prestr sb. m. [-s/-, dat. -i/-; -ar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) præsteviet (gejstlig) person, præst, kirkefader
Jeronimus prestr seger skýrt at hon andaþesc oc vas grafen
●HómÍsl⁵(1993) 3v31þa scal þióþen hnéigia hǫfoþ sín til prez. oc hug siɴ til bǿnar eɴar meþ prestenom. oc staɴda sva hnéigþo hꜵfþe. a\textsc{l}t til þeꜱ uɴz keɴemaþr queþr per omnia secula seculorum
●Mess²15(1993) 55r2●●● vitiþ hvat gort se ór Tiburt[io] presti
~ lat.presbitero
Dialᴵᴵᴵ 1081 GregDialA 14011oc svarar þo ꜹrogliga prestinvm
Mar655II xxxiii25Jeronimus prestr scipaðe guðspiollom sva sem nu er haft
Mess¹619 16122seleon oc iambri. prestar þera
~ lat.presbyteri
VitSylv 51718 SilvFrgIV 1211Siluester uar ungr selldr til lerriɴgar. preste þeim er cirinus het
SilvFrgV 2227hann glicþi brat eptir siþom prestens oc com til eɴar ǫsto tru cristins siþar
SilvFrgV 2229Ef lik er ført or þingvm prestz. þa ...
GrgKonᴵ 107Ef menn vilia hafa tiþir loghelga daga oc taka þeir þar prest i þing
GrgStað 589Prestar scolo ser hafa griþ at viii. vikom sumars oc segia til heimilis sins bvom v. eþa at kirkio socnom ef þeir hafa þing
GrgStað 2698biscop várr scal nu presta til kirkna allra setia
GulKrᴵ 912Nu scolo prestar krossa skera firi helgum dogum hverr i sinni syslu
GulKrᴵ 114En ef maðr verðr siucr oc vill hann efter preste lata fara. þa ...
GulKrᴵ 1410●●● Hann setti ok kennimenn til varðvæizlo kirkionnar eða kristninnar, bæði byskupa ok presta
Jón¹FrgA 44011toc hann tungustufinn oc heimti sva hart at ⸢prestinom [var. prest GKS 1005 fol “Flat.”] varð sart við
ÓH 6547Þessir menn megu eigi kuenna þá. klaustra menn. prestar. diacnar. subdiacnar. vitstolnir menn. gelldingar
ÁKr 386sæckir .iij. morkum. ef þæir sætia niðr at forboðe prest
BorgKr¹ 34715●●● ecki vrðv þa prestar til at veita tiðer at kirkiom þott gervar veri. þviat þeir voro þa fair a Islandi
Eb162E(2003) 2299Hvgi het prestr er song a Avallznesi i Kormt
Hem544 4312fodvr Eyiolfs prestz mvnks
LdnHauksb 259pall prestr þorsteins son
IslDipl (1311) 75●●● En ef hann uill lata olia sik. þa skal hann þat gera. hafe mæð ser prest eða diakn
EiðKrA 39021Styrr prestr
HákFris 42924Þorþr prestr
HákFris 44111Einarr prestr
HákFris 49732Mattilldr drottning hafði keyptar messvr at nocqverivm ⸢presti [var. kenni manni Holm perg 7 fol “B”]
KonrA 7750þoralfr prestr
Skáldatal² 46a26Ef fylkis kirkia brænnr eða annur kirkia af prest handuomum eða hans lags manna. þa ...
FrostKrᴵ 1356með uitorðe prestens
RbEM (*1280) 55Erfa skolu oc leikmenn klerka oc presta i allu hui eptir fornum uanda
RbEM (*1281-1282)² 832●●● þar laa hann þriar nætr ok fieck alla þionostu af preste. ok andadiz sidan
Gunnl 568Tunga þessa likams ok varrer skilldu vera prestar varer þeír er telia skilldu firir oss godar kænníngar ok sealfuer sẏna god do᷎me j sínum mædfærdum Hiarta ok bríost ... skilldu vera konongar þeír er bera skilldu ahẏggíu ... firir allum adrum límum
SvR 119prestens barnn
JKr 3765a presta. eða klerka. oc klaustrmenn
JKr 3794En ef prestar eða handgengnir men gera eigi skil firir garða sina sem aðrer bꝍar men. þa ...
