1auka vb. [eykr; jók, jóku/juku (præt. conj. ieki Mág¹A 20⁵⁷, æykiz StuᴵK 79⁵, ayki TrójS 106¹² (cf. ed. note), iyki ÁBp 147⁹, KonrB 43³⁴, ẏki Pétr Holm perg 19 4° 64v¹², yke var. Mág¹A 20⁵⁷: AM 533 4° “B”, jvke BarlReyk 125⁸); aukinn]
(cf. ²auka vb.) 1auka vb. [251] 2auka vb. [87]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-t] [e-u / með e-u / við e-t] [e-m / við e-n] øge (ngt) (med ngt) (for ngn), udvide, føje (ngt) til (ngt) (over for ngn), bibringe ⫽ increase (sth.) (with sth.) (for sby), add, augment
●●● Gloria in excelsis. þaɴ sꜵng iók síþan. hilarius biscop
Mess²15(1993) 54v30●●● sa øycr syndir sinar at æinu
FV619 1567●●● toco þeir festi þa es Maʀtinus levsti af føti ser oc ioco þvi strengiɴ oc slitnaþi aldregi siþan festrin. þvi at hon var þa ꜹll sva séig sem iarn es hon var ꜹcin meþ þeirri iarnfesti
~ lat.Vnde factum est, ut eandem catenam, quam Domini uir ex pede suo soluerat, eius discipuli peterent eamque funi adiungerent
Dialᴵᴵ 33423 GregDialA 977●●● En á þæim dæigi er Abraham toc scurðar-skirn. þa blezaðe guð honum ok ióc nafn hans. þvi at hann var aðr callaðr Abram. en þat þyðisc hór faðer. en siðan callaðesc hann Abraham. þat er margra faðer
~ lat.eodem die suae suorumque circumcisionis etiam nominis amplificatione simul cum sua coniuge benedici promeruit ut...
BedaHom 7530 HómNo⁸ 5326●●● scal þa føra bønda þeim er scyllztr er þeirra boanda er eigi þarf at avka hiv́ til at gæta hans. þa þarf eigi at avca hiu til at gæta hans ef hann hefir hiona lið til at gæta hans ef hann getr af þeim
GrgKonᴵ 13410●●● En ef hann hever fleira i haga. þo einu lambe auki hann. nema leyfi hins se til. þa scal hann giallda grasráns baug. oc landzdrotne landnám
Gulᴵ 4015●●● man þeiʀa rœða siðan dræifz hafa oc flutz manna ímillum hvart sæm nu er sva fra sagt sæm þeir hafa hællzt um rœtt eða er noccot þeiʀa rœða aukin eða vanat
Kgs 284●●● Nu er þœtta væl raðet at ec ioc mina spurning i næsto rœðo þvi at ec hæfi bæðe fængit af yðr siðan froðleg svor oc þo nytsamleg
Kgs 3718●●● Þarf eigi at avka illa savgu þar um, at Aki gefr þeim allt feit
Mág¹A 1550●●● svmir hafa hǫfvðstafs likneskí ok skipat stǫfvm svmra i nafní ok avkit at kvæði bæði nafns ok iarteínar en svmir hallda likneski sinv ok er þo mínnkat at kvæði nafns þeira
Gramm¹ 2323●●● aukit ... eða minkat
Jb3270 28815●●● Ok enn iok Jesus sitt mal sva segiandi
~ lat.Vnde subiungit
SpecH 227b34 (VII 19) JBapt²A 90733●●● sva varðueítti hann vel hvern víxlupallinn. at engi þotti annaʀ til. en auka hans vixlur æ meðan þęr voru til
ÞBpB 2861●●● annarr (brunnr) eykr þeim *manuit sem af honum drecka ok minni ... annarr ... gefr ok go᷎rir gleymsku ok uminni
~ lat.adfert
IsidEtym XIII 13,3 Stj¹ 8422●●● hefir hina so᷎mu idnn firir stafnni ef hann gæti aukit no᷎kkut lof vm haugbuann
ÞorlJ 2153●●● mun ek nu auka nafnn þitt ok kalla þig Þorstein vxafót
ÞUxaf 26212●●● Hann lá í elldahúsi ok reif hrís ok jók ellda
Gautr²E 6131●●● Gull þat ... lagði hann til þess at auka musteri ins helga Jacobi postula, ok pryddi hann þat musteri með sœmiligu ok dýrligu kirkjuskrúði ok skipaði þar til byskup ok ...
