kastali sb. m. [-a; -ar]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) slot, borg, fæstning ⫽ castle, fortress, citadel
En æigi ætlomk ec (ɔ: Valgarðr) at taka truna. firir þui skulu fẏr vera brænd morg þorp oc kastalar i minu riki
ÓHLeg 513atte .konongr. þar kastala fagran oc væl gorvan. I þeim kastala atte .konongr. fagra holl oc mycla þa sem han var van at sittia i ifir domom manna
KgsFrgβ 13640bræf senndi (ɔ: hann). oc vm allar borger. bea oc tun. oc kastala
BarlA 11632aller borgar menn oc allt annat folk. vt i fra or heraðum. oc kastalum
Menota: 90vb22 BarlA 17239Eptir þetta lagði S. (ɔ: Sigurðr) konvngr liþino at castala þeim er Sintre heitir. hann stendr a Spani
Mork 34211mestr lute borgar lyðsens leypr í einn kastala er stoð í borgenne
Alex 881en er þeir hava þar dualz .vij. daga. eptir um kuelldit þa er konungr er sofa farinn ganga þeir sigurðr oc alibrandr til sinna hæsta. oc haua aðr tekit sin uapn oc sitt fe allt oc riða nu til kastala erka drottningar
Þiðrᴵᴵ 10215skylldi þeir finnaz i kastala einum i Þorsa
Orkn325I 28119þa skal ek æyða oc niðr briota allan þenna kastala
~ lat.destruam turrim hanc
Vulg Judic 8,9 StjC 39527þeir gerþv kastala ok þat mannvirki at þeir hvgðoz mvndo ganga i himin vp
VerA 146●●● ver ... komum at kastala einum er stod i midiu vatninu. ok go᷎rr var af reyr þeim er fyrr sogdum ver fra
AlexBr226 15832þa lietum ver skiota o᷎rum no᷎ckurum i kastalann
AlexBr226 1593Gydingar flyia undan i kastala þann er dethaman heitir
~ lat.fugerunt in Datheman munitionem
3124 Gyð(1995) 316Heidíngiar vilia ... vínna várn kastala
~ lat.munitionem
3126 Gyð(1995) 318Jonathas ... setz um kastalaɴ Dauidꜱ
~ lat.expugnarent arcem
8224 Gyð(1995) 828Þer halldit borgir minar joppen ok gazam. ok kastala dauids
~ lat.et arcem, quae est in Ierusalem
10522 Gyð(1995) 1057Konvngr líet gera þar kastala af griotí ok torfí. ok grafa vm díkí míkít. J þeim kastala var gíǫʀ konvngsgarðr ok þar var krossíns kirkia
Huldaᴵᴵ 2238Eftir þat híelldv þeir liðínv oll[v a]t kastalanvm ok skípvðv tíl atsoknar. Rettibvʀʀ konvngr líet bíoða þeim er j kastalanvm vorv. at ganga vt ok hafa lífsgrið
Huldaᴵᴵ 2456tignadi ok auðgaði með breidum bygðum, bæium ok storum kastolum
MMA 5324Þa ferr yfer fiall, er Clemunt heitir, þar er kastali ꜳ uppi, sa heitir mála mulier, þat ko᷎llum ver illa konu
Encᴵ 177þeir foru i Vigr ok settuz i kastalann ... þeir drogu at ser no᷎g fong ok fiolda nauta ok vardueittu i vtkastalanum
HákFlat 10428þar var kastali i eyinni, ok gætti sa madr, er Blꜳnn het
Orkn 16819I hans ualld ok uilia æru naliga komin oll konungs mal ok rikisstiorn, borgir ok bæir, kauptun ok kastalar
Thom² 30724j kastaala byskups
Hák81 3394var þá engi vápnfœrr maðr eptir í kastalanum
HálfdEyst 11710hun atti einn kastala er stod j mark bygdum nockurum
Sams 213verd hennar (ɔ: burtstangarinnar) er asnabyrdr af brendu silfri og hinn rikazti kastali j Franzs
VSj 1713Þeir fundu þar einn kastala ok sau þar j standa micla haull
Yngv 235Hun hafdi ser eirn kastala, i hverium hun sat dagliga
KirjA 81brodir haufdingia kastalans
~ lat.ipsius castri
