halda vb.
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-m/e-u / e-n/e-t / um e-t] [e-u / með e-u] holde (ngn/ngt) (i/med sin hånd), holde på (ngn/ngt), bære (på) (ngn/ngt), gribe om, have fat om
Nv beʀ þat quiðr at eigi munde halda þa er sem hvalriɴ se ofestr. oc a sa ecki i þa er festi þaɴ hval
GrgKonᴵᴵ 12612Ef maðʀ byrgir maɴ iɴe i huse sva at sa ma eigi út comaz nema hann lesti husit at lásom eða at viðe eða at torfe eða heldr manne eða heptir favr hans a nöckora lund
GrgStað 3654sa maðr hygði hallda mundo er festi. oc hallda mundi i slíco veðri sem þa var er þeir festo hualiɴ enda se festar eigi usterkare en reip þav .x. er tueɢia manna afli haldi huert
GrgStað 51611sa maðr hygði hallda mundo er festi. oc hallda mundi i slíco veðri sem þa var er þeir festo hualiɴ enda se festar eigi usterkare en reip þav .x. er tueɢia manna afli haldi huert
GrgStað 51614skal til hans koma hveʀ sa maðr er honvm vill lið veita sa er kynni skilldi at hallda
Þiðrᴵ 2884Baglar færðu stafn-lia a scip Birkibeina oc helldu þeim
Sv 1485þa hellt konungr hestinum oc ætlaði at troða hann undir fotum
Sv 15419Glúmr greip til Þjóstólfs annarri hendi svá fast, at hann fell við; Glúmr mátti ekki halda, því at dauðinn fór á hann
NjR 503baþv eɴ vlfiɴ reyna þaɴ fiotvr ok tꜹlðv hann verþa mvndv agætan mioc a‹f› afli, ef slík storsmiþi mætti eigi hallda honvm
SnE 3521en Þoʀ helt hamarskaptinv ok hvgþi at veria sik
SnE 5020Oþinn kallaþi til berserki iiii. at gæta hestzins, ok fengv þeir eigi haldit, nema þeir feldi hann
SnE 6518hellt Þorr *oðrvm netz-halsi⸣, *en oðrvm heldv allir æsir ok drogv netit
SnE 693hellt Þorr *oðrvm netz-halsi⸣, *en oðrvm heldv allir æsir ok drogv netit
SnE 693eitrit skyldi drivpa or orminvm i andlit honvm, en Sigyn, kona hans, stendr hia honvm ok heldr mǫndlav́gv vndir eitrdropa
SnE 701sumir hélldu kertum
MarB 673Gunnarr var kyrr, svá at honum helt einn maðr
NjM 15117takið þér hana ok haldið henni
NjM 32929ek skal giarna gera yðuarn vilia, oc hallt hesti minum meðan
ValvB 38712Gitzorr toc favro-naut Ogmundar oc hellt honom ⸢*aptan um hann; en Bergr helt um herðar honum, ok hǫrfuðu þeir þann veg um hrísin [non emend. oc Bergr með honum]
StuᴵK 17825Gvdbiorg oc svęinarnir snva at Einari. Toc Gvdbiorg tveim hondvm i kapvna oc hellt honum a baci, enn sveinarnir hioggv til hans badir senn
StuᴵK 23217Þorðr let, sem hann munde leita vm se᷎ttir, ok truðe Snorre þvi; enn þeim gafz øðro uiss, þvi at Þorðr tok hann ok let hallda honum, en Sturla let hallda Hallbirni
StuᴵK 43325hon helt sinni hendi vm hals huarum þeira
ÓTᴵ 915þat er mælt at huerr ꜳ sier uín med uuínum oc uard madr til oc hio af mer bandit þat er [var. + á TrójHb 22227] mer uar halldit
TrójS 22216eru þeir ok úbótamenn, er halda fyrir þessu eins hverju, sem sá er gerir, nema konungr láti refsa til landhreinsanar
Jb 3714halldanndi sem þer siait þetta ke᷎r mer i henndi
~
HMSᴵᴵ 13310 Nik Holm perg 16 4° 46v6for Þoroddr nær honum ok hellt undir bellti Arnnliotz en forunautr Þoroddz hellt honum
ÓHFlat 27327Nu for Suium allt a æina læid ok Do᷎num at Nordmenn helldu skipum med stafnnliam ok akkerum
ÓTFlat 48413reitt sꜳmtida þessum ordum stockr einn mikill fiskr or uatninu ok framan i fang erchibyskupi, ok er hann halldinn i stad
Thom² 3629færði (hann) hann þegar i kaf ok ⸢helt [var. heillt Holm perg 1 fol “C²”] niðri vm hrið
var. ÓTᴵ 3604: Holm perg 1 fol “C²”hon stod epter ok hiellt tueim hondum kertinu
Mar720 27321ef madur neytir þess. þa skal hann hallda. þvi um hrid j munni ser. þar til er sialftt bradnar
MedMisc 10029halldi madr malin pipar leinngi i munne sier ok svelgi sidan med hrakꜳ nidr
Med434 255þetta gatu at lita hennar synir og hlupu þegar til og helldu bo᷎ronum
~ eng.helde þe bere
5418 ÆvMið²⁴ 542þat mun mælt, at ek halda laust jarlsgjǫfinni, ef ek læt hringinn koma þér í hendr
BjH488ˣ 11823ef maðr leypr at manne oc helldr hann ser siálfr. þá ... en ef hann verðr halldinn oc er scírscotat þá er fullrétti. en baugr konunge tolfeyringr
Frostˣ 16417halldit
~ lat.Tenuisti manum dexteram meam
11011 (Vulg Psalm 72,24) GlossPsalt 11113halldit
~ lat.quod continui in sinu tuo multarum gencium
16012 (Vulg Psalm 88,51) GlossPsalt 16111um kveldit, er menn taka handlaugar, þá heldr Gunnarr Þiðrandabani vatni fyrir boðsmǫnnum
GÞiðrˣ 21018Siþan kippir hann sǫdlinum. ok hellt sǫdulreidit
KlmB1980ˣ 3136tendrar elld af ser ef honum er halldet i Solar geisla
LapMedMiscˣ 22013Hun helldr, sem fastazt matti hun
~ lat.fortius tenebat
LegAur 16622 MarD635ˣ 117618Ríðr nú fram ... Klibánús ... með góðum vápnum ok geystum hesti, ⸢haldandi [var. berandi AM 181 h folˣ “h”, etc.] sitt skapt, bæði digrt ok langt
Rémˣ 2592Gyríð helt honum ok svæfði hann, ok var þá álitliga með þeim sunnudaginn
StuᴵR8ˣ 47515Áin tók síðuna. Þá snaraði biskup af baki, ok fekk hann eigi uppi setit ǫðruvís en þeir heldu honum á baki, ok slǫðraði svá til lands
StuᴵᴵR11127ˣ 1745
● halda undir drep/... [e-m]
Ef maðr helldr manne undir drep oc varðar þat scog gang oc scal queðia ix. vet vangs bva heiman
GrgStað 30313Nv helldr maðr manne undir ꝍxe. oc fær hann af þvi bana
Gulᴵ 7232Hann Ion braz við hart ok spvrði, hvi Gizvrr hellði honvm vndir hǫgg
StuᴵK 42227
● halda hendi [yfir e-m] (fig.) holde hånd (over ngn), beskytte (ngn)
þat eru handuom ef hann sueltir (búfé) eða ⸢drepr eða þeir menn er hann skal hallda firir orðe oc eiði [var. drepr meðan han skal halda hænde iuir AM 58 4° “Bf”]
var. Landsl 15911: AM 58 4° “Bf”Þat vil ek, at mann þenna, er Bjǫrn heitir, takir þú til þín ... fáir þú honum bú algǫrt hér hjá þér, ok halt svá hendi yfir honum, at engri hefnd sé til hans snúit
NjM 43627oss væri nú mikil þörf, at hann (ɔ: guð) héldi sinni hendi yfir oss
KlmA 42310engum verðr þeim mein at þessu, er Þorfinnr heldr hendi yfir
Gr 5721hellt hann miok hendi yfer þeim, þui at þeir gafu honum iafnan goðar giafer
Fbrˣ 1911þeir vildu hafa haldit hendi yfir manninum
Reykdˣ 21615
● halda hǫfði
hann hafði suo mikit sáár aptan a halsinn at hann hellt æigi hofði
EbWolf(2003) 21313fria daginn epter er til var komid la kyrinn og hieltt ei hofdi
GBpB204(2018)ˣ 23520
● halda skildi [fyrir e-n/sik / fyrir e-m]
þa er Olafr konungr fylcþi liþi sinv þa scipaði hann monnom i sciallborg er hallda scylldi fyr honom i bardaga
ÓH 5433Hermundr hiellt skilldi firi Gunnlaud brodr sinn
Gunnl 4715beiddu þeir brœðr, at Eyjólfr myndi halda skildi fyrir hann
Glúm 1125Ívarr bauð at halda skildi fyrir honum
Glúm 1213Sinn maðr skal halda skildi fyrir hvárum þeim, er bersk
Korm 2387
● halda til skírnar/fermingar, halda undir skírn/... [e-m] holde (ngn) over dåben, være fadder (til ngn) ved dåb
hellt hann namna sinum undir skirn
ÓHLeg 534Guþsifia .iij. eigv or domi at risa. ef annarrtveɢi. hefir halldit auþrvm undir primsignvn. eþa undir vatn. eþa undir byskups hond
GrgKonᴵ 4721hann scal ryðia at guðsifiom þeim þrimr er maðr hefir halldit avðrom vndir vatn eða undir primsignon eða undir byskops hönd
GrgKonᴵ 629Guðsifiar scolo eigi vera með þeim þær er hvarki þeirra hafe halldit avðro undir scírn. ne undir primsigning. né byscops hond
GrgKonᴵᴵ 3111at hallda barne undir primsignan
GulKrᴵ 1626Steinn hellt meyioɴi uɴdir scirn
SteinÓH 3775Steinn segir sva at hann ‹myndi› eigi ⸢fleiri meybꜹrnum uɴdir scirn hallda [var. fleirum meyium til skirnar hallda SteinFlat 26413]
SteinÓH 3779oc a env fimta ari hans rikis hellt O. (ɔ: Óláfr) konungr nafna synom (!) vndir skirn
ÓTOddS 19Hallfroðr kvaz eige mvndv skirn taka nema konungr helldi honvm vndir skirn
ÓTOddS 12531Þær eru guðziuiar fyrstar er maðr hælldr manni vndir primsigning. Þær eru aðrar guðziuiar er hælldr vndir uatn
FrostKrᴵ 15014Slikar guðziuiar værða oc þar sem maðr hældr vndir byscups hond
JKr 3769Su er bæn min onnur herra at þu hallder mer vndir skirn
Hallfr 5013Eptir þetta helldr konungr Hallfreði til skirnar
Hallfr 5017Sva ma ok engin fa þeirrar konu er hann helldr undir skirn. edr þers manz konu edr dottur. er hann hellt undir skirn edr biskups ho᷎nd
StatEi² 51711sculu þeir sem barnum halda till fermingar huert barn wt leiða vm sanghuss do᷎r þegar er fermt er oc iin aftr vtar i kirkiunne oc biða so oll saman þar till er þau taka guðz blezzan vndir biscops hendi
StatPáll³ 76129⸢helt [var. heillt (!) Holm perg 1 fol “B”] Olafr konungr Hallfreði vndir skirn
var. Hallfr61 5025: Holm perg 1 fol “B”Þat barn sem madr helldr undir skirn. skal eigi sa hinn sami hallda þui vndir biskups (ed. corr. p. 874) ho᷎nd utan naudsyn
DI II (*1345›AM 39) 79825Var þá Hallfrøðr skírðr ok helt konungr honum undir skírn
Hkrᴵˣ 40514þau helldu þessu mæybarni til skirnar
ÓH73ˣ 70014
● ‖ impers.: heldr [e-u]
● ‖ præt. part.: haldinn som er holdt fast
er hann halldenn maðr. þa scal hann bꝍta kononge bauge
Gulᴵ 6915ef maðr lꝍypr at manni oc er hallden. bꝍte eptir .vj. manna dome
Landsl 6714Sva hafði til boriz, at tavmr vlfvalldans hafði vafvizt vm einn stein; fvndv þeir hann þar halldinn
Ant 8810var hann og so fast halldinn ath hann matti sig hvergi hræra þo at hann vid leitade
Adon 831Siþan toco þeir Lavfæsingar þann mals-hatt, ‹at þeir sǫgðu, þá er maðr hefði haldinn (ms. halldinn) verit›: stattv kyrr, hafa skalltv CCC emend. Stu 1811: BLAdd 11127 “IIp (særlig Bx)”
emend. StuᴵK 1811: BLAdd 11127ˣ “IIp (særlig Bx)” → ms. 44v20*Þar var⸣ Rvnolfr son Nicholass fra Miofa-felli, ‹ok var hann haldinn heldr lausliga, ok gat hann fengit sér øxi at manni ok hjó› millvm herða Nicholasi emend. Stu 18319: AM 440 4° “IIp”
emend. StuᴵK 18319: AM 440 4°ˣ “IIp”
2) [e-n / e-m] holde (ngn) i fangenskab, tage (ngn) til fange, anholde (ngn)
Helvíte kende haɴ. þuiat þat varþ aftr at selia þa dauþa meɴ es þat helt áþr
~ lat.quas tenebat
GregHom 111115 HómÍsl¹⁹(1993) 28r23Have frendr hins dauða at hallda hann ... oc hallde hann til þings. ellar fꝍre armanne konongs
Gulᴵ 612Her med gera þeir grimman mann ... framm til borgar Damaskum þess o᷎rendis. at hallda kristna menn. hvar sem fẏndiz ok reka bundna til Jorsala
~
PS 56227 JJ SÁM 1 45va23þa sagdi konvngr at byskvpsefni skylldi gera honvm rett ella qvaz hann mvndv hallda þa
GBpB(2018) 9825bannsetr hann uuin fridarins ... er med ꜳnnarri guds reidi hafdi þau boluanarverk, at sakir hatr‹s› uid Thomam erchibyskup hellt hann nockura klerka sem herfangna
Thom² 40721þiofr var halldinn ok sinum samdrætti fratekinn
Thom²y 47835Romveriar heldu (?) sancte Petur
AnnGott 300a15ef hvárki er heima. þá scal fá í hönd verkhús bryta. oc svá lið með honom at hallda hann. En frændr hins sára eigi kost at hallda honom ef þeir vilia
Frostˣ 1629ef hvárki er heima. þá scal fá í hönd verkhús bryta. oc svá lið með honom at hallda hann. En frændr hins sára eigi kost at hallda honom ef þeir vilia
Frostˣ 1629þa var Sigurdi halldid
HrafnAˣ 19321er biskupsefni villdi i brott fara ‹segir› kongr at þeir skÿlldi geyra honum rett ella kalladizt hann mundu halda þa
HrafnAˣ 20910
● ‖ præt. part.: haldinn [í e-u]
Festus sagði Paulum halldinn mundo vera i Cesaria, oc baþ hann fara meþ ser þangat þa, er sacar þottosc eiga viþ Paulum
~ lat.Festus autem respondit servari Paulum in Caesarea
Vulg Act 25,4 Páll¹ 23123varð hann fanginn ... ok f́rðr Heinreki keisara. ok var hann halldinn þar meirr en .xij. mánaðr
AnnReg 12031var føronautr Sueins tekinn. ok halldiɴ
GBpA 396hann flutti Joachaz herleiddan ok halldinn i bo᷎ndum aa Egiptaland
Stj³ 6522Enn þeir Sveinn voro II saman, oc var favrona‹v›tr hans tekin oc hallðinn
StuᴵK 13416Var þa enn sæz a, oc voro ger XII C til handa Ogmundi, en III C til hannda Þorsteini, fyrir þat er hann ⸢hafdi halldinn verit [var. var haldinn]
StuᴵK 18018Þa er Rafn kom ‹út›, uar hann þegar giorr hand-tekinn ok halldinn
StuᴵK 31417Þorkell prestr ok menn með honum gettu þeira, er halldnir voro
StuᴵK 43612hann sat i myrkuastofu halldinn
Stj¹ 5426þeir uaru þar halldnir
~ lat.illi in custodia tenebantur
Vulg Gen 40,4 Stj¹ 20014þat viljum vér, at þú látir niðr brjóta kastala þann inn forna er þú vart haldinn í um hríðar sakir
KlmA 39414þer uitið Uilhialm kapalin uorn ... halldinn i bondum ok dyflizu, enn synit honum eingua menzku
Thom² 39024þa er Rafn kom vt var hann tekeɴ ok halldeɴ
HrafnAˣ 23416lendir menn ok riddarar haldnir ok herteknir
Trist¹ˣ 2129
3) [e-m / e-n] holde på (ngn), forhindre (ngn) (i at tage afsted), opholde
Ef þeir verða aptr reka eða hallda þeim veðr i enne savmo höfn. oc comaz þeir eigi abrott
GrgKonᴵ 9024seɴdimennina villdu sumir hengia lata en sumir lata hafa til blotz. En hitt var af raðit at þeim scyldi hallda þar til þe\smallcap{s} er þar kømi syslumenn Svia konungs
ÓH 3999simvn tok exi sina ok liop at gvðbrandi ok var hann halldin
IslDipl (1302) 511þat grvno ver at hann hafi dꜹþaɴ (ɔ: dauða, cf. ed. note) menn af þer tekit. þa er varo af oss ⸢hallnir [var. halldnir Niðrst¹ 44]
~ lat.qui a me hic detenti sunt
EvangNicod 7096 Niðrst² 224þa ber kononge æighi at hallda ⸢honum [var. hann GKS 3270 4° “F”, etc.] um fram uilia sin
Hirð 40813Nu ganga men a vorð oc kenna men at þat ero skila men. þa skulu þæir i friði fara, en ef þæir kenna æigi. þa skulu hallda þæim til dax
Hirð 44118þik helldr ok ekki her suo mart at þu megir ei ual lata heraðs uist
EbWolf(2003) 2273þeir Iokull ok Bersi hliopu til vapna ok voru halldnir
Finnb 7311Geymit at þer halldit mik ecki ne hindrit
Stj¹ 1383Gisl liet þa þegar brudlaup gera ok hiellt þar ollum komandi monnum medan veizlan stǫd
GullÞ 2023í þann tíma helt Hákon konungr *margra ríkra manna sonum í Nóregi, því at hann hafði mjǫk í huga at fá skatt af Íslandi
StuᴵᴵR11127ˣ 14227Þorgils var með konungi nǫkkura vetr, ok þóttiz vera haldinn ok kunni því illa
StuᴵᴵR11127ˣ 1465
4) [e-t / e-u] holde (ngt) under kontrol
Munkr ef hann getr halldit kvid sinn ok tungu ... þa treysti hann þvi, at hann mun eigi deyia
VP 5649af þvi halltu reidi þinni, sem þu hoft
Vinc 32326Ef madur ma eigi þurftt hallda. Tak blodru þa i arfiskum er. ok svelgh
MedMisc 1122og er so mikid af sagt asionu þessara manna, ad margar konur feingu eigi halldid skapi sijnu, ef litu fegurd þeira
Fljˣ 1022
● halda munni (sínum), halda tungi sinni [um e-t]
þat let hann fylgia. at þat mętti vera of goðan dreng þaɴ er vel veri a þrec bviɴ oc hreysti at sva metti staɴdaz piningar at þvi at hann helldi mvɴi sinom e. (ɔ: eða) brygþi ser litt við
Mork 4385hann mættí standaz píningar. sva at hann híelldi mvnní. eðr brygðíz lítt við
Huldaᴵᴵ 27113skylldir þu þar eigi biorg vndir fotum troda ok hitta eigi i þann einangr at þu mættir eigi munni hallda
Grǿnl 4478sá mátti standask píningar at því, at maðr heldi munni sínum eða brygði sér lítt við
Hkrᴵᴵᴵˣ 36713má ek halda tungu minni um hérvist Þórðar
Þórð²ˣ 19910
● halda (eigi) tárum
varlla matte hann tarom halldda
Menota: 55ra29 BarlA 1006harmar sua herra pafinn, at hann mꜳ æigi tarum hallda
Thom² 3753vard þar suo mikil fagna fundr ath þau gatu varla tarum haldit
BevB(2001) 2792hvat er þier þess at þv matt eigi tarvm hallda
PartA 909Eckert hiarta var suo hart ne balldid hia standandi fruinnar faugru annlꜳti. at tarum mætti hallda
GibbC 11025Ok sem þau funduzst, vard þar suo mikil fagna fundr, ath þau gatu varla tarum haldit
BevB 25247
● halda (eigi) vatni/hlandi
harmar sva dauða Darij at hann fę́r eigi vatni halldet
Alex 11114matu ner engir vatni hallda þeir er til gengo oc kystu likit
Sv 10229Vid þi er madr ma eigi hlandi hallda, tak heila hera ok stappa vid vin ok gef honum drecka
Med194 7214ok ekki fanst svo hraustr riddari, er yfir var grefti hans, at vatni mætti halda
Trist² 2423varð Mórodd svo feginn, at hann fékk ekki vatni haldit
Trist² 5418Þetta þótti allri alþýðu svo mikill skaði, at hvorki mátti vatni halda karl né kona
Trist² 7625uid þeirra skilnat matti engi uatni hallda
VSj 4320var engi svá harðr, at vatni mátti halda fyrir sakir elsku, er þeir höfðu á Rollant
Klma 50124En uid þeirra skilnad uar eingi suo hardr kallmadr at uatnj mætte hallda
Vilm 20013
5) [e-m/e-u] [sér] holde fast på (ngn/ngt), tilbageholde (ngn/ngt), nægte at give slip på (ngn/ngt), fastholde (ngt)
sa er litillátr værðr hann man upphæfiasc í dyrð. Hinn fyrsti pallr litillǽtes er at høyra litillatlega sanlæics mꜵl. ok halda minnilega. ok algera viliande
~ lat.memoriter retinere
6433 Alk619 6533Ef stefno vattar hans sitia heima allir. eða sva ef þeir hallda vætte. enda se þeir quaddir oc varðar fiorbavgs garð. þa ...
GrgKonᴵ 5620Hvarvetna þess er menn halda gögnom a alþingi. oc varðar þat fiorbavgs garð oc scal i þaɴ dom søkia sem frumsökiɴ er i sótt
GrgKonᴵ 6614Ef goði helldr xii. quið þa verðr goði vtlagr vm þat ... eɴ hiɴ á cost þess hvarz hann vill goða søkia eða eigi eɴ sva a þat at metaz er hann helldr quiðnom sem a se boriɴ nema hann fái biarg quið þaɴ at goði mundi quið þaɴ bera eigi a hann oc hellde hann af þvi quiðnom at hann ...
GrgKonᴵ 6721þa a hiɴ cost hvart hann vill hætta til hallzens. eða eigi. þa verðr rett halldit coɴoɴe. ef hann verðr saðr at söc. Eɴ ef hon verðr logeɴ þa verðr eigi rétt halldit konoɴe
GrgKonᴵᴵ 3220Rett er at stefna honom oc þar þaɴ dag er næstr er rumheilagr a þeim bólstað er brullavpit scyllde vera vm þat er hann hefir konvɴe halldit
GrgKonᴵᴵ 3320Ef byscop syniar þeꜱ sem hann er scylldr til at logum. oc mego þeir hallda tiundum hans. at móti
GrgStað 2221(þeir) er konongs scipan briota i landeno oc þui halda með rangændom er til hæilagra staða er gevet
NoDipl ([1265?]) 394En hverr sem fe helldr þvi er hann a at bꝍta. æða beiðizt meiri bota en hann a at taca. oc verða þeðan vandræðe af. þa heiter hann tryggrove
Gulᴵ 1068Slica *sokn oc alavgo a hverr a sinom fiordvngi tivndar sem byscop þar til sem a þriþia are fellr fé vndir konvng oc byscop. hveriom luta tivndar sem halldit er
ÁKr 3428Hakon iarl hellt skǫttom Danakonvngs
cap.
HkrFris 11029hvgða ek at þer hæyrði ręttliga at hallda þeim hlvtvm ef nockvra eignaz klækiafvllr Chamos gvð þinn
StjC 40623hꝍfer honum at skoða vm sin oðol oc annara manna. at hann halldi engara manna oðolum með logum sottum
Landsl 96ok su var uirðing .a. at Barði þotti hallðit hafa fullan hlut ok þeir er honum ueittu i sua ouænt efni sem komit var. vm hrið
Heiðy 10228þau rangyndi er uarer syslumen hafa gort stadenom i Tunsbergi er haldet hafa þæim þridvngi (!) sakarꝍyris er stadren a at hafa ser til vmbota oc skipa gerdar
RbHM (*1312)³ 9517ef nokor brytr kirkiu frið ... eða hældr kirkna goz mote uilia þæirra sem firir æighu at raða
JKr 3799Þorsteinn var maðr vrefiusamr ok rettlatr ok valeitinn við menn. en hellt hlut sinum ef aðrer menn leituðu a hann
EgM(2001) 17712bað hann hallda sua son sinn at hann fengi enga osæmð af honum
Hallfr 249hver sem ... hælldr annara manna eighur mote loghum ok rettyndum ok vill eingan rett standa þa skall han vita sik falla i bann bædi guds ok manna
StatVilhj¹ 45218Sighvatr hafði miok i fleymingi, oc kallaði svmrvngana odo᷎la, oc ekki radligt at hallda kavpi þeira
StuᴵK 35518Vil ek þar yðuarn styrk til hafa, at ek hallda hlut minum i Borgar-firði, huerir sem til mótz erv
StuᴵK 54918hielldv bændr gíalldínv. ok lágv j safnað[i vm hrið]
Huldaᴵᴵ 32425Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit ... enn hellt hinu ser sem betra uar
Stj¹ 423han heldir oc hindrar ... iardhir þær er þau ... gafuo vndir stadh hins helgha Michials
DN XII (*1325›AM 902 a) 5030setti ek ... stad hins helgha Michials ... i hæfd oc eighu firirsagdra iardha þeirra sem Þoraldir hellir oc hindrar firir stadhenom
DN XII (*1325›AM 902 a) 516ath þw hafeʀ med logvm vidh skiliz þessaʀ tvæʀ tivndeʀ sem ꜳbote kæʀeʀ til þin ... ath þw hafeʀ ologligha haldith vm næstv þriv ꜳʀ
IslDipl (1431) 28230uith hofum ath hallda brautar hollt er hun eigʀ ok adra hennar peninga
IslDipl (“1432”) 30032Herra biskope samdi og ad kvennagyptingar fære epter bok ad holldnum hans rette til doms yfer hiuskapar malum
ÁBpˣ 8414Skylldi biorn þorleifsson alla þessa peninga segta og sækia og sakar a gefa. ef þeim wæri halldit
DI VI (*1479›Alþingi1ˣ) 22711helldo bꝍndr gialldino oc lago i safnaðe i Hysing
FskAˣ 36310deilðu þeir um dánar-arf nǫkkurn; Skopti helt, en konungr kallaði til
Hkrᴵᴵᴵˣ 25613heldu bœndr gjaldinu ok lágu í samnaði um hríð
Hkrᴵᴵᴵˣ 4598
● hafa ok halda [e-t]
Hakon ok Eirikr hofdu ok heldo ologhlegha arfe sira Juars
DN I (1316) 13115ath bann hielldi og hefdi þꜳ̋ somv peninga fasta og lausa er dæmder hafa werid domkirkiunne
DI IX (1522) 9114biskup augmundur j skalhollte hefur og helldur þꜳ̋ peninga sem hola domkirkiu og goda gudmundi biskupi hafa gefner werid
DI IX (1522) 12021hann hefde og hiellde þa peninga frijda og ofrida er honum Bar ad liuka
DI VII (*1494›Lskjs 94 IIIˣ) 21120
● halda réttu máli [fyrir e-m]
ec hefi halldit retto mali fyrir þeim monnoᴍ er stǫʀi bockar hafa uerit en sua sem þit feðgar eroð
Eg162θ(2001) 1702þat bregðr mer til forellrís mins at ek halldi ríettv malí firir hverivm manni
Huldaᴵᴵ 15911ok því bregðr mér til forellris míns, at ek halda réttu máli fyrir hverjum manni
Hkrᴵᴵᴵˣ 2574
6) [e-n / fyrir e-m] [e-m/e-u] forholde (ngn) (ngn/ngt)
ero nu himinrikis dyr opnar fyrir os er ængil guðs cherubin helt .v. þusundrað vettra fyrir ollu man-kyni með brennanðe sværði
HómNo¹¹ 665Hallda ma maðr festar kono firi festarmanne .xii. manaðe. sa er firi scal raða. þat ma skilia festarmal. ef horundfall kemr a annat tveggia
Gulᴵ 2725huersu *morg ár⸣ hver þeirra hefir þa framferð a haft at haldit þessum leiðangri fyrir os
RbHM (*1311)¹ 914þeir prestar er rangliga hallda menn *þionostu paska dag. luki biskupi .iij. merkr
StatEi² 53320eigi treyste eg at hallda ydur her fyrer gunnhilldi
Harð 14114sira Hauarder raadsmader aat Nunnusetre. hæfir kært firir oss. at Narfue a Slindum. a væghna kono sinnar. hællder hann ok klaustrett þar bok þæiri er sira Œghmunder hallte gaf adernæmfdom stad j. testamentum sijtt
DN IX (*[1341]›apogrˣ) 14216
7) [e-t / e-m/e-u] [með e-u] beholde, bevare, fastholde, opretholde, redde
Sumer halda galéyse uɴz þeir koma a ørvasa aldr
HómÍsl⁷(1993) 8v19Sa es elscar mic mon halda mǫ́l min
~ lat.sermonem meum servabit
Vulg Jhs 14,23 Hóm677 2823Gamaliel ... kendi mer løg feþra yðvarra, oc helt ec þeim, sem er vitoþ aller
Páll¹ 22725oc scal hann queðia fyrir buet ef hann helldr heilso sva at hann er queðiande
GrgKonᴵ 1282En þeir menn allir hafe guðs miscuɴ er griðom halda vel oc allra heilagra arnaðar orð til allrar þurptar siɴar við almatkan guð
GrgKonᴵ 20514skilði hann þat til at jarlinn scylldi cristni hallda i Noregi
ÓTOdd 5229hann uilldi sua þraliga hallda siɴ atrunað
ÓTOdd 932Nu beʀ þat quiðr i hag honom. þa helldr hann coste sinom
GrgStað 41520en pil sa hever iamnan siðan haldet þeiri giof er guð gaf hanom þa þvi at han ber a hveiriu are eipli sva sem apaldr
KgsFrgβ 13621iatta ec at þu oc huerr er vill komi hingat. oc þo sua at ec halldi sꝍmd minni
Pamph 10610ertv þa en eigi felꜹs með ꜹllo þot þv briotir scipit ef þv fer halldit þesso
AuðMork 18525ver scolom ... biðia ... þess at vér halldem lande varo bygðu
GulKrᴵ 35Þat er oc manvit at hallda alla luti mæðr athuga samligo minni þa sæm mælter værða. eða gorvir manna millim
Kgs 6514helldv þeir samnaþinvm a Iotlandi oc ętlvðv at veria þat land fyr konungom
ÓH 43010þess bið ec yðr fyrst at þer gevet mer at hallda rike mino. oc þeim ollom er mer þiona
Alex 586bvɴɴdv þeir þetta fast mǽlvm meþ ser oc helldv þeꜱo allir vm fra sꜹgn seᴍ þeir hofþv nv samiþ meþ ser
Jvs291 5424Guð ma raða ner uer fam hana (ɔ: borgina). oc holldum uer þa monnum uarum oc liui. oc er þat mitt rað ef þer vilit sem ec. Nu suarar hilldibrandr hans enn bæzti uin þat ueit Gud at nu uerðu uer at lata vart riki usœmilega ner sem uer fam þat. oc hueʀ þeira er nu uill flyia
Þiðrᴵᴵ 1744hallt ok somvm uinvm, sem ek hefi haft
Fornk 1411later þa sua þæss níota sem þer vilít hafa wara vínatto ok hallda syslunum ok þæím sꝍmdom sem þer hafet af oss
NoDipl (1300) 11422fello menn þa allt vm mitt skipit ... en fyrir rvmino helldv menn lengst
ÓTOddS 22828ec scal annat hvart hallda ollum Noregi eða lata allan
Sv 6732margir liopu i kirkior iɴ oc varo þeir flæstir drepnir. fyrir þvi at þa hellt engi kirkia monnuᴍ
Sv 713þat þotti þa licligra at þeꜱi niosnar-maðr myndi logit hafa. En hann hellt sinni sogn iafnri oc var a konungs scipi
Sv 7632gęt þess. ok ef. cipprvr koma. i svbtripl at engi er margfalldan eða. þrefalldan þeira. Enn hallda þęr stodvm. sinvm medan nokkvr figvra er. til hęg‹r›i handar þeim
Algor 42313ef ei hældr land friði af þeirra vangꝍymslu
HirðB 3946þeir mvnv sva *avngva þer, at eigi mantv sva mikit hafa af þinv riki, at þv halldir hofði
Flóv¹ 16426fa ein skip helldo seglum sinom
HákFris 57835Sit þú, segir hon, ok skalt þú jafnan þessu sæti halda, þá er þú ert í boði mínu
NjR 152niot með þvi allra ęigna þinna. at þv halldir iafnan aminning iðranar þinnar fyrir drottinssvik þav er þv gio᷎rðir við Dauid
StjC 55617Helga giordiz þa sua stird vid Hrafn at hann fieck eigi halldit henne heima þar
Gunnl 419þa scal han halda ⸢þan æindagha [var. þeím eíndaga AM 354 fol]. nema stornauðsyniar valde
Hirð 42520(Brandr) quað Finnboga hafa halldit með kappi moti ser. quaz nu ætla eptir at leita þo at hann villdi hallda
Finnb 871bað hann eiga, ef hann vildi halda virðingu sinni, en kvað þaðan frá þverra mundu
Glúm 8724Þótti mǫnnum mikils um vert, hversu Unnr hafði haldit virðingu sinni til dauðadags
Laxd 1419Hǫskuldr sá um með honum, svá at hann helt bústað sinum
Laxd 2419þó vilda ek nú, at þú kœmir mér i sætt við Njál ok sonu hans ok mætta ek halda búi mínu
NjM 25324ef land helldr eíghi fríde sínum firí þeirra vangíezlu
Landsl1154 882sér huern sendi manna lockar hann med storum fegio᷎fum sua at fáír af þeim hallda þar vm sanníndum
Rómv226(2010) 1811þeir líetv bændr hallda i friðí ok frelsí eígnvm sinvm
Huldaᴵ 2623varð þat at sætt at Halfdan konungr skylldi hallda riki sino o᷎llu. hann skylldi ok lata v hætt við Erik broður sinn
ÓTᴵ 134taka oss aɴan ho᷎fþingia ‹þann er oss hallde› til þess at ver ⸢*megim i frelsi ‹hafa› [AM 53 fol “B”, etc.; non emend. halldim i frelsi] þann ꜳ trunat sem ver uilium
ÓTᴵ 3314n.hann hafði and uo᷎kur miklar ok drack eigi meira en hann matti hallda styrk sinum
ÓTᴵ 887mitt hugskot segir varla hæfa minni fáá vitzku. at kasta þeim ꜳ trunadi. er minir frændr ok lang feðgar hafa halldit æfinliga alla sina daga
ÓTᴵ 1563allir skulu frealsir ok sialfraðir at hallda sino fostr landi þo at ek raðumz fra
ÓTᴵ 2459hann ... fleckaði ok hugreckína med allzkẏns vdẏgð ok helt hana vid o᷎ngvan en rauf vid alla
~
PS 8515 Pétr SÁM 1 18vb23helldu þo huarir sinu fo᷎ður nafni
~ lat.retinentes utriusque parentis nomen
HistSchol 911 Stj¹ 19424til þeirra græina at hann ⸢hiellt [var. hellt AM 638 4°ˣ] sanna virdingh
~
HMSᴵᴵ 8110 Nik Holm perg 16 4° 17v24hversu höfum vér haldit liði váru? En þeir sögðu konungi, at þeir höfðu hvárki týnt mönnum né hestum
KlmA 37510eingin þickiz uhalla krunu bera, utan hann halldi med kappi þat, sem hellt hans forellri
Thom² 2971Er þat ok alsida midil þess hattar manna, ef þeir hafa til tæripeninga, at þann tima sem þeir buaz i sitt fostrland heim uenda, kaupa þeir giarna skolabækr, at þeir megi hallda med fullu þat gott, er þeir skildu
Thom² 30229iafnuel skulu uskylldir menn hans gialla, ef þeir hafa honum heimolligir uerit, er hann sꜳt i Cancia, þott þeir halldi landzuist at kalla
Thom² 3905ef vær ho᷎fum leitat drottins, mun hann birtaz oss, en ef vær ho᷎fum halldit honum, er hann med oss
VP 6716brodur atte hann einn lęrdan er uar dekan at nafnbot ok hellt sina sęmd þar innann landz
Æv238XXIV¹ 3088hann vildæ þessa giof halða ok samþyckia obrigdæliga vidh kirkona
IslDipl (1432) 29311Um alla hluti framm vil ek ydr bidia, at þer halldit ast ydvar ꜳ milli
Silv 27913sialfir cardinales samþyckia þessi mauglan, þo lagt ok leyniliga, medann pavinn helldr sterka lifdaga
MarE 4577briota skipit i spon, enn halda fe sinu ok monnum
Gísl 919margir fellu í óvit, ef sá hann, en sumir heldu eigi vitinu
Gr 1135uigdi hann Laurencium til biskups med ollum þeim heidr ok sæmd sem heilog kirkia helldr ok geymir j slikum hlvtum med logligum siduana
LBpB 9420hefir ek deilt kappi við þér meiri menn ok haldit þó meira en þeir
Vígl510 7319hallda
~ lat.aut continebit in ira sua misericordias suas
11831 (Vulg Psalm 76,10) GlossPsalt 11929Atli jarl sendi þau orð í mót, at hann mun halda Sygnafylki
Hkrᴵ37ˣ 11415hann beiddi bœndr at gefa sér konungs-nafn ok þat með, at veita sér fullting ok styrk til at halda konungdóminum
Hkrᴵˣ 1666át ok drakk þat einu, er hann mátti halda við styrk ⸢sinn [var. sínom AM 45 fol “F”]
Hkrᴵˣ 2677Var þat fyrst laus orrosta, meðan Norðmenn heldu vel fylkingu, en enskir menn riðu at hart ok þegar frá, er þeir fengu ekki at gǫrt
Hkrᴵᴵᴵˣ 20812Ertu so fanginn fyrir övætti þessum ad þu helldur valla viti þijnu
Hrólfˣ 675ríki várt stendr mjǫk til auðnar, en hugr minn fýsiz þó at halda sœmðinni
Knýtlˣ 19819helldu þeir sumer vel kristni til daudadags eɴ þat gekk ovida i ætter
LdnStˣ 2319hann helldr varla mannligri skynsemi
MarD635ˣ 9989Skyldu hvárirtveggju halda heruðum sínum ok ríkjum utanferðalaust
StuᴵᴵR11127ˣ 28017kannar hann sína menn og hefuer hann halldit þeim ollumm og ei eru þeir miok sárer
Þiðrᴵᴵˣ 9224
● halda heilu
● halda heilum/réttum [e-m/sér] [fyrir e-m]
hann megi hallda ser heilum oc sinni eign
JBapt²A 87926ekki kvíði ek því, at ek geta eigi haldit mér réttum fyrir Hrúti ok sonum hans
Laxd 13710þeir óttast ekki meðan þeir halda honum heilum
Klma 43915Dagfinnr vildi eigi þiggja hrínginn, ok sagðist allt ærit hafa meðan hann héldi konúnginum heilum
StjǫrnODrˣ 1194Í þenna tíma var svá mikill ofsi Sturlu Sighvatssonar, at nær øngvir menn hér á landi heldu sér réttum fyrir honum
StuᴵR8ˣ 49310Þóttuz þá allir skilja, þeir er í þessarri ferð hǫfðu verit með Þórði, at hann mundi verða inn mesti hǫfðingi, ef hann heldi sér heilum
StuᴵᴵR11127ˣ 4125
● halda hrǽddum [e-m]
hygg ek þat flestum bonda sonum ofrefli at styra þeim (ɔ: berserkjunum) eðr hallda hræddum
EbWolf(2003) 1079Klaufi var nu miklu verre vidureignnar enn aadur, ok hiellt þa Grijs hræddum
Svarfd(1966)ˣ 2531
● halda (sínu) lífi beholde livet
ef þv villt hallda þinu livi þa skalltu lata þin uapn
Þiðrᴵᴵ 2119Vilit þessa kono lata oc fari hon hæim með oss þa skulut þer hallda yðro lifi. ‹þa suarar Hilldibrand› hon for til annars af Susat með Þiðreki konungi en at fara hæim með yðr oc þat vilium ver vist æigi
Þiðrᴵᴵ 3381treystvmz eigi, þꜳ er ver leggivmzt til svefns, at ver mvnim til dags lifvi hallda
Ant 6416mun hann hallda lífi ok limum, en menn hans munu sæta refsingum, suá sem saker falla til
EgM(2001) 3013Erfið mun ykkr verða utanferðin, svá at tvísýnt mun verða, hvárt þit fáið haldit lífinu
NjM 18123ok hafi slika refsing sem sa maðr leggr a hann er konungꜱ valld hefir i hendi til rettra refsínga ok halldi þo lifínu
Landsl1154 18633Slǫdrvdv þeir þa vestr af * heidinni, sva at menn helldv lifi, en vrdv sem vesǫlstir
StuᴵᴵR 1693meiri þroski mvndi fyrir honum liggia æf hann hielldi lifui
GullÞ 829Konungr sendí honum ord, at hann kæmi a fund hans ... ef hann uill hallda lífínu
HeiðrR 551hann vildi fram ganga miklu lengra; fekk hann svá mikinn háska við þat, at þat þótti með ólíkindum, er hann helt lífi meiðingarlaust
StuᴵᴵR11127ˣ 1451sagði svá, at hann skyldi þar þat hervirki gera, at Egill ræki allan aldr minni til, þótt hann heldi lífi
StuᴵᴵR11127ˣ 2523Hilldibrandur mællte. willtu hallda þinu lifi þa seigh mier skiott ef þu ertt Alibrand minn son, þa er ek Hilldibrand þinn fader. þa seiger hinn vngi. Ef þu ert Hilldibrand minn fader þa er ek Alibrand þinn son
Þiðrᴵᴵˣ 3513
● halda líf(i) [í e-m / e-rs] holde (ngn) levende, redde (ngns) liv
Brynia ... var ⸢orvɢ ok hellt lif hans [var. suo orug, at hon hellt lifi hans Flóv² 18251]
Flóv¹ 13863munu vit ecki hallda lijfi j yckr ef þit vilit ecki annat en deyia
Vikt 228
● halda ofan jarðar [e-u] bevare (ngt) oven på jorden
● (hafa ok) halda (...) trú
hann gefr eiliuan føgnoþ þeim er halda trv siɴe
~ lat.custodiunt
PassMatthFabr 6618 Mth²Cod645 12024þa trv er ec hevi sialfr. fra blautbarns beini. haptt oc halldet. til elli daga minna
Menota: 17vb15 BarlA 3217at hallda heilaga tru með livi fleklausu. oc reinni meðferð
Menota: 46vb31 BarlA 854allt folc iatti at hallda retta trv
ÓH 2592Nauðsynleg ero þav (heit) sem allir heita i skirn. at hafna fiandanom oc hallda cristliga trv
ÁKr 312hann hellt fyrstr Noregs konunga retta trv til guðs
ÓTOddS 8724hæit ero tuifallegh. þau er allr hæita i skirn. oc hamfna fiandanom. oc halda kristilegha tru gꝍymande guðs boðorða
JKr 36523ver skolum hafa ok hallða krístílegha tru
Landsl1154 848Þat er vpphaf lagha várra Jslendinga sem vpphaf er allra goðra luta. at ver skulum hafa ok hallda kristilega tru
ÁKrD 1618vil ek lata skiraz. hafa siþan ok hallda þa tru sem þu keɴir
RRÓT 32121hann helt helga tru með mo᷎rgum mann dygdum ok goðlifnaði
ÞorvVÓTᴵ 29520vér skulum hafa ok halda kristiliga trú
Jb 174ek hefui ok helld kristinna manna tru
ÞorvVFlat 27215sagdi at þeir menn væri sælir er truna helldv vel
Eir557 55a14hann hellt fyrstr Noregs kononga retta tru til guðs
FskBˣ 1132
● ‖ præt. part.: haldinn [at e-u] i god behold, reddet
hvgdoz þeir ok halldnir mvndv vera þo at flod yrdi sligt sem Noaflod hafdi verid
VerA 438medr Jsraels sonum man allt sua kyrt ok halldit uera bædi medr monnum ok ollum odrum kuikendum. at ...
Stj¹ 27721þikiaz nu hirdir ok halldnir
Fær 4422(hann) var þar af öllum virðuliga tekinn, hirtr ok haldinn
Magn¹ˣ 24925for hann heym aptur, med myklum feinng fiar, og holldnnű lyde
PlacA(1998)ˣ 639
● heill ok haldinn [at e-u] i god behold, uskadt
Ec scal bera hana til kirkiu dura hæila ok halldna
Menota: 22va7 Streng 4810en hinn (er) hæill ok væl halldenn er hann ætlaðe at dœyða
Streng 789han hafðe þa j hondom huern peningh heilann ok halldenn
DN IV (1321) 13830Heill ser þu. ok halldinn. at lífi ok límum
Gyð(1995) 14312snæri fátæka manns var þar heilt ok haldit
GBpD 1806einir ok adrir ymisligir orskurdir megi val go᷎raz ok ut gefuaz at heilli ok halldinni uaarri kristiligri tru
Stj¹ 327þar uar huert kuikendi heillt ok halldit
Stj¹ 2733mælti sidan at kongurínn sítí gættur ok geymdr heill ok h[alldinn] [°°°°°]
ÍvB 8515ad eg vil giarnann til þess vægia ad þeirra sæmd yrde sem mest heyl og halldenn
ÁBpˣ 1353Gud þakke ydr herra fagra sending ok sœmelega er þer sendur til var medr Pale svæini ydrum, kom þat allt hæilt ok haldet til var
DN II (*1308›DonVar 1ˣ) 7820kom þat allt hæilt ok haldet til var
DN II (*1308›DonVar 1ˣ) 7820þeir kvámu heilir ok haldnir, ok lendu því næst í Bretlandi
Trist¹ˣ 2113bjóðum þersum fjándmanni ... at hann flyti þersi sömu herbergi heil ok halldin efalaust
Æv²⁵ˣ 10312
● með (heilu ok) hǫldnu i god behold, uskadt
með því, at þar var höfn góð, en skip örugt, kómu þeir með heilu ok höldnu á land
HG 334ver komim J dag heilv ok holldnv J þꜳ hofnn
JBpA(2003) 435kemr (hann) framm med holldnu
HákHárA(2009) 193þeir tóku land ⸢með heilu ok hölldnu [var. heilv ok havlldv skipi AM 240 XIII fol] þaðan frá skipi sínu
MarB 713raðandi siðan i veg ... koma fram með heilu ok holldnu
Mich 70934þeir mundu kiosa með heilu ok ho᷎lldnu
~
PS 69015 JJ SÁM 1 76ra37Jsraels synir ... komu medr ollu heilu ok holldnu til þers landz sem gagnuart hafdi uerit odrum megin hafsins
Stj¹ 28736voro þar ij vetr med ⸢ho᷎lldnu ok heilu [var. heilu ok holldnu Ann1005 41426]
AnnL 28236þa rak ok vndan .iiij. Islandz faur til Grænlandz ok voru þar .ij. vetr med heilu ok holldnu
Ann1005 41427ferst uel taka Noreg med hæilu ok holldnu
FbrFlat 22433kemr þar med hæilu ok ho᷎lldnu aullu fe sínu
Fær 722helldu þeir j haf skipinu ok komu til Leifsbuda med heilu ok holldnu
Grǿn 5451honum forst uel ok kom til Noregs med heilu ok holldnu
Grǿn 54827koma þeir þa med hæilu ok holldnu til Noregs
OrknFlatᴵᴵ 17736komv heim til Frodar ⸢med heilv oc havlldnu [var. með heilu ok holldnu EbWolf(2003) 2498; með ǫllu heilu Ebˣ 1459]
Eb445b(2003) 2487hann kemur til Rómaborgar med ollu heilu og hollnu
Saulus 8912kemr (hann) uit Suijþíod sínne ferd med heilu ok holldnu
~
Rafn 1830 1135 HG AM 152 fol 148ra32qvomv med heilv og holldnv til eins megthogs stadar
LazReyk 17430wier ho᷎fum sied og yferlesit eitt latinu bref med heilu og ho᷎lldnu jnnscigli virduligs herra. herra Olafs
DI IX (*1525›Lbs 61ˣ) 26424gefi hann med heilu og holldnu og hylle drottinz
FormSkipˣ 6228Kómu þeir biskup til skipa með heilu ok hǫldnu
Knýtlˣ 2645hann spyrr þegar frétta, ok hvort at Hálfdán konúngr væri með heilu ok höldnu aptrkominn
SǫrlaStˣ 43223Kemur þessi hinn mikli dreki med øllu heilu og holdnu á sió vtt
ÞJˣ 3014
● (með) haldinni trú
ꜹnd mín mon ... fara til gvþs eí lifanda meþ halldiɴi tru oc locno erfiþi
~ lat.fide seruata
PassBlas 341a50 BlasA623 398at tekinni skirn ok heilagri tru ⸢halldinni [var. hięlldínní Holm perg 1 fol “C²”]
ÓTᴵᴵ 19012
8) [e-u] [við e-n] holde fast ved (ngt), blive ved med (ngt), fortsætte (ngt)
at halda hreinlífi
~ lat.custodire
CaesASerm 77024 HómÍsl²¹(1993) 31v24Etke of ǽtlar til aɴars en mótgǫngo vandra maɴa. hveʀ þeirra er halda býþr ríct réttan siþ
HómÍsl²⁷(1993) 40v9Af þui es ósten sva scylld. oc es svá góþ. oc scal af þui þat raɴsaka hvat hon sé. eþa hvern veg hon sé halldaɴde
HómÍsl³³(1993) 51r19Hann reisti nekkverar kirkior í Nóregi ok setti lærþa menn at, en þeir brendo kirkiornar ok vǫ́go prestana fyrir honom, svát hann mátti eigi því halda fyr illvirkiom þeira
Ágr 714helt hann þesso sumo ... en hino brá hann
Ágr 512hon var rik oc hellt uegsamlega siɴ eckio scap
ÓTOdd 3110En hon sa þar allzecki lios. ok hellt hon rettom vege um hellinn
Menota: 42rb12 Streng 23824þeir (ɔ: hirðmenn) ero sva sæm lanndstiornar mænn æf þeir hallda þeim siðum sæm byriar nafni þeiʀa
Kgs 4333scilðvz enir kęrsto vinir oc helldv ⸢þat [var. þvi AM 68 fol “68”, etc.] meðan þeir lifðv baðir
ÓH 2104helldv þeir illvilianvm oc dømðv þat sin a millum at allir þeir menn er með konungi hꜹfdv fallit scylldu hafa ꜹngan þaɴ vmbvning eþa grꜹpt sem goðvm monnom somþi
ÓH 5876Thiriothes sveʀ þess at hon hellt ollum reinleic sinom. oc Alexander konungr gerðe þvi siðr vanvirðeng til hennar
Alex 5720Herteknar døtr vars herra kallar þu drotningar. sem þør have halldet tima sinom ollom
Alex 592ef hans tign hellde vel í alla staðe þeim mannkostom er hann tok vpp í fysto með henne
Alex 8420Oc heldv þeir sinar sifiar sem allir skylldv i sinvm helgvm krapti oc dyrligvm verkvm
ÓTOddS 114var heiðni halldin nær vm alla Noregs bygð
ÓTOddS 9127Enn með þvi at þinum guði verði mygt, þa er þat iafnmæli, at þu firirlatir villuna oc halldir sannleikinn
~ lat.ut relinquas errorem et teneas ueritatem
PassThom 15814 ThPost² 7343þeir hallda sitt hreinlifvi alltt fra bernskv
Ant 10733eptir frettandi, hverr hꜳttr lifsins honum væri hellz halldandi
AugA 13019En annat vár. þa hellt Steinaʀʀ beitinni. en Þorsteinn lagði þa i vmræðu við hann ... bað hann Steinar hallda beit bufiar síns suasem at fornu hafði verit
EgM(2001) 15519reru þeir brott ok hallda sama logni þar til er þeir koma heim a Eyri
Finnb 1711vel hǫfðu þau (ɔ: hrossin) enn haldit haganum, þau stóðu *jafnt í engjum þínum fyrir neðan garð
Laxd 12819varð hon úlétt af honum. En þó at hon yrði vanheil, þá héllt hon þó sama hætti um *siðvendi við nunnur
MarB 12214skal þó áðr fylla engla fylken af þeim mőnnum, er hreinlífi hafa halldit alla sína daga
MarS 1126ek het forðum at hallda hreinan meydom alla mina lifdaga
MarS 3221en kerling helldr lestri sínum
Æv²⁸ 11520hallt hinn fyrra vara ... at æigi fleckiz fagr vpprvni þinn ok loflig athofn með suivirding saurlifis
Æv238XXVII 32026Enn þeir fengv hvarego nekkt orlæti hans ne meinlætvm; þviat nacqvat bar þess til iafnan af til-stilli goðra manna, at hann fecc þvi halldit, er hann hafdi vpp tekit
StuᴵK 14913*Hon helt sva rict ein-[set]vna, at hon villdi eigi sia hann son sinn, er hann sotti hana heim
StuᴵK 26311Prestar tokv þat vpp, er þeir hellðv lengi siþan, at samneyta þeim er biskup bannsetti, bæði i þionvsto-gerd oc oþrum lvtvm
StuᴵK 28014Enn Þormoðr ok þeir aðrir helldo þa enn vavrninne
StuᴵK 4407Þeir toku við fénu ok helldu þessu falsi, sem þeir ho᷎fdu saman sett
MMA 52924hefi ek heyrt at viða vm heiminn se halldinn aɴaʀ siðr en ver ho᷎fum ok þeir er þann sið hafa. taka nafn af þeim guði er þeir trua ꜳ
RRÓT 3215honum þotti illt kuonriki sligt at þora æigi firir konu sinne at hallda æinord sinne vid lanardrottin sinn
SteinFlat 26513stod hon upp ok gek inn ok tok til þionustu ‹vid› Juar ok hellt þui vm vetrinn
ÞUxaf 2518lætr munkrin sem hann eigi fodrs sins at hefna a fruinar meydommi eigi var klavstra regla vel halldin a þessarri nat
Gibb 7514geingr drotning jnn j þessa adr greinda hall trulofandi þat gudi at hun skilldi þar hreinlifi hallda ok vid enguan karllmann tala
Gibb 8111fara kongar nv heim huerr til sins rikis ok landz halldandi huerr vid annan fagran kiærleik
Gibb 863ef þer lydit ok hafit vort rꜳd til heilags umskiptis ok betranar, munu þer uel fara, enn ef þer halldit uppteknu, dæmi gud midil uar ok ydar
Thom² 4051hun hellt retta reglu uid sinn bonda enn unni þo heitri ast Hringi j hiartanu
Hring 2388mælltu þeir til fastrar uinattu med sier ok hielldu vel
Yngv 921reidi ‹lengi› halldin
~ lat.si longo tempore teneatur, iracundia
CaesASerm1953 7253 SpecPen 2111lata þeir Hacon iarll þui siga skip sin undann og at landi, og uilia eigi hallda leingur
Jvs510 7816skilðusk inir kærstu vinir ok heldu ⸢því [var. þat ÓH 2104], meðan þeir lifðu báðir
Hkrᴵᴵˣ 18016ek mun ... eigi þat mál halda í deilu við þik, konungr, ef ek mæli rangt
Hkrᴵᴵᴵˣ 2573Drekinn hélt siðvenju sinni at vitja borgarinnar í dögun
Trist¹ˣ 747Hrolleifr mælti: eigi at síðr, þótt þér séð iij. eða iiij., mun ek halda minni sýslu fyrir blóti þínu
Vatnˣ 5116
● halda háttum
hvat er i þesso Haflidi, sagdi hon, at bera nv vapn helldr en fyr ertv vanr at gera, ok hallt þv hattvm þinvm
StuᴵR 2810Vémundr ... bað hann halda þar nú háttum at boðinu, en hann kvazk eiga heimanferð fyrir hendi
Reykdˣ 17719helt hann háttum sínum, var mjǫk einn um sitt
Vatnˣ 4014
● halda (upp) teknum hǽtti [til e-rs / við e-n] [um e-t]
giærna vilium ver hallða upp tæknum hætte við ẏðr
ÓHLeg 3811hellt hann tecnom hetti. ⸢oc hafði veizlor [var. vm veitzlvrnar. hafðe AM 68 fol “68”, etc.] .iii. a hveriom vetri sem faðir hans hafði haft
ÓH 2905var þat lengi, at konungr gaf sér ecki at ok heldr uppteknum hætti um kæti ok gleði við þá Hrólf konung
HG 5530ventom ver oc at þer munur þar vm halda teknom hette framleiðiz til var
RbEM (*1281-1282)¹ 3221eki mvn vm heillt groa med okr ef þu helldr teknvm hætti ⸢vm þann hlut [var. ÷ EbWolf(2003) 22514]
Eb445b(2003) 22414
● halda trúnuð/trúnaði [við e-n]
spvrþi konungr eptir vinvm sinvm hvernog þeir helldi trvnaþi vid hann
ÓH 5133Þa fvnndoz ok þꜹ bref er konvngi þotti eigi allr trvnaðr halldinn af byskvpi við sig
HákFris 45813Halda mun ek við þik mínum trúnaði til dauðadags
NjM 1782Þa funduzt ok bref þau, er kongi þotti eigi allr trunadr halldin vid sic af byskupi
Hák81 42510
● halda vináttu
Egill ok Einaʀ helldu vinattu sinni meðan þeir lifðu baðer
EgM(2001) 15311Óláfr ok Ósvífr heldu sinni vináttu, þótt nǫkkut væri þústr á með enum yngrum mǫnnum
Laxd 17122þess vil ek bidia þig Þorvaldr, at við gætim sva til með sonvm occrvm, at þeir helldi vel vinattv með frenðsemi
StuᴵK 3682hielldu þeir ⸢vel sina vinattu sidan [var. sinne trygd og uinnattu AM 181 b folˣ “B¹”]
Sams 522
● halda vǫku [fyrir sér]
haldi hverr vǫku sinni, er má
Laxd 13118Jarl ⸢helt [var. hiellt AM 53 fol “B”] vo᷎ku fyrir ser vm nottina
var. ÓTᴵ 2364: AM 53 fol “B”fellr suefnn at þeim suo akaft at þeir geta vist æigi fyrer ser uoku halldit
ÓH1005 7528
● ‖ impers.: heldr [e-u] (ngt) bliver ved, (ngt) fortsætter
ilmriɴ var eptir. oc helt þvi þaɴ dag allan oc aɴan oc eɴ þriþia
Hóm677 4630mon þvi iafnan hallda sem vpp hefir hafiz vm hans vsigr
Mork 15922dro myrkr mikit a solina sva at litill hringr var biartr vm solina vttan. ok hellt þvi nockura stvnd dags
HákFris 57227helt því lengi um vetrinn, at ekki mátti þar á skipum fara
Laxd 2461hann var sva daufr ordinn, at hann matti eigi heyra, þott æpt væri at honum. Þessum vanmætti hellt halfan manud
CecA 29630var þar ok en mesta winatta med þeim Rafni ok Gudmundi enum goda ok þui hellt ꜳ meþan þeir lifdu baþer
HrafnAˣ 20418
9) [til e-s] holde ved, vare ved, forblive
Nu er bruar halld mælt a hendr maɴe oc scilit eigi göʀ. þa scal hann at göra. sva at hallde firir fyrnsco. en göra sem fyrst ef aen brytr
GrgStað 4553optazt hallda‹zt› þar illviðri litla rið oc er langt ímillum at þau koma oc er þa goð væðratta millum þæss þo at laɴdet se kallt
Kgs 349Sunnu dags hællgr riss upp a laugar degi fra none oc hælldr til manadags er lysir
FrostKrᴵ 13824hin þriðia ... helldr til þess er snior kemr a spono
Landsl 13118su helgr ... helldr þar till er dagr er af himni a sunnu dagen
GulKrNA 31527hæfs su hælghr a laughar dagen þa er sol er væstri oc hælldr þar til er daghr er af himni a sunu daghen
BorgKrNᴵᴵ 29720enda hellt friþr sá meþan þeir lifþu
Íslbˣ 2922mun ek í yðar ríki fyrst um sinn ei‹gi› til langdvala halda
KirjDˣ 209
● ‖ præs. part.: haldandi fast, permanent
10) [e-u] føre (ngt) i en vis retning
sa ... heimte þangat fleire, oc helldo ⸢liose til [var. ath liosi Martin² 58628] oc lito a clęþit vandliga
Martin¹ 56327Parmenio gefr konunge þat rað at hann scyle fram hallda liðino i fialla klofa nockorn
Alex 2716helldr þessvm .iii. skipum þangat ok siglir hann af hafeno i fiorð nockvrn með mikille list oc cvrteisi
ÓTOddS 4618storskipvm er ecki gott að hallda að Englandi sakir stravms ok vtgrynis
RagnSon 46222þeir koma til Bjarmalands, ok heldu skipunum upp í ána Vínu
ǪrvS 2710segir hann þeim skil á, at hann vill halda í útlǫnd liði sínu
ǪrvS 11310Haralldr konungr hellt norðan liði sinu
EgM(2001) 1219Skipí þui let hann ... hallda vestr til Englandz at kaupa ser klæði ok aunnur faung þau er hann þurfti
EgM(2001) 2321helldu þeir skipi þui suðr með landi ok siðan i haf
EgM(2001) 2322Siðan tok Þrandr til nautagæzlu. honum hafði þat skiliz þott hann hefði eigi lengi verit. huert Steinaʀ hafði nꜹtum sinum latið hallda
EgM(2001) 15623bað hann hallda nautunum annan veg. sagði at þat var land Þorsteins Egils sonar er nautin voro þa i komin
EgM(2001) 15627Unnr heldr skipinu í Orkneyjar, þegar er hon var búin
Laxd 89Eptir þat helt Unnr skipi sínu til Færeyja ok átti þar enn nǫkkura dvǫl
Laxd 816Nu vill huartueggia hallda skipinu til fiskiar eða fengiar ok a sinn væg huar þæira. þa ...
BlFarApp 29012Þeir Gizurr ok Kolbeinn helldu flockunum uestr vm Blaa-skóga-heiði
StuᴵK 5094helt hann sino liði sudr ꜳ Mæri ok heriaði huar sem hann for
ÓTᴵ 6213Guɴhilldar synir helldo liði sino norðr til Þrandheims. duo᷎lduz þar miok lengi
ÓTᴵ 637helt hann þa sem skiotaz skipum sinum til Grick landz
ÓTᴵ 1547Þeir Kiartan helldo skipi sino inn til Niðar oss
ÓTᴵ 3589hon snaraz uid fast ok ser huar hann er kominn. hon helldr þa hendinni til augans ok hyggr at uandliga
StSt335 1918hann ꜳ̋ eíɴ feríuna ok helldr nu míllí Mid fiardar ok Stranda huert sumar
BandK 425fast sæker þu. Fridþiofur. er þv uillt hallda her þinum hingat j balldurꜱ haga
FriðB 4126töku þær til ad bidia allar og hallda høndumm til himna, og syngia kirie eleison, med hȧȧann tön
DínDrˣ 4711Djarft sœkir þú nú, Friðþjófr, er þú vilt nú halda hér fjórtánmenning í Baldrshaga
FriðBJSˣ 11813huervitna er marcrá er meðal manna. þá má banna nautum manna í at ganga ef hirðir er at oc lóg eru fyrir fest. En ef í er ‹gengit› sídan oc helldr hinn þangat smala. þá liggr landnám við
Frostˣ 24525hann uar uanr sialfr at hallda hiord sinni til skogar
KlmB1980ˣ 31110
● halda á loft [e-t]
þviat þessir villu predikarar halldandi ꜳ lopt ho᷎fud burð Antichristi
~
PS 6165 JJ SÁM 1 58ra36heilagt krossmarck var þa en ecki miog ꜳ lopt halldit so at menn thignvdv þat
RochReyk 1392
● halda máli [til e-s] (jur.) indbringe sag (for ngt)
buð henne þa enn af nyio huart hon villdi sættazt æða hallda male sino til loghþings
DN I (1307) 9812hverr maðr má hallda máli sínu til hins þriðia dóms
Frostˣ 22127ok vill Hafliði fara með vægð ok stilling, ok er várkunn, at hann vili halda máli sínu til þrautar
StuᴵR440ˣ 326
● ‖ impers.: heldr [e-u] [í e-t] (ngt) går i en vis retning
nv scal casta fyr borþ viþom ... þvi at nv er lognn mikit. oc helldr þaɴnoc strꜹmi at þangat mon a hefia imoti þeim
Mork 1678uar þat ueðr áá at uindaʀ laugdu af haufnum um kuelldum ok ⸢hellt þa reykinum i skarðit [var. hiellde þa reiknum vpp j skarded Eb447(2003)ˣ 19222]
EbWolf(2003) 19325Herodeꜱ let gora ellda stora ute fyrir hellíꜱ dyrunum ok hellt J helliɴ reykínum
Gyð(1995) 1379
11) sætte kurs (mod ngt), begive sig i en bestemt retning
En er hann var buiɴ ferðar siɴar oc byr gaf þa hellt hann til hafs
Eg162θ(2001) 886Siðan for Egill ferðar siɴar oc hellt til Noregs
Eg162θ(2001) 893kǫmr um hꜷstit til Islandz. oc hellt til Borgar fiarðar
Eg162θ(2001) 9210Þar scolo menn hallda til hafna er scipa upp sát hafa verit fyʀ ef comaz mego
GrgKonᴵᴵ 7028konungr hafði raþit ser til scipa í Orcadal. toc þar bvanda for. oc hafði .v. scip hellt þegar inn eptir firði
ÓH 8410hann ... hellt ut allt til Niðaross
ÓH 8513haɴ la hvert svmar ȷ́ hernaþe oc hafþe nær jafnan sigr þar seᴍ haɴ hellt til
Jvs291 3723er hann er búinn, heldr hann í hernað um sumarit
HG 1916hann hell‹t› uestr um haf
HkrEirsp 12624Hrútr helt suðr til Eyrasunds, ok er hann kom í sundit, sér hann fjǫlða skipa í sundinu
NjR 177fengu þar goða kaupstefnu. hloðu skipit með hueiti ok hunangi. vini ok klæðum ok helldu aptur vm haustið
EgM(2001) 2325helldu þeir vtleið firer vtan eyiar allar en stundum sua at siorr var i miðium hliðum
EgM(2001) 266(þeir) lo᷎gðu it sama hofuð Johannis i vagn, þann er hestar voru fyrir beittir, oc helldu heimleiðis
JBapt²A 92334Um várit halda kaupmenn til skips; þeir brœðr ætla ok at fylgja skipi sínu
Korm 2913Synir Ketils heldu þat sama sumar til Íslands
Laxd 62kvazk til Noregs fara vilja, þegar skipum væri óhætt at halda á millum landa
Laxd 7320er Magnus kongr frettír þat þa eflíz hann þegar at lide ok skipum híellt sidan svðr til Danmerkr
Huldaᴵ 5915híellt Magnvs konvngr þegar til motz við hann
Huldaᴵ 5916Þegar er varaðí ok ísa leystí. for Magnvs konvngr með liði sínv avstr til Elfar. ok híellt vpp eftir hínní eystri kvísl
Huldaᴵᴵ 1526stigu þeir ꜳ skip sin ok helldo vt eptir firði
ÓTᴵ 6316Velr þu helldr ok uill fara til uinstri handar. þa helldr ek til hægri handar
Stj¹ 1071verdr lítít til fæingíar treystizst hann huergi til at hallda þar er mikit er firir vid þenna lids kost
Fær 405sworo þeir swa a book at sydhri Vittals mæn eighu ekki lengir vægh til fyrsadhe eengiar vm varet æn til Halwarz vaku ædhir ok til hwitasunnu hwart æn þeir vilia aller saman or halla þær j millum eghu ekki sydhra Vittals mæn væghin til oftnæmder eengiar fyr æn Margaretto messo vm somareth þa eighu sydhri Vittals mæn væghen ofnæmdan ok þa eighu þeir aller aftir j halla hwart eengeth ær hællir slæghit ædhir vslaghit
DN II (*1369›vid 1422) 3169sworo þeir swa a book at sydhri Vittals mæn eighu ekki lengir vægh til fyrsadhe eengiar vm varet æn til Halwarz vaku ædhir ok til hwitasunnu hwart æn þeir vilia aller saman or halla þær j millum eghu ekki sydhra Vittals mæn væghin til oftnæmder eengiar fyr æn Margaretto messo vm somareth þa eighu sydhri Vittals mæn væghen ofnæmdan ok þa eighu þeir aller aftir j halla hwart eengeth ær hællir slæghit ædhir vslaghit
DN II (*1369›vid 1422) 31612þer hafit optar ok med fleirum fortolum eggiat Skula jarl ath hallda til Noregs, en logsogn Amunda
Hák81 3849hielldu þeir sudur til Geitkiara
Hák81 64711Sigurdr fotʀ ... helldr til Hwnalandz ok j þær hafner sem lꜳgu hit beinzta frami fyrer kongs hollinni
SigFót 2422tekr þar langskip ... og hiellt þegar vt o᷎r Þrandheime
MHFlat 2672enn ef no᷎ckurer menn vilia þer mein giora, þꜳ halltu til skogarins
Gísl 3511Hálfdán segist vilja halda fyrir land fram. Jarl fékk honum þrjú skip ok dreka mikinn hinn fjórða
HálfdBr 56725kómu sunnan at landinu ok héldu vestarliga
Bárð158ˣ 64ad morne bua þeir sig til ferdar, og hallda heimleidis
DínDrˣ 487Biorn ... főr sudur [med lande] og treÿster eÿ a̋ haf ad hallda
~
Ebˣ 520 Eb447(2003)ˣ 820hielldu þeir vestur vmm haf a̋ vit frænda Biarnar
Eb447(2003)ˣ 831ecki er yckur til setu bodid. Halldid til skögar sem skiotast
Hrólfˣ 510tekr herra pávinn ... kross ... ok ætlar með sér at hafa fram til fulltingis viðr kristna menn, heldr síðan út af Róma með sœmiligri fylgd
KlmBˣ 15330hellt hon ut i Orkneyiar
LdnHb105ˣ 3632Síðan hélt konúngr heim, ok var ger i mót honum dýrðlig veizla
StjǫrnODrˣ 11817gjör annathvort, at þú bíð hér við land ... ella at þú halt heim til Noregs
SǫrlaStˣ 41714
● halda af stað [frá e-u] tage afsted
● halda til þings
Have frendr hins dauða at hallda hann ... oc hallde hann til þings. ellar fꝍre armanne konongs
Gulᴵ 612er honum rétt at halda til þings
Jb 2675ef buenðr dęma honom skulld sina. þa se þęr skullder til at farar með honum ef hinn fǽr eigi fulla vorzlo fyr sik til einðaga. ok fara af þui þingi ok taka halfu meira. ok eigi skal hallda til annars þings af þesso þingi
FrostÁMˣ 2233
12) (om orientering/placering) vende mod, være rettet mod
Biorn skall æigha æinsamann skoghen firir vestænn þioðuæghen þæn sæm hælðr or Risu gauthu ok vt j Authzklif
DN V (1325) 6714kiellduness skylldi eiga sionhending vr mel þeim er vt er fra fliotzdalzgarde og helldur vestann
DI VII (*1494›c1640ˣ) 21413
13) [e-u] holde, holde stand, holde ud, stå imod, tåle
J þaɴ tið er cristni com ut hingat til islandz gecc *her silfr i allar stórsculdir. bleíct silfr oc scyllde halda scor. oc vera meire lute silfrs oc sva slegit at lx. penninga gerþe eyre vegiɴ
GrgKonᴵᴵ 1928sagði at þa scorti eigi styrc til at hallda deilo við Knut konung
ÓH 3454girnaz eínkum a þat vín er sva vęre sterct at varla fenge tunnan halldet
Alex 1105Ec á þat eitr er sva sterct er. at enge lutr fęr halldet þvi nema hrosshofr
Alex 1489het þui at hann skylldi æigi uera imoti honum i annat sinn. þott hann ætti uandræði at hallda
EbWolf(2003) 10114Þa het Ingimundr prestr, at boca-kista hans skylldi a land coma oc bæcr. Enn fam nottvm siþarr spurdiz, at hon var a land rekin at Dravngvm heil, oc allt þat er i var, oc hellt I hestpa, enn II voro af brotnar
StuᴵK 14016þat er vænn bogi ok veiðimannligr. en hui er strengriɴ sva línr. at hann hefir nǽrr ekki ⸢halld⸌a⸍ [var. at hallda AM 651 I 4°]
~
PS 59815 JJ SÁM 1 53vb30þat ætla ek, ef Otvel má nær koma honum, svá at hann nái með sverði sínu Kurit enu hvassa til hans, at ekki mun brynjan mega halda
Klma 46113hiet Snorra j mőte ad hann munde veita honum j annad sinn, þa̋ hann ætte vandræde ad hallda
Eb447(2003)ˣ 10013
● halda illa (út)
Jlla hefir þiɴɴ faþir þa halldit v́t á laɴdino ... ef þv scallt nv́ deyia
Jvs291 12114Þessi vetr var harðr ok illr, ok helldu menn illa viþa vm herut
StuᴵK 44626Eirikur mællti: Illa hefer þa fader þinn halldit ut ꜳ Islandi, ef þu skallt nu deyia, so roskur dreingur
Jvs510 8921
● ‖ impers.: heldr [e-t / e-u]
Þa hliop * Ravgnvalldr at ok hio aa hannlegginn við hreifann, sua at ⸢engo [var. ekki] hellt nema ⸢sinvnvm þeim [var. sinar þær] er gengo af þvmal-fingri
StuᴵK 39823Hermundr hafðe it sama riþit, ok hio a halsinn sva at nær tok af høfuðit, sva at eigi hellt meira enn reips-halldi. Annarre hende hio hann til
StuᴵK 44119
14) [e-n / e-m] (om følelser, sygdom etc.) overvælde, angribe, ramme
Sua sem honum hellt þesse harmr. þa kom hann þui nest til hafnar
Menota: 20rb30 Streng 3017Kynliga heldr mik þetta grimma angr
Trist¹ˣ 125
● halda sárt [e-m/sér] påføre (ngn/sig selv) lidelse, føle smerte, lide
lícar guþi viþ þa allra batst. oc ef haɴ callar þa píslar vátta sína. es sér hallda sárt oc standa at móti misgørþinni þóᴛ til fýsi. eþa méinlǽta ser til yfirbótaɴa ef misgorᴛ verþr
HómÍsl⁴³(1993) 73v10fiarkominn þykkiz ek til þess sagdi hann ad bæta hann sua sárt sem ek hiellt á þeira fundi
Gunnl 5721ræððu sua huarirtueggiu at slegit munði i giorð ok i manniofnut en menn hofðu sárt halldit frenðum sinum
Heiðy 10116
● ‖ præt. part.: haldinn [e-u] overvældet (af ngt)
en þeir med þvi smurdir urdu heilir af hverium krankleika, er þeir voru halldnir
VP 34517frændi minn er halldinn tuenre sekt, ok þui er honum makliga komit tuevallt syndagialld
Thom²y 48214halldnir
~ lat.Ideo tenuit eos superbia operti sunt iniquitate et impietate sua
1089 (Vulg Psalm 72,6) GlossPsalt 1099
15) [e-t / e-u] vedligeholde, bevare i god stand
● hafa ok halda [e-t]
Prestar skulo hallda ok hafa fonta sina hreina. þétta ok ual lokada
StatEi² 51813þann stad skylldi æ sa hafa og hallda sem skola meistare vere ꜳ Holum
LBpA 1031
● halda húsum/garði
enda scolo þeir hallda husom sem aleigo landi. oc scolo þeir at öllo hallda landeno sem leigo lande
GrgKonᴵᴵ 9216sa er eigi uil garðe hallda eða gerða. þa ...
Landsl 12313skulu bꝍar men þæir sem sinum husum hallda. bꝍta honum hus sin aftr iamgoð sem aðr uaro
Bl 24822eiga þeir at hallda garde med odrum bygdar monnum
IslDipl (1397) 13023vil eg gefa ydr eina borg er Lesa heitir. stærri og sterkari en nockur aunnur borg og aullum þeim halldandi husum er best finnast j þessu landi
GibbC 10425Sä er ä stad byr skal abyrgiast hann og allt hans gods. hallda hvsum oc gordum. hafa til .x. vætta j skogi. og suo timbur sem þarf thil hvsa edur ad bvhlutum ad giora
DI III (*p1394›Bps B III 3ˣ) 57318
● halda kirkju [at e-u] varetage, sørge for, passe kirkens drift
Ef prestr verðr siukr oc scal sa maðr raða er kirkio helldr. hue lengi hann vill varðveita hann
GrgStað 2125Nv skulu bꝍndr raða preste till heraz kirkiu sinnar oc hava þæn er þæir uilia. a æigi biskup at fꝍra han fra kirkiu þæirri at laghum nema þui at æins at han fae till .ij. presta uitni þæirra er kirkiu halda
BorgKr¹ 34621Hvær prestr skal kross skera er hælldr kirkiu sokn
FrostKrᴵ 13721Hvær prestr skall kros skera. sa er ⸢hældr [var. hefir OsloUB 317 4° “E”, etc.] kirkiu sokn
JKr 35515Prestar allir er kirkiur hallda at guds lo᷎gum ... hafa fullt ualld herr i sinni sokn at setia skript. ok leysa soknarmenn sina af ꜹllum leyniligum syndum sinum
StatEi² 52315Prestar allir er kirkiur hallda skolo iafnan at þeim sitia ok innan soknar uera
StatEi² 53917at hverr prestr leggi til þeirar kirkiu sem hann hefir halldit hinn tivnda partt af ollv þvi gozi sem hann hefir af henni aflat
DI II (*1345›AM 136) 8271skal biskup jon og hans epterkomendur mega frialsliga hallda aull adur sogd kirkivnnar godz. so lenngi sem hann og þeir hallda vel kirkivnna og hennar kennimen. og oss sem til ber þa vier visiterum
DI IX (1533) 67332Einar hiellt Vatnz fiardar kyrkiu og atte fyrer hana svo᷎rum ad hallda
ÁBpˣ 307og aungva kyrkiu eign skalltu hiedann af hallda utann samþycke biskops
ÁBpˣ 1442sá prestr er heldr Petrs kirkiu hann skal skyldr at láta upp kirkiu
BjarkÁMˣ 3122Sa madur er ꜳ̋ heẏnesi vardveitir kirkiu fie: skal hallda hana ad vaxi og reẏkelsi: og abẏrgiast kirkiu ad laugum og allt fie hennar
DI VII (*[1491-1518]›AM 238ˣ) 5718suo leingi sem min born og nidiar hallda gardinn
DI IX (*1522›apogrˣ) 6710
16) [e-t / e-u] [e-m / með e-m / við e-n] overholde, stå ved, respektere
Hveʀ es mér aɴ quaþ haɴ. sa mon hallda þat es ec býþ honom
~ lat.sermonem meum servabit
Vulg Jhs 14,23 HómÍsl³³(1993) 51r32Af ꜵllu afle er friðr haldande
~ lat.Omnibus viribus pax est custodienda
5835 Alk619 5915Ðetta er annat. at hann gefe salo varre slican matt sem henni byriar. þat er guðs orð at halda væl
FV619 15524Hrezcþu Gvþ oc halt boþorþ hans
~ lat.Deum time, et mandata ejus observa
Vulg Eccles 12,13 GregDialA 12916sa es elscar sanliga Gvþ oc heldr orþ hans
Hóm677 305Hverfið til mín ok haldeð boð-orð min
HómNo¹¹ 6510holldom þo sva friþiɴ við sialfa þa þot ver sem oviner illscoɴar
Prosper677 825ef þu uill eigi a bravt [f]ara eða nockorɴ hlut eigi hallda þaɴ er ec hefi a lagt við þic
Eg162θ(2001) 1694Nu halldit ⸢formala yðrum [var. form. (ms. formꜳ̋la) ydarn AM 533 4° “C” 92v18; ord ydur Holm perg 6 4° “B”] sua at æigi usanniz orð yðor
ElisA 1042fecc hon honom skyrtona með þæim formala sem hon hafðe sagt at hon skyllde æi æfazc ne ottazc at hann myndi hallda hænni handsol sin
Menota: 20ra26 Streng 2817mec ventir at ec værði ælsca hana. ok hallda henni trygglega ast. mina ok æinorð
Streng 6825veitto svardaga Olafi konungi til þess at hallda i Fęreyiom þau lavg oc þann lanzrett sem hann setti þeim
FærÓH 3338þessar einar scal þyrma við konona. en allar aðrar .v. guðsiviar. scolom ver hallda við faður oc moðor. sem við barnet
GulKrᴵ 1629Nv scolo kaup oll hallda handsalað
Gulᴵ 2410Nu kaupir maðr verc at friolsom manne. þa scal hann þat allt hallda sem þeir verða a satter
Gulᴵ 3520Ættborenn maðr ma geva barn sitt i skulld. ef hann gefr a þingi. æða at oldrhusi. æða at kirkiu sokn. þa ma hann geva i þriggia marca skulld oc eigi meiri. þa scal þat hallda
Gulᴵ 3620oss bær at halda oc halda lata allum mannum frið oc naðer þeim ær til vars lanðz koma
NoDipl (1297) 8813Ero eigi at æins þeir scylldir til at hallda oc abyrgiaz þenna eið sem sveria. helldr allir þeir sem i konvngs lyðscylldo ero
ÁKr 1922at þer halðr. þæssæ. skipan. vid hana. ok ganger æi .a. hana ok rænir. þat firir biod ek ydr at þer gerer annat
NoDipl ([c1300]) 12724alla aðra þa luti sem domsbref þeirra vatta. bað hann oc aminti at herra biscop skildi halda mæð þa
DN IV (1302) 6119at Eyuindr villdi æigi hallda þat kaup er ...
DN I (1303) 8737Siðan sor konvngrinn eið at hallda landz rétt
HákFris 40418halldi hvarr ockarr við annan hæverskliga alla lvti sem við ho᷎fvm svarið
StjC 47331ver vilium þat sama bref hallda ok halldazst lata
DN III (1325) 13415hꜹfum nv lofa tak ad trygda malum ok hꜹlldum uel trygdir ad uilia krisz ok ad uitni allra manna
Heiðy 1003haui sa gvdꜱ hylli er helldur trygdir en sa gremi gudꜱ er ryfr rettar trygdir
Heiðy 1005haui sa gvdꜱ hylli er helldur trygdir en sa gremi gudꜱ er ryfr rettar trygdir. en hylli sa er helldr
Heiðy 1007minnizc huilikar iarteinir oc kenningar drottiɴ iesus xristus veitti yþr fyr mic oc halldiþ ér þeím fast boþorþom ef drottiɴ callar mic nu þegar ór héimi
Jón³ 245Haʀalldr konungr ⸢hellt [var. hell AM 68 fol “68”] allt sattmal við Dana konung
var. ÓH 266: AM 68 fol “68”ef kona vill æigi malom hallda. vid man. eda forrædess menn hennar
BorgKr³ 36516sa sem fær orlofs laus þa hælldr han æigi æið sin uið konong
Hirð 42516iatta ek honum þui i mot sem ek skal giærna hallda
Hirð 4299ver skulum *iamnan hallda kirkna frið oc kuænna
Hirð 4355Tok hann þꜳ at hallda reglv sina
Ant 11012hann helltt i þessu mitt hóf ok hneigði hvarki til hægri handar ne vinstri
AugA 14125helldr mun ek hitta þat rað at þu munt hallda særi þín
BandM 4711seger at hann vill þat allt hallda sem þeir hofðu mællt
EgM(2001) 1137þeir skildu sem guðs orð ætti likamliga at hallda enn eigi andliga at skilia
JBapt²A 87326halldandi þau .x. laga boðorð ... fyrir sinum hugskotzaugum
JBapt²A 87329þær (álǫgur) er nauðsyn at giallda, oc liggr við horð pina þeim, er eigi gelldr eptir logum guðs oc manna, einkanliga ef konungr eða hofðingi helldr sina eiða við þa
JBapt²A 87915hann héllt illa *reglu sína
MarB 1058Guðs englar bioða þetta mal under hæsta domara, ok þat verða dioflar at hallda
Mich 68136Hann kvazk vilja hafa svardaga af þeim ok festu at halda. þeir játuðu þuí, ok tók hann af þeim festu
NjM 2724hui villtu helldr hallda enn giallda þína skulld
Gyð(1995) 11318hofdingiar þeir sem suarit hofdu villdu hallda sina eida
Stj³ 35828Se ek nu, segir Sturla, at þer þickia þeir eigi allt halldit hafa; man ek þik nu láta sea fyrir vm griþ ok lata hond mina fram, sem þu uill
StuᴵK 42911var þat talat i fyrstu at Þorkell mundi gera vm mal ockur ok þat vil ek enn hallda
Hallfr61 11820Kendí þat hvaʀ ǫðrvm at eckí híelldí þat er mælt var
Huldaᴵᴵ 28532Nv se ek her betra tíl en hvaʀʀ ockarr kenní ǫðrvm brigðmæli. hǫlldvm helldr ǫll einkamál vár
Huldaᴵᴵ 3273kan ok suo at verda at minir maghar æder dœtter vilia þetta med æinghu j mote hallda
DN II (*1354›vid 1373) 2648Meiri navdsyn þickir mer ... at þv halldir þann eid
StuᴵᴵR 1659þa gerir þu uel konungr ef þu helldr þat er þu hefir talat fyrr vid oss bændr at þu liknazst vid godin
ÓTFlat 31932Halt vel heit þitt
KlmA 38616ok aull þau skipte lauglig hallda sem hun hefir skipt edr skipta latid jardir edr lausa godz j burtu feinngit
IslDipl (1417) 21018hafði Ásmundr þing við landsmenn ok spurði, hvat þeir vildu halda af því, sem þeir Árán hǫfðu saman bundit
EgÁsm 3511Sidan sor kongrin at hallda landzrett
Hák81 32023þui uard salomoni þat firi at heita modr sinne þat er hun bad ok hallda eigi sidan
KgsA 12125ef hann hefdi suo at ordi kuedit. at þat er þu beiddizt med hofi ok skynsemd. ok er mer ueitanda. þa skalltu þiggia. þa hefdi hann allt uel mælt ok uiturliga. ok hefdi þa allt ualld undir sier. huat er hann uilldi hallda edr nikuæda
KgsA 12227hversu má ek því trúa, at hann muni ⸢þat [var. því AM 180 d folˣ “B”] halda, er þér hafit mér sagt?
Klma 48727mun ek þat halda, at þú hafir af mínum jǫrðum, þat er þér hentar
Gr 231Skal hann hafa grið í ǫllum stǫðum ... til heillar heimkvámu at hǫldnum tryggðum
Gr 23213Nú leggju vér hendr saman, ok allir vér, ok hǫldum vel griðin ok ǫll orð tǫluð í tryggðum þessum
Gr 23311ef þeir uilia þrioskazst og ei hallda þetta mitt bod þa giore eg þeim þriar logligar ꜳminningar til leidriettu
DI IX (1522) 7029Heyr thil min kæra dotter Anna og hallt þvi er eg seigi þier
AnnaReyk 32214ok hallda sina lofan
DI IX (*1532›Lbs 122ˣ) 61330þo at þar hafve litit af verit halldet um riidir
DN VII (*1331›DonVar 1ˣ) 1529Enn hallda vil-eg allt þad, sem eg hefi umm mællt
Fljˣ 2412forum vid lijtilatliga ad vid Hrafnkel, og vita ef Hrafn[kiell] vilie hallda enu somu bod
Hrafnkˣ 181hugdizt med þui frelsazt skylldugr vpp at hallda vm allt ꜳrit, þviat hann villdi eigi hallda kaupit
MarD635ˣ 66330Meiri navdsyn þickir mer, segir Þordr, at þv halldir þann eid, ‹er þú› svardir konungi til sęmdar þer
StuᴵᴵR 1659ek skal ... halda þat allt, er ek hefi fyrir skilit
Trist¹ˣ 7625
● halda dóm [við e-n] rette sig efter dom ⫽ comply with a judgement
um oll onnur mol er menn setia logdoma til a meðal sin. þa seckizt sa atian aurum við sakar aberan er ryfr. oc hallda dom sem aðr
GulKrᴵ 1931þa er sa seckr mork silfrs viðr sakar abera er þann dom ryfr. oc hallda dom sem aðr
Landsl 1914hann hafde æighi haldet domm vider Olaf Finsz sonn
DN III (1324) 13337
● hafa ok halda [e-t]
Varo þæsser virðingar menn a Norheimi er sa ok hœyrðu hanða bonð þæira. at þat skillðu þeir hafa ok hallda
DN II (1306) 7014skall ek þat alt halda ok hafua sæm han gerer af mina vegna her om
DN I (1329) 16729þæir skilldi þat allt hallda ok hafa er fyrnæmfðr Arne ok Thorer gærdo af þæira væghnade
DN XII (1340) 6823ok þat huarer tuegiu hallda ok hafa *eifinliga sem hann gæyrðe enda aa
IslDipl (1340) 1537þau heldo handum saman ... med þui skilorde at þau skuldi þat halda ok hafua sem sex men gerdo þæira j millum
DN II (1359) 2854Nu er þat uili varr bonda ok sam þycki at hafa ok hallda þau lo᷎g er þu settir her ꜳ Frosta þingi. ok ver iataðum þer þa
ÓTᴵ 336ek hefir þo sva mikinn metnad ꜳ raðvm minum. at ek man her leggia til með ollu ecki. vtan þer herra ... heitið þvi at hafa þat ok hallda er ek legg til
ÓTᴵ 14016þet skulde hon hafua ok haldæ ok aldre riofuæ æder rofs men til fa er ... husbonde henner hafde giort vm adernemfd jerdæ kaup
DN XVI (1370) 2921Nu er sa vile uorr bondanna at hafa ok hallda þau lo᷎g er þu skipadir oss
ÓTFlat 565annan veg ... en kristilig regla hefir ok helldr
AugB 14512
● halda lǫg [við e-n]
ec heelt einna fastas‹t› løgom þeira
Páll¹ 23231segi ec þat gvde. at hann mvn hallda lögom sem sa maðr er vel heldr
GrgKonᴵ 1927verþa lꜹgin halldin egi meþ jafnmikille freko seᴍ þa er Palnatoki styrþe
Jvs291 8510Ec svarða þes i vigslu minne at ec scyllda hallda landz-log oc veria með sverþi þvi er ec toc við i vigslu minne land þetta firir agirnd oc ufriþi vandra manna
Sv 6720i þeirri boc samdi hann saman in fornv lavg ok inv nyio cristin lavg sva at allir menn mætti ein lavg hallda i hans riki
VerA 654Óskylt ætla ek vera at halda lǫgum við þik, er þú dœmir sjálfr, hvers þú ert verðr
Glúm 1223Nu vikr hann hiedan j fra sinne frasogn til ... ath þeir hielldo log sin vid bændr
MHFlat 2682setti lǫg ok helt sjálfr, ok lét aðra halda
Hkrᴵ37ˣ 9421oc þꜹ ǫll (lǫg) hallda es enn meire hlutr maɴa mę́lti þá eigi gegɴ
Íslbˣ 3714ek hefi haldit lǫg forn við yðr Dani
Knýtl1741ˣ 622Rijker menn hallda eigi lǫg: Enn þiönjustumenn einginn ord eda giǫrd
~ eng.the grete holde no lawe
1026 ÆvMið⁶186ˣ 1014
● halda orð sín/sitt [við e-n]
Brytr þv varn vilia, ef þv helldr eigi hvert þitt orð við sva goðan dreng
Flóv¹ 14122Hann gerþi þar sem iafnan at hallda orþ sin
HákFris 56024Suiakonungr hellt æigi ord sin ok sattmal vid Noregskonung
ÓHFlat 11235Nú skal ek halda orð mín
EgÁsm 4814Hversu ætlar þú að halda orð okkar, þau sem við höfum talað?
GunnKˣ 35520
● halda sǽtt [við e-n]
hvart hann mondi hallda ⸢sattmal [var. sattmalom AM 325 VII 4° “325 VII” etc.; sáttmáli Hkrᴵᴵˣ 16320; sættina AM 68 fol “68”] við Noʀegs konung
ÓH 1928þa settvz þeir ꜹðvelliga oc heto þessa sett at hallda
ÓTOddS 417Gerðú svá vel, félagi, at þú halt sætt þessa ok mun, hvat vit hǫfum við mælzk
NjM 1813mælti Þorgils: Þordr! hvat þickir þer rad, at ek hallda sęttina?
StuᴵᴵR 1654Þa sætt hiellt Frosta vel æn Kelling illa
GullÞ 2810villde Þorgrÿmur kiallakÿngur þa eÿ hallda sættena
Eb447(2003)ˣ 4230alla sætt viljum vér halda, þá er gǫr er
Hkrᴵᴵᴵˣ 11417En sakir þess, at margir góðgjarnir áttu hlut í, ok hitt annat, at Ingólfr hafði eigi haldit sætt sína við Óttar um fundi við Valgerði, þá tók hann sættir
Vatnˣ 9121
17) [e-t] holde, afholde, udføre, udøve, organisere, ordne
þo at ec se barðr sacar þin. vil ec ei lengr hallda þogn firir þér né leynazc firir þér
Menota: 31vb32 Streng 1281Nu scolo prestar krossa skera firi helgum dogum hverr i sinni syslu. sem hann tiðir helldr
GulKrᴵ 115Ðeiʀ eʀ bygðu iericho ... alldri buðu þeir yfir bœtr hælldr buðu þeir at hallda varnir mæð vapnum firi ser
Kgs 8915hældr vighingh a kirkiu æ meðan horn stæinar standa
BorgKr¹ 34519Þar var þat raþs tekit, at ⸢hallda [var. hlada GKS 1005 fol “F”] vita i Friþarey
Orkn325I 1664segia, at Skaðevalldr skal hallda einvig‹i› við Bæring
Bær 1189urðu þeir af því missáttir ok heldu úfrið
ǪrvS 1231sa er eigi hælldr sua giallde .iij. aura biskupi
FrostKrᴵ 14116Sva scal oc skipta vm alla vorðu er men þurfu at hallda i ufriði. at hærlendzkir skulu hallda at tvæim lutum. en utlændzkir at þriðiungi æftir rettre tiltolu
Bl 20120Nu hælldr kirkia vigslu sinni æ medan hon stændr vpp þo at vm þurui at bꝍta
BorgKrNᴵᴵ 29517Gestir ero oc skylldir at hallda alla utvorðu oc niosner ifir kononge huart sem þarf a landi eða sio
Hirð 4417allir samþingisgoðar, þeir er því þingi áttu at halda, váru bundnir í nauðleytum við Þórarin
Glúm 8219ok hallde kostnað þann allan halfu aukínn
Landsl1154 838haldi þeim (ɔ: bǿnum) dagliga þar til fram kemr vitranin
GBpD 15215kenda ek folkinu at allir helldi frið sin imilli
Pétr SÁM 1 21va8fyrirlatandi þær hatidligar dyrkanir sem þeirra feðr ho᷎fdu framit ok fyrir þeim halldit
Stj¹ 5423ollum giofum ser logðum af guði víkr hann til hægri handar, kennidóm helldr hann til foðurligrar læringar með hvern er gott villdi nema
Jón⁴ 49729geck at dominum ok hleypir vpp ok fengu þeir eigi halldit
Grǿnl 45116baud hann ollum ho᷎fdingiom ... at hallda frid j landi hans
KlmA1980 5016(Thómas) skrifar til herra pafans bædi miukliga ok þo einardliga, bidr hann hallda eynga stefnu uid konung af Einglandi ser fraueranda
Thom² 38130sidabækr þeira (ɔ: grámunka) bioda eptir pafans settning, at æ innan þriggia ꜳra skulu þeir hallda einn almenniligan fund af ollum klaustrum sama lifnadar
Thom² 39336Eptir þenna fund, er signadr Thomas hellt med sendibodum herra pauans, ridr hann aptr til Sꜳinz
Thom² 4076Þat var astar snædingr, son minn, en nu skulum vid hallda heima fo᷎stu ockra
~ lat.nos autem nostrum ieiunium teneamus
55326 VP 5538sogdu þat Nordmanna hatt at fara ꜳ skipum, ef þeir skulu ofrid hallda
Hák81 57222uær uilium her fridland hafa. og fa᷎ orlof af kongi at hann halldj oss torg til matkaupa
Vilm 18618hallda opet avrlogh ꜳ einne slettvm velle
OsvReyk 8918Razzabarðr taldiz undan sakum ... þar til er Erlingr quaz eighi muna hallda sakum a þa ef þæir stꝍðe firir með vitnum oc æiðum
FskAˣ 36927lezk myndu sialfr lata hallda starf firir væizlunni. en taka kost‹n›að bæðe af konongdome sinum oc af iarls rikinu a Skane
FskBˣ 843lét halda þeim torg, svá sem þeir þurptu til allra kaupa
Hkrᴵᴵᴵˣ 2843kemur ad honum voveifliga hofudverkur so mikill ad hann matti eigi syslu sinni hallda
JBpC(2003)ˣ 14113a iola kuolldit er hann hefir halldit hird sina skolu vær drepa hann
KlmB1980ˣ 71Rædismadur, nær sastu mig suo hallda hird mı̋na ad hatijdum ad ...
Mǫtt179ˣ 195þeir ... halda þenna leik með allskonar kappi
Trist¹ˣ 179Gudmundur hiellt bod fiolmentt
Vallˣ 815
● halda bǿn [fyrir e-m]
bið ek þig þess, at þv halldir bo᷎nom fyrir mer við gvð
MEgApp 51140bjóðit í yðarri borg at hallda fyrir honum iðuligum bænum
Æv²⁰ 7532(konungrinn) bad enn sæla Maurum ... ath hann helldi bænum fyrir honum ok ollum hans undirmonnum
Maurus 67021
● halda dóm/dómi afholde retsmøde ⫽ hold a court hearing
‹hann gat› eigi halldit dominvm fyʀ en hann setti a Exar ar brv́ ok let veria brvar *sporð‹ana bada med› vapnvm
Kristni 13822ef hann vill eighi enn dom hallda
Landsl1154 8214hann gat eigi halldit domínum fyrir vinsæld Hialta
ÓTᴵᴵ 1628
● halda dóma [fyrir e-u] få (ejendomsret til ngt) prøvet ved domstol ⫽ have (property rights to sth.) tested in court
● halda fréttum [fyrir ■]
● halda fylgð [e-m / með e-m]
letu hvern dag fylgia konunginom .xii. menn aluapnaða um fram þa er fylgð helldu
HákEirsp 4966fremstr af þeim er fylgð helldv oc nakvæmstir vorv konvngi i allri þionosto
StjC 55927skolo .ii. hlvtir hallda fylgð konvngi yðrvm allir vapnaðir. hvart sem hann gengr inn eða vt
StjC 63111Þæir sem fylgð hallda með kononge skulu haua þan dagh en bæztu klæðe sin oc þau vopn sem semelegh se bæðe kononge oc þæim i annara manna asyn
Hirð 42321svmir fyrir rennande eða fylgð halldande, aðrir siþarr gangande
MarS 18822
● halda kyrru [um e-t] holde sig i ro, være passiv, være tavs
Hallda mono ver fyrst kyʀo vm herinn er imoti feʀ
Mork 2728Þat er mælt. at engi scolo verða vaða verc. Eigi sécz sa maðr er a vapne heldr. ef hann heldr kyʀo þo at aɴaʀ hrape a vapn hans oc sceíniz
GrgKonᴵ 16612Sa var oc einn lutr til þess er þeir Knvtr oc Hacon havfðv kyʀv halldit um tilkall rikis í Noregi
ÓH 3385
● halda njósn/njósnir/njósnum [til e-rs / um e-t]
þæsser mænn (ɔ: gestir) eru þo mala mænn konongs oc taca halvvan hirð manna mala. En þæsse sysla fylger þæssaʀra manna þionosto at þeir ero skyllder at hallda niosnir um allt riki konongs oc værða varir æf hann á noccora úvini í riki sino
Kgs 418þat varþ Birkibeinum hit mesta vandkvæði allt firir sunnan Stað hvar sem þeir scylldo niosnum hallda
Sv 6333þeir skylldu fara með sueit sina ok hallda níosn vm skip þat sem Þorgils giallandi for með
EgM(2001) 251hann hafði heitit at halda njósnum um ferð Gunnars
NjM 15321Mǫrðr skyldi halda njósnum, nær bezt gæfi fœri á, ok váru þat fjórir tigir manna, er í þessu sambandi váru
NjM 1849hann líet hallda níosnvm vppí á landí vm flockínn
Huldaᴵᴵ 33428þier hallded niősnumm, nær fære giefst a̋ Arnkiele
Eb447(2003)ˣ 17423Orn i Veligerdi magr Gunnars hellt niósnum til Onundar
LdnHb105ˣ 10810
● halda orrustu/bardaga [við e-n / með e-n]
her ero nu koster .íȷ́. a með oss. Annat hvart at þer takeð nu með kristni eða halldeð nu bardaga við mik i dag. eða orrostu
ÓHLeg 3426helldv þeir við hann hina snorposto orrosto
Hamb415 6213so᷎gdu honum ... at Iuɢurtha. ok Bochuꜱ konungr ætladu at hallda medr hann orrosto
Rómv226(2010) 14213stefndo siþan at Erlendi konungi. þar sem hann var ꜳ ueitzlu ok helldo orrosto við hann
ÓTᴵ 6710þickjumzt ek þat sia ... ef ver haulldum bardaga at þier munut falla enn ek mun verda at ganga med Solldani kongi sem aadr
Vikt 4611hann helt orrostu við þá ok fekk sigr
Hkrᴵˣ 10519stefna síðan at Erlingi konungi, þar sem hann var á veizlu ok halda við hann orrostu
Hkrᴵˣ 25210
● halda skóla [af e-u]
þar voru skolar halldnir af aullum iðrottum
Páll²A 2496Þar hellt þꜳ skola sa maðr, er Dionisius het
Páll²A 2497er vóro ... í Rómaborg til náms um allar .vii. höfutíþróttir, er þá þótti skyllt ríkra manna sonum at kunna, ok Rúmveriar hélldu skóla af
MarS 3524Veittut mer þau expens at þvi helldr metta ek skolann hallda að pengar voru inog at kavpa þær bękr sem nv hefer ek með mer heim flutt
Æv657 32221kóngr spyrr sun sinn, hvárt hann vill nökkut lengr hallda skólann
Æv⁷⁸624 20711hiellt (Lárentíus) þar. skola og kende morgum klerkum og brædrum þar
LBpA 595skola sette [hann] ꜳ stadnum og let kenna latinu. hiellt þann skola sira Olafur Hiallta son
LBpA 10234savgdv at þar være komen einn mikill meistare er Avgvstinvs hiete. og hiellde þar storan skola. af þeirre list er hiethe rethorikꜳ
AugReyk 1003
● halda stríð [við e-n / millim sín]
þeir hofðv lengi halldit strið millim sín
Kristni 14319hellt Abel konvngr strið við Frisi
HákFris 5449Tokv nv Gyðingar Samson til ho᷎fðingia oc hertoga yfir sik at hallda strið oc hæyia bardaga við Philistim
StjC 4154hítt er ydr of megn. at hallda strid vid oss Rómveria. er adr ho᷎fum sigrad allan heimínn
Rómv226(2010) 1582Kastús þessi helt lengi stríð við einn ríkan hertuga af Lungbarðí
FlórKon 1254Þetta sumar ... hellt Abel kongr strid vid Frisi
Hák81 63212eigi kenner meykongur sig mann til at hallda strid vit Serkia her
Nit 199ok ⸢deilldu til rikiss i Noregi við Hakon konung [var. helldu stríð við hann var. Eg 28724: AM 453 4°ˣ “K”]
var. EgM(2001) 14930 → var. Eg 28724: AM 453 4°ˣ “K”Bauz Guðmundr til meðalferðar ok leiddi þat fyrir augu Þorgilsi, hversu lítla kosti hann hefði til at halda stríð við stórmenni
StuᴵᴵR11127ˣ 17812
● halda stǫðu [fyrir e-m] holde vagt
skal vera skyllda skutilsuæina i sinni þionostu at sinar .vij. netr skulu huerir ‹.ij.› halda stoðu firir kononge þæir sem fornazter ero
Hirð 41318sa skutilssvæin sem stoðu hælldr
Hirð 4239Fylgðar men skulu aðr hafa græint vorð sin i millum. en konongr gange til dryckiar æftir aftan song. með uitorðe þæirra skutilsveina sem stoðu hallda
Hirð 42415
● halda (mikit) tal [af e-m/e-u] værdsætte (ngn/ngt) (meget højt)
var þat allra samþycki landz manna at Hallfreðr tæki fe þat er Onundr hafði átt ok helldu þeir mikit tal af honum
Hallfr 927Hallfredr uar med Jngibiorgu uel halldinn ok helldu landzmenn bratt mikit tal af honum
HallfrFlat 34430⸢helldo [var. heilldv Holm perg 1 fol “B”] landz menn bratt mikit tal af honum
var. Hallfr61 9223: Holm perg 1 fol “B”frá hverjum höfðingjum kanntu oss at segja, eða hverir hafa mest tal haldit af þínum vísindum?
Mág² 695ef þid skiotid drammbi ꜳ og vilied ecki lidsinni veita ockur, þa munu vid ecki tꜳl af yckur hallda
Fljˣ 1103kongrinn hellt af Óttari mikit tal ok þeim Sighuati badum
ÓH73ˣ 7052
● halda (...)vǫrð [á e-m]
enda er goþiɴ skylldr. at nefna annan i dómeɴ þegar. sva at ryþiandiɴ siai ef hann vill. vorð hallda til
GrgKonᴵ 4913Þa a sa at hafa omagann er við hefir tekit vi. misseri ef hann helldr eigi vörð til er hiɴ feʀ ibrott
GrgStað 12519Menn Olafs konungs voro ut a Gꜹlarasi. oc helldv hestvorð
ÓH 8611voro vm nottina verðer a þeim halldnir
ÓTOddS 43Þeir hielldu nu vord ꜳ henne ath hun leitade huerge i burtt
MHFlat 2922Ulfr let aunguan uo᷎rd hallda
Vilm 1486En er menn váru mjǫk mettir, tǫluðu þeir Bergr ok Guðmundr bóndi, at halda skyldi hestvǫrð
StuᴵᴵR11127ˣ 2964
● ‖ præt. part.: haldinn
þesso holdno er mins herra quittonarbref fast oc stadugt efter þui sæm þat liudar
DI IV (1430: Bps B II 3) 43324At þessum hlutum holldnum skal Aaron færa kalfinn i forn
~ lat.his rite celebratis offeret vitulum
Vulg Lev 16,11 Stj² 3193at þessu holldnu gaf biskupin optnefndan havskulld kvittan ok akiærulausan fyrir sig ok ollum hola kirkiv formonnum fyrir greindan dom epterkomenda (!)
DI VII (1492) 15124skyllde þeir þꜳ med þessv ho᷎lldnv og golldnv vera alsattvm satter
DI IX (1523) 14332ad þesso ollu haulldnu oc *afgreiddu vmm lofan Pieturs þa lofadi Jon j moti firir sig oc sijna erfingia. ad ...
DI VII (*1497›AM 242ˣ) 3439
18) [e-t / e-u] [e-m] (om højtid) holde, fejre, markere, afholde, festligholde, højtideligholde
Burþar tíþ ioans baptiste holldom vér i dag
~ lat.celebramus
CaesASerm 8146 HómÍsl⁶(1993) 6v13Ec hefe synþer gꜵrt i o᷎ réocþ at hallda helgar tiþer eþa fꜵsto tíþer. i sýslo andmarka míɴa
Játn¹(1993) 67v22i þeire borg voro honom hallnir .c. helgra daga
Eras 2011heldo þeir miɴing pislar hans. þa not alla i gvþs loue
SilvFrgV 2312bvandi er skyldr sa er þar býr at halda kirkio dag. þann at iafnlengð hverre vm siɴ a hveriom .xij. manoþom. oc hiv́ hans oc gestir. þeir er þar ero vm nottina aþr. oc þeir menn allir er tivnd sina leggia sva þangat at byskop vill at þeir haldi þar kirkio dag
GrgKonᴵ 149Sva scal kirkio dag halda at helgi. sem paskha dag. oc ferr hann sem aþrir messo dagar
GrgKonᴵ 1415Jmbro daga eigvm ver at hallda .xij. at favstv a .xij. manoþvm
GrgKonᴵ 336Sva scolom ver hallda ⸢imbro dogvm [var. imbro daga GrgStað 4211] fyrir iol. oc fyrir michials messv. sem upp er sagt a þingi
GrgKonᴵ 339Var þa i laug tekit at hallda hvarntveggia daginn, upptaukudaginn ok anndlazdaginn
Orkn325I 13324Magnusmessa er a morgin, er ver eigum at hallda meþ slicri dyrþ allri, sem ver kunnum batz
Orkn325I 1366þat var miðzvettrar nótt. ok halldin þriggia natta iól
HkrFris 7132Í hverja minning heldr þú þenna dag?
NjR1908 2339i þeirri tavlv varo helgir konvngar ok dyrligir Ezechias ok Iosias er bazt manna hellt paska i þann tið
VerA 3419En ⸢þesser ímbrvdagar ero halldande [var. þessa imbrodaga scal halda HómÍsl¹³(1993) 16v21] vm váar ok vm svmar vm haust ok vm vettr
Hóm114 26110at þæir skulu hallda alltiid hans aa huærium tollf manadom
DN I (1347) 24217⸢Imbrudögum [var. Jmbro daga GrgKonᴵ 335] eigum ver at hallda tolf at fostu ... ⸢Jmbrudogum [var. Jmbrv daga GrgKonᴵ 337] skulo ver hallda a annarri viku langa fostu jafnan
Grg347 1297⸢Imbrudögum [var. Jmbro daga GrgKonᴵ 335] eigum ver at hallda tolf at fostu ... ⸢Jmbrudogum [var. