1náttúra sb. f. [-u; -ur]
(cf. náttúr sb. f.) náttúr sb. f. [3]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) naturens orden, naturlig betingelse/vilkår, naturlig begavelse, “moder natur”
heuir nattura geuit mér vit ok skynsemd. kurteisi ok goða kvnnasto
Menota: 36ra5 Streng 17426engi scal þa menn hatt setia er natturan vill at lagt siti
Alex 423sva sem ⸢natturan [var. naturan AM 226 fol] hafe mer staðfesti gefet ef ec hafa villda
Alex 252Natturan hefir mer þat laugmal sett at ec scyla alldrege um kyrt sitia
Alex 255mattug venia varð rikare með flestom en nattura
Alex 9323girniz morgo sinne þat er sialf natturan neitar honom
Alex 11033latom oss þorf vinna þat er natturan sialf en fyrst moðer vár vill hafa gefet
Alex 12634þat ferr eptir natvro at drottins mins vilia oc skipan at ek fęri nv eptir syni minvm þegar gvð vill
StjC 51821●●● (proverb.; cf. GerSprichw 25) þo at i fyrstu takeczt æigi þa er þo æigi rað att lata berazt þui at *nam kenner mæira en nattura
Hirð 4219Kann þa vera eptir nꜳttvrv ... at sꜳ svefn se æigi ‹iafnsterkr ne› langr * sem hinn fyrri
ClarA 1650Osanna seger hon. þat þẏðiz a vaara tvngv sva. græð þv oss. Enn þat er a ebreskv mælt ok sta\smallcap{k} hana nattvran til þess fyrer þvi at hon var fẏrst ok gekk þa vm allan heim þangat til er guð skiptí þeim
Gramm²W 5412●●● er hann skylldi þurftar sinnar ganga, eptir því sem nattúran beiddiz
MarB 874þegar til náms settr, sem náttúran lofaði, fyrst heima í föðurhúsi, en því næst í sjálfri París
Æv¹ 75þetta er fáheyriligt at kjósa at vera viðvindill er síðr er með náttúru en annarr viðr ... hann er jafnan utan um annan við ok helldr honum fast
Æv⁷⁹ 2155Ok hueriu bandi þau uoru strengd eðr hversu þeirra likamir uoru brott af (langt fra, afvigende fra ⫽ far from, deviating from) natturu birtiz i þeima lut at ...
ÆvRob 2768þat gefr oss at skilia at þo at eptir boði natturuɴar hafi *farsælan oss lengi fylgiusaum uerit
ÓTᴵ 11413rak þræll af honum j æinu þann lim sem eftir skapan natturunnar hafua þesskyns kuikende til getnadar sem o᷎nnur dyr
Vǫlsa 3326(proverb.; cf. GerSprichw 25) eingi er með slíku borinn ok nám kennir fleira en náttúra
Parc 416öll var hon hin fríðasta, sem sjálf náttúran mátti bezt skapa
ValvA 6415segir meistarinn ath natturann uilldi eigi hneckia heidri sins sonar Ector‹s›
Hect 8822þo ath þath bere til at hans rikisstíorn þrioti fyrr af saukum natturu alldrs þꜳ mꜳ̋ þa vera ath hann geti þo hrausta sonu
~
Rafn 1830 6025 HG AM 152 fol 140va12ek er sva kominn ... ath leita ydr soma enn mier fręgdar til þeꜱ ath binda vit ydr unadsamlígt eptirlętí þat sem huor ockar mꜳ̋ odrum veita eptir bodi natturunnar
~
Rafn 1830 8726 HG AM 152 fol 144va26●●● avllum war þat audsynt ath natturann hafdi þar alla virct ꜳ lagit medur sialfre hamingiunne ath skapa hana langt wm fram adrar meyiar
SigÞǫgl 10016
● (á/í) móti náttúru
þar uar loptit miklu þunnara enn þeir mætti þat standaz sakir engis andargustz moti uana sinum ok natturu
Stj¹ 1732þessir syndgaduz ok misgerðu i moti natturunni
~ lat.naturaliter