HelChron 101632 MarE 65220Partalopi ridvr nv til kastala þess er Gramvr hafdi att
PartA 11610og heriar a land kongs brenndj bædj kastala og kauptun
Vilm 17619þessi sami riddari ... geymdi sig j einum kastala
ÆvMið²¹ 453þessi sami riddari er unga mannz fo᷎dr hafdi slegit geymdi sig j einum kastala
ÆvMið²¹ 453Ector kom heim ij sinn castala
Hect 1701hun uill gera lata einn castala
SigÞǫgl 1033vtann ath lopthusunum þeim er kastalinn war yfir settur matti ath leggia storum skipum og vinnda upp j castalann ef villde bædi skip og menn
SigÞǫgl 10312Hun let smida eina dyrliga holl j þessum castala og morg onnur herbergi
SigÞǫgl 10316j þeim kastala skal setia eina høll miog stőra
Adonˣ 1209og lætur (konungr) efna til hallar og husa þeirra allra sem j kastalanum skulu standa
Adonˣ 12118Við Mundíu útarliga stóð einn kastali, er Frakkaskáli heitir
Blómstr523ˣ 5130●●● eg bid ad þier laated smijda skamt frä ydare borg einn frijdann og sterkann kastala, og firer jnnann hans steinmur, eina sterka høll
DínDrˣ 815Jtem þo at so kunni till at bera. at æinhuær staðr. kastale. þorp. bœr eðr stræte kunni forbodaðr uera. þar sem fyrnæmfdir brœðr verda till sændir ... þa skall þo þar. saker þæirra tilkomo. vpplukasz hæilagar kirkiur. æin tima vm aret
DN VIII (*1325›apogrˣ) 9521vmm sÿder komu þeir i eirn kazala
Gibbˣ 7421kastalar
~ lat.Si consistant aduersum me castra non timebit cor meum
3019 (Vulg Psalm 26,3) GlossPsalt 3118kastala
~ lat.Et ceciderunt in medio castrorum
12423 (Vulg Psalm 77,28) GlossPsalt 12527Þar gerði hann kastala mikinn ok lét grafa um díki mikit; hann var gǫrr af torfi ok grjóti
Hkrᴵᴵᴵˣ 2892hann lét húsa í kastalanum; hann lét gera þar kirkju
Hkrᴵᴵᴵˣ 2893Út í ánni Temps var gǫrr kastali mikill ok settr þar í herr manns til landvarnar
Knýtl1741ˣ 457Tweir riddarar hofdu einn kastala
~ lat.castello
SpecH 260a15 (VII 105) MarD635ˣ 93419bíð mín, meðan ek geng í kastalann
~ fr.En cel palais
Tristan 6312 Trist¹ˣ 14217var (ek) ríkr í einum kastala
~ fr.castel
Tristan 14622 Trist¹ˣ 1904Þetta sár var svá háskasamligt, at hann kvamst nauðuliga heim til kastala síns
~ fr.a l’ostel
Tristan 15017 Trist¹ˣ 19114í einum kastala harðla vænum sat einn völldugr herra
Æv⁴²ˣ 13918
‖ (propr. comp) :
dꝍmezt mannz bane sva at han se værðr myrkuastofu en æigi bana. þa skulu syslu men senda i þa staðe sem her fylgir... af ollum Uplondum nema Raumariki til Miossar kastala
Hirð 43013þeir menn er sitia i dauids kastala
~ lat.in arce
4533 Gyð(1995) 4516hann gaf honum gisla. þa sem halldnir varo i dauids kastala
~ lat.qui erant in arce
7025 Gyð(1995) 7011let Simon sítia vm dauidꜱ kastala
~ lat.in arce Ierusalem
9830 Gyð(1995) 987Þar er ‹Pe›trs-kastali
Encᴵ 157Crescencius-kastali er he᷎str i borginni fyrir hedan ána
Encᴵ 1819Bethania-kastali er sunnan undir oliveti, þar er nunnu klaustr
Encᴵ 312Sunnan undir fiallinu er Betania kastali
KirjA 6623
● borg ok/... kastali
gef mer borg nockvra æða kastala i þino riki til ibvðar
StjC 48726þar sem hann kemr vid þorp ok borgir ok kastala, þa vinnr hann
Ragn 15626XXX rasta stóð hvárki borg né kastali
FlórM 786.XII. borgir ok .XXX. kastala ero eigi meira verdir