KlmA 26720●●● hann let eigi hofít nídr falla helldr let hann auka o᷎rdí (“vistnok fejl for o᷎r því (skr. or þi i forlægget?)”, ed. note) sem adr hafdi verít
RR557 9827●●● annis ... aukar konu briost miolk ok eykur losta til kona
~ da.økær konær miælk. oc wækkær lyst til quinnæ
HarpK 1124 MedMisc 6025●●● Þat sumar skal auka, er Jóns dagr verdr midviku dag
Encᴵᴵ624 17211●●● þetta eijkur nu og anijar harm meijarinnar
DínDrˣ 694●●● þeir hǫfðu þó aukit ⸢hjónum [var. hion sin AM 309 4°] ór því, sem vanði var til
Ebˣ 3419●●● En ef hlaupǫ́r verþa ii. á miþli þeira es ꜹka scal þá þarf ꜹca et sétta
Íslbˣ 2014●●● þat ⸢yki [var. megnaði AM 531 4°ˣ “b”] yðra sœmd ok tign
KlmBˣ 14131÷ Slíct iarteiner oc seqveɴtia sem aevia þuiat hon er af alleluja leídd. at ꜹka þaɴ fagnaþar sꜵng
Mess²15(1993) 55r21÷ þa byriar oꜱ at ꜵuca í nøcque mæin-læte var. ok likia i necqve eptir mæin-lǽtom þæim er droten toc á sic
HómNo¹⁶ 7725÷ Ef aɴat hiona fær gøzlo sótt þa scal þat föra frændum. ef hitt hefir eigi liðs kost til varðveizlo nema þat avki hiu sin til
GrgStað 14111÷ Þæsse orð ioco mioc soc Adams í augliti Guðs
Kgs 8227÷ en er veizlor endvz eigi fire fiolmennis sacir. þa let hann þar bøndr til leɢia at ꜹca veitzlornar er honom þotti nauðsyn til bera at dveliaz
ÓH 1517÷ þar er hann ... keppiz við at auka kvalarnar
Alex 14615÷ Nv þyckir jarli óvǽnkaz sit mál ef haɴ fær egi sevat hana. tekr nv́ oc ýkr boþit viþ hana
Jvs291 11515÷ þui at stundlig æyngð oc litil þrœngð ær skiott liðr þo at þungt þicki. þau afla oꜱ auka oc (sic) æilifa sęmð oc sælu
BarlB 23017÷ hann let avka Albans borg við Tífr
Bret 23822÷ oc a þi þingi iok hann nafnbot Skula ok gaf honum hertuga nafn
HákEirsp 5713÷ iok konungr þá stórum ⸢ut boþit [var. vtbodin HákFlat 12120]
HákEirsp 57427÷ Um várit jók Njáll ekki hjón sín
NjR1908 909÷ hvat uilltu leggia til i slaturin uid oss. ef uer aukum nokkut hion uor
Heiðy 9729÷ Avkvm eɴ elda at Aþils hvsvm, toc skiold siɴ ok kastaþi aeldiɴ ok hliop yfir eldiɴ
SnE 1415÷ Magnus messo a jolafostu skal heilagt hallda sem drottinsdag. þat eẏkr ekki fo᷎stu fyrir. eta tvimællt ok kiot sva sem nikulas Messo
DI II (*[1326]›AM 671) 59424÷ girnntiz at sia goðra manna siðv ok nam sitt at avka sialfvm ser til nytzemi ok morgvm avðrvm
JBpA(2003) 718÷ Nú er kyrrt þau misseri. Um várit jók Njáll ekki hjón sín
NjM 10223÷ þa þotti hofþingom navþsyn a at avka þingit
StuᴵK 12516÷ Sturla iok ekki fiolmenni, er hann kom heim, en hafði niosnir fra ser ok mest suðr til Reykia-hollts, þvi at hann *hafði þá virðing⸣ aa, at Snorri hefði rot undir uerit þessum ufriði
StuᴵK 40511÷ hafði Hakon konungr þar mest uaraðan Sturlu við, at hann skylldi eigi auka mann-draáp aá landinu ok reka menn helldr utan
StuᴵK 53414÷ hann iok riki sitt ꜳ̋ marga uega. hann let drepa hinn heilaga Eatmund konung. ok lagði vndir sik riki hans
ÓTᴵ 1274÷ bað konungr sína menn auka ⸢enn roðrinn [var. rodrínvm (sic ms.) Holm perg 1 fol “C²”]
ÓTᴵᴵ 13217÷ oc ⸢*yki [non emend. ayki (“yki ‹ ayki (first written avki ?)”, ed. note)] hvarírtueggíu sínn vidbuningh sem villdu iærnv tome
TrójS 10612n.÷ Var þat makligt at svivirþing kvæmi imot. En þat er fyrir hendi at auka en hefnd siðaʀ ef syniz
ǪgmÓT 69÷ skall ek goðgerningar ok kierleika ... iæmfnan auka en eighi minka
DN IV (1370) 37420÷ at saga hins heilaga Olafs konungs ok hans kappa er so᷎nn en huorki efld ne aukin sem margar fornn sogur þær er ...
