heimili sb. n. [-s; -]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) hjem, bopæl, hjemsted, hjemegn
●●● fór þá hvaʀ til sins ⸢heimilis [var. heimkynnis Nik2 3927]
~ lat.ad propria mœnia
MirNic 15523 ●Nik655 329Ef maðr kavpir bv manz grið maðr oc verðr hann þar þingfastr sem buet var aðr oc þar heimile hans vm þær sacir er siþan geraz
GrgKonᴵ 13810þeim visar hann til heimilis. firir sina starflaun. til pinsla oc kuala
Menota: 26ra2 BarlA 4720Miskunn faðer minn. seg mer. huar byr þu nv. eða huar er þitt heimili
Menota: 101rb5 BarlA 19223þa scal hinn fara til heimilis hans. oc stemna hanom þing
Gulᴵ 471Nu hittir hann eigi hann heima. oc æster hann tax. þa scal hann fa hanom brautar tac. heim til heimilis sins
Gulᴵ 483Flotta menn þeꜱir ... mvnv fara of Veradal oc mvno bva oheppiliga heimilvm varvm
ÓH 57811lavpa þeir a hesta sina oc riða nv til heimilis Sigvrðar
Þiðrᴵ 22712●●● Sverrir konung callaði iafnan sitt heimili i Þrandheimi. gerði hann ser Þrændi kærsta allz lanz-folcs
Sv 4631myndi þangat hverʀ stefna er fotum kęmi a land. sem Sverrir konungr vœri eða þeira heimili
Sv 14836●●● Nv er lokit var þinginv for hverr heim til sins heimiliss
FbrHb 16714þa er heimili þitt fyri hondvm er við þer tekr til ævens vistar
ViðrǼHHauksb 30630þá sneru þeir aptr, ok fór hverr til ⸢síns heimilis [var. heimila sinna AM 468 4°]
~
Njála 86815 var. NjM 43516 → Nj AM 468 4° 88r21þar var æinkannlega hans hæimile a favðvrlæifð sinne
~ lat.domus eius
Vulg 1Reg 7,17 StjC 4409allan annan Gyðinga lyð lęt hann hvernn fara til sins hæimiliss
~ lat.in tabernacula sua
Vulg 1Reg 13,2 StjC 44933Þat er oc ubota mal ef maðr uegr mann innan stoks eða i garðe vti eða innan gerðis þess er huerfr vm akr eða eng at heimili sealfs hans [var. + ok a vegh til eða fra Holm perg 30 4° “Ee”]
Landsl 516Aller menn skolu friðhællgir vera i heimili sinu
Landsl 644þa skal arfr standa uirðr i þers ⸢heimili [var. garde Landsl1154 1304] er maðr er daen i
Landsl 8521●●● þat er oc hæimili manz er þæim husbonda hꝍyrer til er maðr læigir hus af
Bl 22118ef han a i herade at svara. fae brautar tak til hæimilis sins oc scal bu hans varða taki firir han
Bl 26312ef men værða vegner í hæimili sino þa scal ærfingi taka halfu mæiri bꝍtr
Bl 28722jamskiot sæm þæir komo firir vttan hæimili Næridz þa hiogge Hælghi til Næridz sua at af gek honden su hœgre
DN I (1337) 19715●●● (fig.) su reid hin sama er yxnina hafdi slegit, slær vndan honum annan fotinn i oklalidnum, en leggz sidan vpp i fotarstufinn, setiandi þar sitt heimili
Mar240f 50827svá krankr ok kreptr, at samhaldin kör var hans eigit heimili
GBpD 2527Þa foro aðrir til bua sinna ok heimila
StuᴵᴵK 2081for sidan aptr til sins heimiliss
~ lat.in locum suum
Vulg Gen 31,55 Stj¹ 18229gangi engi ut af sinum stad ok heimili aa hinum .viida. deginum
~ lat.de loco suo
Vulg Exod 16,29 Stj¹ 2944komum til he‹i›milis þers mannz, er ockr hafdi hertekid
Malc 4411hellir einn var he‹i›mili mitt
Malc 4424vere gialdkyre skyldugr at lata blasæ til moz ok þædan fara med radhmonnom ok motmonnom ollum til heimilis þæs er brotet hefuer at taka þæssa sækt
RbME (*1346)(ˣ) 1676Swa uilium wer ok at stæmfnist huar af sinu heimile med varo brefue huat sæm han er brotto æder heima
RbME (*1347)² 17520●●● til sins ⸢heimilis [var. heímẏliss AM 232 fol] ok huss