HistSchol 5935 Stj¹ 12314stridandi upp aa þenna haat med natturuligri uælfinni moti sealfri natturunni
Stj¹ 17730sua gręn ok fesk sem vm sumar tima. þuers i moti natturu ok ollum likindum þar sem þa war komit misserum
JBpBFrg(2003) 10610herra abota þ‹ot›ti þetta moti nattvro er reip slitnvðv
ÁBp 6515var þat opinn berr Guds vile at hann misti ei lifit. Enn moti natturu at hann hiellt heilsunne
LBpB 5525er þat ꜳ̋ moti allri natturu at þat skylldi so uera
~ eng.It is agayne all resouns it shuld be so
8732 ÆvMið²⁹ 8714þat væri moti natturunne allri
~ eng.It were a-gayne all resouns
8814 ÆvMið²⁹ 881ecki er forlǫginn hægt ad beygia nie ꜳ̋ möti nätturunne ad standa
Hrólfˣ 12219þann veg má allt vera, sem guð dróttinn vill, þó ‹at› þat sé í móti náttúrunni fyrir sumar greinir
Rémˣ 3454
2) ?(verdens) natur, ?naturfænomen
ꜳ̋ huerium (skildi) markad var hęd himins og aull himintungl vottnin og ho᷎finn med fiskum og allar þeirra natturur. stiornu gangr og oll dyra kynn og allar veralldligar natturur. suo sem segir ij Troiomanna so᷎gu
Hect 868A̋ skilldinum var skrifut hæd himinsins ok ǫll himinn tűnglinn ok sva rennandi vǫtn na̋ttura fuglanna ok loptsins stiǫrnuga̋ngur ok dyra farar ok allar veralldligar na̋ttűrur
TrójOˣ 17218
3) [e-s / á e-u] (om fysisk/åndelig iboende) natur, (sandt) væsen, egenart, anlæg, (grundlæggende) egenskaber, karakteristika, naturlig tilbøjlighed
Megin ok styrc hafðe ældr-en til þes eptir ⸢naturu [var. natturu ÓHLeg 989] sinni at brenna ok at øyða sva *spanꜵnum
●ÓH619 1191þat man oc vndar[lega þikia] her i lande a mre vm myre þa er biǫrkvdalsmyrr er callað at hvatke tré er þar er i castað oc [liggr þat þa]r þria vetr þa verðr þat at steine oc hamnar treit naturo siɴe þuiat þo at þat se i eld castað þa gloar þat s[iðan sem ste]iɴ en aðr braɴ þat sem tré
KgsFrgα 13335Nu ma þat undarlect calla þviat su myrr er i þeire mǫrko sem allzkyns er reɴ viðar vǫxtr. oc sacar þat ecki maðan þat er grnt oc i vexte en þegar er þat er hǫggvit oc þat tecr at reyrna oc er þat þa castað i myrena þa snysc þat til steinss natvrv
KgsFrgα 13341þessi maðr man vera mikils hattar oc dasamlegrar naturu
ÓTOdd 3131leitar hann nu eptir huerrar naturu eða uitrleics þessi hundr veri
ÓTOdd 5517gerer hann sva sem natura er oc siðvenia allra heimscra manna
KgsFrgγ 14018þinn ást læikr meðan við hans ást. folginn losti. þat er nattura o᷎sku manna
Pamph 11519þat var undarlegst i hans natturo at hann hafnaðe vandlega konom at unna
Streng 1226til hinnar rauðu fru. er natturo kunni allra strengleica
Menota: 38va30 Streng 20222nattura hans. leddi hann skiot til. allz þess nams er hann hœyrði firir ser
Menota: 2ra30 BarlA 524syndizt einn i asyn. i tvennom ⸢natturum [var. naturum AM 230 fol]. fullkomenn guð oc sanr maðr
BarlA 194syndizt einn i asyn. i tvennom ⸢natturum [var. naturum AM 230 fol]. fullkomenn guð oc sanr maðr
~ lat.in duabus naturis
JDamBarl 203 BarlA 194Huerssu ma þat þa vera. at með guðlegre natturu. mege vera nokkor sunndr þyktt. eða vsætt. ef eín ⸢natura [var. nattura AM 232 fol] eða valld. er með guðum þeirra sem vist a með guð dome at vera. þa ...