ÓH1005 8056÷ hann het þa enn a menn sina ok mællti. auki þer nu rodrinn
SvFlat 67426÷ ok þvi skulo vid eigi stela, helldr auka or hversdagligri veniu handanna erfidit
~ lat.ideo oportet me furtum non facere, sed magis exercere secundum consuetudinem opera ***menuum
49628 VP 4966÷ Hann jók sitt ríki á marga vega
FlórKon 1238÷ ꜳ þui þingi jok hann nafnbot Skula jarls ok gaf honum hertuganafn
Hák81 49419÷ Til þeirra hluta allra, er yðra tign iyki, væra ek skylldugur at giora
KonrB 4334÷ og lætur (hon) eigi af at bidia. helldr eykur hun sitt mal framuegis at gud birti henni framar hier af. ok so kemur eptir margar tarfelldar bænir at uorr herra birtizt henni sialfur
ÆvMið²⁵ 581÷ mun eg þadann auka mitt lid ef mier lijkar
SigÞǫgl 16119÷ Hann synde þeim og jafn framm, ad so takande joku þeir storlega mio᷎g sina sektt
ÁBpˣ 12216÷ ero þer aburðar menn miklir oc vilið auka namn yðar i þesse for
FskBˣ 905÷ En ef hlaupǫ́r verþa ii. á miþli þeira es ꜹka scal þá þarf ꜹca et sétta
Íslbˣ 2013÷ Síðan gefr konungr þeim orlof til Íslands, ok fær hann þeim aptr ríki sitt ok kvaz skyldu auka sæmd þeira
StuᴵᴵR11127ˣ 11821÷ þar hafa leingi ⸢barn- [var. kunn- AM 161 folx “B”] -leykar á millum vor verid, og enn vil eg þa auka minna vegna. Nu mun eg til mæla vid módur ydar, og bidia hennar
Vallˣ 48÷ Samson kongur eykur sitt ríki ꜳ marga vegha
Þiðrᴵˣ 231
‖ [e-t] [e-u] :
●●● leitaþi. hann þess at logbergi at et. vii. huert sumar scyldi auka vico. oc freista huesso hlyddi
EncCod1812 85●●● Þeir eigo iafn góðri iörðo at avka sina töðo er siðaʀ avca
GrgKonᴵᴵ 894●●● Þorarinn orti þa stef oc setti i qvęþit oc ⸢ióc [var. ꜹkaðe AM 325 VII 4° “325 VII”] noccorom visvm
ÓH 4745●●● ecki mun eg auka monnum fleirum vr landi en minum monnum
SigTurn 1998●●● skrifaþa ec þeꜱa of et sama far ... oc ⸢*íócc [AM 114 b folˣ “AM”; non emend. iǫce] því er mér varþ *síþan cuɴara
emend. Íslbˣ 16: AM 114 b folˣ “AM”÷ I þvisa tali þarf ꜹca et siꜹnda hvert svᴍar vicv
Encᴵᴵ1812III 7817÷ enn Uilhialmur kuezt ecki med fie kunna at fara. enn kuezt nafnbotum ecki auka uilia fyrr enn hann ynni nauckut til frægdar
VSj 916÷ leitaþi hann þess ráþs at lǫgbergi at et siaunda hvert sumar, scylldi auka vicu oc freista hvé þá hlýddi
Íslbˣ 207
‖ [e-t] [með e-u] :
●●● skalltv þar bva þig ok avka þina fegrð með goðv allt þat er þer er til þvrfta
~ lat.quidquid ad augendum decorem valere potest, tribuit
Soliloq 96518 ViðrLSHauksb 32136●●● Ydr mętti negiaz ydur pina, þurfi þer eigi at auka hana med ydarri illskv
Mar240a 86726●●● Iokt æ fular odadir med nyium ovenium
~ lat.Quin immo et recentiora semper addebas
41826 VP 4185÷ ok iok hana (ɔ: Lundúnaborg) bæði með kastalvm ok tvrnvm
~ lat.et innumerabilis turribus eam circumcinxit
HRB 3018 Bret 25921÷ þa auki hann uitni sin með þeim monnum
BlFar 28526÷ kærdu bændr miog um, at byskupar toku tiundir af kvikium ok ⸢iuku [var. yki HákFlat 17136; ꜹkaði HákFris 5329; aukuðo HákEirsp 62326] med veizlur sinar
Hák81 60113
‖ [e-t] [við e-n] :
●●● þat felag ma ⸢huergi [var. ÷ ] auka uið engan mann nema beggia se uili til
BlFar 28426÷ ‹ok gerið fyrir guðs sakir ok nauðsyn yðra, at þér aukið eigi vandræði við frændr mína› emend. Stu 11224: BLAdd 11127 “IIp”
emend. StuᴵᴵK 11224: BLAdd 11127ˣ “IIp”
● auka aura [e-m / við e-n] forhøje beløb/tilbud ⫽ increase an amount/offer
●●● þa skal hann bioða hanum at auca aura við hann
Gulᴵ 9230●●● Nu ef hinn vill eigi auca hanum aura
Gulᴵ 9231
● harmi aukinn sorgbetynget ⫽ afflicted by sorrow
● aukit hundrat/... et øget hundrede/..., godt og vel hundrede ⫽ an augmented hundred/..., well over a hundred
●●● hafa þeir aukin .ccc. skipa
Jvs7 2629●●● Konungsmenn ... toku ueitzsluna med aukit hundrat manna
HarHárf 57032●●● ok eru ute aukit c. dægra
Gísl 429●●● því at Eliades hafði aukit fimtíu þúsunda í fyrstu
KlmBˣ 24710÷ þar fell aukin .ccc. manna
HákEirsp 6087÷ droz honum þa sua liðit at hann hafði aukin .ccc. manna
SvEirsp 27317÷ mundo þeir Magnus konungr ok Erlingr Iarl hafa aukin .v. hundʀuð manna
SvEirsp 29211÷ er þeir hofðu aukinn .ccc. manna. þa stefna þeir. i moti vikingum. ok raða til orrostu við þa
EgM(2001) 13222÷ Var þar aukit hundrað manna á búi um nóttina
Laxd 1693÷ Þann dag kemr Kolbeinn með avcin CCC manna
StuᴵK 28114÷ En þat [var] avarp manna, at þar mundi fallit hafa aukinn jij c manna
Hák81 57014÷ Conongs menn buðu með ser frendom sinum oc vinum oc toco væizlur aukit hundrað manna
FskBˣ 1319
● auka hǫlfu [e-t] [e-m]
