aftann, eftann sb. m. [aftans, dat. aftni; aftnar] (n., HeiðrUˣ 130⁴, ikke belagt middelalderligt, cf. Ejder 1969 115)
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) aften (alm. og oftest brugt synon. med kveld sb. n.), sen eftermiddag og aften (spec. om tidsrum ml. ‘nón’ og ‘náttmál’, cf. miðr aftann infra, tilsynel. med reference dels til kirkelig inddeling af døgnet i ‘horae canonicae’, dels til tidl. nordisk inddeling i ‘ǽttir’) ⫽ evening (the more frequent and general use, as a synonym for kveld sb. n.), late afternoon and evening (used of the period between ‘nón’ and ‘náttmál’, cf. miðr aftann infra, a more specific use apparently based both on the ecclesiastical division of the day into ‘horae canonicae’ and on the earlier Nordic division into ‘ǽttir’)
●●● þuiat beþe morgon oc aptan er oꜱ nauþsyn at biþia ens helga anda til quómo
HómÍsl³²(1993) 49v32●●● sva sem vargar þat er þæir gripa at apne. æigi lata þæir æptir á morne
~ lat.vespere
Vulg Soph 3,3 Alk619 10113●●● of aptaniɴ. En þa nott ...
GregDialA 1461●●● En of aftanen fór hon i rekio sina. oc somnaþe þegar
ÞBpCod645 1010●●● ok riðr Þorðr hesti þeim er hann hafði ekit a vm aptaninn (aftenen før ⫽ the previous evening)
Heið 6918●●● ek mun þic gista i aptan
Jón² 44624●●● uindr uar calldr of aptaninn uiþ dags sętr
Ridd623 2832●●● Geck hann vt of Miðgarþ sva sem vngr drengr ok kom eiɴ aptan at qveldi til iotvns nockvrs, sa er ‹H›ymir nefndr
SnE 6113●●● Þessi ero nofn stvndanna: old, forðvm, aldr, fyrir longv, ar, misseri, vetr, svmar, var, havst, manoðr, vika, dagr, nott, morginn, aptann, kveld, arla, snemma, siðla, i sinn, fyrra dag, i næst, i gær, a morgon, stvnd, mel
SnE 1793●●● (proverb.) aptans bíðr óframs sǫk
~
HG 145 Laxd 11910●●● þessi bardagi stod allt fra morní til aptanꜱ
~ lat.a mane usque ad vesperam
6426 Gyð(1995) 646●●● Oc eptir messo-dagin en nesta dag siþ of aptanin, þa er flestir menn hofþv lagst til *svefns, þa ...
StuᴵK 425●●● Vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fimti dagr
~ lat.Et factum est vespere et mane, dies quintus
Vulg Gen 1,23 Stj¹ 1824●●● (fig.) aa ueralldarinnar aptni ok endalykt man hann skilia ok sundrskipta lo᷎gmaalsins lifganda skilningar anda
~ lat.in vespera mundi
HistSchol 1098 Stj¹ 23614●●● þá missir búfé máls, er þat kemr heim um aptan er um morgin skyldi, en þat um morgin er um aptan skyldi
Jb 1659●●● j vpphafí ens setta alldrs er suo er sem aptan se heíms staudu
Mess²625 3617●●● þa tok ath lida aptninvm ok þa er litit skortti var myrgtt ordit
Hem1005 2033●●● At apní eins dags komu þau sigmunndur til aulfuus uatz
Harð 1334●●● Tekur nu ad lÿda aptaninn miog, og lægir solina
Fljˣ 6710÷ spratt upp viþsmiors bruþr fra morne til aptans
HómÍsl¹⁶(1993) 22v14÷ hann for heim of aptaniɴ til hus sins
GregDialA 14029÷ hann com at aptni til munklifs
GregDialA 14721÷ En er þꜷ́ scyldo heim fara. siþla of aftanen
ÞBpCod645 71÷ kœmr asbiorn þann sama æftan til væizlunar
ÓHLeg 452÷ um æftanen
