skattr sb. m. [dat. -i; -ar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) skat, afgift
sva synez mer seᴍ þer myne at ongv hallde scattriɴ coma af noregi
Jvs291 2612kann vera at ec þiggia af þeim at þeir lati oss riða firir vtan skatt ef ec mæli mivclega til
Þiðrᴵ 1466sa iarl var skatgildr vndir erminrik konong oc vill nv afrœkiaz at gera hanom skatta oc skil
Þiðrᴵ 2742●●● Ek vil senda * til þeiʀa æinn kappa saman. oc at bera þeim þau orð ... at þeir senndi mer toll oc skatt sua sem log var standa til
Þiðrᴵᴵ 42allt riki yðart skulu ver æignaz at skottum oc at forraðu‹m›
Þiðrᴵᴵ 6811tak sonv hans or gisling oc halld eigi skattinvm
Gyð655(1995) 9317for um vetriɴ a fiall at finncaupum oc at scatti
Sv 8010sem Kristr se nu útlægr vorðenn, takaz nu tollar aller oc tiunder þessarra byskupstola af konungs monnum oc fara með konungsens skatte
Thom¹ 513Sunnlendinngar vinir iarls mællto mest a moti skattinom
HákFris 56116Svarið Hákoni ok Magnv́si Noregs konvngvm lannd ok þegnar ok ę́vinligr skattr af Islanndi
AnnReg 13433Þessa lẏdní fẏltí sealfuer guds sonr vidr veralldar konong þa er vtt var boden skattr a josalalande at giælda keisara Þa gek oll alþẏda vndír
SvR 103var þar þa sem miog viða annarsstaðar at skattar greidduz verr en þa er Haralldr konungr var a lettazta skeiði alldrs
EgM(2001) 1341konungr hafði sendt menn austr a Vermaland .xij. saman. hofðu þeir fengit skatt af iarlinum
EgM(2001) 1347þottí honum hægt at koma skatti á Iudeam
Gyð(1995) 11612þer skulur engha skatta ne tolla gera. meiri en þer eighur at forno oss at gera
DN VI (1358) 277. 26●●● Gizur iarl var mio[k] [heit-]bunndinn við Hacon konung, at skattr skyllde við g[angaz] a Islandi
StuᴵᴵK 3022ho᷎fðu (þeir) ... alt lið þat er þeim uilldi fylgia. ok of lausa fiar er dregizt hafði saman i sko᷎ttum þar ꜳ Englandi
ÓTᴵ 2410hafa þær brotit allan líkam hans ... Nú tak hér við skattinum, höfði hans armlegg ok skildi, er af metnaði sínum barðist við mik; aldri fær þú annan skatt af mér
evt. def. 3 KlmA 33818ef sira are gelldur ockur nockut uadmal þa skal hann fa nockrra skatta þar af enn profasturinn þat sem meira er j tiundirnar
IslDipl ([c1450]) 41014er þat konganna uili at þier sendit þeim dottur ydra j skattinn og ydra sonu
VSj 9111ok alla þegn skylldv svo framt sem halldjn er vit oss þav heit sem j motti skattinvm var jad
DI I (*[1263]›AM 137) 63512(proverb.; cf. FJOrdspr 185) sa er skatturen bestur. med skilum er feinginn
Not604² 16814Vtkoma Ivars holms med kongs valld vm allt Jsland og hafdi keypt skattinn og oll kongs mal vm iij ar
AnnGott 3569eɴ scattr sá er þeir hafa mer heitit ... kemr ecki fram. Nu ætla ec eɴ þangat menn at senda eptir ⸢scattinom [var. skatte AM 54 fol “C”]
FærKˣ 1085Hann hét Fróða konungi til liðs skatti af Svíum
Hkrᴵˣ 501hǫfðu (þau) ... ok of lausafjár, er þar hafði saman dregizk í skǫttum á Englandi
Hkrᴵˣ 1739í þann tíma helt Hákon konungr *margra ríkra manna sonum í Nóregi, því at hann hafði mjǫk í huga at fá skatt af Íslandi
StuᴵᴵR11127ˣ 14229Gekk þá skattr yfir land
StuᴵᴵR11127ˣ 30612
‖ (propr. comp.) :