● hǫlfu aukinn
●●● bioðum wer en sem fyr gialkyra uarum þann mann gripa ok j myrka stofu setia. missi vapnin ok lvki sektina halfu aukna
RbHM (*1304) 698●●● þa hafe sa kostnað sinn halfu aukinn af hinum er ylfði hann til rangs mals
Landsl 184●●● næma huer sem at þui værdr kændr ædr sannr vili sæta af oss ræidi refsingum ok hinum hardazstum afuarkostum ok aa ofuann suara oss tuinnum atta ærtoghum ok þrettann morkum. ok henne fullrette sit æpptir loghum, halfu aukit saker þersa uaars brefs
DN II (*1339›vid 1347) 1976●●● skulu oc aller þeer ... swara ... þeim ræth sin eftir loghum halfw aukin sakir þessa vars brefs
DN XII (*1361›AM 902 a) 7931÷ have sa kostnað sin aukin halfu af hinum er ylfði han til rangs mals
Bl 1917
● auka kristindóm udbrede kristendommen ⫽ spread Christianity
●●● ef þer vilit ⸢efla [var. avka AM 62 fol “D¹”] kristinn dom með mer
var. ÓTᴵ 3033: AM 62 fol “D¹”●●● um .ij. ár hinn næstu. kristnade byskup allt landzfolk nidrbriotande boluadan blotskap en aukande kristinn dominn med hæilagri skirnn
ÓTFlat 51216●●● at þat mvnde af ongv vera. nema af myskvn gvdz at syne sinvm yxe ... og jvke med godsemdvm og hogvære kristenn dom vmm allt sitt rike
~ nty.vormeerde seer den cristen louen
LegBarlPass 288va30 BarlReyk 1258
● auka veizlu forlænge fest, holde fest med fornyet intensitet (oftest med ny anledning) ⫽ prolong a celebration, celebrate with renewed intensity (often because a new occasion arises)
●●● Var þa su veizla aukuð. oc gert brullaup þeira með mikilli so᷎mð
ÓTOdd 14612●●● Var þa sv veizla avkin [var. + af nyio AM 68 fol “68”] oc var þa drvckit brvðcaup Olafs konungs oc Astriþar
ÓH 2101●●● vm morgunin voru þau samann pusuth, ok var þa veitt fogur veizla. Þa er hon hafdi stadit þria daga, andadiz kongr, ok var vtt ferd hans gior sæmiligh. Þa var ok aukinn veizlann; var þa Miles til kongs tekinn ok vigdr vndir koronu; ok þionadi Guion ... ath þessarʀi veizlu
BevB 26632●●● Lætr hann nú auka veizluna
Mág² 17319÷ uar nu aukin ueizla j kongs holl ok moti geingit Dino kongs syni med blidu yfir bragdi þoat þeim ueri þat ecki hiartanligt
DínDr 4413÷ uar þa avkinn heidarlig veizla af nyo i hans þangat *komu
Gibb 421÷ var þa veizla aukin ok giort brvllavp
Eir557 606÷ var þa ꜹkiɴ ueízlaɴ, ok siþan for hann heim med kono sína
HeiðrR 4417÷ er nu aukenn veitslann, og drecka þeir glader og kater
Gibbˣ 3320
● auka ǽtt (oftest auka ǽtt sína e-s staðar) få efterkommere ⫽ beget offspring
●●● ok eykr hann þar sina ætt ok kom mart manna fra hanvm
Skáld 45522●●● Vigfúss kvazk ætla þat forlǫg Glúms at auka sína ætt ok sóma á Íslandi
Glúm 1924●●● vt vilia uegar þinir til Jslandz. þar muntu auka þina ætt ok mun go᷎fug uerda
OrknFlatᴵ 22235●●● Alldri vil ek eigha Atla konung, ok ecke samir ockr ętt saman at auka
Vǫls 8823●●● en ek mun ekki þar aldr ala, ok mun ek auka ætt mína annarstaðar
Flóamˣ 4614●●● ek sie at þu munt auka ætt vora ok lifa lanngann alldur
Svarfd(1966)ˣ 122●●● Því seldi hann landit ok fór utan ok staðfestist í Nóregi ok jók þar ætt sína
Þórð²ˣ 2257÷ jók sína ætt í Øxarfirði
Brandkrˣ 1918÷ þar muntu auka ætt þína ok mun gǫfug verða í því landi
Orknˣ 98
● ‖ impers.: eykr [e-t / um e-t] [e-u] [e-m] der sker en forøgelse (af ngt) (mht. ngt, i ngn grad) (for ngn) ⫽ there is an increase (in sth.) (with regard to sth., to a certain extent) (for sby)
●●● en hinum eycr holfo sitt fe
Gulᴵ 2129●●● œycr nockuat huern dag
Þiðrᴵᴵ 612●●● þui að her til hafði í Numidia þorrið ꜹðæfi af agirni hꜹfðingianna en ꜹkið fiandmꜹnnum
~ lat.hostiumque auctae erant
5227 Rómv595(2010) 524●●● Nv þars þeir stafir ero er raddar staf hefir eptra i nafninv sem erv. b. c. d. g. t‹.› ok af þi of æykr æigi at kvęði nafns hvers þeira (og fordi lyden i hvert bogstavs navn ikke kan forlænges ⫽ and because the sound of the name of each letter cannot be extended)
Gramm¹ 23018●●● mun þat þó svá aukanda fara um yðra svívirðing
NjM 22623●●● þá jók stórum um hans harm
FlórM 8341●●● ok ⸢jók [var. com ÓH 2241] honum þá brátt fjǫlmenni
Hkrᴵᴵˣ 1926÷ mun þat þá svá aukanda fara um yðra svívirðing
NjR1908 20513÷ en ‹vr› þat, er af stoð eitrinv *, frꜹs at hrimi, ok ioc ⸢*hvert hrimit [non emend. hrimit hvert] yfir aɴat allt i Giɴvnga gap
SnE 1211
2) [e-t] få til at give rente ⫽ set to accrue interest
3) [e-t] [e-m] intensivere, befordre ⫽ intensify, enhance
●●● Slikir lutir ... auka oss vpp stigning. oc ⸢at [var. ÷ AM 230 fol] gera oss veg oc graddor. til vpp stigningar salom varom til himinrikis