ÓHLeg 6713÷ Eftir fall Olafs konongs baro þæir licet or valenom um æftanenn oc þuogo
ÓHLeg 8924÷ talþi hann firer þeim alt til aftans
~ lat.a mane usque ad vesperam
Vulg Act 28,23 Páll¹ 23517÷ þa scal hann feit láta reca i miðian haga siɴ vm apna enda scal fundit feet er sol kømr i avstr mítt. eɴ þat heitir hirðis rismal
GrgKonᴵᴵ 845÷ leggia VI aura i skaler. hinn fysta eftan oc bioða hanom leysings aura
Gulᴵ 335÷ hinn fysta eptan
Gulᴵ 338÷ Þeir fara ofan vm ⸢aptaninn til scipa
Mork 2714÷ þeir villdo bera scrin Hallvarz ens helga or bønom vm aptaɴiɴ
Mork 4188÷ þeir riðu um Gautland sið um aptaninn
ÓH 1361÷ Barði ... leggr firir hann verk hvat hann skal gera um aptaninn ok vm daginn eptir lavgar dag
Heið 6831÷ ok þat mælti Barði. at þat (ɔ: hey) skal hann saman fœra. ok lvka þvi vm aptaninn
Heið 691÷ Nv riðr Barði vm aptaninn til Lo᷎kia-moz ok þeir bro᷎ðr
Heið 6912÷ ok hiala þeir Barði ok Þorarinn vm aptaninn
Heið 6914÷ Þorþr varþ þegar heill a þeiri nott, er heitiþ var of aftaninn aþr
Orkn325I 13623÷ Eiɴ aptan er Jarl hafði mataz
Sv 3815÷ þv skallt ... fara sendi for mina a Stokka nes ok koma þar i aptan
FbrHb 16916÷ þenna aftan kemr Þorfinr til dyngiv hennar
Skáld 44911÷ Born þau oll er alen ero firi iol. þau skulu skirð uera. firi iolan æftan
EiðKrA 3777÷ of aptanin gengr hann til hallar
KonrA 6030÷ þenna aptan mun ek bera síðast mat fyrir hjón mín
NjR1908 2962÷ þann dag allt til aptans. Enn at apni
PP 31813÷ Josve barði þa oc bavð siðan vpp at festa þessa .v. konvnga oc hęngv þeir allt til aptans
StjC 37024÷ Ruth var þar allt til aptans
~ lat.ad vesperam
Vulg Ruth 2,17 StjC 4238÷ oc drap þa alla nottina oc vm daginn eptir allt til aptans
StjC 49023÷ oc lifði miog sva til aptans
StjC 60433÷ Einn aptan síðla
ǪrvS 4113÷ vm allt annat þa se þat eina i hoggit at or kome at aptni ella se allum iamheimolt
Landsl 14518÷ at apni var honom fylgt til recio
Alexis 4813÷ aldri er sva mikill maɴfiolði i Valhꜹll, at eigi ma þeim endaz flesk galltar þes, er *Sæhrimner heitir; hann er soþiɴ hvern dag ok heil at [ap]ni
SnE 429÷ Þat uar um uetriɴ eptir iol Brettifu messo. at Guðmundr Ara son bioz heiman at fara ... Þꜹ urðo saman xvi. menn ok for‹o› um aptaninn upp á Skeið
GBpA 7710÷ hvertt (naut) lꜳ davtt vm morgvninn er vm ⸢aptaninn [var. kuelldit JBpB(2003) 9127] var abvndit
JBpA(2003) 2419÷ far til Helga i kuelld ok kom sið þvi at hann lykr sialfr hurðum huern aptan i Miofanesi
Dpl 15831÷ þat var einn aptan er þar kom kona
Dpl 17431÷ þar var hlutaðr tuimenningr a auptnum sem siðuenja var til
EgM(2001) 923÷ ef alen verda a huita sunnu dags eptan. þau skulu skir vera þen sama eptan
EiðKrC 39525÷ þau koma i Vazfiorð sið vm aptan
Fbr 281÷ ⸢Einn aptan [var. ok eitthvert kveld AM 510 4° ] kom hann inn
Finnb 1423÷ er þau foru af skipi til landz vm aptaninn
ÞBpB 3115÷ Iosue ... laa á kniám fyrir örkinni allt til aptans
Stj³ 35627÷ Oc annan aptan eptir bioz Einarr til ferþar
StuᴵK 8725÷ Oc vm aptanin reid hann vt a Ketils-staði
