleɴdingar calla Scręlinga
Menota: 4v8 Íslbˣ 2633●●● nefnder eru j fyrstu høfdingiar þeir er radit hafa londumm og af þeirra nafni kollud verit þiodin su er þeir hafa styrt
Þiðrᴵˣ 317
4) (om menighed)
síþan mǽler keɴe maþr Oremus biþiom vér. þa kallar haɴ a þioþena at þeir biþe meþ honom
Mess²15(1993) 55r1scal þióþen hnéigia hǫfoþ sín til prez
Mess²15(1993) 55r2
5) (om hedninge)
Æigi at æins spaðe Symeon hiolp gyðinga í burð Crist. hældr oc leiðreting hæiðinna þioða. þvi at þessur orð fara eptir. Lios til vitranar þioða. en dyrð kyns Israel
~ lat.lumen ad revelationem gentium
Vulg Luc 2,32 HómNo¹² 6821at hann bere namn mitt firer ⸢konongom oc þioþom [var. konunga oc heiðnar þioðir PP 29334] oc sonom Israel
~ lat.gentibus
Vulg Act 9,15 Páll¹ 2173Þa sa ho᷎fðingiar Gyðinga ok rikismenn þióða, at eyðaz mundu lo᷎g þeira af kenningu postolanna
Pétr²Aˣ 18510
● heiðin þjóð
tvinnan lýþ. comenn til eínnar cristne. annan af gýþingom. en annan af heíþnom þíoþom
●Hóm237¹ 922●●● Siþan bað hann byskop fara með ser i Garðarike oc boða þar guðz nafn heiðnom þioðvm
ÓTOddS 4133heilagr andi kom yfir heiðnar þioðir
~ lat.in nationes
Vulg Act 10,45 PP 29111Heidnar þiodir umhuerfis vilia fyrirkoma þeim
~ lat.omnes gentes
9127 Gyð(1995) 914Verðr nú mikit mannfall af heiðnum þjóðum, svá at náliga drepa þeir allan þenna her
Rémˣ 26312
Form.: þioð (11); þiod (6); þioðir (5); þiodir (4); þjóð (4); þioþo (2); þioðar (2); þioðer (2); þioðu (2); þioðvm (2); þioþom (2); þjóðir (2); þioda (2); þióþom (2); þioder (2); þiodar (2); þioða (2); þiodum (1); þíoþom (1); þíodunum (1); þíodum (1); þiodv (1); þióþ (1); þióþir (1); þjóðin (1); þio᷎d (1); Þióþen (1); þíodanna (1); þióða (1); þjóðum (1); þiodin (1); þiodo (1); þioþvm (1); þíoda (1); þiodu (1); þioþer (1); þióþen (1); þioþena (1);
Comp.: al- (7), austr·hǫlfu- (1), blá·manna- (1), egipta- (1), egipti- (1), etheorum- (3), grikkja- (1), gyðinga- (4), heiðingja- (1), illsku- (2), ill- (1), moab- (1), ó- (5), sarasína- (1), svika- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP ²þjóð; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Bjorvand 1994 155; Cole 2015 [SB 39] 24-26, 37; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 203; Grønvik 1989 [MM 1989] 31; Gunnar F. Guðmundsson 2000 36, 89, 246; Gunnar Karlsson 2004 [Skírnir 178] 162; Salvesen 1968 55; Sverrir Jakobsson 1999 [Skírnir 173] 111-140
Genre. (expected): religious works [rel]: 44 (19); learned works [div]: 8 (2); romances [rom]: 7 (7); historical works [his]: 7 (13); family sagas [isl]: 4 (9); legal works [jur]: 2 (7); þættir [tot]: 2 (2); legendary sagas [fas]: 1 (3); contemporary sagas [bis]: 0 (5); unclassified [ ]: 0 (0); charters [dip]: 0 (6);
AS (red.) — May 2015
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
þingfrÙkn - þjóð
þjóð - þjórhlutr
...
...