~ lat.quæ uelut quidam gradus et scalæ inuicem uinctæ et subinde auctæ, in cœlum animam subleuant
JDamBarl 3223-24 Menota: 18vb11 BarlA 3413●●● Auðun tekr nu at auka sina ferð (sætte farten i vejret ⫽ increase his speed), slikt er hann maá
StuᴵK 56017●●● konungs menn ⸢giæða [var. greida fast AM 54 fol “C¹”; auka GKS 1005 fol “D²”] roðriɴ
var. ÓTᴵᴵ 13215: GKS 1005 fol “D²”
4) styrke ⫽ strengthen
●●● þa er þat satt. nema annat (vitni) kome meira i gegn. ok auki
Gulᴵ 4227●●● a þat vithni at vinna er flæiri ero saman nema adrer vili auka med iarne
BorgKr² 35624●●● at þv med avlmvsvm og avdrvm millde verckvm avker og stadfester hvar þv matt
~ nty.bestedighest
LegRochPass 200va47 RochReyk 13523÷ ok var þa friðr settr vm .ííȷ́. vetr ok skylldv þa hvarir avka sinn viðr bvnað sem villdv
TrójHb 10721÷ kvanar efni þat, er ⸢auki [var. efla megi Mág² 3732] mina virðing
Mág¹A 834÷ man drottinn styrkia oc styðia efla oc avka rike þitt
StjC 55321
5) [e-n] forherlige, dyrke ⫽ glorify, worship
6) overdrive ⫽ exaggerate
● orðum aukit overdrevet ⫽ exaggerated
● ‖ impers.: eykr [e-u/e-m] der er (ngt/ngn) ekstra ⫽ there is an excess (extra amount/number) (of sth./sby)
●●● En ef meira er en til. vj. aura þa a konongr þat halft er ⸢eykr [var. auc er Frostˣ 20932]
Járns 28133●●● skolu þeir raða er fleiri eru saman þo at einum auki (skønt der kun er én mere ⫽ even though there is only one more)
BlFar 27528÷ þá skulu þeir sitt mál hafa er fleiri eru, þó at einum auki
Jb 2415
● ‖ præt. part.: aukit [e-u/e-m] ekstra, for meget (mht. ngt), overdrevet ⫽ extra, too much (with regard to sth.), exaggerated
●●● Ver hofum scip mikit oc liðscyflt. þycci mer oc i hascaforom slicom eigi goðum dreng aukit
ÓH 34810●●● þo at sumir lutir se her annan væg sagðir æn mest likendi myndi a þickia ... þa vito þo allir sannynde til at þetta er ecki aukit
Sv 122●●● eigi mun þat aukit þoat hann se sagðr rikaztr maðr a Islandi
BandM 4311●●● þá scal hinn taca rétt sinn úaukinn or þeim lutum oc or því fé ... en ármaðr taki þat er aukit er
Frostˣ 1658
B. auka + præp./adv.
● auka á
1) [e-t] [e-u / e-t] øge, føje (ngt) til (ngt) ⫽ increase, add (sth.) to (sth.)
●●● Eɴ þui évcr hann a at hann segir hann up haua risit a þriþia degi
~ lat.addit tamen hoc
VitSylv 51740 SilvFrgIV 132●●● Ofan a þetta iokum uer vara illzku oc udað
BarlB 22420●●● Hon (ɔ: hǫllin) var ... steind sva fagrt, sem eigi matti ⸢a þat avka [var. ꜳ gera Holm perg 7 fol “B”]
KonrA 7443●●● ok þar sem hann lagði a yðr þvngt anavðarok. þa skal ek ... ⸢mikit a avka hans alo᷎gvr [var. auka AM 227 fol “B”]
StjC 57828●●● þeir iokv þvi enn ꜳ ofan sina illzkv. at þeir bavnnvðv at iarða lik erkibyskvps með avðrvm byskvpvm
Thom³G 53435●●● Septimus iok þa huerium glæp ofuan ꜳ aɴan
~ lat.Septimius sceleris maius scelus invenit actu
35219 Rómv226(2010) 3522●●● helldr eykr hann nyium lo᷎stum a forn misfelli
~ lat.magis et alia addit supra priora peccata
54923 VP 54911●●● Sua hafa kongar adr jatad ydr rettarbotum, at varla ueit ek, at vær megum ꜳ þat auka
Hák81 5876●●● þuiat heda‹n› seigr solomun: Qui addit sciennciam addit et dolorem. sa sem aeẏckur visdomin eẏckr ok harmin
Theol AM 626 4° 15r6●●● syndest hvo᷎ru tveggium mala mannlegra ad auka ei ny vandræde ä hin fornu
ÁBpˣ 12819÷ og get eg ad Gudmundi byskupi þiki oflitlu heitid og skal a auka
GBpB204(2018)ˣ 23220
2) [e-t] overstige ⫽ exceed
● ‖ impers.: eykr á [e-t] [e-u] der sker en forøgelse (af ngt), (ngt) vokser (med ngt), (ngt) intensiveres ⫽ there is an increase (in sth.), (sth.) grows (by a certain amount), (sth.) is intensified
●●● Var þa siþan aukuð ueizlan ... oc iok miclu a at hinn siþarra dag var ueitt með meira cappi en hinn fyrra
ÓTOdd 343●●● sva micit sem honom þotti fyʀ fyr íoc nv ⸢miclo [var. mikid AuðFlat 41313] á er þeir voro drvcnir hirþmeninir
AuðMork 18411●●● sva stor hœɢ gefr hvaʀ œðrum at halfv œycr a þat er fyʀ var
Þiðrᴵᴵ 2713●●● ok ferr med þenna (mann) med meíra grimmleik enn hína fyrri. ef nockut matti ꜳ auka (hvis det (overhovedet) kunne blive værre)
Gyð(1995) 143●●● Ok nv þꜳ sem gvdz þienare þesse hafde nockvra stvnnd þannvegh (ɔ: som en kristen) lifad og var helldr ꜳ avkande en minnckande
ErasReyk 12910÷ suo mikid sem honum þotti fyrir vm kuelldit þꜳ iok nu ⸢mikid [var. miclo AuðMork 18411] ꜳ er hirdin var druken
AuðFlat 41313
í:)
● auka í [■] [e-u] tilføje, indføje (ngt) ⫽ add, insert (sth.)
