váttr sb. m. [váttar; dat. vátt/vǽtti; váttar/vǽttir, acc. vátta/váttu/vǽtta]
(cf. vátti sb. m.) vátti sb. m. [1]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) [e-s / við e-t / yfir ■ / at e-u / til e-s / ■] vidne, vitterlighedsvidne, øjenvidne
Sia maria es vér segiom nu fra es váttr goþs millde
evt. def. 3~ lat.testis divinæ misercordiæ
GregHom 11967 ●HómÍsl²⁴(1993) 36r4með þvi at droten er bliðr ret-látum en ógorlegr syndugum. þa syndisc maclega vatr upp-risu hanꜱ í ældlego á-lite ok í hvitum clæðum
~ lat.testis resurrectionis ejus
GregHom 117128 HómNo¹⁷ 836þesseʀ varo vættir við
NoDipl (1224) 3040þa scall hann abyrgiaz vitni sit innnann tiu vetra. at hann var ilænndr gorr. oc haue siðan æins æiði fyrir ser. at þat er or vatta abyrgð
BjarkKrᴵᵛ 726váttar scolo viɴa eiða aðr oc bera vetti siþan
GrgKonᴵ 577ef nokórr er þar sa er um er boðet með vattom við at taca þvi fe
Gulᴵ 2212●●● Hallda scal slict allt sem menn verða a satter. oc vattar vitu
Gulᴵ 368Nv leikr a tveim tungum hvárt maðr er arfgengr æða eigi. stemni þeim til þings er hanom stendr firi arve. þa scal hann niota vatta sinna at hann stemdi hanom þing. Nu scolo þat aðrer vattar bera
Gulᴵ 5334En oll þau kaup er þu kaupir þa hafðu iafnan noccora skila mænn ihia þa er vattar se hværso þvi kaupi var keypt
Kgs 429let hann ganga fram vitni sin oc vatta er nefndir voro fyrsta siɴe amoti at eytt veri malit
Þing¹Mork 37810með uatto tva
LandslFrg3 13525ef hann leiðir fleiri menn a eið rangan með ser. þa scal hann giallda .vi. avra fyrir vátt hvernn
ÁKr 421til þess at sannleicr birtiz i þvi sem vattar bera þeim (ɔ: eiðum) til scirslo. eða vndan fęrslo er domari dꝍmir
ÁKr 5126han skal sialfr fa ser vatta oc fara til hus honom oc kræfia ræiðu oc vitis er við liggr ꝍyri firer pæning huern
SvKr 41426Ef kona er nauðlega stoð at sengfor sinni. at æin kona er nere henne. oc æl hon barn daut. þa skal hon syna þat kalmanne. at aðrum uætte
EiðKrA 37523Ef ambott gerer sengfor sina oc æl hon barn daut. oc syner æigi uattom. þa ...
EiðKrA 3772hinn er ber. hefer æina not mæð ser. þa er boð anner uattr. oc ner hinn kom. þa er æiði firiskotet. þæim er boðet uar til boret. þa er hann sæckr sliku uiti sem dagr er til
EiðKrA 37823þa skal hann (boð) bera æinu sinni mæð uatto .ij. a aðal tuftir
EiðKrA 3796Þenna kost vil ek, ok hǫfum nú vátta við
NjR 98Mæli ek svá fyrir, at þeir sé allir heyrandi váttar, er hjá eru at lǫgbergi, at ek skora þér á hólm
NjR 2718Þeir sé heyrandi váttar, er hjá eru, at ek skora þér, Hrútr, til hólmgǫngu
NjR 6618Eru hér nú hvárirtveggju váttarnir, þeir er við váru
NjR1908 3602ver erum vattar allra hluta, þeira er hann gerði i Jorsolum
~ lat.testes sumus
Vulg Act 10,39 PP 29040sannr vattr oc vitni
~ lat.mediator ac testis
Vulg Judic 11,10 StjC 40520Þer eroð ... vattar oc vitnissmenn
~ lat.testes
Vulg Ruth 4,09 StjC 4268Nu stendr maðr eptir en matunautar hans bioða mann a lest hans oc hafa uið þat uatta
BlFar 27725ok annas dags þæghar eptir for Aslakr med samu uattum til Þores frenða sins
