ráð sb. n. (ONP)

ráð sb. n. [-s; -]

Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English

I.

1) [til ■ / um !] [með e-m] [í/á mót(i) e-m/e-u] råd (om ngt), forslag, rådgivning, anbefaling, anvisning

Et klart skel ml. deff. og citt. er ofte umuligt, da mange citt. kan tolkes på flere måder; cf. item usikkerhed hos Fr flere steder

● at ráði [e-rs]

cf. at ráði def. 10

Nv er þat at minv raði, herra! at þer giptið keisaranvm dottvr yðra Bær 97²
at raði allra ho᷎fðingia oc samþycki alþyðv StjC 648¹⁹
var þat gort at rádi allra vitrazstu manna er vid voru staddir Gunnl 48¹⁷
Eyiulfr kueðr þa uel ok biðr * þa fara heim með ser at raði foður sinꜱ. þeir gera sua skipa þar annan beck vm uetrinn Heið^y 104⁷
Víst er þetta eckí at mínv raði Huldaᴵ 88⁷
Enn þau biuggu j þenna tima ad Svynafelle ad rade Orms Svynfellings, og *voru þar medann hann lifde, og nockra stund sydann ad rade Øgmundar Helga sonar, er þa hafde fiar forräd sona Orms ÁBpˣ 3⁶
og *voru þar medann hann lifde, og nockra stund sydann ad rade Øgmundar Helga sonar ÁBpˣ 3⁷
sá er kaɴaþi Ísland alt at ráþi haɴs áþr alþingi vę́ri átt Íslbˣ 14⁴³
‹A›lþingi vas sett at ráþi Ulfliótz oc allra laɴzmaɴa þar er nú es Íslbˣ 17¹⁶
at ráþi Þorkels Mána oc annarra spacra manna Íslbˣ 20⁹

● bera saman ráð (sín)

● ráð eða dáð

● fá ráð [til e-s] [af e-m]

● fara fram ráðum [e-rs] [um e-t]

● fylgja ... ráði [e-rs]

● gefa ráð [til ■] [með e-m]

● gera ráð [■ / um e-t] [e-m / með e-m]

cf. gera ráð def. 8

● hafa ráð [e-rs / við e-n] [um e-t / við e-t]

● kenna ráð [til !] [e-m]

● leggja ráð [e-m / fyrir e-n / með e-m] [á ■ / til ■] [um e-t / við e-n]

● leggja til ráðs [e-t] [með e-m]

● leita ráðs [í !] [undir e-n / við e-n / til e-rs] [sér]

● ráða ráð [e-m]

● rǿtr ok ráð

● ráð ok/eða rǿða [við e-n]

● setja ráð [til ■ / í móti ■ / við e-u]

● sjá ráð [fyrir e-m/sér/e-u / til !]

● taka ráð [af e-m] [fyrir sér/e-u(hum.)]

● vera til ráðs [um e-t] [e-m]

2) [e-m / með e-jum] hvad der er tilrådeligt, god ide

cf. def. 14: exx. i def. 14 og def. 2 kan ofte ikke skelnes fra hinanden

● gegna ráði

● sjá at ráði [e-t]

3) [við e-n / með e-m] [um e-t] samråd, rådslagning

● eiga ráð [við e-n/e-t(hum.)] [um e-t]

● gera ráð sitt [■]

def. 1/3/8

● hafa ráð [til e-s] [með e-m]

def. 3/4; Fr “være i Ledtog med en”

● ráða ráðum (sínum) [til e-s]

● vera at/í ráðum [með e-m] [um e-t]

def. 3/4

4) [at e-u? / um e-t] [í mót e-m] komplot, (fjendtligt) anslag, anstiftelse

5) (coll.) rådgivende (og dømmende) forsamling, lokalt råd, rigsråd, senat

‖ (propr. comp.) :

● ráð ríkisins

6) rådgiver

7) [með e-m / við e-n] (sund) fornuft, velovervejet/klog plan, klogskab

● binda ráð [með sér]

● fara ráði fram, fara (með) ráðum at [!]