of:)
● auka of [e-t] [e-u] føje (ngt) til (ngt) ⫽ add (sth.) to (sth.)
til:)
● auka til [e-s] [e-t] føje (ngt) til (ngt), tilføre ⫽ add (sth.) to (sth.), supplement
●●● fínnazt ok nogh do᷎me till þers. at erfíngíar hafa af dregit. heldr en ⸢tíl aukít skipanar [var. uið aukat skipan Landsl 299] þeirra er atto
Landsl1154 893●●● og ef nockurir hlutir finnast þeir er naudsynligir þikia bokinni vera og þar ero eigi ádur j settir ... þá auki til med godri skipan
KgsE 235●●● þa jvkv þav til greindrar kirkiv bæde rænttv og so kenne men so at þar skyllde en ꜳ nyiv syngiazt
~ nty.vnde bestichten de mit rente
LegAnn N2r.05 AnnaReyk 4358●●● hier med jok þessi Barlaham marga menn ... thil heilagrar trvar
~ nty.heft ghebrocht to deme crystene louen
LegBarlPass 285ra6 BarlReyk 975÷ ok er þat firir þvi varnanar vert ef maðr deyr með oskornvm nǫglvm, at sa maðr eykr mikit efni til skipsins Naglfars
SnE 717
út:)
● auka út udvide, pryde ⫽ expand, embellish
● auka við
1) [e-t / ! um e-t] [e-u / með e-u] forøge, føje (ngt) til (ngt) ⫽ increase, add (sth.) to (sth.)
●●● oc verða þeir eigi a sáttir hveriom bv́nom scal við avka þeim er hvarigir hafa aðr quadda
GrgKonᴵ 16217●●● Gvð drottinn avki við þann lyð er nv er i kyni Jsraels
~ lat.Adaugeat
Vulg 2Reg 24,3 StjC 54527●●● Ek mun nu litlu við auka vm reiðina (jeg vil ikke ride meget længere ⫽ I am not going to ride much further), þvi at ek mun eigi leingra riða en heim til dyra
Fbr 477●●● hafi heldr af dregit en við aukit skipan þeira
Jb3268 265●●● enn þu jo᷎kt uid
~●●● Enn nu vil ek, ath þu takir til þin fyrst herfang þetta. Enn sidann skal ek giarna med godu vid auka, ef þu vil med oss vera
Flóv² 18439●●● joku þeir vid nafn Karls og kolludu han Karllen vesæla
MHFlat 25915●●● En meþ því at þeim lícaþi svá at hava eþa þar viþr auka þá skrifaða ec þeꜱa of et sama far
Íslbˣ 15●●● hvar viþ scylldi avca eþa af nema eþa aɴaɴ veg setia
Íslbˣ 1441÷ Jon eða Gvðrun. Ec sciri þic i nafni fauðor. oc sonar. oc heilags anda. oc scal við þessor orð ecki auka. oc ecki af taca
ÁKr 206÷ Ro᷎gnvalldr kvað hann full illa hafa aðr sina savk til buit, þott hann ⸢ieki (!) [var. yke AM 533 4° “B”] eigi við
Mág¹A 2057÷ Þat er engi ætlan ... þar sem þér hafið lið ekki. Nú mátt þú ok við auka ... Ek ætla gott at styrkja Gunnar at nǫkkuru ... Hvat vill þú nú þá til leggja?