StuᴵK 10116÷ Oc einn aptan, er þeir satv yfir mat-borþi
StuᴵK 13522÷ er byskvp enn blidazst‹i› vm apttanin. Enn kyr bonda voro þegar af drepnar vm kvellðit
GBpB(2018) 19011÷ Sua uard aptann ok morginn
~ lat.Factumque est vespere et mane
Vulg Gen 1,5 Stj¹ 1126÷ Fyrr nefndir uillumenn Manichei. kallzandi þat at dagrinn hefdi af aptninum hafiz
Stj¹ 1133÷ vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fiordi dagr
~ lat.Et factum est vespere et mane, dies quartus
Vulg Gen 1,19 Stj¹ 172÷ At ⸢apni [var. aptni AM 227 fol “B”]
Stj¹ 29126÷ Bar þat ok sua til um aptaninn. at sua margr sa fugl sem ... uær kollum akrhænu. kom upp af þeirri rauda hafs halfu
Stj¹ 2923÷ Moyses sat allt fra morgins timanum ok til aptans yfir domum ok odrum uandamálum
Stj¹ 29735÷ motuduz þeir allir saman at appne
Júdít 1049÷ vm aftanin sid
Júdít 1152÷ er fé var á stǫðli of aptaninn
BjH162 1763÷ svein kongr kom þann sama aptanen j bęinn er biorn for j bro‹tt› vm dagin adr
MHFrg¹ 14719÷ ok tjalda síð aptans
ǪrvM 9426÷ sunnudaginn at ⸢*aptni [non emend. apni]
Jb 13614n.÷ Butrallde kom vid hinn þridea mann til gistingar vm aftan til Þorkels
FbrFlat 10222÷ þeir komu a bæinn sid um aftan
FbrFlat 15727÷ Æinn aftan redzst Þormodr hæiman
FbrFlat 22121÷ Sidan kastar yfir myrkri myklu sua at hann hittir æigi til skipsins a þeim aftnne. tekr nu ok skiott at dimma af nott
HelgFlat 35917÷ Vm aptan kom Basin ok for til Karlamagnus
KlmA1980 368÷ ef ek felli eigi skiolld þin a jord adr aptan se
KlmA1980 1548÷ Ok þann sama aptan fyrir orrostuna stungu þeir niðr spjótsköptum sínum
KlmA 2693÷ En áðr en aptann kœmi, þá sá þeir ... eigi sinn kost annan ... en ganga ... á hönd Rollant
KlmA 38020÷ Benedictus sat at bordi einnhvern aptan
~ lat.vespertina ... hora
Dialᴵᴵ 19610 Ben 17019÷ A þeim apni
Steph 30325÷ Sueinn konungr kom þann sama aptanen i bæin er Biorn for j brutt vm daginn adr
MHFlat 25717÷ eitt lamb um morgininn. enn annat vm aptanin skaltu i forn færa
Stj² 31032÷ Annat lamb skaltu i forn færa at apni
Stj² 31035÷ huerr mun mer gefa at lifa til aptans
Stj² 34619÷ at apni
~ lat.vespere
Vulg Deut 28,67 Stj² 34620÷ Um aptaninn kemr Gisli heim af verkinu
Gísl 121÷ sátu menn þar við langelda á ǫptnum
Gr 3812÷ ‹bað þá bíða ⸢til nóns annan dag› [var. til nóns aptans (ɔ: til ‘nón’, ved aftenens begyndelse) AM 152 fol “C”]
var. HG 3310: AM 152 fol “C”÷ hann lykur siálfur hurdu aptan hvörn i Mióanese
DplFljˣ 1177÷ Þad var einn aptan, ad þar kom kona til bústadar Gryms og liest vera lækner gódur
DplFljˣ 13134÷ [E]rex rijdur ... epter riddaranum allt til aptanz, þar til er þeir koma j eirn kastala
ErAˣ 106÷ þá se þat eitt höggvit er or komi at aptni
Frostˣ 25131÷ Þad var eitt (sands. fejl, cf. intr. p. xxi) aptan ad Gests
HeiðrUˣ 1304÷ Einarr jarl kvað vísu þessa um aptaninn, aðr hann lagði til orrostu
Hkrᴵˣ 14110÷ Ok um aptaninn, er menn sátu yfir náttverði, þá kom Ingimundr þar
StuᴵR440ˣ 1709÷ Fyrir hvi dvaldiz þu sva lengi, at þu komt eigi heim fyrir aptan?