BarlA 1314þa er eigi ein ⸢nattura [var. natura AM 232 fol]. sem vera a. i. guðum þeirra
Menota: 70vb29 BarlA 1319oc syndi með ser tvær natturur. þa eina at hann þolde krosfesting. sem dauðr maðr þessa aðra at hann myrkti solena sem guð
Menota: 84ra6 BarlA 15834natura oc skipan a norðrliosi
Kgs 3227nattura iaculsens
Kgs 3411En þat er sið gœðe at gœraz samþycr aðrum monnum oc æigi æinlyndr ... Gang pruðr æf hann gengr geta væl lima sinna hvært sæm hann gengr at hvæʀr þeiʀa fari rettr væl oc þo æpter sinni natturu
Kgs 6432●●● þu scalt huerfa t. (ɔ: til) naturu þinnar vera avallt þrell meðan þu lifir
Mork 19211oc visse gorla af naturo himintungla. nér vera monde ár eða v́áran
Alex 4216alla heimsens naturv hafðe hann luct ser í brioste
Alex 4222nattura. beðe landanna oc þeira þioða er londin byggia
Alex 11217Scynlaus kycvendi oc iamvel leon oc onnor en grimmvstu dyr fęr sva tamet með langri veniv. at þau hafna sinni natturv
Alex 11427‹Hann má ekki hjúskaparfar eiga við mik, svá at ek mega njóta hans, en hann er at allri náttúru sinni annarri sem inir vǫskustu menn› emend. Nj 2419: GKS 2870 4° “Z”, etc.
emend. NjR 2419: GKS 2870 4° “Z”Gvðe er *kvnnik‹t› ... hver min nattvra hefir vereð vm kvona far ok adra þa lvti, er til lytis horfa
Bær 12149þat er vitvant at fa varaz hans tꜹlvr ok mar‹g›skonar natvrvr
KonrA 581varla metti henni (ɔ: brynjunni) sakir natvrv vapn granda
KonrA 6122þo fiɴ ec eigi nattvrvr með ‹þessvm› gripum
KonrA 7852Þat vndroþvz þeir er iorþin ok dýr havfþ[o] saman ⸢natvro [var. eðli SnEW¹ 123] i svmvm hlvtvm sva olikt sem þat var
SnEU 114ormsins ⸢náttvra [var. natvra DG 11 “U”]
SnE 21714Avll þessi skrimsl forv remiandi, hvertt eptir sinni nattvrv ok ravst ok með gapanda gin
Ant 5731skilðu, at þat (ɔ: myrkrit) hafði eigi orðit af natturu himintungla
Páll²A 24918fílstönnin er biört sem miólk ok svá kalldrar náttúru
MarS 236●●● Liða nv timar sva, at ⸢bernska ltr vndan roskinni nattvro [var. bernsku letti undan rosknum alldri AM 233 a fol “233”]
MarS 3076Onnur natura er su iarðar at a hueriu ꜳ̋ri uex a iorðunni gras ok blom
SnEW¹ 21●●● Eigi vilia minir synir ... draga mina natturu til sin
StjB 5509sjálf hans náttúra bar honum vitni ok ættleiddi
Æv⁸⁷ 26019Jhesus christus drottinn vꜳ̋ʀʀ sem hann uitiaði vꜳra ve ok var her meðr oss. bæði sannrar nꜳtturv ok sampiningar við vꜳrn veykleika
Æv657 3249Sjám vér eigi ulíkara vatnsins náttúru en hér varð í tveim stöðum, þar er þat snerist í feiti ok þurku, gefandi svá næríng ok tendran eldinum móti náttúru
GBpD 17718þann konung ho᷎fum ver yfir oss. at vm fram ok v likr er auðrum konungum at afli ok at go᷎rvi ok þo enn meiʀ at milldi ok allz hattar goð uilia ⸢natturu [var. ÷ GKS 1005 fol]
ÓTᴵᴵ 2507þeir sa ꜳ yfir bragði hans at hann mundi vera tiginn maðr ok ꜳgiætrar natturu
ÓTᴵᴵ 31916gorandi hann (ɔ: manninn) af tueimr natturum. likaminn af iarðarinnar molldu samtengiandi honum skynsamlighan lifs anda af o᷎ngu efni utan at eins medr sealfs sins almætti skapadan
Stj¹ 192Her greinir ok skyrir af skapan ok setning heimsins ok mannzins skapan ok sundrgreining natturu hans
cap.
Stj¹ 294sakir ... uppstigningardags uárs herra Jesu Kristi. aa huerium er uár náttura stigandi upp til himna uar upphafit yfir o᷎ll engla fylki
Stj¹ 4835hinir uisuztu menn ... þeir sem kuikendanna natturur uissu ok skrifadu
~ lat.qui naturas animalium scripserunt
IsidEtym XII 2,13 Stj¹ 703skaparans uili er nattura huers sem eins *lutar þess sem skapaðr er. huadan af er heidnir spekingar kolluðu sealfan gud annan tima natturu enn annan tima gud
oprindelse, ophav?cf.skaparans uili er skepnunnar nattura
7929-30 Stj¹ 7926er su merking i þvi, er leo er heittrar natturu eɴ fremri hlutr sins likama, eɴ vokrar natturu aptr; sva gerir sol augustum manad i o᷎ndverdu heitan, eɴ ofanverdan vo᷎kvan
Encᴵᴵ732² 24417hǫfum vit bæði breytni til þess á alla vega, at vit mættim njótask, en þat verðr ekki ... sýnir hann þat af sér, ⸢at hann er í œði sínu rétt sem aðrir menn [var. at öllum hlutum öðrum þá er hann með fullri nátúro var. Njála 3021: GKS 2868 4° “G”]
var. NjR 2424 → var. Njála 3021: GKS 2868 4° “G”●●● veiztu nǫkkura menn þá er þannig er náttura at láta?