NjR1908 6520÷ skal vidr þæssor ord ecki auka oc ecki af taka
GulKrNA 3116÷ oc skal æicki vid þesse ord auka ne af þæim taka
BorgKrNᴵᴵ 29326÷ lítlu mun ek nú við auka
Laxd 2358÷ Þat er engi ætlan ... þar sem þit hafið lið ekki. Nú máttu ok við auka ... Ek ætla gott at styrkja Gunnar at nǫkkuru ... Hvat villtú nú þá til leggja
NjM 7617÷ þui iok hann uið at
ÆvTib 26916÷ alt ꜳ so᷎mu leið ok fyrr mvn (hann) fara með alla seið sina ok fio᷎lkyngi. vtan no᷎ckut megi við auka
ÓTᴵᴵ 8410÷ vid aukandi marga hluti illa. med lygiligum falsradum
DI VI (*[1479]›JS 308ˣ) 2471÷ Spurði Helgi, hvert Geitir ætlaði at fara, en hann kvazk litlu mundu við auka
Vápnfˣ 4211
2) [e-n] [e-t] bibringe (ngn) (ngt), tildele ⫽ allot (sby) (sth.), bestow
●●● Sverrir konungr ... ioc við þa (ɔ: hirð sína) margar nafn-bøtr
Sv 4523●●● vil ek þat eiga undir drengskap yðrum, hverja sæmd þér vilíð við mik auka
SǫrlaStˣ 4302÷ Seint lettir þv af at avka vsæmðir við ors frændr ... Sva er leikr hverr sem byriaðr er
FbrHb 1103
3) ?overstige ⫽ ?exceed
● ‖ impers.: eykr við [e-t / ! um e-t] [e-u] der sker en forøgelse (af ngt), (ngt) vokser, (ngt) intensiveres ⫽ there is an increase (in sth.), (sth.) grows, (sth.) is intensified
●●● svá illr sem hann var viðreignar, þá er hann lifði, þá jók nú miklu við, er hann var dauðr, því at hann gekk mjǫk aptr
Laxd 484●●● j hvert siɴ er vid var ꜹkit vm hringingina
GBpB(2018) 17317●●● Uigslvr Gvdmvndar byskvps voro merkiligar þegar er hann var prestr. enn þo jokc mikit vid siþan hann var byskvp
GBpB(2018) 1975●●● þótti þeim miklu við auka sína svívirðing
Reykd 22022÷ En svá sem honum hafði áðr leitt orðit at vera þar, þá jók nú stóru við, er hann fann, at þeir heldu vǫrðu á honum
ǪrvA 11816
C. auka sér
[e-t] forøge (ngt) for sig selv, påtage sig (ngt) ⫽ increase (the size of sth.) for oneself, take on (a task)
●●● at þeim var fvll navðsyn at hallda sig fra likama Kristz ok at þeir iyki ser storliga byrði ef þeir tęki
ÁBp 1479●●● ecki mun ek auka mier ferder ef þu leitar ecki meira rads enn einnar jarlls dottur
Sams 175
D. aukask
1) [e-m] [e-u / af e-u / í !] øges (for ngn), vokse, bibringes, opstå ⫽ be increased (by a certain amount) (for sby), grow, be incurred, arise
●●● Oc a hveriom .v. hvndroðvm scal aukaz ⸢tivnd [var. tiundin AM 350 fol “E”] .vi. alnvm
ÁKr 3215●●● en mæirr iókz tiginna manna suæitinni af þessu ótti en frami rikissins
~ lat.plusque in relicuom sibi timoris quam potentiae addidit
5029 Rómv595(2010) 507●●● lét Glúmr illa yfir verkinu ok kveðr mikinn vanda hafa aukizk í heraðinu
Glúm 6519●●● ok set ek þa raddar staf fyʀ til þess at avkaz megí atkvæði þeira
Gramm¹ 23020●●● brꜳd nauðsyn beidir at ver mykim no᷎ckut ... reiði hugi ok heipt gvðanna. er lengi hefir harðnat ok avkizt oss igegn af marg fo᷎lldum vórum mot gerdum við þau
ÓTᴵ 3752●●● litil frægd hefer mier aukizt j þott at ek hafa Aunund at velli lagt
Vikt 2716●●● torfi talar þꜳ̋ um at þeim munnde aukazt mikill framí j er færi
Harð 16819●●● so at heilogh trv er hann hafde bodat sinvm postvlvm mætte helldr avkazt en eydazt
SilvReyk 3799●●● jokus suo jardbonn vida ꜳ Islandi
AnnGott 35933●●● finnr hann ad honum eikzt mattr og megin
Gibbˣ 6216●●● er nu vel ad þier aukist erfvidi j
Hrafnkˣ 5213●●● með kappi váru málin upp tekin ok kann vera, at af þeim aukisk vandræðin
LjósvLˣ 158÷ leið scal sva hælga iamt sem þing. enda eycz rettr manz þar a leið helgaðri sem a þingi
GrgKonᴵ 1121÷ sva noccor œycz rettr konongs af þæssom monnum æf þeim værðr misþyrmt sæm fyʀr var saft
Kgs 4141÷ Hon skal hafa sex tigi hundraða, ok skal aukask þriðjungi í þínum garði
NjR 95÷ Engar nafnbꝍtar mego þeir oc ⸢aukazt [var. ꝍdlaz Holm perg 34 4° “C”] leta medan konongr er i barndome
RbHM (*1302)² 5011÷ qvað einn-sæt, at eigi iæykiz vendreþi manna, oc qvað ymsa vallða
StuᴵK 795÷ hann heyrði ok feck þat fyrirheit. at af honum mundi hans kyn aukaz ok uppuekiaz
Stj¹ 13019÷ kongs son tekur nu at uaxa og hier med eykzt honum afl og jþrotter
VSj 911÷ Enn hvat mun tia oss at finna hann utan huorum tueggia ockrum eykzst harmur j
LBpB 5422÷ þess streingi eg heit ath eg skal rijda einn af mijnum monnum ij okunnigt lannd og uinna þar eitthuert ęuintyr þat minn framj megi aukazt ⸢uith [var. af Holm perg 7 fol]
Hect 909÷ En þá es. aycsc at ǫ́ro tali et siꜹnda hvert at (sands. fejl for ár, cf. rettelse at › ár i var.ms.) vico
Íslbˣ 2011÷ er ok þat meiri virðing at aukaz af litlum efnum en at hefjaz hátt ok setjaz með lægingu