ElisD 6440Undrazst menn þetta vida j borgum ok kastolum þessa menn ok þeirra bunad
Rém 6430þar sem þeir fara hia borgum edr kastolum
Rém 11530skipti Adonias kongr borgvm og kastolvm med sinvm monnum. þar sem ho᷎fþingiar woru fra fallner
Adon 2274stendr eingin borg edr kastale fyri þeim
KirjA 115Laicus skal taka med kongsdottur þat riki allt med borgum ok kastulum, sem hann hafdi unit af konginum adr
KirjA 925eyddu borgir þeirra ok kastala
~ lat.castella
Vulg Num 31,10 Stj² 34010eirn rikur madur jarl af storum kaustulum ok rikum borgum j einglandi
Trist¹Reeves 3048●●● Herþjófr konungr átti mikinn húsabæ, ok var þar gott vígi, svó at þat var náliga kastali eða borg
Gautr¹ˣ 1715Þat var einn blíðan veðrdag, at sólin var skínandi um borgir ok kastala
HjǪˣ 4653Síðan lǫgðuz Vinðr á flótta ok heldu sik í ymsum stǫðum í borgum eða kastǫlum
Knýtl1741ˣ 1788Síðan lǫgðuz Vinðr á flótta ok heldu sik í ymsum stǫðum í borgum eða kastǫlum
Knýtlˣ 1788einn ríkr maðr, jarl af stórum köstulum ok ríkum borgum
~ fr.De bels chastés
Tristan 9411 Trist¹ˣ 15121Kongur sennder nv bod wmm allt sitt riki og stefner til sin ollumm þeim er rꜳda fyrer borgumm edur kostolumm edur herudumm. Nu koma marger hvern dagh til Þidreks kongs þeir er honum gefa borger vpp edur kastala edur onnur riki
Þiðrᴵᴵˣ 3558Er Romverium ekki mikill harmur epter sinn hofþingia, og allur þessi her gefur sik vpp j walld Þidreks kongs. Þidrek kongur rídur nv med þenna her þa leid er liggur til Romaborgar, fyrer honum eru vpp gefnar borger og kastalar huar sem hann ferr
Þiðrᴵᴵˣ 3579
2) mindre forsvarsværk, barrikade, blokhus ⫽ smaller defensive structure, fortification, barricade, bulwark
cf. Blom 1957 [KLNM 2] 6
O. (ɔ: Ormrinn) var miclu lengri oc borðhæri en annur skip. oc var þat gott vigi sem kastali veri
ÓTOdd 21314Konvngr let gera þar kastala af grioti oc torfi. oc grafa vm diki mikit
Mork 39018kastali var fire vestan sundit. enn heʀ mannz fire austan
ÓH 377●●● a bryggionom voro vigi gor beði castalar oc borðþac forst‹r›eymis sva at toc upp fire miðian mann
ÓH 4217●●● þeir hofðu setz uppi a Tunsbergi oc gert þar mart til varnar .ii. castala. Annan no‹r›ðr a bergit en annan suðr yfir gꜹtunni er upp liɢr fra Lafraɴz-kirkiu
Sv 18137●●● Castalarnir varo sva gervir at stafir .iiii. stoðu oc syllr upp imilli oc [var. + þár arinn á en niðri hurðir milli SvEirsp 4299] stafanna
Sv 18620Baglar komuz upp a ut ueggina ok unnu hana en ær þeir sa at þeir megu æigi uinnna at sua bunu megin borgina þa brendu þeir ut borgina ok skipudu sinum monnom i kastalann
BǫglEirsp 46112Eyiolfr komz vt vm glerglvgg austr or kirkionne, ok liop ut til Stakka ok i kastala, er hann atte þar
StuᴵK 3246●●● A Viðimyri var kastali sa, er Snorri Sturlu son let gera, þa er Arnorr Tuma ‹son› ha‹f›ði skipat honum riki sitt
StuᴵK 40919hofdu þeir brœdr ... ij kastala er stodu hea bryggiunum ok þann kastala er a bryggiunum var
ÓH1005 7467●●● Það er kastale er bæði hefir vegg ok vígstopul
Hóm624³ 15529
3) [yfir e-u] del af festning, tårn (ofte over borgport) ⫽ part of fortification, tower (often over castle gates)
●●● Diki var gert firir utan virkit x faðma breitt oc sua diupt. En kastalar settir yfir hliðin