ǪrvM 9712uilldi ek ... profa ydra list ok kunnattu uar ok þers uon at kuennlig nattura mêtti ecki bistanda yduarri uiel ok uitzsku Ek uill hedan af alla luti giora eptir ydrum uilia
DínDr 4418er hon kende fyrer sina naturu at menn aller voro sofnnader
ÓH1005 75123Jon suarar ... godmannliga sem hans nattvra var til
DrJ 513spurði hann at, hverrar náttúru hann var svá sterkr ok harðr, at honum grandaði hvárki járn né steinar eða lurkr
KlmA 27827Sá steinn heitir carbunculus, ok á þeim steini er mörg náttúra
KlmA 38629Þuiat þetta harklędi uar eigi minnr af audru meinsamt enn af snarpri natturo, þuiat hann hefir huartueggia þolt uuęrd kladans ok suida klędisins
Thom² 44510þeir uissu ei nattúru dyrsins, ok huat þui þurfti til matar at ættla
Yngv 399Nu kendi Adonias Grimalldum og vill nu profa natturv spiotana
Adon 1844Lysanda kertti mercker uorn herra Jesum Kristum eina personv i tvennre natturv. Log mercker hans gvddom, enn vax manndominn
Thom²y 50323og ox hun jafnan þar upp. þar til sem þær uoro suo gamlar at marka matte huerja na᷎tturu huor þeirra mundj hafa fyrer þau atvik er þær mattu sia᷎lfar af sier uikja
Vilm 14211Gull styrkir ok þann sem kallda ok þurra natturu hefir
MedMisc 5315natturur þær, er stiornur giora manneskiunne
Encᴵᴵᴵ624 3116ꜳ̋ huerium (skildi) markad var hęd himins og aull himintungl vottnin og ho᷎finn med fiskum og allar þeirra natturur. stiornu gangr og oll dyra kynn og allar veralldligar natturur. suo sem segir ij Troiomanna so᷎gu
slags, art? Hect 866ij þessu lanndi brugazt eigi wijn og keypti kongr ath .ij. duergum smijdi þetta og saman ath tempra natturu steeinanna. er annar gefur uatn enn annar ilmijng sem vijn
Hect 9316●●● er þat og margra manna nattura heimskra ath þeir trua engu utan þeir sia edur heyra
SigÞǫgl 959þau klæði voru þeirrar náttúru at ekki festi vatn á þeim
ÞorstBm 1847hinn unge kongr var ei so mikillrar nytsemdar, sem mannfolksins þo᷎rf beydde, þott hann være mikil hugadur og godra‹r› natturu
ÁBpˣ 11416hefer eg opt nꜹdgat natturu til misgo᷎rda. og er eg þvi verre enn adrar skepnur þvi þær lifa epter sinne nátturu
DI VII (*[1495]›Adv 21 7 14ˣ) 23929þesse Anacorita heffur edle og nätturu aff diøfflinumm j helvijte, og ætlar ad leida ydur j glatan og menn ydar
DínDrˣ 7810var þad enn og ordtak manna, ad hann væri ‹i› þui-lijkri natturu sem Sueinungur, ad huorgi væri ein-ham‹ur›
Fljˣ 8825gull svá vænt, at eigi þóttiz hann sét hafa annat slíkt, mest sakir steins þess, sem í því var, ok hann skilði eigi, hverrar náttúru hann var
HálfdEystˣ 10414vil ek ... gjarna guðs vilja fylgja eptir mesta megni, er ek get mína veiku náttúru til nauðgat
Rémˣ 2113drucknum manne kinne margt til handa ad bera þat at hann være ej iafnrar nätturu sem þä er hann være ödruckenn
SigrFrˣ 5711Hann hafði margar náttúrur fram yfir aðra menn; engi var sá maðr í Nóregi, er svá kynni skynja steina náttúru sem hann
StuᴵᴵR11127ˣ 1468hón ein kann allra grasa náttúru ok þeirra krapt ok allskonar lækningar, er sár megu grœða