Vatnˣ 1611
● aukask (at) helmingi
●●● lét guþ aukasc þa oc helmingi eigo hans alla. sva at þa átti haɴ allt hólfo fléira an fyʀ þa er flest var
HómÍsl⁴³(1993) 70v29●●● rettr þeirra ꝍykzt at hælmingi er firir skemdom eða sarsaukum uerða a þessum tiðum
Landsl 6319●●● þeir menn sem a sialfra sinna heimile eru særder ... take tuofallda riett suo og eikst ad helminge sekt vid kongdőminn
DI IX (*1533›Lbs 69ˣ) 66728÷ ꝍykz rettr þæirra at hælningi er firir skemdum eða sarsaukum værða
Bl 1906÷ þá ⸢eykz [var. aukiz AM 346 fol “o”] réttr þeira
var. Jb 1011: AM 346 fol “o”÷ þa ȯykzt rettr þeirra at helmínghí
Landsl1154 8014
● aukask (at) hǫlfu
●●● scal réttr manz hálfo avkaz meþan a þvi þingi er i orðom oc i öllom a uɴom verkom
GrgKonᴵ 974●●● Eykzt landnám at holfo ef firiboðet er
Gulᴵ 4431●●● Nu scal engi maðr taca skip mannz. ne ross. nema hins se leyui er a ... Nu ef hann stendr hann a skipi sinu. æða a rosse. oc krefr hann afangs. þa er vel ef hann vill giallda hanom. En ef hann vill eigi. þa eykst holvo oc ránbaug kononge
Gulᴵ 4518÷ þa eycz þar rettr hvers manz hálfo
GrgKonᴵ 20324
● ‖ impers.: eyksk [e-u] der sker en forøgelse (med ngt), (ngt) tilføjes ⫽ there is an increase (by a certain amount), (sth.) is added
●●● Annar (concurrens) cemr við a ꜹþro ari, þa verþa a þvi ii. Sva scal a vallt fraᴍ fara, nema a eno fiorþa hverio ari aycz tveim, þa verþr lꜹpár
Encᴵᴵ1812III 7912●●● þa ⸢eykz enn XI nottum [var. koma .XI. viþ EncCod1812 128]
Encᴵᴵ625 174÷ ‹I› degi oc nott ero stvndir xxiiii iafnlangar, enda eyxc helmingi eiɴaʀ stvndar þvilicrar a manaþi
Encᴵᴵ1812III 763÷ þvi eyxc it fiorþa hvert ar sva, at þriv ero heil a milli, þat collvm ver lꜹpár
Encᴵᴵ1812III 768
2) [sín á milli] [við e-n] formere sig, have seksuel omgang (med hinanden) (med ngn) ⫽ propagate, have sexual intercourse (with each other) (with sby)
●●● Hverso mondo menn aukasc eþa alasc í paradiso ... Licams liþer møndo fremia embette sitt ón losta svnþar
~ lat.gignerent
4731 ●Eluc674(1989) 476●●● En þessar konor ero i mæirum þyrmslum vid oss ef ver vinnum a þæim odada verk. ⸢ef ver [var. æder BorgKrNY 17513] aukums vid þær. Nu er æin modir manz. annur systir ... oc konor allar er iamskylldar ero ma æighi odada verk a vinna
cf. cap.Med þæssom konom æighum ver æi likams losta at hafa
30222 BorgKrNᴵᴵ 30224●●● þann lim sem ... hafua þesskyns kuikende til getnadar sem o᷎nnur dyr þau sem aukazst sin a mille
Vǫlsa 3327÷ Nv ero þer konor er enn ero j meirum þyrmslum vidr oss ef ver vinnum a þæim vdada verk ⸢er [var. ef ver] aukumk vidr þer er þat einn moder mannz onnur systir ...
GulKrNA 32219
E. aukask + præp./adv.
á:)
● aukask á [!] forøges, vokse ⫽ grow larger
við:)
● aukask við [!] tilføjes, komme til ⫽ be added
Form.: auka (55); aukit (17); avka (14); aukin (10); jók (10); iok (10); auki (8); aukinn (5); eykr (5); auca (4); aukazt (3); iuku (3); aukaz (3); ꜹca (3); ioc (3); eykur (3); jok (2); joku (2); aukasc (2); ꜹka (2); jókt (2); eycz (2); ioco (2); iyki (2); aukanda (2); ióc (2); eyxc (2); avki (2); avkaz (2); œycr (2); auknir (2); aukast (2); eẏckur (1); íoc (1); eykzst (1); eykz (1); øycr (1); ayki (1); Iokt (1); aukna (1); iokum (1); ieki (1); jokc (1); œycz (1); eykzt (1); aukumk (1); eijkur (1); iók (1); æykr (1); éycr (1); avca (1); aukandi (1); ꜹkit (1); avkazt (1); aukist (1); aukizk (1); jokus (1); aukask (1); ꝍykzt (1); eẏkr (1); Avkvm (1); aukið (1); avcin (1); aukazst (1); aukum (1); ýkr (1); évcr (1); aukisk (1); avkizt (1); aukizt (1); aycsc (1); Eykzt (1); ꜵuca (1); jvke (1); avkin (1); avkinn (1); avkande (1); æykiz (1); aycz (1); aukums (1); yki (1); aukenn (1); eycr (1); ꜹkið (1); avker (1); iokv (1); aukít (1); jvkv (1); iókz (1); ȯykzt (1); eykst (1); avkit (1); aukande (1); aukuð (1); eikzt (1); eikst (1); ꝍykz (1); aukiz (1); íócc (1); ꜹkiɴ (1);
Gloss.: EJ _; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ; deVr ¹auka; Fr4 item ofaukit; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _;
Genre. (expected): religious works [rel]: 55 (68); historical works [his]: 52 (44); legal works [jur]: 40 (24); romances [rom]: 32 (26); family sagas [isl]: 30 (31); contemporary sagas [bis]: 18 (19); legendary sagas [fas]: 11 (11); þættir [tot]: 9 (6); charters [dip]: 6 (20); learned works [div]: 3 (8); unclassified [ ]: 0 (1);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net