Bl 2495i forbode prestens
BorgKr² 36111adr en til prest kome
BorgKrNᴵᴵ 2941ef vithni ero til at þeir kallado til prest
BorgKrNᴵᴵ 29628skall huær madr sa er till scripta gengr hafa med ser pæining tallinn oc fa presti oc þat fe skal hafa hinn hælghi Petr at Rumi oc hæitir þæt þui Rumaskatr
BorgKrNᴵᴵ 29926hin sæla Maria let prestinvm ecki mein at verða
MarA 15321for þegar at segia presti með fagnaði
MarA 15713skal jorden liggia æfuenlega prestenom til bords
DN II (1342) 2079þeir Kiartan gengu jnn eptir dominn. prestr bar þa uigt uatn um oll hus ok helga doma
EbWolf(2003) 26127Var prestr nøckut alldraðr, enn klerkr var vngr maðr
MarS 2043Var frv vitraðiz prest a lꜹgardag
cap.Fra presti er ecki kvnni a bok
cap.rennr prest i skap ok segir
ÆvRob 27522prestr sá var vígsluson ok kjötligr frændi herra Guðmundar
GBpD 16528þeir leika sér ... rétt samtíða, sem faðir þeirra prestrinn fæst í umlestri
GBpD 18130●●● Prestr skal sẏngia messo ok uigia salltt ok vatn. drottíns daga. vigia krossa ok reẏkelse. ok allz kẏns fǿðzslu
VígslB 11021Marcus prestr inn sterci
StuᴵK 5027Þa bio i Hvammi Þorkell prestr, goðr bonði
StuᴵK 5526Gvnnfardr het prestr vtlendr
StuᴵK 563Helgi prestr Skeliungs son; hann var vitr oc godr kenni-maðr ‹ok margs vel kunnandi› oc inn besti læcnir
StuᴵK 615Helgi prestr atti bv með Ioni magi sinvm
StuᴵK 6111Hann senði siþan Livfina prest at færa vt sinar ær, en hinar vtan
StuᴵK 711Þorgrimr prestr brota-maðr kom nordan or heradi
StuᴵK 7221Þa bio Biornn prestr a Yxna-holi
StuᴵK 1879●●● oc Þorðr, honom hofðo verit gefin grið i brennunne, oc var barn at alldri oc ny vig‹ð›r til prestz
StuᴵK 2004Ormr prestr kannoki i Þyckva-bę
StuᴵK 22024Prestar tokv þat vpp, er þeir hellðv lengi siþan, at samneyta þeim er biskup bannsetti, bæði i þionvsto-gerd oc oþrum lvtvm
StuᴵK 28014Nv riðr biskup af staðnvm við CCC manna. Með honum voro III abotar oc II mvncar, nær XL presta oc mart klerca. Þar var oc mart roskra manna, oc svmt stracar oc stafkarlar oc gongv-conor
StuᴵK 2821Þa mælti Rafn við prest sinn, þann er Ualldi het, ok klerka þa, er með honum voro, at þeir skylldo ganga i stofo ok syngia ottu-sǫng
StuᴵK 3141Þa senði Eyiolf‹r› heim eptir Gelli presti Havskvlldz syni, er þar sǫng
StuᴵK 32214Sveinn prestr *Þorvalds son
StuᴵK 40114Með honum var prestr sa, er Dalkr het, ok var kallaðr le᷎knir goðr ok atgerða maðr at meinum ‹manna›
StuᴵK 42514●●● hann var prestr at vigslu ok var þa leik-maðr, þviat hann hafði verit at vigi Knutz prestz i Olafs-firði
StuᴵK 5769hann hafðe vegit Asgrim prest Illuga son at Barðz-lavgv
StuᴵᴵK 18822var sva til reiknat at nær halft þriðia hundrat manna hafi þar látiz bændr ok konur þeira ok bo᷎rn ok prestar no᷎kkurir ok margir klerkar
AnnSk 21136●●● Hakon konungr let þa uigía kirkiur no᷎ckurar. ok setti þar presta til
ÓTᴵ 3114Þorvarðr ... let gera kirkíu ꜳ bæ sinum ... ok hafði með ser prest er biskup feck honum at syngia ser tiðir ok ueíta honum guþliga þionosto