Trist¹ˣ 5713þú kannt ekki mína náttúru, þá er þú segir, at ek hafna því, er ek vil hafa
Trist¹ˣ 8721Þat er náttúra sverðsins, at nökkut verðr at höggva með því, hvern tíma er brugðit er. Þórðr segir: Þat skal prófa, ok hljóp út ok kvað hann skyldu görtra við merarbeinin ok höggr hross eitt
Þórð²ˣ 22124
● í (sinni/...) náttúru
þo þat mest vert huersu ulik hon var aðrum konum i allri sinni atferþ oc naturu
ÓTOdd 3329Þann konung hafum ver yfir oss. er ulikr er aðrum konungum. oc uiafn i sinni naturo
ÓTOdd 19615vissi hann mannenn miok brœzskan oc auðkomlan i natturunní
BarlA 3637þeir sömu pálmkvistir eru nú lífgaðir með fagri næfr ok nýju mái, sem á miðjum ávaxtar tíma kann sá viðr at verða, sem stendr heill ok staðfastr í sinni náttúru
GBpD 164Dephobus oc Helenvs voro likir fedr sinum Priamo konungi ad yfir lite en vlikir voro þeir í naturu. Dephobus var rammr at afli en Helenus var skalld gott oc frædi madr mikill
TrójS 6516Johannes baptista uar Helias eigi i sinni natturu edr persona utan helldr i sinum kraptauerkum
Stj¹ 1675Sa uar hinn likazti Ynguari i margri natturu ok allra hellzt j uŷdforli sinni
Yngv 4718Aurum er gull ok er hæfiliga (sic ed. & ms.) teprat (ɔ: temprat) i sinne naturu. enn nockur annar malmur
MedMisc 5313Argentum er sylfur þat er kalltt j sinne natturu
MedMisc 5321Meistare Lucretius kallar helgann leoninn j sinni natturu þuiat hann granndar ei manninum utan af sarum sullti
SigÞǫgl 14520svo er hun fiolkunnig og mikit troll i sinni nátturu, ath ...
Þiðrᴵˣ 3710
● mannlig náttúra
miok sva meiri. en mannlegre nauturv hœve
Menota: 39va5 BarlA 7121var hann allr. bæðe reiðr. oc ryggr hugleidr miok þann vannsa oc vitlœyso mannlegrar ⸢natturu [var. naturo AM 232 fol]. er hann fek eigi skilt. huaritt er Guði likaðe betr af þesso
BarlA 15013æf goðr maðr oc spacr felli i soc oc þœtti illr væra glœpr sinn oc villdi giarna bœta þa æigu domar at vægia hanum firi sacaʀ maɴligrar natturu
Kgs 10824hann syndiz æigi vmfram mannliga natvrv
StjC 57721Sæll ertu Simon Jonsson þviat eigi gaf þer þenna skilning mannlig nattura eda vítzka sv er formaz ok fullgeriz af samtempran holldz ok bloðs. helldr faðir minn sa er ꜳ himnum er
~
PS 68 Pétr SÁM 1 2rb25sua sem af mannligri natturu ræddr ok ruglaðr
Stj¹ 1839●●● þꜳ sotti manlig nattura hann fallanndi þo eigi fyrr en hann misti mal og vit
Hect 14818var hann miog mattfarin er hann kom heim og ur allri mannligri natturu
GBpB204(2018)ˣ 24318sakir þess að Örn var orðinn gamall maðr, þá sótti hann mannlig náttúra, svó að hann mæddist og beiddist hvíldar um stund
GunnK554ˣ 37530
● mikillar náttúru
Mart þottuz meɴ nu siðan hava at merkiom. er visso at hveriom manne hann varþ at hann (ɔ: Sverrir) þotti mikillar naturu vera
Sv 33i þvi fingr gvlli var .i. steíɴ mikillar natvrv
Flóv¹ 14338[var. þessi kerling var míog mikillar nattvrv ok framsyn af fítons anda AM 62 fol “D¹”]