ThPost¹ˣ 72330÷ ath aptni eins daghs
Þiðrᴵˣ 1414÷ einn aptan kom þar maðr til gistingar, sa er Grimkell het
ÞSHˣ 16924÷ Þat var einn ⸢aptan [var. dag at aptans tíð AM 173 folˣ “E”]
var. ǪrvM 4011: AM 173 folˣ “E”
● aftann dags
●●● rac goþ þau ⸢at aptne dags [var. at noni Eluc675(1989) 5315] ór paradiso
~ lat.hora nona
5326 ●Eluc674(1989) 531●●● var þat aptan dags
ÓH 45115●●● ꜹgmvndr hvite kømr þar siþ aptandags
Jvs291 1022●●● Þeir kómu aptan dags ... epter sólarfall
EgM(2001) 293●●● aptan dags er myrkua tók
EgM(2001) 11319●●● Dvfa sv er vidsmiors vidar kvist bar j orkina at aptne dags. merkier miskvnn heilax anda
VerB³ 8016÷ þeir como at landi i Hernom aptan dags
FærÓH 36312÷ þeir komo svðr i Karmtsvnd aptan dags
ÓH 29111÷ þar komo þeir hvarirtveɢio aptan dags
ÓH 35510÷ at apni dags
ÓH 50815÷ þeir como aptan dags til atleyiar
Eg162ζ(2005) 17720÷ vær komvm aptan dags at a
Bas 2925÷ kom aptan dags til hirðar iarlsins Arnuiðar
EgM(2001) 1417÷ hann kom aptan dags til ekkju einnar auðigrar
Án 3469
● miðr aftann “midaften”, tidspunkt mellem ‘nón’ og ‘náttmál’ (da solen står i vest) ⫽ “mid-evening”, point in time halfway between ‘nón’ and ‘náttmál’ (when the sun is in the west)
●●● fasti fur vid þurt vinni til midaptans
Kal249n 15512●●● Enn fyrir þa messo daga sem eigi er skylld logfasta. þa er leyft at vinna til nátmals. nema fyrir Joans messo byscops. Philippus messo oc Jacobus. oc cross messo vm vár. þa scal eigi lengr vinna en til miðs aptans
ÁKr 452●●● hofz oʀostan firir mið-degi oc vanz þar til er var miðr aptan
Sv 16821●●● kómu um nónskeið annan dag viku á Þríhyrningshálsa ok biðu þar til miðs aptans
NjM 3234●●● Tokv þeir til at beriaz milli mids-aptans ok natt-mala, en eptir sola-fall var þat, er flottinn brast
StuᴵᴵR 27036●●● fra noni til midsaptans
Physiogn435 9817●●● enn hann liet færa Einar vestur ꜳ̈ hiallann fra selenu, og reisti vordu hia dysinni, þetta er kollud Einars varda sijdann, hier er halldinn midur aptann fra selenu
Hrafnkˣ 1316÷ biðu þar til þess, er ⸢líðr til miðs aptans [var. var miðr aptann NjR1908 2269]
NjM 2504÷ vinna ⸢eigi leingr en til mids aptans
DI II (*[1269]›AM 344) 295÷ fyrir messu daga þa alla er tveggia dægra fasta er fyrir, skal eigi vinna leingr enn til mids aptans
Grg5ˣ 35415
● miðs aftans tíð vesper, aftensang ⫽ vespers, evensong
2) aften før en kirkelig fest- el. højtidsdag, vigilie ⫽ eve of a church festival, vigil
●●● of aftaɴen firer eɴ áᴛa dag. i iólom
ÞBpCod645 2927●●● Vm aptaniɴ firi cross messo kom Guðmundr prestr
GBpA 12423●●● Þar var alþyðu-dryckia hinn aátta aptan iola, ok setið þo skamma hrið
StuᴵK 55723●●● a huerium iafnnlæingdar degi ⸢þess hins helga mannz aptans [var. ꜳ̋ Olafs messu apni GKS 1008 fol “Tóm”]