ÓTOdd 5030þar sem aðr haufðo verit turnar havir eða kastalar. þar var nu naliga slett iorð
Alex 1317lata borgar menn drifa scotvapn at honom. or kastolom þeim er á veggionom voro
Alex 1399kastali stoþ yfir hverio .c. faþma (díki) a virkino vppe
Jvs291 295Birkibeinar noccorir varo i castalanum yfir brvar-sporðinum. þeir baro ofan stort griot a Bagla
Sv 1641hann let gera nyia veɢi vm Lvndvnaborg ok iok hana bæði með kastalvm ok tvrnvm
Bret 25921kastali var yfir hveri‹v› borgar liði
TrójHb 3718●●● hann let ok hvsa konvngsgarþ i Biorgyn með goðvm .ij. steinhollum. ok steinmv́r vm konvngsgarþ. ok kastala yfir baðom hliþvnom
HákFris 58225hann let gera steinmv́r vm Tvnsberg ok kastala yfir portvnum. ok Gꜹtakastala yfir Danakleif
HákFris 58230þa sa þæir ofan af kastulum borgar menn of langan veg huar riddararner bꜹrðuz
Rómv595(2010) 7710●●● borgar hlið var ꜳ hueriu hundraði faðma ok þar kastali yfir til varnar virkinu
ÓTᴵ 13621þeir mattu ekki sækia at virkínu vm daga. þviat Hakon jarl hafði sett fiolda mannz i alla kastala
ÓTᴵ 1423●●● rida þeir til agætrar borgar. hun uar bædi mikel ok sterk med hafum turnum ok sterkum kastolum
Rém 7428hann let ok giora steinmur vm kongsgard ok kastala yfir badum lidunum
Hák8B 20918uppi yfir uijgskordunum let hun gera smꜳ kastala med fiorum dyrum
SigÞǫgl 1828þeir menn sem ... j casto᷎lunum eru
SigÞǫgl 18428þeir ... skutu at þeim ‹þeir› sem j castulunum uoru
SigÞǫgl 18513Heruor stod vpa kastala einum yfir borgarhlidi
HeiðrUˣ 14811kastalar (váru) ⸢fyrir [var. ifir ollum AM 37 folˣ “J1”] borgar-hliðum
Hkrᴵˣ 30011
4) flytbar krigsmaskine, belejringstårn ⫽ mobile battle machine, siege tower
cf. Hoffmeyer 1956 [KLNM 1] 439-440
●●● hann bað þa gera fyrst castala mikinn af storum triom með þeim hætti sem herturn veri
ÓTOdd 22117●●● er þu kastar or steinkastala oc at tre kastala þeim sæm moti þer er eða at oxultriom þeim sæm unnder hvelum ero gor eða under kastala eða unnder steghum eða grafsvinum eða æinni hvæʀi annaʀi þeiʀi vel er a hiolum er gor
Kgs 6315á steinboganom vppppe var gǿʀ kastali .i. mikill. oc þar val sløngr (!) ȷ́
Jvs291 636Valslonga var oc sett ut a Brꜹttu-eyri. castali var oc geʀ uppi við brv
Sv 7737
5) tårn på krigselefants ryg ⫽ tower on the back of a war elephant
hava byrðar ecke smaleitar. þviat hveʀ þeira (ɔ: fíla) hefir á bake ser kastala
Alex 525cccc fila. ok baru allir kastala
AlexBr226 15714Kastalar af tre geruir varu settir yfir filana. ok varo xx. ij. menn i huerium
~ lat.turres lignae
4730 Gyð(1995) 4711hafa Serkir ok induerskir menn aa þeim (ɔ: fílum) hafa turna. þann tima sem þeir buaz til bardaga ok byera sik til at beriaz ok ueita sidan or þeim turnum edr kastalum sinum uuinum skiædar skothridir sua sem af einum múr
Stj¹ 7026Fyst lætr hann á land fara fila heren med sinum ⸢kaustulum [var. kastolum AM 489 4° “B”]
var. KirjA 321: AM 489 4° “B”en filarnir, sem þeir kasta ser um, falla þeir ok briota kastalana, þa sem á baki þeim voru
KirjA 361
6) forsvarsværk på skib ⫽ defensive structure on a ship
cf. húnkastali sb. m.
a hverio skipi sa þeir castala .i. eða .ii. eða alla .iij.
