svartr adj. [compar. -ari, superl. -astr]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) sort, sortfarvet
henne þóᴛe sem maþr qvęme at sér. í svartri copo
ÞBpCod645 2721●●● Eptir þat geck ut or scurþgoþinu ogorlegr blamaþr biki svartari, harðlundlegr oc hvassnefiaðr, siðskeggiaðr oc svart skeggit oc illilict, harit svart oc sitt, sva at toc a tær honum
Barth² 76329hann hæfir alt aðra natturu en svarter birnir er i skogum ganga
Kgs 3012fæʀr hann í svaʀtan uglœðe kyrtil
Kgs 3628●●● Haralldr konvngr S. s. (ɔ: Sigurðar son) reið fyr framan fylking sina svortom hesti blesottom
Mork 27412hverr a þar landtialld svart
Þiðrᴵᴵ 23422hinn ytri lutr mærkisins er suart silki sem ramn
Þiðrᴵᴵ 2396hestar .ij. hvitir. ok svꜹrt eyru a hvarum tveggia
Heið 7017sneri hann or kirkiogarþinom ok hliop a hest svartan
HákFris 5191þann sama dag varð sá atburðr ... at hon sér mann ríða svǫrtum hesti
NjR1908 8217Otkell gaf honum oxa alsvartan
NjR1908 1188Bróðir ... gerðiz guðníðingr ... hafði hár svá mikit, at hann drap undir belti sér; þat var svart
NjR1908 4077●●● allt var svart sem sviðit veri eptir þar er þeir foro
StjC 38925jtem Sigurdi brodor syni minum suartan gangara plato ok stalhanska
DN III (1331) 1492tuær kyr kollottar adra suarta ok adra rauda firir manamataboll
DN II (1337) 18912hann var í blám kyrtli ok í svǫrtum brókum
Laxd 23322hon sér mann ríða at garði svǫrtum hesti
NjM 9513Otkell gaf honum uxa alsvartan
NjM 13311hann ... hafði hár svá mikit, at hann vafði undir belti sér; þat var svart
NjM 44614●●● vatnormar med ymissligum litum. sumir raudir ... sumir suartir
~ lat.quaedam nigri ... coloris
Epistola 176 AlexBr226 1603með fossfalli skýzt fram af hans munni þat eitrfulla lif, er hann svalg, mjótt ok svart með snörpum tindum
GBpD 8719hann hafdi brvnan hest ok ⸢svartan [var. deyckuann HrafnAˣ 2302] skiolld ok ǫll kolmerk‹t› klęði; hann hafdi a havfdi sem biskups mitr væri
StuᴵK 31118ok þessi staðr feck þat boluanar mark. at ein kellda spratt vpp imiðiu. hafandi suart vatn. ok þar isẏnaz suartir fiskar
~Mauritania hefir nafn af suo᷎rtum þeirra manna lit sem þar byggia. þiat mauron kalla Girkir þat sem suart er
Stj¹ 9435●●● tolf pilarar stodu upp j midiu þersu herbergi med ymisligum litum raudum ok gulum blam ok grênum suortum ok huitum
DínDr 9221(om klæde) þoralfr. vi alnar svart
DI III (1388: Bps B II 1) 41825auga hans uar annat blatt en annat suart
HróF(2019) 6214þottizst ... konungr enn sia þriu yxnn ganga upp ór sionum. þeir voru ⸢alsuartir [var. allir svartir Jvs291 55] at lit
JvsFlat 10029Einn keldulœkr spratt upp í miðjum stað þessum með svartu vatni, ok sýnast þar í svartir fiskar