tivnda fe sitt allt sva sem siþan segir. lysi‹s› tollr. Rvma scattr. oc salo giafir
ÁKr 3117Vm skripta gang ok þionostu ok Roma skatt
cap.scal hverr maðr. sa sem ma. giallda Ruma scatt. einn penning taldan
ÁKr 5013Rvma scatt scal hverr maðr græiða
ÁKr 5520hafa golldit f[yrir] paska roma skatt oc sua lysitoll
Hóm655XI 611Roma skatt skal gialda. etc. Tak þetta siðazt i fyrra bælkinum
cap.konungrenn bannar huerium manne at giallda Rumaskatt pavanum
~ lat.denarii beati Petri
15926 Thom¹ 1599hann lagþi fyrstr Roma skatt a allt England a hveriv ari at giallda
Bret 30131Hakon konungr tok Roma skat af Islandi
AnnReg 1484Ruma skatt skal gera a huærium .xij. manaðom huer maðr pening talen
FrostKrᴵ 13712ver tokom af herra biskupi i Stawangre Romaskatt firir [tu]tughða aret ok annat ok þriðia þar næst, tiu mærkr norrœnar firir huart aret
DN I (1323) 1488þat fe skal hafa hin hælge Petr at Rume oc þi heitir þat Rumma skatt
GulKrNA 31822Ruma skatt skall huar gialda a huærium tolf monaðom
JKr 3852þat fe skal hafa hinn hælghi Petr at Rumi oc hæitir þæt þui Rumaskatr
BorgKrNᴵᴵ 29927Oghmunder Þoralldar son korsbroder j Stafwangre afhende oss j pafuans vmbode ... j floso peninghum þriar merker fim aura. ok halfua ertogh. ok j enskom peninghum siau skilldingha ok tuttughu. ok ein skilldingh j grottom turnæisum j Ruma skat
DN IV (1347) 25632Jtem afhende han oss Ruma skat af þi sama biskups dœme pro anno domini m°. ccc°. xl°. sexto þriar merker ok halfuan œyri j floso
DN IV (1347) 25633Sua skal ok huerr fylkisprestr lata koma til prestamotz med skilriki romaskatt af ꜹllu sinu fylki
StatEi²C 5446taki prestar saman romaskatt ok geyme truligha
DI III (*1396›AM 354) 61535Sua ok gere men ⸢Olafs skot [var. Olafstoll sin DonVar 1 Barth D folˣ “C”; Olafs skat Holm perg 35 4°(ˣ) “D”]
var. RbMH (*1267) 4551: Holm perg 35 4°(ˣ) “D”fyrirbiodandi um allt rikit, at Roma skattr lukiz i þenna punkt
Thom² 3834Biodum ver ydr at heimta saman ⸢Romaskatt [var. Petrs toll Thom³F 53113] um allt Eingland
Thom² 39633Skal hann oc taka med tiundum worum oc vppbæra oc so Romaskatt af profastum worum
DI IV (1431: Bps B II 3) 47421bede staderens goz romaskatta oc biscopstionder vtlausner
DI IV (1448: Bps B II 3) 73925Jttem sira þordr ccliii romaskatta
DI V (1450: Bps B II 3) 456hann fyrirbýðr um allt England, at Rómaskattar lúkiz páfanum
Æv¹⁶586 544þat skip sem uær haufum nu j byggingu skuli ganga til noregis j sumar er kemur med romaskatt þann sem fallit hefer j skalhollzt biskupsdæmi um uora tima
DI VII (1497) 33429skal hann saman taka tiunder. Romaskatt og víȷ́ntolla j sama takmarki
DI IX (1528) 46614alinn er rett golldinn romaskattur firir .x. menn
Búal³ 3236og profadest a hann ad hann hefde fleyrum kyrkium rangt gio᷎rtt, enn fyrre er greint enn suckad j sumum stodum Roma skatte j Vestfiordum
ÁBpˣ 16916
● gjalda/... skatt [e-m]
Willer haɴ þióþ óra. oc baɴar at giallda keisara órom scatt. oc seger sic conung vera
●Theol15²(1993) 79r2kenda ec þat fiár eigøndom. oc farmonnom. vel. cꜹpmonnom. at þeir gylde scaᴛ
Pétr²Cod645 8621hann lagði vndir sig allar Suðr eyiar ok gerðiz hofðingi yfir enn gallt engan skatt Haralldi konvngi sem ætlað var
LdnHauksb 1015at þeir gylldi skatta eða landaura oc allar laugskulldir sinar
PP 31010brvggar hann ok brytr allt sattmal oc gelldr Gyðingvm ęngan skatt
StjC 61012hann ... græiddi honvm skatt
~ lat.reddebatque illi tributa
Vulg 4Reg 17,3 StjC 63929En mæler Pall postole litslu (sic) sídar ok kuædr sua aat orde ... Giælde þat huerium er hafwa a þeim skatt er þat a þeim skulldar toll er þat a at hafua þeim tígn ok so᷎md er þat a at hafua
SvR 938er þv kemr aftr til eígna þínna ... þa skalþv alldri gíallda skatt nema þat se þínn vilí
SveinkaHulda 13010uilldu þeir eigi skatt luka
Stj¹ 1088Sá skal skatt gjalda er búnað reisir, en hinn eigi er bregðr búi
Jb 28711at lvka skatta
~þat kom asamt med þeim o᷎llum at þeir skylldu ongan skatt giallda Noregs konungi
ÓHFlat 27119allir þeir sem eigi eru suo rikir at þeir eigi kongi uorum skatt at giallda
Vilm 2012Um alla Svíþjóð guldu menn Óðni skatt, penning fyrir nef hvert
Hkrᴵˣ 2019Stödu allilr hanz skattkongar j hlydni vid hann, og gulldu honum sijna skatta, og suo giǫrdi Hiǫruardur mägur hanz
Hrólfˣ 1101þad felur mier lytt ad vid skulum giallda skatt Hrolfi kongi, og vera naudpynd vndir hann
Hrólfˣ 1105segir honum þau tíðindi, at Íslendingar hefði svarit Hákoni konungi æfinligan skatt
StuᴵᴵR11127ˣ 32010
● gjalda/... í skatt [e-t] [e-m]
hann bauð sva Petri postola sinum at hann skylldi dragha fiska af unnderdiupum vatna oc opna þærs fisks munn er fyrstan tœki hann oc kvað hann þar munndu pænning unnder liggia oc bað hann þann pænning keisara i skatt giallda firi þa baða
Kgs 7334Hann var lyðskylldr konvngi Jsraels. sva at hann gręiddi honvm i skatt a hverio ari .c. þvsvnda lamba
StjC 6109biodum ver at þeír giallde j skatt x pund gullz firir sína vro᷎kt
SvR 1717skal Vibiorn fyrsagder luka þar af sinom luta. x [aln] i skath
DN III (1362) 26029skal ek þetta fe giallda i skatt
HeiðrR 403
● heimta skatt [e-s] [af e-m/e-u/hendi e-rs / at e-m] [til handa e-m]
(fig.) svasem sendr var ciʀínus iarl ... at heimta skatt til haɴda honom. sva sende goþ a þui eno sama áre almátkan svn siɴ i þeɴa héim. at héimta af os scatt boþorþs oc rétlétes hans
●HómÍsl¹⁶(1993) 22r29hann skilldi fara austr a Vermaland at heimta skatta konungi til handa
EgM(2001) 13415þeir menn sem heimta skatta, tolla eða alo᷎gur af folkinu, eða þeir sem nyiar alo᷎gur eða pyndingar leggia a menn
JBapt²A 8794þann uetr for Þrandr hinn huite austr a Jamtaland at heimta skatt af hende *Olafs konungs. en er hann hafde saman dregit skattinn þa komu þar menn Suiakonungs ok drapu hann ok þa .xij. en þeir toku skattinn ok færdu Suiakonungi
ÓHFlat 5416Fyrrnefndur herra Asgrimur heimte skatta og þingfararkaup ad hejma monnum stadarens j Skalahollte
ÁBpˣ 876skaltu heimta skatta mína af Suðureyjum
Flóamˣ 217
● krefja skatt [af e-m]
En (ɔ: ef) konongr kræfuir skatt af oss
SvR 99þeir krefia skatta eða tolla af klerkum ... eða þeirra goðzi sem þeir flẏtia eða flẏtia lata eigi sem kꜹpskap vtan helldr sakir sinna þarfinda
DI II (*1326›AM 671) 5889
● leggja skatt [á e-t]