ÞorvVÓTᴵ 29117●●● sealfr prestr sa er messo syngr blandi uatni uid uin i kaleck. enn æigi klerkr. sva at meira se af uatni enn uini i kaleck
StatEi² 53625hon ... hafdi þar til ser heimonlighan prest
~ lat.proprium capellanum habens
LegAur 16522 Mar240h 117431ok sidarst prestrinn
~ lat.vidit ... sacerdotem
LegAur 1661 Mar240h 117523Allir þeir prestar sem hafa curam animarum eru skylldir til at predica firir sinu soknar folki ꜳ huern sunnudag af heilagri tru ok hennar articulis
StatJǫr¹ 27536Mar prestr Þormodz son bio [í] [Sælings]-*dals-tungu⸣
StuᴵR 831En er biskup vissi, at hann var kvangadr ok prestr, gazt honum ecki a‹t› þvi, ok vid sialft at hann mundi eigi na at ganga i kirkio
StuᴵᴵR 1681þorstæini presti viij alner h‹vitar› firer budaruerd
DI III (1388: Bps B II 1) 4181eiriki p‹resti› .ix alner
DI III (1388: Bps B II 1) 41823einari p‹resti› .viij alner
DI III (1388: Bps B II 1) 41824Þeir menn sem einlit klæði hafa eru prestar ok lærifeðr laga várra
KlmA 2757hvárki sat eptir steikari né skutilsveinn, eigi dyrverðr eða rekkjusveinn né ræðismenn, klerkr né prestr, engi sá er nökkura hjálp mátti veita
KlmA 3356●●● fek hann presta ok kennimenn i herod ok setti kristinn rett vid rad *Grimkels byskups ok annarra lęrdra manna
ÓH235 15915at ꜳ laugardag i helgu uiku muni Thomas electus uigiaz allt til prestz
Thom² 3187slo j svndr halsbeinit j prestinum einum
BevB(2001) 957aunnor fimtan hundhrut skyll[d]o leggiazt fyrir hall ... er sira ketill skylldi taka ath sier ok koma honum j skola til skalholltz vpp ꜳ̋ þriu ꜳ̋r ok lata kenna honum sua ath hann mætti verda prestur fyrir lærdoms sakir
IslDipl (1440) 34523settum ver fyr nefndir prelatar ok prestar vor Jnzsigli fyrir þetta samþyktar bref
IslDipl (1444) 3712þar sa salin marga falla af þeiri bru og aungan yfer komaz nema prest einn
~ lat.presbiterum unum
3028 Dugg681a 306Styr prestr
Hák81 36828Þordr prestr
Hák81 3918Einar prestur
Hák81 51511broder illuga uar saulfí fader þordar faudur magnus prestz. j Reykia hollte
Harð 1367Sa er ridu hefir, komi til prestz
MedMisc 506þa take prestur. þann leif. ok skipti med þeim monnum er ridu hafa
MedMisc 1289Sendimadr ferr, skilar nu hringinum ok flytr sem greint var prestnum
Thom²E 5279●●● Prestar skulu eigi bera raud klædi gul eda græn eda half skipt. eda rend utan j uosi
DI II (*[1269]›AM 456) 253bad hann biskupin fyrir gudskulld. ath taka ath sier tuæ sønu (!) sina ok lata læra annan til prestz en hiallpa odrum til mannz
DI VII (1492) 10915I upphafi heims sagdi Sæmundur prestur at sol nyskopud rynne upp i austri midiu. enn tungl fullt ꜳ aptnne
Encᴵᴵ624 9123er Steinn prestr kom til Sandhauga, varð hann brátt þess víss, at þar var kominn Grettir Ásmundarson
Gr 21310Suo sem Laurencius hafdi .ij. uetur ok xx. var hann vigdr til prestz af herra Jorunndi biskupi. helt hann þa skola
LBpB 1017gio᷎r þig til prest (!)