KlmA 26630●●● leggr hann af ser nidr guduef ok silkiklædi, enn tekr upp suarta skickiu ok huita slyppu med kanunka uigslu
Thom² 31712at tilteknu dæmi skilr þeira konunga rett sua mikit sem gull ok bly, þat er huartueggia mꜳlmr ok æigi iafn, annar er biartr, fagr ok skirr, annar suartr, dauckr ok uskirr
Thom² 34916Enn nu næst lystir at setiꜳ fram .ii. luti miok ulika: annarr er biartr, fagr ok fꜳkunnligr, annarr suartr, liotr ok ulikr
Thom² 37920‹þeir haufdu allír saurt klædi ok saugduz vera munkar› emend. Hulda 1354: GKS 1010 fol “Hr”
emend. Huldaᴵ 1354: GKS 1010 fol “Hr”●●● svort fluga flaug nær andliti hans, svo at hann matti taka hana med hendi ser, en hann gerdi krossmark yfir ser, ok flaug hun þegar ꜳ braut
~ lat.nigra paruaque auis
Dialᴵᴵ 13611 Ben 16012þat it boluada kuikendi uar suart sem hrafn
~ lat.nigerrima
7522 Dugg681a 756audru meginn eyianna hofdu þeir Randuer ok Aunundr jnn lagt sinu‹m› her skipum. sau þeir fost brædr at þar war allr sior suartr sem kolum wæri saad. syndizt þeim þeirra meingi oeydiligt
Vikt 1512pilarar med aullum litum af steini telgdum raudum ok blam, grænum ok gulum, hvitum ok saurtum (ɔ: svǫrtum, cf. ed. note)
KirjA 6521þau (ɔ: skipin) uoru stor med suaurtum seglum
Vilm 1728Einn treyia s‹u›aurt
DI VI ([1483]) 47223Alor svart ok annat rautt
MedMisc 586farens yrtt, hun er threnne kyns. ok hefir kalda naturu. Ein hefir hvitt frio. enn aunur rautt. enn þridia svart
MedMisc 7418su (bjǫrk) er svortt er kollud. hefir beggia vegna græn blod
MedMisc 8710Uiola ... ma kenna af sino blome. firir þvi ath sumar ero brunar. sumar hvitar. enn sumar svartar
MedMisc 937Item vid þvi ef madur ma eigi hlandi ... hallda. Tak þu inter ruscam vid svartan þyrni. ok dreck þat fastandi
MedMisc 11327Þar sem i svortum augum synaz smadropar akafliga raudir
Physiogn435 9929tók þar úr svört silkitjöld
GHr 3182●●● Þa syndi hann þeim mikinn skugga hræðiligan hrafni svartara
Barth¹ˣ 75032hann sat á svǫrtum hesti blesóttum
Hkrᴵᴵᴵˣ 2049hun sat j sijnu suarta tialldi ꜳ̋ seidhialle sijnum
Hrólfˣ 11921höfðu þeir svört skegg ok síð
KlmBˣ 1576ek á tvá oxa aðra, alsvarta, er at engu eru verri en þessir
LjósvLˣ 12121Sat Sighvatr í rúmi sínu ok hafði tugla-skinnfeld á herðum ok lambskinns-kofra á hǫfði sér svartan
StuᴵR8ˣ 45620mitt hꜳr og skegg war svartt sem hrafn
Þiðrᴵˣ 254●●● lanct andlit hever hann oc bleict sem aska. oc eitt auga oc ⸢allsnart [var. alsvart AM 177 folˣ “B”]
var. Þiðrᴵᴵ 30213: AM 177 folˣ “B”‹af þessu sama tre no᷎gudu rotina .ij. ormar annar› huÿtur, enn annar suartur
ÆvMið⁴ˣ 64
● tjalda svǫrtu [yfir !]