KonrA 8241Kolbeinn sjálfr stýrði því skipi, er nær var haffæranda ok var þrennum bitum útbitat. Þar var ok kastali á við siglu
StuᴵᴵR11127ˣ 659Stóð hann við siglu á kastalanum ok skipaði þaðan til atlǫgu
StuᴵᴵR11127ˣ 6821
7) befæstet by, landsby ⫽ walled city, town
sýndesc dominus .ii. læresveinom sinom þeim es fóro i kastala þaɴ es emaus es nefndr. þeirra het aɴaʀ cleophas. en aɴaʀ hyɢia meɴ at veret hafe lukas goþspialla maþr
●HómÍsl²⁴(1993) 34v5Bethania het kastali sa er lazarus var grafinn í
Kgs 9129Eduarð Grim ... af kastala Kantaby‹rge›
~ lat.castello illo ... quod dicitur Cantebrige
26031 Thom¹ 26012●●● hann var borinn i Galilea heraði i kastala þeim eða þorpi, er Biskallus heitir
Páll²A 25621er hon for i þann kastala eða borg, sem heimkynni Zakarie voru, oc var sa staðr .iiii. milur af Jerusalem
JBapt²A 85718hia kastalanum Salim, þar sem forðum rikði Melchisedech konungr oc byskup. Þessi staðr er skamt fra Jordan
JBapt²A 8965I Iorsala lande. j kastala Emaus var feddr sveinn
AnnL 238a5ungr maðr, Jon at nafni, fæddr i einum kastala, er þeir kalla Stórulis
Jón⁴ 49723Inn gieck Jesús í nockuru ‹sinni› í einhvern kastala ok tók kona nokkur hann í hús sitt
~ lat.in quoddam castellum
Vulg Luc 10,38 Hóm624³ 1544Þá gjeck Jesús inn í kastala, andliga at skilja, er hann vitraðiz monnum sýniligr
Hóm624³ 15419Einn kastali, er Jvention heitir, er skamt fra borg Avrelianensi
~ lat.municipium
SpecH 251b14 (VII 83) MarD635ˣ 9869Skogrinn var nærr halfa milu brott fra kastalanum
~ lat.ab oppido
HelChron 10689 MarD635ˣ 119831
II. (propr. topogr.)
Form.: kastala (57); kastali (21); kastalar (7); castala (7); kastalanum (6); kastolum (5); kastalann (4); kastale (4); kastulum (2); kastalum (2); kastǫlum (2); Kastala (1); castalann (1); kaustulum (1); kastalvm (1); castulunum (1); kastalana (1); kastalanvm (1); kastalaɴ (1); Castalarnir (1); kastaala (1); kastolvm (1); köstulum (1); kostolumm (1); castalar (1); casto᷎lunum (1); castali (1); kazala (1); Kastalar (1); castalanum (1); kastalans (1); kastolom (1);
Comp.: frið- (1), her- (7), hún- (5), hǫfuð- (1), meyja- (1), stein- (3), tigl- (1), tré- (8), út- (2)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Andersen & Andersen 1989 39; Blom 1957 [KLNM 2] 6; Falk 1912 115; Falk 1914 197; Finnur Jónsson 1921 (KultSprog) 76, 77; Hallberg 1982 [ANF 97] 23; Hoffmeyer 1956 [KLNM 1] 439; Höfler 1931 [ANF 47] 267-268, 270, 287; Hødnebø 1966 [KLNM 11] 44; Kahle 1901 [ANF 17] 101f; Valtýr Guðmundsson 1889 256; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 150; Vigeland 1957 [KLNM 2] 471
Genre. (expected): romances [rom]: 43 (14); religious works [rel]: 38 (36); historical works [his]: 37 (24); legendary sagas [fas]: 10 (6); contemporary sagas [bis]: 4 (10); charters [dip]: 3 (10); learned works [div]: 2 (4); legal works [jur]: 1 (13); family sagas [isl]: 0 (16); unclassified [ ]: 0 (1); þættir [tot]: 0 (3);
EÞJ (red.) — November 2012
TW (eng. def.) — November 2019
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
kasta - kelda
...
...