var. ÓTᴵ 7913: AM 62 fol “D¹”hann þotti mikillar natturu vera
SvFlat 53612þetta er uel bodit oc micilmanlíga som lijclict er at þier seiid micillar natturu um þetta oc annat
~
Rafn 1830 12218 HG AM 152 fol 149rb25hann þótti mestrar náttúru í Vatsdælakyni annarr en Þorsteinn
Vatnˣ 10627
4) [e-s / á e-u / at e-u] (ekstraordinær/overnaturlig) egenskab, kraft, styrke
konongar atto svmir stein þann er sv var nattvra at. at hveʀr feck sigr er hafði a ser
Þiðrᴵ 1072sv var nattvra at knifinom. at þegar er nocqvat var oreint i matnom þa song i knifs heptiono
Þiðrᴵ 1133Sú var náttúra á horninu, at fyrir tíðindum gall í því svá hátt, at heyra mátti um valska mílu
HG 4627mikil dyrðligra gimsteina gnott með ymissvm natvrvm
StjC 5727sú er náttúra sverðsins, at eigi skal sól skína á hjǫltin, ok honum skal eigi bregða, svá at konur sé hjá
Laxd 21410horn sín ok harðfengi let hann v spart ef nǫkkvrr af hans kvmpanvm villdi þar standa eðr sina naatturu niðr giǫra
ÆvSall 1093biðr menn ok þat varast, þótt húsit verði þakt með nýju, at æ nökkuð fyrra samblandist í þekjuna, segir ef svá er gjört, at ei mun grasrótin tapa sinni náttúru ok dygð
GBpD 8114Sidan hliop hann j lopt vpp af svo mikilli nátturv, at eingi madr feck tekit hann
ElisC 579sú náttúra, sem frægðarmann eflir, gleði þessa ina hæversku frú, er oss viðhjálpar í várum nauðum
def.? HG152 xvi35Su er og nattura þessa gullz ef þu hefir þat ꜳ þinne hende ath þier mꜳ ‹eigi› eitur granda
SigÞǫgl 15714bera þeir framm giaffernar, settar med gimmsteinumm, og ⸢gödrar nätturu [var. gödar nättürur ÍB 138 4°ˣ “B”], aff orma vefnade
DínDrˣ 595horn sín ok harðfengi lét hann (ɔ: graðungr) úspart, ef nökkurr af hans kompánum vildi þar standa sína náttúru viðr gefa
KlmBˣ 55036
● afl ok náttúra
hann grof þær .ii. myndir edr likneskiur aa .ii. gimsteinum. sem sua mikit afl ok nátturu hofdu med ser. at ...
Stj¹ 25420Lettliga at þat tre hefdi þers háttar afl ok natturu medr sér
~ lat.talis efficaciæ erat
HistSchol 13213 Stj¹ 29013
● bera náttúru [við e-u(hum.)]
sakir ættar minnar ok harma stórra, ber ek eigi nátturu við alþýðu manna, ok því man ek leita mér nokkurra annarra ráða
Bárð564 123dukrinn ber þa natturv at fædan aull ‹er› hin sama þegar hann er saman vafdur
Vikt 87stor steinn er diunisius heitir. hann ber þꜳ natturu ef hann er lagdr ij uatnn. þꜳ uerdr þat suo ilmannda sem uijn
Hect 9213hier er lijtil smyrsl er eg vil gefa þier. þau bera þꜳ natturv ath eigi megi þier eitur grannda mega ef þu ert med þeim smurdr
Hect 1114
● náttúra fylgir [e-m/e-u]
fylgþe þeꜱo nátv́ra mikil oc til þeꜱ allz er jarli þotti scipta þa hafþe haɴ þeꜱa hlvti
Jvs291 11019Sú náttúra fylgði Tyrfingi, at hvert sinn, er hann var ór slíðrum dreginn, þa lýsti af sem af geisla
HeiðrH 531sú náttúra *fylgir Tyrfingi, at hann skal slíðra með vǫrmu mannzblóði
HeiðrH 5019fylgðu .ij. met. annat af gulli enn annat af silfri þar var a likneskia mannz ok hetu þat hlutar ok fylgði sú nattura. at ...
