hǫfuð, hafuð sb. n., höfuð (ONP)

hǫfuð, hafuð sb. n. [-s; -]

Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English

I.

1) hoved, hovedbund

● á hǫfði

ef þeir hefði ⸢konung at höfði [var. kongenn ä ho᷎fdeno AM 590 b-c 4°ˣ] niðrfært, þá hefði hann skjótt látit sitt líf, en hann kom niðr standandi var. HG 62¹⁷ → HG AM 590 b-c 4°ˣ 38v³¹
hljóp undir hana og færði yfir höfuð sér og steypti henni á höfðinu í ketilinn Jǫkulˣ 51³¹
steypti henni á höfðinu í ketilinn, og lét hun þar sitt líf Jǫkulˣ 51³¹
hver er sök til þess, at þinn hvíti hjálmr er allr moldugr, sem þú hefðir á höfði staðit KlmBˣ 251²⁵

● at hǫfði

● drepa niðr hǫfði [í e-t]

item transf., cf. def. 2

● ganga (á/í) milli bols ok hǫfuðs [e-rs / á e-m]

● hneigja hǫfuð sitt [til e-s]

hann hneigir ovarliga sitt høfvð til holldligrar astar við sitt afspringi framarr enn fvllv hofi gegnir MarS 158²⁰

● hníga niðr hǫfði sínu

Karlamagnús konungr hneig þa niðr ⸢hafðe [var. höfði Klm^a 489¹] sino KlmFrg 556²⁶

● (með) hulðu hǫfði

item transf., cf. def. 2

● hǫfði (ok halsi) hǽrri

● hǫggva hǫfuð [af e-m]

● leggja hǫfuð (sitt) í kné [e-m]

● bera hǫfuð hátt/lágt

● búa í annars hǫfði

● eiga yfir/fyrir hǫfði sínu/sér [e-n/e-t]

● falla í hǫfuð [e-m]

● fǿra ór hǫfði sér [e-n]

Ef yngri maðr viðr a manne eɴ XII. vetra gamall þa á maðr at föra hann ór hofðe ser sem þa mundi hann ef hann være fostri hans eða faðir. oc scal hann eigi orkumbl at honom gera cf. Fr: værge sig imod, afværge ens overfald GrgKonᴵ 166⁶

● hafa hǫfuð sitt upp

hefer hann ænn sitt hofuð litt eþa nær ecki upp, þi at hann færr með ser oc sino uallde allt hælldr láglega ~ lat. nondum caput erigere 19³³ Thom¹ 19¹⁹

● halda hǫfði

þeir mvnv sva *avngva þer, at eigi mantv sva mikit hafa af þinv riki, at þv halldir hofði Flóv¹ 164²⁶

● halda upp hǫfði [e-rs]

● hefja hǫfuðs

● hefr af hǫfði [e-t]

●●● Þat varð um síðir, at þoku hóf af hǫfði ok gerðusk vindar á Laxd 64¹²

● heita í hǫfuð [e-m / á e-m]

● hlaupa í hǫfuð [e-m]

● í hǫfuð [e-m/e-u(hum.)]

● í hǫfuð [e-m]

● leggja(sk) undir hǫfuð [e-t]

● setja dul yfir hǫfuð [sér]

þurfum vér eigi við þat at dyljast, at kristinn konungr Karlamagnús setr þá dul sér yfir höfuð at fara til fundar við oss KlmBˣ 141¹⁵

● stíga í hǫfuð [e-m]

●●● er þat ok líkara, at þessi hans ofmetnaðr stígi honum sjálfum í höfuð KlmBˣ 189²²

● stíga yfir hǫfuð [e-m]

● sǫk/... yfir hǫfði [e-rs/e-m]

● tunga/... vefsk um hǫfuð [e-m]

● yfir hǫfuð [e-m]

Laupi engi ivir hofuð oðrom. nema þeir verðe a þat satter. aller saman Gulᴵ 98⁵

3) (om hoved, der kan mistes; ofte ensbetydende med liv)

● bera frjálst hǫfuð [fyrir e-m]

●●● báru engir menn frjálst hǫfuð fyrir honum Hávˣ 40¹¹

● strjúka frjálst hǫfuð [fyrir e-m]

● fǿra hǫfuð sitt [e-m]

● gefa hǫfuð sitt [e-m]

● leysa hǫfuð [sitt/e-rs]

● leggja/... fé/... til hǫfuðs [e-m/e-u]