DN II (1320) 12127þa a hann eigi lengr at abyrgiazt þa uatta en .x. uetr
FrostKrᴵ 1518þa skal hann abyrgiazt vitni sin innan .x. vettra at hann uar ilændr gor oc hafe siðan eins eiði firir ser at þat er or vatta abyrgð
FrostKrᴵ 15613sꝍke hann sitt með uattum
Landsl 8610ef prestr uil eigi fara. abyrgi ⸢honum með uattum [var. hann við gvð GKS 3260 4° “Gi”]
Landsl 14124hafe sa sitt mal er sannar með eins eiði nema hinn hafe fleiri uatta mote
Landsl 14515þa skal hann bioða honum eða hans umboðs manni i eindaga oc hafa uatta uið
Landsl 16119hin sem til uar melt skal þo hafa firir ser lyriftar eið at han hafe alla ⸢vatto [var. uatta Landsl 694] þessa
LandslBorg 88a23En ef han leidir i aðru fylki uatta en arfar er edr at kaupanges manna lagum þa er vattom hans firir skotet
LandslBorg 107b10oc hafe siðan æinæiði firir seer at þat er or vatta abyrgð
JKr 3844scal han sealfr grið sælia oc trygðir oc sætt með vattom
Bl 21129scal engi annars grip sælia. nema sa bioði um með vattom er a
Bl 2556Þostein festir ser Sigriði till æighinar kono aat guds loghwm ok heilaghrar kirkiu se þar guð ifir vattr ok þeir aller goðer men nemdir vattar, sem orð min hœyra
DN I (1341) 22022lett þa fyrnemfndr Hafwardr fram watta sina
DN III (1347) 20731er Ospakr sekr gerr. ok siðan nefnder vattar at domsorði veri a lokit
BandM 358Eru hér nú váttarnir hvárirtveggju, þeir er við váru
NjM 3928með eiginligu máli ok atburdum heyriz þeir vattar er þat profa hversu makligr Þorlakr var at bera hirðiss nafnit
ÞBpB 2475takandi uatta ... huerir at soru fullan bokar eid at ...
IslDipl (1351) 245Vattar eru þer. at þer uo᷎ldut ydr einn gud at trua aa
~ lat.Testes
HistSchol 2643 Stj³ 36327Var Nikulaas Odðz son uáattr ok Teitr Styrmis son ... ok margir aðrir
StuᴵᴵK 604●●● leddi Þostein Ketilsson fram ein vaatt er Þostein Jomarsson hæitir
DN I (1361) 28721huerium manni skal varða fiorbaugs garð. er blotar skurð goð sva at váttum komi við
ÓTᴵᴵ 19618engin er nu uattr okkars sáttmals nema gud einn
Stj¹ 18218at ek uerdi uáttr edr hiauerumadr þeirrar angistar ... sem þa man at honum koma
~ lat.testis
Vulg Gen 44,34 Stj¹ 21931þat var suarit af fyrrnefndum vattum
IslDipl (1377) 42423skal sá sjálfr grið selja ok trygðir með sætt ok vátta
Jb 375Af herra pafanum eru ok priuilegia veitt heilagri kirkiu ... sua þat at tueir vattar vinni þo᷎rf wm testamenta þau o᷎ll sem sꜳlugiafer megu metaz
StatJón 1836skipar keisarinn Joni at sækia til sinnar hofutborgar ok taka med skilrikum vattum þa illifiss menn ... ok fa þeim skip or landi heim til sinnar att iardar
DrJ 5412Gud er vottr minn til þess, at ek hefi osialldan heyrt oreina anda kæra sin i mille af morgum ok miklum listum
VP 54411asgeirr med kennz skvlldina fyrer einare vottvm hia verandvm
IslDipl (1415) 1922ef han leider fleira j eidh rangan med seer þa scal han gelda firi waat huarn vj aura
BorgKrNY 17710Nw sakir þerss ath þat war swaret af æinom skilwisom watt
IslDipl (1432) 29237þat war swaret af æinom skilwisom watt ath ...
IslDipl (1432) 29237nu rett geck ek fra festarmalunum. ok uar ek uotturin
Ljósv162 5014Han atte sier konu ... og med frænda rade voru þar vottar ad heytorde
ÁBpˣ 816vændist greindur Jon Eiriksson at vott Olafi Eyolfssyni. ad hann hefdi hia verid. þa sira Olafur Oddzson heimiladi honum greinda jord
DI VII (*1492›Lbs 1974ˣ) 10125vorv þessir vottar og vitnismenn hia
DI VII (*1494›apogrˣ) 2213Þat er vita fé er fest er fyrir váttum
Frostˣ 22130Með váttum scal land leiga oc svá leigu giallda
Frostˣ 2403vo᷎ttur
~ lat.et testis (in celo) fidelis
15818 (Vulg Psalm 88,38) GlossPsalt 15920scylldo menɴ blóta á laun ef villdo. en varþa fiǫrbaugs garþr ef vǫ́ttom of qvæmi viþ
Íslbˣ 2931Guð er váttr yfir, at þetta er minn hjartaligr vili
KlmBˣ 20423Christur er minn űottur
~ lat.testis est mihi Christus
5812 PlacA(1998)ˣ 5915ek hefi fest hana mörgum váttum á heyrandum
Trist¹ˣ 1484
● nefna vátta [at e-u]
En er Egill settiz niðr. þa nefndi Þorsteinn vatta at geyrð hans
Eg162θ(2001) 1695ef sa kømr þa eigi eptir er omaginn var dømþr a hönd þa scal hann nefna vatta at þvi eɴ siþan stefna þar oc telia varða fiorbavgs garð
GrgKonᴵᴵ 1325þú skalt nefna vátta hjá rekkjustokki búanda þíns ok segja skilit við hann lagaskilnaði, svá sem framast má at alþingismáli ok allsherjar lǫgum
NjR 2515Hrútr nefndi vátta ok sagði ónýtt málit
NjR 668Nefndi Ǫlkofri þegar vátta, hvern at ǫðrum
Ǫlk 8828En þat gørþisc af því at þar nefnþi annarr maþr at ǫþrom vátta
Íslbˣ 296
● nefna sér vátta/vǽtta
Siðan tokoz þeir Ꜷnundr oc Þorsteinn i hendr oc nefndo ser vatta
Eg162θ(2001) 1649Sa maðr er hins unga manz fe a at varðveita. scal nefna ser vátta .ii. eða fleire
GrgStað 7911nefnir Bardi ser þa uotta. ok segir skilit uid Gudrunu dottur hanꜱ
Heiðy 984ok vm ðaginn eftir ðryckiu. stenðr Barði (“herefter udel. upp”, ed. note) ok nefnir ser uatta. ok segir skilit við Aði
Heiðy 10722hann nefndi ser uatta at þrælsgiolldin uoru at laugum fǽrð
EbWolf(2003) 19925tokuz þeir Onundr ok Þorsteinn i hendr. ok nefndu ser vatta ok þat með vattnefnunni at Egill Skalla Grims son skylldi einn gera vm mal þessi
EgM(2001) 16421nef[ndi] hann ser vætta oc stef‹n›di Þorhalli vm þat, at hann hefdi l[eynt] fiorþvngi fiar sins oc gert eigi tivnd af
StuᴵK 992
● skírskota undir vátta [e-u]
Skirskota skal han vndir vatta suarum þæirra
BorgKr¹ 34825þa skirskote sa vndir .ij. vatta
SvKr 41815ma hꝍyra ord hennar vt vm dyrnar. þa skal skirskota vndir vatta sag orde hennar
BorgKr² 3586skirskota ek þui vndir vatta þa er a hꝍyra
BorgKrNᴵᴵ 3049
2) [e-s] (om hellige mænd)
var ec viþ þar stadr, es Stefanus vattr þinn var pindr
~ lat.testis
Vulg Act 22,20 Páll¹ 22817En trur vattr guds lifdi vid tru sina ok tok eigi vid iardligri fedu
~ lat.Fidelis ... martyr
PassTheod 3436 Theod 31223sendi hann Dionisium nord um fiall, ok enn med honum go᷎fga votta kristinnar truar Satrunium, Marcellum, Lucianum ... ok enn adra, þa er eigi eru nefndir, ath vottum væri bundi o᷎ll kenning þeira
Dionys 31318
3) bevis (for ngt), vidnesbyrd (om ngt), bekræftelse
hver þioð hever vǫtt uprisv þa er drottiɴ sialfr vattar
Ósóm677 28nv ef þv mant eigi þa mvn her vera vattrinn. þetta sama sverð. er enn eigi helinn (“d.v.s. heilinn”, ed. note) þornaðr a ok skekr at honum sverðit
Heið 916Svá fór Marcellinus ... til guðs, sem til gengr skýrr váttr í því sem hér ferr eptir
Æv³ 1822fyrir skilríkan vátt þersa verks
Æv⁹ 305Antipatr for af klædum. ok syndi o᷎rrín. ok mællti. herra. seait. her er vattriɴ. huersu ek hefir þeonat romuerium
Gyð(1995) 1257því fylgir til hin þriðja, er réttara nafn hefir til at heita sem vitran, sakir þess, at henni fylgja falslausir váttar
GBpD 91●●● Gengu með þessi vitran tveir váttar, sá annarr, at hún skalf í hvert sinn, sem hún sagði frá údæmum píslanna. Þat annat, at ...