Jvs7 286þvi honvm fylgia marghattaþar nattvror, þvi at konvr megv varla hvgskotti sinv halða, þegar hann sia
KonrA 5435aɴat hvart er, at ... eða hitt ella, at honvm man fylgia nattvra, er ecki vęri orð eptir sendandi, með marghattvðum velvm
KonrA 6239Ef þú lætr þessar náttúrur fylgja
ǪrvS 7514hann er vitraztr asaɴa ok *fegrst talaðr⸣, ok liknsamaztr, en sv [n]atvra fylgir honvm, at engi ma halldaz domr hans
SnE 2923Oþinn lagþi a balit gvllring þaɴ, er Drꜹpnir heitir; honvm f‹y›lgþi * sv nattvra, at hina nívndv hveria nott drvpv af honvm viii. gullringar iafnhꜹfgir
SnE 6611hann tok þa vpp eina finn skiodu ok þar wr so einka vænt klædi ... þar war innann wid skinn af dyri þui er asalabia heiter. þui fylger su natura at þui ma ecki eitur granda
Vikt 304at þu eiger kistil þann at su nattura fylgi at ef einn florina er a bottni hans epter þa er hann fullr annars dags med skært gull
Vikt 377kongur a eitt suerd er Skir teirn heiter og skallttu þar uera hoguinn med. enn su nattura fylger honum er huerium manne uerdur þad at ‹bana› er lygur en a þann mann bitur hann ecki er satt seiger
Hem1010 2929se ek at mikil nattura fylgir ydr kristnvm monnum ok veit ek at atrvnadr ydar er będi betri ok fegri ... en uarr atrvnadr
KlmB1980ˣ 2211
● hafa náttúru [með sér]
þegar veit, er víg er vegit með atgeirinum, því at þá syngr í honum áðr hátt; svá hefir hann náttúru mikla með sér
NjR1908 683þegar veit, er víg er vegit með atgeirinum, því at þá syngr í honum áðr hátt; svá hefir hann náttúru mikla *með sér
NjM 809Þar er sa brunnr sem þa natturu hefir. at hann fryss sua þann tima dags sem heitaz er. at hann er monnum eigi dreckandi
Stj¹ 9611hann uíll at hann fari j haugínn med honum. ok hafe med sier elld ok uags. þuiat huortuggia (“Fel för huortueggia”, ed. note) hefer mikla natturu med ser
Harð 14328einn hialmur allr skijnanndi med hith fegursta gull. settur .u. gimsteinum þeim er huer um sig hefir margar fagurligar natturur
Hect 857Hier er eitt gull Sigurdur ‹er› eg uil gefa þier. þat hefir margar godar natturur med sier
SigÞǫgl 1924þv eigr einn þann steinn er fꜳsien er med oss hier og hefvr mikla‹r› nattvrvr. en hverrssv edel edr godvr at hann er. og þar med margar og miklar nattvrvr at hann og hefr
BarlReyk 1067
● með ... náttúru
suo var þat (ɔ: fingrgull) med morgum natturum, ath varlla matti sꜳ madr faraz, er þat hafdi
ÞJ 1924er þat (gler) með þeirri náttúru, at hverr, sem í þat lítr, má vera þeim líkr, sem ek vil
EgÁsm 628herra Gibbon mælti segit mer jungfru med hueriu æuentyri ek er komin j þetta land. hun suarar þat sama klædi sem þier saut flutti ydr med sinne natturu ok atkuædum
GibbB 79þær skylldu ... giora ... eina skickiu med morgum natturum ok sofa eigi fyrr enn hun væri fullgior
Sams 3423hann (ɔ: kistillinn) er ‹med› þeirri natturu at þo at þv spenner ok sundrer ollu þessu gulli er j honum (ɔ: kistlinum) er þa geym þess at einn flurinn liggi a botninum þa er hann fullr næsta tima er þu honum upp lykur
Vikt 513þetta gler gefur eg þer herra Ualldjmar. þat er med þeirrj natturu at þat berr tuennan lit gulan ok suartan
Vald 6514
5) [til ■] evne
● hafa náttúru [til ■]
þeir Grimar hofdu æigi natturu til at drekka þann dryk er þer letut signa
HelgFlat 3623dyrit ... syndi sig suo fylgia uilia honum eptir þuij sem hann hafdi fremzt natturu til
Hect 1242
6) overnaturligt væsen, ånd
7) (om menneskets fysiske substans/eksistens ≠ lat. substantia)
nꜳ̋ttura mín
~ lat.et substancia mea tamquam nichilum ante te
361 (Vulg Psalm 38,6) GlossPsalt 371nattura mín
~ lat.Et substancia mea apud te est
368 (Vulg Psalm 38,8) GlossPsalt 379mín nattura
~ lat.Memorare que mea substancia: numquid (enim) uane constituisti omnes filios hominum
1605 (Vulg Psalm 88,48) GlossPsalt 1614
8) krop, konstitution, helbred