Æv238XX⁵ 1936þessi sami prestur skal fyrir þinne sal messu hafa
ÆvMið¹⁹ 398vigdr til prest
ServReyk 1956Hier skulu vera prestar .ij. oc hinn þridie ef þing fylgia til reẏkia. diakn oc subdiakn. oc .ij. adrer klerkar þeir er lesa mega j tijdum
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 4333j hanz heimugligumm høllumm, þiönudu honum ... kiennimannligur skare, þuiad erchebiskup med lijdbiskupumm þiönudu þeim frijda könge, med ȧȧbötumm og prestumm
DínDrˣ 124æftir akære ok tiltolu rꜳð‹z›mannz at Nunnusætre af systranna veghna. prestens .j. Ose. ok bondanna .j. Samnadale. vm laxana þar .j. Ose
DN VIII (*1328›apogrˣ) 10314Prestr sá er at fylkiskirkiu sitr hann scal eigi gera leiðangr fyrir sic oc cono sina oc diákn sinn eða prest ef hann hefir með ser
Frostˣ 20218Hákon konungr lét þá vígja kirkjur nǫkkurar ok setti þar presta til
Hkrᴵˣ 1866þa mællti Rafn vid prest sinn þaɴ er Valldi het ok klerka þa er med honum voru at þeir skylldu syngia ottusaung
HrafnAˣ 23312[Í]sleɴdinga bóc gørþa ec fyrst byscopom órum ... oc sýndac bę́þi þeim oc Sę́mundi presti
Íslbˣ 14hann sendi hingat til laɴz prest þann er hét Þangbrandr
Íslbˣ 2817et nę́sta sumar epter fóro þeir austan oc prestr sá es Þormóþr hét
Íslbˣ 2830at sǫgo Sę́mundar prestz
Íslbˣ 2934●●● selldo honom marger sono sína til læringar oc léto vigia til presta
Íslbˣ 3420Gizorr byscop oc Teitr prestr faþer Halls oc Þorvalldr
Íslbˣ 3422●●● com Sę́mundr ... hingat til landz oc lét síþan vígiasc til prestz
Íslbˣ 3432I alldar fars bók þeiri er Beda prestr heilagr gerdi er getid eylandz þess er Thile heiter
LdnHb105ˣ 32sá prestr hét Ketill, er gerði skírsluna
LjósvLˣ 691Prestr i þui þorpi ... trvdi eigi þessum hlutum
~ lat.Sacerdos
HFars 178541 MarD635ˣ 6664þeir prestar hafua eigi profastdꝍme sem lꝍinligt skriptemal hafua
RbHM (*1313)³ˣ 10717præster læsa stæffnu breff fir kirckiu dyrum
RbME (*1347)¹ 16919Vigfus *Ǫnundarson qvað þat macligaz, at hann vægi at Þorsteni, enn ⸢*taldiz illa til fallinn, er hann var prestr ... [Holm papp 8 4°ˣ “IIp”; non emend. þat gerði þo]
emend. StuᴵK 20317: Holm papp 8 4°ˣ “IIp”Þá kom þar at Þórðr prestr ríðandi, er kallaðr var Lundar-skalli
StuᴵR440ˣ 3611Sá maðr bjóz í burt, er Flosi *hét ok var prestr at Silfrastǫðum, ok hófu menn upp klyfjar með honum, ok var þar at Sumarliði frá Tjǫrn ok studdi klyfina
StuᴵR440ˣ 17214eg hefi uerit prestr j xl uetur, og hefi eg uacad fastad og bedist fyrer
ÆvMið³⁴8ˣ 1049
‖ (propr. comp.) :
Peters kirkiuprester huer æftir annan skall vppi halda hænnar artid
DN XI (1346) 3828var hann í boði erkibiskups, ok Rómferðar prestr hans, á Pétrs messu
GBpD 1265
2) hedensk præst
til eins heiðins ⸢prest [var. prestz AM 232 fol]
Menota: 31va26 BarlA 5644Prestar dagons. vndraðo þetta miok. oc settv dragon vpp annat sínní i sama stað