ÓH1005 84319●●● Su er ho᷎rdust vatnfasta at fasta .xl. daga oc vatna uid braud oc vatn. nema leyfi sie gefit at eta skarpa skreid ꜳ nockurum auptnum. hafa kofa einn sier oc eta suo. sitia ꜳ golfi oc taka þar mat af
DI II (*[1326]›AM 42 a) 60029÷ umb aftaninn fyr Barthólomeús messo
Ágr 498÷ Petrsmesso eftan
GulKrᴵ 430÷ katerine messu aftan
NoDipl (1296) 7848÷ þat er of aptanin fyrir hvit drotins dag
KonrA 7328÷ ok koma ut til Hola um aptaniɴ firi Kolnis meyia messo
GBpA 13018÷ Þetta var vm ⸢aptaninn [var. kuelldit HrafnAˣ 22712] firir Jacobs messo
StuᴵK 30921÷ nesta eftan firir Luciu messo
FskBˣ 34315÷ bǫrðusk menn hans einn aptan um jólin í hirðstofunni
Hkrᴵᴵᴵˣ 4155
Form.: aptan (38); aptans (22); aptaninn (18); apni (8); aptann (6); aftan (5); aptni (5); aptanin (5); aptaniɴ (4); eftan (3); aftaninn (2); auptnum (2); æftan (2); aptanen (2); aptne (2); aftanen (2); eptan (2); apne (1); aftans (1); æftanenn (1); æftanen (1); aftanin (1); aftnne (1); apttanin (1); aftaɴen (1); aptninum (1); ǫptnum (1); apní (1); aptaɴiɴ (1); appne (1); apna (1); aptninvm (1); ▹ap◃ni (1); aptanꜱ (1); aptanz (1);
Comp.: allra·heilags·boðs- (2), brǿðra·messu- (1), dróttins- (1), dróttins·dags- (2), frjá- (1), frjá·dags- (1), fǫstu- (1), fǫstu·dags- (1), gauks·messu- (2), geisla·dags- (1), gjár- (1), gǽr- (2), há·tíðar- (2), helga·þórs·dags- (1), hvíta·sunnu- (6), hvíta·sunnu·dags- (1), jóla- (25), jól- (1), kross·messu- (9), kyndils·messu- (4), kǽrlingar·sunnu- (1), kǽrlinga·sunnu- (1), kǽru·sunnu- (2), laugar- (1), laugar·dags- (2), messu- (12), messu·daga- (1), messu·dags- (1), mið·viku- (1), palm·sunnu- (3), páska- (19), pásk- (1), postula·messu- (2), skír·dags- (12), skíri·þórs- (2), trinitatis·messu- (1), tveggja·postula·messu- (3), vǫku- (1), þriði- (2), þriðju·vǫku- (2), þvátt- (1)
Gloss.: EJ _; ClV -pt-; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr -pt-; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb -pt-; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím -pt-; LP -pt-; Med -pt-; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH -pt-; AJ -pt-; deVr -pt-; Fr4 -pt-; NO -pt-; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Beckman 1934 [NK 21] 44; Ejder 1969 114-147; Finnur Magnússon 1844 88; Jansson 1958 [KLNM 3] 393-394; Johannisson 1943 52, 65; Johannisson 1943 53-55; Tarsi 2022 62, 106
Genre. (expected): religious works [rel]: 40 (39); family sagas [isl]: 31 (17); historical works [his]: 23 (25); contemporary sagas [bis]: 17 (11); legal works [jur]: 12 (14); romances [rom]: 7 (15); legendary sagas [fas]: 7 (6); learned works [div]: 4 (4); charters [dip]: 3 (11); þættir [tot]: 2 (3); unclassified [ ]: 0 (1);
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
aflamikill - agngalgi
áðan - álfúrr
...
...