En hann var sua staðfastr til guðs astar. at allr hans hugr. oc vili dro hans ⸢nattura (sic) [var. natturu AM 232 fol “b”, etc.]. at þola þetta allt. þekkilega. þo at leítt være likamenom
Menota: 98ra13 BarlA 18624þeirra tveggja sára sem áðr vóru honum veitt þóttuz hann beggja kenna í sína náttúru
Æv⁸⁷ 26013en leggst í kör fyrir þá sótt, er svikligr fjandans prettr hafði unnit hans náttúru; má hann síðan öngva hafa, þvíat sami úhreinn andi sækir hann dag ok nátt með ákafa
GBpD 7825hans nattura beiddi, at hann hneigdiz ꜳ daginn til nockurrar huilldar
Thom² 32318En þat hardlifi berr æigi hans nattura ... ok þui fellr hann i sua hardan krankdom, at hann legz i re‹c›kiu
Thom² 37824bidia þeir hann ok rꜳdleggia fyrir guds nafn, at hann *næri sina natturu med þeiri fædu, ær hans lifi gagnar
Thom² 37829þeir menn, sem sterker eru til sinar natturu, þeir mega eta hvitan lauk
Med696II 7816þat helpur naturu manz at mellta vel mat sinn. þat er gott vid ollum briost vommum er af kullda eru
MedMisc 10417
9) køn, kønsdrift, kønslige egenskaber, avlekraft
þvi (var) hordomrinn bannaðr, at þeir skilðu ecki af, at þat væri synð, er náttura fysti til
Páll²A 24519Kuendyrit (ɔ: corcodilus) uerpr þaleidiss eggium sem fuglar aa landi. ok þo geymir huart þeirra karldyrsins ok kuendyrsins sinnar natturu ok edlis sin i milli
~ lat.masculus et femina vices servant
IsidEtym XII 6,20 Stj¹ 7723hefer eg opt nꜹdgat natturu til misgo᷎rda. og er eg þvi verre enn adrar skepnur þvi þær lifa epter sinne nátturu
DI VII (*[1495]›Adv 21 7 14ˣ) 23927betr hefði okkr saman verit hent, úngum ok til allrar náttúru skapfeldligum
HjǪˣ 47010ek hefi mjök breyskt líf, ok mikla nattúru í mínum kvennligum limum
HjǪˣ 47014
● aldr ok náttúra
þegar er þau hǫfðu aldr til ok nattúru, þá tóku þau at elskaz af réttri ást
FlórN 910Jungfrvin ottazt miok þessa syn sakir ostyrkleika sinnar natturu ok alldrs
~ lat.sexus et ætatis
MirMar1886 52616 MarD635ˣ 99618
10) (om silkeormens sekret)
11*) (err. for nátt sb. f.?)
Form.: natturu (43); nattura (25); náttúru (22); náttúra (10); naturu (10); natturur (9); nattvra (6); natturv (6); natura (5); natturum (5); nátturu (4); natvrv (4); natturan (4); natturo (3); nätturu (3); nattvrv (3); nattvrvr (3); náttura (3); naturo (3); nattúru (3); nätturunne (2); náttúrur (2); natturunni (2); natturann (2); náttúran (2); natturunnar (2); nattvro (2); natvro (2); nꜳttvrv (1); nátv́ra (1); naturv (1); nattvror (1); nꜳtturv (1); náttúrunni (1); nattúran (1); natturunne (1); nattvran (1); natvrvr (1); natturunní (1); na̋ttűru (1); natturuɴar (1); Natturan (1); nꜳ̋ttura (1); náttvra (1); naatturu (1); nátturv (1); nátúro (1); natvrvm (1); ▹n◃atvra (1); na̋ttűrur (1); nauturv (1); a᷎tturu (1);
Comp.: beins- (1), ber·serkja- (1), dvergs- (1), fugla- (1), grimmðar- (1), hunda- (2), jarðar- (1), kvenna- (2), leóns- (1), líkams- (2), manns- (2), ó- (4), sam·búðar- (1), sólar- (1), steina- (3), ulfalda- (1), veg·semðar- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr natt-; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med (natura) nattu-; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH natt-; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Bagge 1994 [ANF 109] 8-10; Gunnar F. Guðmundsson 2000 239-40; Molland 1967 [KLNM 12] 221; Nygaard 1917 25; Sverdrup 1911 [ANF 27] 21
Genre. (expected): romances [rom]: 72 (21); religious works [rel]: 60 (55); historical works [his]: 23 (36); legendary sagas [fas]: 21 (9); family sagas [isl]: 12 (25); contemporary sagas [bis]: 12 (15); learned works [div]: 8 (6); þættir [tot]: 3 (5); charters [dip]: 2 (16); legal works [jur]: 1 (20); unclassified [ ]: 0 (1);
SB (red.) — March 2013
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
nagbræðir - naust
nár - nema
nátt, nótt - oddaeyrr
...
...