þar lágu fyrir tvau skip mikil, ok tjaldat yfir svǫrtu
ǪrvS 8911Þar tauldu þeir xv skip hia drekanumm ok var tialldad yfer s‹v›aurtu
Svarfd(1966)ˣ 833
2) (om udseende) mørkhudet, mørklødet, sortladen
●●● ⸌hollz upriso⸍ Carnis resurrectionem. True ec at hveʀ maþr scal upprísa a dóms dege meþ sínom likama beortum eþa suortom
●Játn²(1993) 68v21Eysteinn konungr var ... fastr ok fégiarn, svartr ok skrúfhárr
Ágr 557þvi var hann callaðr birtingr. at hann var døccr oc svartr
iron. cf. Anderson 2000 350²³ note. Mork 3891þa sa allr lyðr tva hræðilega blamenn hrafne svartare ganga ut or likneskionum
SJ¹Frg 79110Sveinn var mikill maþr ok sterkr, svartr ok helldr ohaminngiusamligr
Orkn325I 16023Suartr maðr ok hrokkin hęrdr
FbrHb 19013Hann var svartr allr nema augu ok tennr, þat var hvítt
ǪrvS 476hann atti dottvr, er Nott het; hon var svꜹrt ok dꜹck, sem hon atti ætt til
SnE 1710●●● sám ver suartan mann gamlan tentan sem hund
~ lat.nigro corpore
Epistola 4111 AlexBr226 16419hann var litill maðr ok suartr, eygðr miøk ok kurteiss maðr, ok vm allt giør at ser
StuᴵK 43416bein Gvdmvndar byskvps væri þvɴ ok s‹v›ꜹrtt. ok matti þat vel vera þvi at hann var hardlifr her j heimi
GBpB(2018) 22318sa Benedictus, at svartr sveinn tok i klædi munksins, þess er eighi matti ꜳ bænum vera, ok dro hann ut
~ lat.niger puerulus
Dialᴵᴵ 1527 Ben 1625Fala war miog storskoren svort ꜳsynis mikil vextj sem trollum til heyrde
SigÞǫgl 1495nu kom jnn ij ho᷎llina jo᷎tunn stor suartr sem fiande
SigÞǫgl 24214Hann var verk-madur mikill, suarttur madur, manna mestur
Fljˣ 4611●●● Eysteinn konungr var svartr maðr ok døkklitaðr
Hkrᴵᴵᴵˣ 37912ól hun sonu tvo ... þeir voru svartir miok
LdnStˣ 16132●●● Manna var hann svarttaztur bædi aa bryn ok haar
Svarfd(1966)ˣ 287
● svartr sem bik, svartari enn bik, biki svartari
blamaþr ⸢biki svartari [var. hrafni svartara Barth¹Frg 7566]
Barth² 76328hann þóttiz sjá ... mann á grám hesti. Hann bar skjótt yfir ... hann var svartr sem bik
NjR1908 2939Liosalfar erv fegri en sol synvm, en *Davckalfar erv svartari en bik
SnE 2515honum sýndisk hann svartr sem bik
NjM 321240 riddarar, so störer sem jótnar suarter sem bik
DínDrˣ 339
● svartr ok blár
hon uar storskorin miog j andliti en alitz bæde suort ok bla
ÞUxaf 25816Ekki hafði hann batnat yfirlits hjá Finnunum, þvíat hann var þá bæði svartr ok blár
ǪrvA 12628
● svartr á hár/hárslit
hann var svartr á hárslit, ok hekk flóki svartr mikill ofan fyrir andlitit ... Allr var hann ok svartr í andliti nema augu ok tenn
ǪrvS 914grannuaxinn madr ok lioslitadr, suartr ꜳ hꜳr, neflangr ok rettleitr, blidr i yfirbragdi
Thom² 30215hann var snemma mikill ok ósýmiligr, svartr *á hár
Kjaln 913hann var fríðr maðr sýnum ok þó svartr á hár
Gautr¹ˣ 1214Hann nefndiz Ásbjǫrn vegghamarr ... sterkligr, svartr á hár
GÞiðrˣ 1962
● svartr sem hrafn, hrafni svartari
þeir voro allir svartir sem hrafn a hars lit
SnE 13217hann var svartr sem rafn, nef hans var langt ok bivgt
ClarA 1754bra hann (djǫfullinn) sier j hvndz mynd hrafnne svarttare
AnnaReyk 4465
● svartr ok illiligr/...