● hafa í ráði [e-t]

● hvat ... ráða/ráðs

● með litlu ráði

● ráð mǿtir ráði

def. 1/7

● rasa fyrir ráð fram

● reik á ráði

● vita ráð [með e-m]

8) [e-s] [við e-n] [til ■] beslutning, afgørelse

● gera ráð [fyrir sér/e-m/e-u / með sér/e-m] [um e-t] [e-m]

def. 7/8

● gera at ráði [e-t]

evt. def. 19

● gera ráð sitt [■] [eftir e-u]

def. 1/8

● segja ráð

● setja ráð [til !] [fyrir e-m] [um e-t]

● setja ráð sitt [■]

● skjóta til ráða [e-rs]

● taka ráð [með e-u] [fyrir hendr e-m]

● taka ráðs [e-t]

● taka til ráðs [e-t]

9) (Guds) befaling, bud

eigi tynizt einn titlingr utan þitt rꜳd ~ lat. sine ... nutu VitPaul 28²⁵ PErem 191²⁹

● at ráði guðs

10) vilje, ønske, samtykke

● at ráði [e-rs]

cf. at ráði def. 1

● at/... einu ráði

11) [til e-s] middel, mulighed, udvej

● kunna ráð [til e-s] [e-m]

● sjá ráð [til e-s]

12) [e-s] forvaltning (af husholdning), ansvar (for daglig drift), ledelse

‖ (propr. comp.) :

lagdi Þordr af Hola rꜳd þuiat hann villdi eigi leingr hafa af þij at fætkadizst helldr med þeim byskupi. tok þa radin sira Jon Ann1005 420¹⁷

● vera at ráðum [með e-m]

def. 12/13

13) [e-rs/e-s / yfir e-m/e-u / fyrir e-u / með e-m] myndighed, magt, indflydelse, bestemmelsesret

● bera ráðum [e-n]

● eiga ráð [á e-u / fyrir !]

● koma ráði, koma til ráðs [við e-n]

def. 13/7

● ráð ok ríki/... [með e-m]

14) tid og lejlighed

cf. def. 2

Nú er þar komit, fóstri, sagði jarl, at nú er í ráði, hverr giptumaðr þú verðr def.? Gautr¹ˣ 46¹¹

● er ráð [e-m]

15) [e-m] foretagende, forehavende, projekt, sag

● verða at ráði [e-m]

16) livsførelse, levevis, forhold

17) vilkår, situation, skæbne

● hafa ráð (allt) í hendi [sér / e-rs]

● hugsa sitt ráð

18) position, social status, hjemlige forhold

● bǿta ráð [sitt/e-rs]

● staðfesta ráð sitt

19) [e-rrar] (item pl.) parti, giftermål, ægteskab (med ngn), seksuelt forhold

● ráð ferr fram

● hyggja illt til ráða [við e-n]

● koma til ráða [við e-a / með e-a / með e-jum]

def. 12/19

● leita ráðs [e-m]

● ná ráði

● ráða ráði (sínu) [með ■]

● renna ráði

● ráð takask [með e-jum]

● vitja ráðs

20*) ?stige i social status (cf. at de gennemgår en ceremoni og bliver slået til ridder)
● gera ráð

21*) ?

(form?) Þorsteinn keypti sidan jafn mikit kuik fe med sinum ‹ra›d‹um› ok gaf Þorarni ord? form? ÞórNef 806⁶

II. (y. isl.)

III. (y. no.)

IV. (poet.)

[Ecki er rꜳd nema j tijma sie teckit] marg. DI II (*[1270]›tr 1499) 88²⁷n.

Form.: rað (155); ráð (132); rad (104); ráði (48); raði (34); raþ (30); rade (25); rꜳd (24); raðum (22); raðe (21); ráðum (21); ráðs (20); radi (19); radum (19); raad (18); raðs (16); rads (15); ráða (15); raað (11); raþs (10); raðom (10); raþa (8); rád (7); ráþs (6); rꜳdi (6); raðvm (6); raða (6); rada (5); ráþ (5); raþit (5); rááð (5); raaðs (4); räd (4); ráðinu (4); raþi (4); ráðin (4); raþe (4); raðit (4); radvm (4); Ráð (3); róþ (3); ráþe (3); raads (3); ráda (3); raadum (3); raadsins (3); ráþi (3); rꜳdin (2); raðz (2); rádi (2); rꜳda (2); raþvm (2); rꜳdumm (2); rꜳð (2); roð (2); radin (2); rꜳ̋d (2); ra̋d (2); raáðs (2); raáð (2); raaði (2); rädz (2); raáði (2); raðet (2); ʀꜳ̋d (2); rǫ́þ (2); radeno (2); ráðit (2); raðin (2); Ráðs (2); (2); rááda (2); raþin (2); raaðe (2); radz (2); rꜳði (1); räda (1); rꜳða (1); róþom (1); ráað (1); Rað (1); raáðum (1); radum (1); raada (1); rádz (1); rꜳþ (1); rꜳds (1); ráaðs (1); raðrs (1); ra̋de (1); ráaðum (1); ʀadum (1); raðinu (1); raðeno (1); radí (1); rǫdum (1); radom (1); radh (1); raðino (1); rades (1); ráðe (1); rꜳ̋ð (1); ráád (1); ráádsins (1); rꜳ̋ða (1); raðí (1); raþom (1); rádum (1); rꜳ̋di (1); radet (1); raadeno (1); raades (1); radinu (1); raadi (1); raþaɴɴa (1); rꜳdz (1); raðsins (1); ra◃ð (1); Rad (1); raadinu (1); raðes (1); ráðonom (1); rꜳdí (1); radrs (1); ra̋di (1); räde (1); r▹að◃um (1); ráðsins (1); raðanna (1); radj (1); raade (1);