vann hann Orkneyiar ok Hialltland ok Svðreyiar Danmork ok Noreg Færeyiar ok Gotland ok lagþi skatt a oll þersi lond
Bret 2898Nú koma þeir við Skotland, þar veita þeir upprás ok herja ok brenna ok bæla, hvar þeir fara; þar létta þeir eigi fyrr við, en þeir leggja skatt á landit
ǪrvM 703
● skattr ok/eða skuld/skyld/skylda
halft Noregs ... (ɔ: konungs, cf. ed. note) veldi meþ ollom scatti oc scvlld oc allri eign
Mork 9420lꜹgðu undir sic land allt at scꜹttum oc scylldum
Sv 12531Sverrir konungr toc undir sic Hialltland ⸢at scottum oc scylldum [var. allt með aullum skylldum SvEirsp 37530]
Sv 13236Baglar satu i Vikinni oc hofðu þar scatta oc scvlldir
Sv 1855favðvrhvs hans man hann frelsa oc frialst gera af hverri skylld oc skatti
StjC 4635þeir sem þravngðir vorv sko᷎ttvm ęða skylldvm
StjC 47513hann var fehirðir konvngs oc tok saman skatt oc skylldir
StjC 51020Salomon konvngi var fert a hverio ari ... .vi. pvnd gullz. oc vmfram skatta oc landskylldir
~ lat.vectigalia
Vulg 3Reg 10,15 StjC 57212Norð imbra land allt með þeim skottum ok skylldum er þar liggía
EgM(2001) 8031leysaz vndan skulld ok skattí
Gyð(1995) 1763þeir skylldi hafa helming skylda ok skatta við hann
ÓTᴵ 2117toko skatta [ok] skylldir af bondum
ÓTᴵ 638hann for híngat i Noreg ok eyddi land þetta at mestum lut. en eignaðiz alt at sko᷎ttum ok skylldum
ÓTᴵᴵ 19911stefnndu þeir þing vid bændr ok heimtu skatta af hendi Suiakonungs ok baru þa bændr rad sin saman ok kom þat asamt med þeim at þeir munde geallda sligt sem þeir heimti af hende Suiakonungs ef Olafr konungr krefde huorke skatta ne skylldur firir sina ho᷎nd
ÓHFlat 4916villdi ek ... gefa ydr þetta siotun ok .iij. kastel onnnur med ollum inn rentum skauttum ok skylldum þeim er þar til liggia
Vikt 1114Þer skulit þiggia halft vort [riki] at aullum skauttum ok skylldum
KirjA 5218med skavttvm og skylldvm rekvm og renningvm hvolvm og hafrekstrvm
DI VII (1503) 64411þar i mot skal hann gefa þier alla skullder og skatta, so at þier skulut þær alldri giallda sidann af ydru riki
Jvs510 5127gefom ver yðr halft Noregs velldi. með allum skattum oc skylldum oc allre eign
FskBˣ 2404fyrr en ek hefi eignazk allan Nóreg með skǫttum ok skyldum ok forráði
Hkrᴵˣ 1036skyldi jarl hafa þriðjung skatta ok skylda til borðz sér ok kostnaðar
Hkrᴵˣ 10412at þeir skyldi hafa helming skylda ok skatta við hann
Hkrᴵˣ 16811hann tók miklu meira í skatta ok skyldir á hverju ári af III þjóðlǫndum
Knýtl1741ˣ 5127ok kváðuz aldregi vildu gera konungi skatt eða skyld framar, en lǫg váru til
Knýtl1741ˣ 7420Þorfinnr hafði engar útgørðir fyrir Orkneyjum eða Hjaltlandi, en hafði skatta ok skyldir alt at sínum hluta
Orknˣ 426
● taka skatt [af e-m/e-u]
at taka af yðr skatt sem her ero log til at konungr a at hava
Þiðrᴵᴵ 420hofðu þeir aller langfeðgar raðit firer Vermalandi. ok tekit skatta af. en setta menn ifer til landz gæzlu
EgM(2001) 13335hann sa huern dag sinar eigur fyrir augum sier ok þottizt suiptur allri sæmd, þuiat kongr toc alla skatta af eignum hans
Yngv 318þa mællte Heimer. herra, þv ert nv allra konga ríkastur j werolldu. tekur þv skatt af hveriu lanndi og hverri borg her wm Lunngbarda lannd og vida annarstadar. þann skatt gielldur margur ríkur madur og fatækur
Þiðrᴵᴵˣ 38721
● taka við skatti
at taca þar við scatti þeim er Fęreyingar scylldo giallda honom
FærÓH 33313vær munum drecka oss glada ädur enn vær tǫkum vid skättinum
Hrólfˣ 11519
2*) ?strafbetaling, ?bøde (i spil)
● lúka skatt
3) kostbarhed, kostbar ejendel, relikvie
(fig.) Gyðingrinn settiz þar vppi ifir, sendandi þann vreina sins kviðar skatt, er vt gekk af hans fvlvm eptra lvt, ofan a likneskit
Mar655XXXII 6008(fig.) Gyðingrinn settiz þar vppi yfir, sendande þann vhreina sins kviðar ⸢skatt [var. saur Holm perg 1 4° “E”], er vt geck af hans fvlvm eptra lvt, ofan a likneskit
MarS 25519hvar siꜳ enn dyrlige skattvr hviler er vær eigvm at grafa thil
AntReyk 27419so dyrlegvm skatte
AntReyk 28031gaf bonnde hinvm vnga manne dottvr sina og þar med mikin skatt edr fie er hann hafde heimoglega folgit
BarlReyk 1158so stenndr skrifat. ath þar hans skattvr er. þar er og mannzens hiartta
JerReyk 21221saker þess at fyrer gvde erv ongver hlvter dvlder ... Þa villde hann og ecki at þessi dyrmæthe skattvr skyllde so eiga leynazt j ovina hondvm
KonReyk 2719mvnttv hafa fvndit mikinn liggiande skatt en þat jardfolgit fie at skilia og adr en þv sleppr lavs mvnttv verda at seiia til þessa fiarhlvtha ens mikla
SofReyk 20629
II. (y. isl.)
‹suo þeir skulu› fríȷ́ fyrir ollum skatte og þyngslum sem gengur yfer almvga fo‹lkid›
DI 15612‹Prestarner skulu› ... vera fríȷ́ fyrer skauttum
DI 15710
III. (y. no.)
hafua bønder sik skilt at gæra biskupe skat aa huæriu aare oc reidhu þa han fær at færmæ barn
DNᴵ 18732þeer gerer Ruma skat talan peningh þen minstæ ær fæller af konunghs steidia hwar man sæm æmbete tæker
DNᴵ 18939aa þa peningæ sancte Peter aa Rome ok þuj æitir þæt Roma skatter
DNᴵ 1901Rumaskat
~Rumaskat
~skal ok arleka aff the sama goze gøras ij gil skin til skath ok ængin mere thunge j afrade ællir landz skyldo kunungenum æller kronone
DNᴵᴵᴵ 31119
Form.: skatt (49); skatta (27); skat (11); skattr (5); skatte (4); scatti (4); scatt (4); skattvr (4); skauttum (3); skatti (3); sko᷎ttum (2); skǫttum (2); skattinvm (2); skath (2); skottum (2); skattar (2); skättinum (2); skattinn (2); scattr (1); scatta (1); skatr (1); skattí (1); skatter (1); skatturen (1); scaᴛ (1); skattur (1); skattum (1); skavttvm (1); scottum (1); scattriɴ (1); skattinom (1); scattinom (1); skattinum (1); scꜹttum (1); sko᷎ttvm (1);
Comp.: arga- (1), barna- (1), dauða- (1), ferju- (1), finn- (8), greina- (1), kaup- (7), lands- (1), mann·tals- (1), nef·gildis- (1), niflunga- (6)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr (cf. corr.); Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL
Genre. (expected): historical works [his]: 37 (24); religious works [rel]: 34 (37); charters [dip]: 18 (11); legal works [jur]: 14 (13); legendary sagas [fas]: 13 (6); unclassified [ ]: 8 (1); romances [rom]: 8 (14); contemporary sagas [bis]: 7 (10); family sagas [isl]: 6 (17); learned works [div]: 1 (4); þættir [tot]: 1 (3);
AS (red.) — November 2013
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net