~ lat.ad hospitium domos suæ
40421 VP 40320Ó hó hinn himneski kaupstaðr, oruggt heimile
~ lat.mansio secura
Medit 49245 BernhRitn 19737munu þér þat til vinna, at handsala mér grið hér á þinginu ok þar til sem ek kem til heimilis míns
Gr 23116ridu þeir kongar og hertugar og iarlar heim til sinna heimila
Hect 8912hialpi þier og þijnum fylgiorum þar næst til hans heimili‹s› þat er j helviti
SigÞǫgl 10912Þeir ritudu og bænastad sinn til kongs ad þad være ei obota mal ef madur vegur mann j sialfs sins heimile
ÁBpˣ 8412at hann skuli þenna varn bodskap þes fulluleghare hallda þa gerom ver honom þriar loghleghar aminninghar sex dagha frest tilliande (ɔ: teljandi?) brotfœrslo oc frafœrslo or ollu kirkiunnar hæimili med ollu þvi sem honum vardar vskaddre rento hvarre tveggia kirkiunnar oc prestens her med yder
DN III (*1339›DonVar 1ˣ) 1758griden voru sett med monnum þar til huor kiæme heim til synz ⸢heimilis [var. heima EbWolf(2003) 20313]
Eb447(2003)ˣ 20213Engi scal heimili sino scióta í lends manns garð. oc eigi í ármanns garð
Frostˣ 21912ef hann villir heimili sitt. þá scal hann gera honum heimili innan fylkis
Frostˣ 2236ef hann villir heimili sitt. þá scal hann gera honum heimili innan fylkis
Frostˣ 2236dvalðisk þar um vetrinn, ok kallaði heimili sitt jafnan síðan
Hkrᴵ37ˣ 1077●●● leggr spjótinu í gegnum skjöldinn brynjuna ok búkinn ... ok segir: Þú hinn hundheiðni, far til þíns heimilis
KlmBˣ 25925Mattu nu fara aptr frials til þíns heimilis
~ lat.ad propria
MirMar1896 28a9 MarD634ˣ 74625þa hitter Hilldibrand einn mann j skóginumm. þess heimili er j borginne
Þiðrᴵᴵˣ 34310hugdu þad aller ad þad være fianden siälfur, þuiat eingen kunne ad finna hans (ɔ: drekans) heimile
~ eng.Where þe dragun was wonande
3024 ÆvMið¹⁸ˣ 304heim til sinna heimila
Hect 7 fol 41ra9
● at heimili
Ef maþr hefir stefnt maɴi fyrir fardaga ... oc hafi hann eigi spurt hann þing uistar i heraþi. enda se stefnt at heimili hans. þa scal hann spyria þing uistar hans a þingi. vm þann fiorþvng. er sa atti heimili þa er hann stefnþi
GrgKonᴵ 4117oc er at heimile prestz stefno staðr vm tiða cavp hans við alla þingonavta
GrgKonᴵᴵ 21715þa a hinn at stefna til ut göngo vm feit þa er hann heyrir eða at heimili hans
GrgStað 723scal spyria hann at heimili sinu. En ef hann nemner heimili sit. þa scal hanom þingat stefna
Gulᴵ 264ver þar siþan sto᷎ðvgr oc staðfastr at hæimili þino
~ lat.habita ibi
Vulg 3Reg 2,36 StjC 55631þad uoru þa lo᷎g ad stefna heiman uigso᷎kum suo ad uegenndur heyrde eda ad heimili þeira. enn kuedia bua ecki fyr enn ꜳ þingi
Eb309(2003) 9317Skal ek ... at Nunnu sætre vera at hæimili hæðan af
DN I (*1310›DonVar 1ˣ) 11428
● eiga/hafa heimili [á e-u / í e-u / við e-t]
þa scal hann spyria þing uistar hans a þingi. vm þann fiorþvng. er sa atti heimili þa er hann stefnþi
GrgKonᴵ 4119for brꜹt allt bvandalið þat er þar atti heimili i nand
ÓH 57716haɴ atti heimile ȷ́ Noregi oc sva kynferþe
Jvs291 1513Jsleifʀ var i Noregi hinn næsta vetʀ er hann var vigðr til byskvps ok for siðan til Islandz ... ok hafði stol sinn ok heimili ꜳ foðvr leifð sinni sialf‹s› i Skala hollti
JBpA(2003) 324sumer foro norðr i land þar er þeir attu heimili
EgM(2001) 13328þaðan af er hun kollut borg Andreas ok Petri. þviat þeir ho᷎fðu þar stundum ⸢at setu [var. heimili Holm perg 19 4°]