Comp.: á·byrgðar- (7), á·ljóts- (8), ást- (8), ást·semðar- (3), auð- (1), bana- (20), ban·laga- (1), barna- (1), bernsku- (1), bjarg- (13), brek- (3), bú- (5), bús·for- (5), býjar·manna- (1), byskupa- (1), byskups- (4), dag- (6), dauða- (4), drep- (5), ein- (1), fagnaðar- (2), fals- (1), fanga- (20), fé·for- (1), fé- (2), fjár·for- (18), fjár·hlutar·for- (1), fjǫr- (68), flá- (2), for- (81), frǽnda- (21), girnda- (4), girndar- (2), góð- (1), grið·spella- (1), hag- (1), happa- (6), heil·huga- (2), heilla- (2), heil- (4), heilsu- (12), hernaðar- (2), hjalpar- (4), hjalp- (28), hjú·skapar- (1), hrein·lífis- (1), hugganar- (1), hǽttu- (4), hǫfðingja- (3), hǫfuð·ó- (1), hǫfuð- (8), ill- (2), kenni·manna·for- (1), kirkju·for- (1), kirkna·for- (1), konungs- (4), kvenna- (5), laga- (3), land- (72), laun- (3), lendra·manna·for- (2), leyndar- (5), lǫg- (1), manna·for- (19), manna- (1), mann·for- (1), mann- (9), mat- (1), mis·kunnar- (2), mis- (1), morð- (1), mót- (1), níðings- (2), nyt·semðar- (1), of·metnaðar- (1), of- (10), ó- (64), ór- (14), ó·vizku- (1), rausnar- (3), ríkis·for- (1), ríkis- (5), sak- (1), sam- (2), sannenda- (1), sannenda·um- (1), sára- (5), sár- (4), sjalf- (1), skít- (1), skyndi- (1), skyn·semðar- (1), slǿgðar- (1), snilldar- (2), sóma- (1), spekinga- (1), speki- (3), staðar·for- (6), stað·festu- (2), stór- (4), styrkðar- (1), svik- (5), svinn- (1), synða- (1), sǿmðar- (6), til- (3), um- (52), út- (1), vanda- (1), vél- (2), veraldar- (4), villu- (1), vina- (1), virðingar- (2), virkða- (1), ýr- (1), þjóð- (7), þjóf- (1), þjófs- (1), ør·lendis·á·ljóts- (1), ør·lendis·fjǫr- (1), ør·lendis- (1)

Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4; Fischer -þ; Anm _; Bin; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL

Litt.: Bjorvand 1994 48, 61, 71; Bøe 1962 [KLNM 7] 140; Dennis, Foote & Perkins 2000 386; Evans 1981 94-95; Falk 1927 [ANF 43] 37; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 178; Finnur Jónsson 1929 [ANF 45] 139; Gering 1916 [ANF 32] 11, 26; Gjøstein 1934 [ANF 50] 105; Helgi Sk. Kjartansson 1994 [Skáldsk 3] 249; Helle 1969 [KLNM 14] 223; Hægstad 1915 75; Hægstad 1916 172; Hødnebø 1966 [KLNM 11] 45; Johannisson 1939 99 fodn.; Kalinke 1994 [Skáldsk 3] 135-137; Kunz 1994 [StudIsl 51] 126; Lundeby 1947 [ANF 62] 89; ONP ORDMATERIALE ; Olson 1933 [ANF 49] 184; Raudvere 2005 [VMS 1] 185, 187; Schulman 2004 [Speculum 79] 446; Seip 1929 [ANF 45] 270, 281; Seip 1932 360; Seip 1955 160, 258, 326; Sverdrup 1911 [ANF 27] 19; Sørensen 1993 270; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 103, 300, 367; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 310, 311; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 54, 103, 310, 362; Vilhjálmur Finsen 1849 [ANOH 1849] 204; Vilhjálmur Finsen 1883 658-659; Ólafía Einarsdóttir 1984 [Saga 22] 11-12

Genre. (expected): historical works [his]: 249 (166); family sagas [isl]: 186 (116); religious works [rel]: 117 (255); contemporary sagas [bis]: 116 (70); romances [rom]: 103 (99); legendary sagas [fas]: 61 (41); charters [dip]: 53 (74); legal works [jur]: 46 (91); þættir [tot]: 40 (21); learned works [div]: 13 (30); unclassified [ ]: 12 (4);

ER (red.) — October 2012

External (non-ONP) resources:

...