● senda/setja til hǫfuðs [e-m] [e-n]

● þiggja hǫfuð sitt [fyrir e-t]

4) (i ed, i forb. m. edsaflæggelse/væddemål/spil)

● leggja út hǫfuð sitt

Skolom við tefla .iij. taufl, ok skal sinn hringr við hvert tafl; enn þu skalt leggia ut ho᷎fuð þitt Mág¹A 11²⁸

● leggja hǫfuð sitt við [!]

lagðí hirðmaðr við gvllhring. en Hallí hǫfvt sítt SneglHulda 54⁵

● sverja við hǫfuð sitt [■]

5) (item pl.) (om den ene ende af krop, seng, gravmæle) hoved, overkrop, hovedende
● at hǫfði/hǫfðum [e-rs/e-m]

● undir hǫfðum [e-m]

cf. Björn Sigfússon 1940 [ÍF 10] 29² note

svaf hann úti í skini, en sveinninn sat undir hǫfðum honum Ljósv 29¹

6) (om forbjerg, afrundet bjergtop) hoved

7) (om skulptur) hoved, buste

‖ (propr. comp.) :

8) (om stævnprydelse på skib) hoved, dragehoved

9) (om dekoration på skrin) hoved

10) (om dekoration på ‘beisl’) ?hoved

11) (om husdyr) høved

12) (derog. om menneske)

13) knop, kugle (øverst på stang)

14) søjlehoved, kapitæl

●●● iiii. stolpar. þeir er sva voro gorvir. at auklun á þeim voro af ęiri. leggernir af silfri. en hofuðen af gulle Alex 112¹²

15) (på pløk, søm) hoved

16) (løgplantes) hoved, løg

þat er laukr; hꜹfuþ hans er fast i io᷎rdu, eɴ hann kuislar, er hann uex upp cf. laukshǫfuð sb. n. HeiðrR 63⁴

17) [e-rra/e-s] [til e-s] (om person) den/det ypperste/fremmeste, overhoved, høvding, anfører

● setja hǫfuð (obj.præd.) [e-n] [yfir e-t]

18) [e-s/e-rra] (om by, opførelse, etc.) ngt som indtager første position, “toppen”, ?(personificeret) overhoved

19) første position, “spidsen”

20) begyndelse, oprindelse
● hǫfuð ok upphaf/upprás

II. (cogn.)

III. (y. isl.)

●●● (fig.) ad þeirra ræda huiki edur huarfle eckj hijngat og þangat og hafi huorki haufudit nie halann DI 176⁷

IV. (propr. topogr.)

jungfru Elin jattade henne þar j moote garden allan Hœfudit DN II (*1324›vid 1379) 133⁵

Form.: hofud (36); hǫfuð (35); hofuð (31); hofut (19); hǫfði (19); höfuð (14); hǫfuðs (13); ho᷎fut (12); haufuð (11); hofði (11); hafuð (10); haufud (10); hofdi (10); höfði (10); ho᷎fði (9); hofdum (9); ho᷎fud (9); havfvt (7); havfvð (7); hofuth (7); hofuds (7); hofvt (6); ho᷎fvð (6); hǫfvt (6); hofðe (6); höfuðs (5); haufut (5); hafði (5); hofuðs (5); ho᷎fudit (5); havfvd (5); hǫfuðit (4); havfuð (4); ho᷎fuð (4); höfðinu (4); höfuðit (4); hǫfðum (3); haufudit (3); höfut (3); ho᷎fdi (3); hꜹfuð (3); hofvðs (3); hofþi (3); ho᷎fuds (3); hofoð (2); hǫfðinu (2); hofvð (2); hꜹfvð (2); hofvþ (2); høfvð (2); hafðe (2); ho᷎fuðs (2); havfvþit (2); haufuds (2); hꜹfði (2); hofðom (2); hovuð (2); hǫfuðin (2); ho᷎fðinu (2); havvð (2); ho᷎fðe (2); haufðe (1); hofoz (1); havfði (1); hꜹfvðsins (1); hofodit (1); hꜵfþe (1); havuþ (1); hǫfþi (1); hǫfud (1); ho᷎fvðz (1); hofdinu (1); Havfudin (1); ho᷎fuþit (1); Hǫfuð (1); hꜵfoþ (1); hofuð (1); hofudet (1); hafuðit (1); hofðunum (1); hufðinu (1); ho᷎fdinu (1); hꜹf▹uðit◃ (1); hꜹfvt (1); haufuðs (1); hǫfvð (1); hofudít (1); hofot (1); ä (1); havfvþ (1); havuð (1); haufvð (1); hofudid (1); Hofuð (1); höfðum (1); höfud (1); hauud▹et◃ (1); hofudur (1); hafut (1); hꜹfvþit (1); hꜷfðino (1); hofð▹i◃ (1); haufde (1); hꜹfvþ (1); hǫfvd (1); haufudz (1); havfot (1); hꜹfuþ (1); Hœfudit (1); hofudit (1); höfðe (1); hofutt (1); havfuðit (1); hafit (1); drepa (1); hofud (1); hofudz (1); hofuþit (1); hofþi (1); ho᷎fvd (1); hofuded (1); ho᷎fdinv (1); hofde (1); hofvþit (1); hauuð (1); Havfvt (1); høfoþit (1); hafud (1); hofdit (1); hófde (1); hauuðet (1); höfde (1); hofðum (1); hofdunum (1); havfdunum (1); höfuðin (1); haufuþinn (1); hofuðen (1); haufdinu (1); havfuðs (1); havfþi (1); ho᷎fde (1); hofvd (1); hafðunum (1); Hǫfuðin (1); ho᷎fdunum (1); hofþ (1); høfud (1); hǫfðínv (1); hǫfut (1); høfuð (1); hofuðit (1); hafuuð (1); havfði (1); haufuðit (1); hǫfðí (1); hǫfdi (1); hǫfoþ (1); hꜹfdvm (1); hofuðin (1); hofudin (1); haufdi (1);