hann var beði mikill ok sterkligr. suartr ok helldr illmannligr
Finnb 7915Hann dræymdi, at maðr kæmi at honum, svartr oc illiligr, Þorþr þottiz spyria, hverr hann væri
StuᴵK 30311Gvðmundr het maðr, er dreymði, at maðr com at honum, svartr, mikill ok illiligr
StuᴵK 30317●●● Ek sa at mikill maðr suartr ok illiligr for neðan at hellínvm
ÓTᴵ 23014suartur og suipillr
SigÞǫgl 10814suartur og suipillr liotur og leidiligur
SigÞǫgl 10814maðr svartr ok illiligr fór hjá hellinum
Hkrᴵˣ 35012hann sofnadi eitt kvelld ok dreymdi at madr kom at honum svartur ok illiligur
HrafnAˣ 21820
● svartr sem jǫrð, svartari enn jǫrð, jǫrðu svartari
þionostu menn voro þar med ymissum háttum. sumir varo huítir sem sníoʀ. en sumir suartari enn io᷎rd
Rómv226(2010) 37813ij yduart riki er kominn ogurligur herr og styrir einn berserkr io᷎rdu suartari. tro᷎ll ath mętti og fiolkynngi
Hect 1099ij yduart riki er kominn ogurligur herr og styrir einn berserkr io᷎rdu suartari. tro᷎ll ath mętti og fiolkynngi. kyniadr af ⸢yztum ęttum [var. eẏstrvm alfum AM 589 d 4°] Suijþiodar hinnar kolldu
Hect 1099margir blamenn io᷎rdu suartari og greniudu sem uargar
Hect 13523hann er svartr sem jörð, með hárlausan haus ok glitrauð augu, fúll ok fláráðr
HjǪˣ 49111
● svart sem kol
han‹s› hold var svart sem kol
BevB(2001) 1736hann uar suartur sem kol ho᷎fudmikill og baraxladr rangnefiadr og rifinn kiapturin vt til eyrna
Hect 10710
● svartr ok ljótr/...
hon var gomul. bæði liot ok suort
Dpl 16028Grimr var suartr maðr ok liotr
EgM(2001) 327Han uar madr mikill [ok beinstórr], skarpuaxinn, suartr ok o-[seligr]
StuᴵR 810hun var gömul, og bæde liót og svört
DplFljˣ 1194
3) (om djævlen) ⫽ (of the devil)
● svartr djǫfull
fyrir ofund ok ofmetnað fello englar guðs af himnum. ok urðu at svartum dioflum
HómNo³ 3532Sia haufþingi er raunar hinn suarti diofull med sinum ꜳrum
MarS² 108231varp hann honum v̇r himna dyrd. og vard hann þa ath hinvm svartazta dio᷎fli
MírmB(1997) 2422
4) (om synlig sindsbevægelse)
● svartr sem jǫrð
huat er nu. hvi ertu sva bleikr. en stundum svartr sem io᷎rð
ÓTᴵ 23520drottningu setti ymizt rauda sem blod edur suarta sem jord
Vikt 3617‹Sv›einungur var þwstinn miog og lytverpur, stunndumm var hann ‹ble›ykur sem bast, enn stunndumm suarttur sem iord
Fljˣ 888hví ertu svá bleikr, en stundum svartr sem jǫrð; er eigi þat, at þú vilir svíkja mik?
Hkrᴵˣ 35317
5) (om vejrforhold, nat og dag, etc.) mørk, bælgmørk, buldermørk
geck Hꝍlgi vpp a Solar fiall ok sa at svartara var inn at sia myklv til fiarðarins
LdnHauksb 7232●●● sem haustar ok nótt er svört vorðin
GBpD 1457myrkr sua mikit enn fyrsta dag vti sem þa er suartazst er i husum a hꜳvetri vm nætr
Ann1005 4016sol mun ⸢suo᷎rt [var. bio᷎rt SÁM 1 5rb36; dǫck Holm perg 19 4° 13v11] verda
~gerir á svarta þoku svá mikla, at hann sá hvergi frá sér
Bárð489 297●●● vedrit uar suo suart at engi sa annann
VSj 1016itarlegh Pislar mark hans krossínn sialfan bera gudꜱ ꜳrar suo biartann ad solín þícker suort hía
Mess²625 3333vard ... biorn ... j bvrtt ad rída j svartre hrid
DI VII (1503) 65414einar hefdi hyst sera jon eireksson fyrer gamlan kynnskap env s‹u›aurtutzv nott
DI VIII ([1515-1517]) 58126
6) som ikke er oplyst, skummel, dunkel, dyster
þar ma etke siá liótt. ne svart ne sauroct ne hræþelect
●HómÍsl³⁹(1993) 66r15En er Thelonarius ser allt autt ok þar suartaz sem gvllit hefir legit. skerdz hann innan medr huo᷎ssum skada broddum sinnar missu
~Konúngr gaf Gesti kerti, ok sagði sjálft kveikjast mundu, ef því væri á lopt haldit, þvíat svart mun í haugi Raknars (!)
Bárð489 3921
7) ondartet, grusom, frygtelig
þat svarta oaran mon koma oc nꜹ́þ yfir laɴdit at trꜹtt mvno dme til fiɴɴaz
Jvs291 525Veit hinn svartazti havggormr, at eptir drottinligv boðorði skal hann liggia vndir fotvm rettlatra manna
~ lat.teterrimus coluber
VitAnt 14124 Ant 726hiner ⸢suortuzstu [var. ohrejnu ÆvÓd200ˣ 1505] andar. kofuðu vpp af vnderdiupinu
~ lat.teterrimi
15028 ÆvÓd 15015●●● En huerr mun greina mega. þau manndrap ok hervirki. sullt ok suartan loga. er þeir letu geisa hueruetna vm landit
~malvas ok caules et eigi, þviat svort sott uegx þadan
Med434 1611
8) ond, ondsindet, gemen
hvargi ockur mællti ferligt ord til annarrar, eda sagdi sva svarta (hluti?) sem er
~ lat.neque litem aliquando commisimus
58427 VP 5849Dimus liet þa siga brynn ok giordizt hann þa helldur aamatligur at sia ok miog suartr ok stuttur j mali
Vikt 1921
9) (om dårlig mønt)
cf. Hertzb penningr sb. m. 494b⁴
bolle mungatz skal gialda fimtan penningha veghna. æða .x. suarta mæðan þeir ganga
RbEM (*1282) 1618
10) [fyrir e-u] propfuld (af ngt)
allr sior er sua‹r›tur fyrer þeirra her skipum
Vikt 135verdur þetta otal lid, so ad siör þotte suartur fyrer herskipum
Nitˣ 3311
II. (cogn.)
gerþi fra ser ... Þiostar svarta
Sv 4722Vlfr svarti
Sv 1215Lodwir suarte
DN II (1302) 5721ok svartr a hár ok þvi var hann kallaðr Halfdan svarti
GenealHauksb 45728moðir Illvga hins svarta
LdnHauksb 1135Þorkell hinn svarti
LdnHauksb 7928Halfdan svarti Vpplendinga konvngr
LdnHauksb 11429at mer uorum hia er þau kæyptuz með Ormr suarti Þoress son ok Guðrun Køijv kona
DN I (1312) 12028Þorbrandr svarti
HákFris 39030Sveinvngr svarti
HákFris 4773Olafr svarti Manar konvngr
HákFris 4775fell hann ... fyrir Gvðrꜹþi svarta seyni Rꜹgnvalldz konvngs
HákFris 47824drapo þeir ... Jon svarta
HákFris 49710með Kolbeini svarta
NjR1908 39826ottaʀ svarti
Skáldatal² 43b8barþr svarti
Skáldatal² 44b18Petr suarti
SvEirsp 43616Illhugi suarti
Gunnl 95Þorkell suarti
Gunnl 1315Þorgils hafdi ok átt fyrr Grimu Hallkelꜱ dottur systur Illhuga enssuarta
Heiðy 10016Ottaʀ svarti
SnE 1452moþvr faþir Halfdanar svarta
SnE 18313Petter suarte
DN V (*1328›vid 1345) 6834annarr Án svarti
Laxd 8317Þorsteinn svarti
Laxd 2042Hann tók sér þar fari með Kolbeini svarta
NjM 43718hana atti Bardr, son Snorra Bardar sonar inns svarta
StuᴵK 488Bardr inn svarti
StuᴵK 5019Þorsteinn suartr
Grǿn 5434Halfdan suarti
HálfdSv 56127Ion suartir
DN XII (*1296›AM 902 a) 1717Anbirni swarta
DN XII (*1331›AM 902 a) 6014hon hét Ísodd svarta
Trist² 6825Jon suarti
Bǫgl81 26210Þorbrandr suarti
Hák81 29731Sueinungur suarte
Hák81 4643Olafur suarti Manarkongr
Hák81 4645fell hann ... fyrir Gudro᷎di suarta
Hák81 46712drapu ... Jon suarta
Hák81 5146þorsteine suartt
DI III (*1399›tr 1479) 64327baurn þeira voru þau Þorarinn hinn suarti ok Gudny
Eb309(2003) 254sa het Plogr svarte er va kon‹on›ginn