IN PROGRESS

...

Lexicon Poeticum (2nd ed.)

This uses metadata and images from septentrionalia.net

r - ramr

ráð - refr

...

Lexicon of Medieval Nordic Law

https://www.dhi.ac.uk/lmnl/nordicheadword/displayPage/4276

Cookies

ONP: Dictionary of Old Norse Prose

Word

ráð sb. n. [-s; -]

I.

1) [til ■ / um !] [með e-m] [í/á mót(i) e-m/e-u] råd (om ngt), forslag, rådgivning, anbefaling, anvisning

● at ráði [e-rs]

● bera saman ráð (sín)

● ráð eða dáð

● fá ráð [til e-s] [af e-m]

● fara fram ráðum [e-rs] [um e-t]

● fylgja ... ráði [e-rs]

● gefa ráð [til ■] [með e-m]

● gera ráð [■ / um e-t] [e-m / með e-m]

● hafa ráð [e-rs / við e-n] [um e-t / við e-t]

● kenna ráð [til !] [e-m]

● leggja ráð [e-m / fyrir e-n / með e-m] [á ■ / til ■] [um e-t / við e-n]

● leggja til ráðs [e-t] [með e-m]

● leita ráðs [í !] [undir e-n / við e-n / til e-rs] [sér]

● ráða ráð [e-m]

● rǿtr ok ráð

● ráð ok/eða rǿða [við e-n]

● setja ráð [til ■ / í móti ■ / við e-u]

● sjá ráð [fyrir e-m/sér/e-u / til !]

● taka ráð [af e-m] [fyrir sér/e-u(hum.)]

● vera til ráðs [um e-t] [e-m]

2) [e-m / með e-jum] hvad der er tilrådeligt, god ide

● gegna ráði

● sjá at ráði [e-t]

3) [við e-n / með e-m] [um e-t] samråd, rådslagning

● eiga ráð [við e-n/e-t(hum.)] [um e-t]

● gera ráð sitt [■]

● hafa ráð [til e-s] [með e-m]

● ráða ráðum (sínum) [til e-s]

● vera at/í ráðum [með e-m] [um e-t]

4) [at e-u? / um e-t] [í mót e-m] komplot, (fjendtligt) anslag, anstiftelse

5) (coll.) rådgivende (og dømmende) forsamling, lokalt råd, rigsråd, senat

‖ (propr. comp.) :

● ráð ríkisins

6) rådgiver

7) [með e-m / við e-n] (sund) fornuft, velovervejet/klog plan, klogskab

● binda ráð [með sér]

● fara ráði fram, fara (með) ráðum at [!]

● hafa í ráði [e-t]

● hvat ... ráða/ráðs

● með litlu ráði

● ráð mǿtir ráði

● rasa fyrir ráð fram

● reik á ráði

● vita ráð [með e-m]

8) [e-s] [við e-n] [til ■] beslutning, afgørelse

● gera ráð [fyrir sér/e-m/e-u / með sér/e-m] [um e-t] [e-m]

● gera at ráði [e-t]

● gera ráð sitt [■] [eftir e-u]

● segja ráð

● setja ráð [til !] [fyrir e-m] [um e-t]

● setja ráð sitt [■]

● skjóta til ráða [e-rs]

● taka ráð [með e-u] [fyrir hendr e-m]

● taka ráðs [e-t]

● taka til ráðs [e-t]

9) (Guds) befaling, bud

● at ráði guðs

10) vilje, ønske, samtykke

● at ráði [e-rs]

● at/... einu ráði

11) [til e-s] middel, mulighed, udvej

● kunna ráð [til e-s] [e-m]

● sjá ráð [til e-s]

12) [e-s] forvaltning (af husholdning), ansvar (for daglig drift), ledelse

‖ (propr. comp.) :

● vera at ráðum [með e-m]

13) [e-rs/e-s / yfir e-m/e-u / fyrir e-u / með e-m] myndighed, magt, indflydelse, bestemmelsesret

● bera ráðum [e-n]

● eiga ráð [á e-u / fyrir !]

● koma ráði, koma til ráðs [við e-n]

● ráð ok ríki/... [með e-m]

14) tid og lejlighed

● er ráð [e-m]

15) [e-m] foretagende, forehavende, projekt, sag

20*) ?stige i social status (cf. at de gennemgår en ceremoni og bliver slået til ridder)
● gera ráð