GBpD 116nú er þar váttr þinn, vinr minn, hversu þú gerir, þvíat ei hefði þeir sálugir svá virt þína typtan, nema þeir veri vel haldnir
GBpD 14334Þersi haugr see uáttr ok uitni ockars saattmaals ok felagsskapar
Stj¹ 18214Eftir vitran þessa ser veit‹t›a sótti prestrinn fiolmennan sinodum með byskupum ok abotum tiaandi þar skilrikan vátt, þat er þa somu cédulam, er hinn framfarni lagði undir koddann, sem aðr greindiz
Jón⁴ 5066Þessi uottr er hans millde j uorre frasognn
HarHárf 5687sýndiz vottr upprisunnar í elldligo áliti
~ lat.testis resurrectionis
GregHom 117128 Hóm624² 15211Ef einn maðr særer .ij. menn á götu úte. þá scal hvárrtveggi þeirra öðrum vitni bera. en bend scal hvárum tveggiu fyrir ⸢annan [var. annat AM 314 folˣ “c”, etc.] vátt
Frostˣ 1663
II. (y. no.)
Form.: vatta (15); vattar (9); uatta (7); vátta (7); váttar (6); vátt (4); váttr (4); váttum (4); vattom (4); vottar (3); uattum (3); vattr (3); uatto (2); watt (2); váttarnir (2); vottr (2); uáttr (2); uattr (2); vattum (2); uotturin (2); vættir (2); uotta (1); watta (1); vott (1); vǫtt (1); vottvm (1); vattriɴ (1); vo᷎ttur (1); uætte (1); votta (1); Vattar (1); vaatt (1); waat (1); vattrinn (1); uottr (1); uáattr (1); űottur (1); vatto (1); uattom (1); vætta (1); vǫ́ttom (1); vatr (1); vatte (1);
Comp.: augn- (1), benja- (2), boðs- (3), boð- (1), brúð·hlaups- (8), dóms·upp·sǫgu- (4), dóm·sǫgu- (1), eignar- (1), fals- (5), fanga- (12), festar- (1), festa- (1), festingar- (8), for·sagnar- (14), for·taks- (1), frum- (19), gernings- (8), giftingar- (1), goðs- (2), guðs- (11), heimilðar- (1), heimilis·kviðar- (1), kaupa- (6), kaups- (5), kaupu- (1), kaup- (10), krists- (2), kvaðar- (2), kvaða- (1), kvǫðu- (6), laga- (1), ljúg- (4), lykðar- (1), lýsingar- (3), lǫg·skila- (1), lǫgu- (1), lǫg- (1), nauð·synja- (1), píningar- (22), píninga- (1), pínslar- (15), píslar- (22), písla- (1), sakar·tǫku- (2), saka·tǫku- (1), sannaðar- (2), sáttar·gerðar- (1), sjánds- (1), sjónar- (1), skeytingar- (1), skrǫk- (13), stefninga- (1), stefnu- (6), sýnar- (1), taks·ǽstingar- (1), trúnaðar- (1), tryggva- (1), upp·risu- (1), víg·lýsinga- (1), virðingar- (2), yfir- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen → vætti; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill; Suppl4 item vóttr; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím vóttr; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr (vátta); Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (vottur); Bl -o-; WPA _; ; LMNL
Litt.: Dennis, Foote & Perkins 2000 387, 401; Kahle 1901 [ANF 17] 106; Maurer 1907ᴵ 187, 448; Maurer 1907ᴵᴵ 87, 89, 96, 104-113, 117 ...; Maurer 1908 (Kirch) 269, 455, 480, 533, 670, 672; Maurer 1908 (Verw) 35, 38, 97, 341, 375, 465 ...; Maurer 1909 156, 158, 186, 287, 330-333...; Maurer 1910 73, 114, 146, 149, 165, 239...; Vilhjálmur Finsen 1883 696-698
Genre. (expected): legal works [jur]: 37 (10); religious works [rel]: 20 (28); family sagas [isl]: 18 (13); charters [dip]: 13 (8); contemporary sagas [bis]: 8 (8); historical works [his]: 4 (18); romances [rom]: 3 (11); þættir [tot]: 3 (2); unclassified [ ]: 2 (0); learned works [div]: 1 (3); legendary sagas [fas]: 0 (4);
EÞJ (red.) — August 2016
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
váttan - veðrviti
vár - yfirmusteri
...