Danakˣ 85Þorarenn suarte
Eb447(2003)ˣ 3823A þessu þynge deilldu þeir ... uid Jlluga enn suarta um mund og heimanfilgiu Jngebiargar Asbiarnardottur
Eb447(2003)ˣ 4214Hálfdan konungr svarti Upplendingakonungr
Flóamˣ 14Halfdan svarte sunr Guðroðar væiðikonongs
FskBˣ 34svartr á hár; hann var kallaðr Hálfdan svarti
Hkrᴵ37ˣ 868fǫþor Goþroþar veiþiconungs fǫþor Halfdanar ens svarta
Íslbˣ 743‹I›sland byɢþisc fyrst úr Norvegi á dǫgom Harallz ens hárfagra Halfdanar sonar ens svarta
Íslbˣ 910Plógr hinn svarti hét maðr
Knýtlˣ 22922Illugi hinn svarti
LdnHb105ˣ 191‹Þ›orbiorn svarti het madr
LdnStˣ 13925Gitzorr svarti
Skáldatal¹ˣ 25212Halfdan svarti
Skáldatal¹ˣ 25313á inum efra hlut sǫgu *Hróks ins svarta
StuᴵR440ˣ 317Fóru þeir í skip með Kolbeini svarta ok Skeggja hvíta
StuᴵᴵR11127ˣ 11822Illugi svarti
Vatnˣ 281⸢*Saga Hálfdanar svarta [AM 35, 36 63 folˣ “K”; non emend. Heʀ hefr upp saugv fra halfdani konungi suarta faudur haʀaldz konungs hins harfagra]
cap.
Form.: svarti (21); svartr (20); svarta (18); svart (13); suartr (12); suarta (11); suarti (10); svartan (6); suart (6); suartur (5); svǫrtum (4); suartari (4); svört (4); suarte (4); suartir (3); svort (3); suort (3); suartan (3); svarte (2); svꜹrt (2); suo᷎rt (2); suarttur (2); svartir (2); svartara (2); svarttaztur (2); svartari (2); svartar (1); swarta (1); suortom (1); svortom (1); suarter (1); svartum (1); svartazta (1); saurt (1); saurtum (1); svortt (1); suortuzstu (1); svartare (1); svartri (1); Suartr (1); svartazti (1); svaurtu (1); svꜹrtt (1); suaurt (1); suortum (1); svartt (1); svartur (1); suartt (1); svarttare (1); suartazst (1); svartre (1); suartur (1); suaurtum (1); svarter (1); svaʀtan (1); svortum (1); svartu (1); suartaz (1); suaurtutzv (1); svǫrtu (1);
Comp.: bik- (1), hǫrund- (1), kol- (11), kylnu- (1), man- (1), sauð- (2)
Gloss.: EJ; ClV item alsvartr; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin item Svarti, -svartr; Rím; LP item alsvartr; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr (svarta); Fr4 item alsvartr; NO item alsvartr; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA svartr þyrnir sb.;
Litt.: Ekberg 1981 [Gardar 12] 16; Falk 1919 44; Heidermanns 1993 574-575; Kristín Loftsdóttir 2006 [Saga 44:1] 144-145; Valtýr Guðmundsson 1893 [ANF 9] 188; Wolf 2005 [Gripla 16] 255; Wolf 2006 [ANF 121] 177, 181-185, 189; Wolf 2007 [ScriptIsl 57] 64-74; Wolf 2008 [Skandinavistik 37] 3-5
Genre. (expected): historical works [his]: 50 (34); family sagas [isl]: 37 (24); religious works [rel]: 37 (52); romances [rom]: 27 (20); contemporary sagas [bis]: 15 (14); legendary sagas [fas]: 13 (8); charters [dip]: 12 (15); learned works [div]: 5 (6); þættir [tot]: 3 (4); legal works [jur]: 1 (19); unclassified [ ]: 0 (1);
ÞH (red.) — July 2018
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net