Comp.: asna- (1), ball- (2), dilka- (1), dreka- (29), fugls- (1), gamms- (2), geldinga- (1), griðungs- (1), hesta- (1), hross- (1), hrúts- (2), hunds- (8), járn- (1), karls- (1), konungs- (3), kopar- (1), kven·manns- (1), lamba- (1), lauks- (5), leóns- (6), manna- (10), manns- (20), mjaðmar- (2), nauts- (1), orma- (3), orms- (3), oxa- (5), por·lauks- (1), sauðar- (5), sels- (4), skóg·bjarnar- (1), skrípa- (1), sleða- (1), slǫngu- (2), spá·manns- (1), stóls- (2), svǫlu- (1), trǫnu- (1), vargs- (1), vísundar- (3), vísunds- (1), ylgjar- (1), þjórs- (2), þǫnguls- (1)

Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin item -hǫfuð; Rím; LP; Med hofud; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH -o-; AJ _; deVr; Fr4 item haufuð; NO; Walter _; ÁBlM haufuð, (höfuð); Bl item cf. corr.; WPA _; ; LMNL

Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 169, 199; Björn Bjarnason 1905 135; Breisch 1994 114, 116; Ekwall 1926-1927 [NB 14] 126-132; Ekwall 1929 220; Falk 1912 39 ff.; Finnur Jónsson 1930-1931 [APS 5] 253; Flom 1928 35; Grøtvedt 1939 52-53; Gunnar F. Guðmundsson 2000 136; Guðbjörg Kristjánsdóttir 2000 163, 167, 201; Holtsmark 1961 [KLNM 6] 414; Hægstad 1899 51; Lindow 1976 136-137; Marstrander 1932 (Man) 175; Marstrander 1932 (Man) 267, 105, 180, 194; Marwick 1952 105; Mawer 1932-1933 [APS 7] 14; Nordenstreng 1948 [ANF 63] ***; Reichardt 1930 [ANF 46] 203-205; Schröder 1924-1925 [NB 12] 110-120, spec. 111, 114 note 3; Seip 1955 117 123 180 255 322; Vogt 1930-1931 [APS 5] 7-9

Genre. (expected): historical works [his]: 137 (89); family sagas [isl]: 101 (62); religious works [rel]: 89 (137); romances [rom]: 63 (53); legal works [jur]: 32 (49); contemporary sagas [bis]: 32 (38); legendary sagas [fas]: 30 (22); þættir [tot]: 20 (11); learned works [div]: 18 (16); charters [dip]: 6 (40); unclassified [ ]: 0 (2);

SB (red.) — October 2010

External (non-ONP) resources:

...

IN PROGRESS

...

Lexicon Poeticum (2nd ed.)

This uses metadata and images from septentrionalia.net

hÙli - hõfuð

hõfuð - hõfuðvõrðr

...

Lexicon of Medieval Nordic Law

https://www.dhi.ac.uk/lmnl/nordicheadword/displayPage/2191

Cookies

ONP: Dictionary of Old Norse Prose

Word

hǫfuð, hafuð sb. n. [-s; -]

I.

1) hoved, hovedbund

● á hǫfði

● at hǫfði

● drepa niðr hǫfði [í e-t]

● ganga (á/í) milli bols ok hǫfuðs [e-rs / á e-m]

● hneigja hǫfuð sitt [til e-s]

● hníga niðr hǫfði sínu

● (með) hulðu hǫfði

● hǫfði (ok halsi) hǽrri

● hǫggva hǫfuð [af e-m]

● leggja hǫfuð (sitt) í kné [e-m]

● skera hǫfði

● skera hǫfuð [e-m]

2) (transf.) ● á hǫfði [e-rs]

● bera hǫfuð hátt/lágt

● búa í annars hǫfði

● eiga yfir/fyrir hǫfði sínu/sér [e-n/e-t]

● falla í hǫfuð [e-m]

● fǿra ór hǫfði sér [e-n]

● hafa hǫfuð sitt upp

● halda hǫfði

● halda upp hǫfði [e-rs]

● hefja hǫfuðs

● hefr af hǫfði [e-t]

● heita í hǫfuð [e-m / á e-m]

● hlaupa í hǫfuð [e-m]

● í hǫfuð [e-m/e-u(hum.)]

● í hǫfuð [e-m]

● leggja(sk) undir hǫfuð [e-t]

● setja dul yfir hǫfuð [sér]

● stíga í hǫfuð [e-m]

● stíga yfir hǫfuð [e-m]

● sǫk/... yfir hǫfði [e-rs/e-m]

● tunga/... vefsk um hǫfuð [e-m]

● yfir hǫfuð [e-m]

● yfir hǫfuð [e-m]

3) (om hoved, der kan mistes; ofte ensbetydende med liv)

● bera frjálst hǫfuð [fyrir e-m]

● strjúka frjálst hǫfuð [fyrir e-m]

● fǿra hǫfuð sitt [e-m]

● gefa hǫfuð sitt [e-m]

● leysa hǫfuð [sitt/e-rs]

● leggja/... fé/... til hǫfuðs [e-m/e-u]

● senda/setja til hǫfuðs [e-m] [e-n]

● þiggja hǫfuð sitt [fyrir e-t]

4) (i ed, i forb. m. edsaflæggelse/væddemål/spil)

● leggja út hǫfuð sitt

● leggja hǫfuð sitt við [!]

● sverja við hǫfuð sitt [■]

5) (item pl.) (om den ene ende af krop, seng, gravmæle) hoved, overkrop, hovedende ● at hǫfði/hǫfðum [e-rs/e-m]

● undir hǫfðum [e-m]

6) (om forbjerg, afrundet bjergtop) hoved

7) (om skulptur) hoved, buste

‖ (propr. comp.) :

8) (om stævnprydelse på skib) hoved, dragehoved

9) (om dekoration på skrin) hoved

10) (om dekoration på ‘beisl’) ?hoved

11) (om husdyr) høved

12) (derog. om menneske)

13) knop, kugle (øverst på stang)

14) søjlehoved, kapitæl

15) (på pløk, søm) hoved

16) (løgplantes) hoved, løg

17) [e-rra/e-s] [til e-s] (om person) den/det ypperste/fremmeste, overhoved, høvding, anfører

● setja hǫfuð (obj.præd.) [e-n] [yfir e-t]

18) [e-s/e-rra] (om by, opførelse, etc.) ngt som indtager første position, “toppen”, ?(personificeret) overhoved

19) første position, “spidsen”

20) begyndelse, oprindelse ● hǫfuð ok upphaf/upprás

II. (cogn.)

III. (y. isl.)

IV. (propr. topogr.)

External (non-ONP) resources:

Lexicon Poeticum (2nd ed.)

hÙli - hõfuð

hõfuð - hõfuðvõrðr

2) (transf.)
● á hǫfði [e-rs]

5) (item pl.) (om den ene ende af krop, seng, gravmæle) hoved, overkrop, hovedende
● at hǫfði/hǫfðum [e-rs/e-m]

20) begyndelse, oprindelse
● hǫfuð ok upphaf/upprás