BarlA 15724
II. (cogn.)
Prest-Valldi het maðr, ‹hann var Másson, hann var illræðismaðr›; hann haufðv Fliota-menn tekit a v-radvm, oc haufðv þeir ‹hann› með ser
StuᴵK 1642Þorleifr hreimr reið i brøt þriðea-dag ok Prest-Ioan ok þeir nøckurir saman
StuᴵᴵK 19213⸢*... Bárðr Snorrason Skarðs-prests ... [Adv 21 3 17ˣ “IIp”; non emend. Voro þeir biorn þa tecnir ok]
emend. StuᴵK 47319: Adv 21 3 17ˣ “IIp”⸢*... Bárðr Snorrason Skarðs-prests (ms. skardprestur) ... [BLAdd 11127ˣ “IIp”; non emend. Voro þeir biorn þa tecnir ok]
emend. StuᴵK 47319: BLAdd 11127ˣ “IIp” → ms. 121r1‹er kallaðr var Skarðsprestr (ms. skardprestur)› emend. Stu 549: BLAdd 11127 “IIp”
emend. StuᴵᴵK 549: BLAdd 11127ˣ “IIp” → ms. 145r22
III. (y. isl.)
Form.: prestr (39); prest (19); prestar (12); prestz (10); presta (9); prestur (8); presti (8); prestens (5); Prestar (4); Prestr (4); preste (3); (3); presti (2); prestrinn (2); prez (2); Prest (2); prestinvm (2); prestnum (1); prestinom (1); prests (1); prestenom (1); presturinn (1); prestumm (1); prestinum (1); prester (1); præster (1);
Comp.: at·setu- (2), aura- (1), borð- (1), bú- (3), bǿjar- (2), dándi- (1), djǫfuls- (1), eignar- (1), erki- (21), fara- (1), fjórðungs- (1), for- (1), fylkis- (10), fyrir·sǫngs- (1), half- (1), heima- (6), heimilis- (11), heraðs- (2), hirð- (16), hof- (18), hrossa- (1), hǿgendis- (4), hǫfuð- (22), ill·girndar- (1), kapellu- (9), kirkju- (23), klaustra- (1), kór- (1), latínu- (1), leigu- (13), lýð- (1), lygi- (1), messu- (3), ó·maga- (2), pata- (1), penninga- (1), ráðs- (2), ríkis- (1), sálu- (1), setu- (3), skip- (1), skips- (1), skrifta- (1), skriftar- (1), sóknar- (15), spítals- (1), staðar- (2), sǫng- (2), undir- (1), veraldar- (2), villu- (2), þinga- (21), ǫlmusu- (4)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4; Fischer; Anm _; Bin item Prest-, -prest, pretr; Rím _; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4 item pretr; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Gjøstein 1934 [ANF 50] 92, 93; Gunnar F. Guðmundsson 2000 116, 142, 146, 180 etc.; Hamre 1959 [KLNM 4] 118; Hamre 1961 [KLNM 6] 510; Hægstad 1915 73, 78-79; Hødnebø 1966 [KLNM 11] 44; Magnús M. Lárusson 1961 [KLNM 6] 511-512; Seip 1955 82, 139, 188, 209, 244 etc.; Sturtevant 1946-1947 [SS 19] 215; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 42, 106, 150
Genre. (expected): religious works [rel]: 33 (36); contemporary sagas [bis]: 33 (10); legal works [jur]: 24 (13); historical works [his]: 22 (24); charters [dip]: 13 (11); family sagas [isl]: 7 (17); romances [rom]: 5 (14); unclassified [ ]: 4 (1); þættir [tot]: 2 (3); learned works [div]: 0 (4); legendary sagas [fas]: 0 (6);
ÞH (red.) — December 2013
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net