var. Pétr SÁM 1 1va19 → Pétr Holm perg 19 4° 1r18at kirkiu þeirri sem þau ero vppfo᷎d i soknenne eða þer þau hafua heimili i
StatÁrni 83813Maðr hverr er fꝍddr er í caupangi. oc ferr hann í herað at caupum sinum. oc hefir hvárki heimili sitt í heraðe ne í caupangi. þa scal sá gera leiðangr í caupangi
Frostˣ 20110●●● Ec stemni þér heim til bꝍiar þess er þú býr á. eða til þess bꝍiar er þú átt heimili á
Frostˣ 21820Um haustit fór Haraldr konungr suðr í land með þat lið flest, er þar átti hemili
Hkrᴵˣ 2524Kona nockur ... atti heimili vid aana Axonam
~ lat.commanens
HFars 17819 MarD635ˣ 66110
● fǿra heimili sitt
þann dag a maðr cost at føra heimili sitt ar degis
GrgKonᴵ 12822Maðr má fœra heimili sitt árla fimtadaginn ok þess í milli
Jb 13612
● heimili ok herbergi
leidandi þa sua ut af sinu heimili ok herbergi
Stj¹ 11919ferr hann brott aa leid til sins ⸢herbergis ok [var. ÷ Holm perg 1 4°] heimilis
MarD635ˣ 95524
● sǿkja heimili [e-rs]
Fyr þat er þv fort með mer fra scipi þino buno oc sottir hingat heimili þigg at mer kyrtil þenna
ÞorvKrMork 20221þv fort með mer fra skípí þínv albvnv. ok sottir mítt heímíli. sem ek beid[d]a
ÞorvKrHulda 4524sat Halfdan konungr þa hryggr eptir en huerr annarra sotti sitt hæimile
HálfdSv 56332sat konungr hryggr eptir, en hverr annarra sótti sitt heimili
Hkrᴵˣ 9513
2) (jur.) (om fredhelligt tilholdssted for landsforvist)
cf. Magnús M. Lárusson 1959 [KLNM 4] 604
Hann (ɔ: fjǫrbaugsmaðr) scal eiga þriú heimili. þeirra scal eigi lengra i miðlom vera eɴ fara megi vm dag a aɴan veg. Hann scal heilagr vera at þeim heimilom oc i örscotz hælgi við a alla vega. oc a götoɴi a millom heimilaɴa ef hann feʀ eigi optaʀ eɴ vm siɴ a manaðe
GrgKonᴵ 8822þa scal kiósa þeim (skógarmǫnnum) heimile eitt oc segia bvvm .v. þeim er næstir bv́a heimilino
GrgKonᴵ 9510
3) [til e-s] bo, (gård)husholdning
þæir varo j hia vm hausttet æiptir er Somalider var veghen. var þa mettet hæimmilit altt soman till þriatighi kua j kum ok j korne vtten anbod
DN I (1339) 20617kœyfti ek ... alt hennar heimili sem þæt stod till vttan æi allan hennær klædnad ...
DN IV (1352) 28427skall han swa mykit æiga in j þæira hæimili sæm fyrnemfdir peningher vardæ
DN V (1361) 1868
II. (y. no.)
Form.: heimili (36); heimilis (12); hæimili (8); heimile (8); heimila (4); hæimile (2); heimiliss (2); hæimiliss (2); heimili (1); hæimilis (1); heimeli (1); heimilis (1); heimilis (1); heimilvm (1); hemili (1); hæimmilit (1); heímíli (1);
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (heimill); Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Agnes S. Arnórsdóttir 2006 [Saga 44:1] 209; Bandle 1956 [BA 17] 56, 59, 207; Bjorvand 1994 152; Hægstad 1915 44; Magnús M. Lárusson 1959 [KLNM 4] 604; Maurer 1909 118, 429, 450; Maurer 1910 71, 160, 339, 562, 820; Merker 1938 Ia 382 448; Ib 40 88, 180 etc.; Seip 1955 241, 276
Genre. (expected): legal works [jur]: 26 (8); religious works [rel]: 21 (21); historical works [his]: 8 (14); family sagas [isl]: 7 (10); charters [dip]: 7 (6); contemporary sagas [bis]: 4 (6); romances [rom]: 4 (8); þættir [tot]: 3 (2); legendary sagas [fas]: 2 (3); unclassified [ ]: 1 (0); learned works [div]: 0 (2);
SB (red.) — September 2011
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
heim - heimr
...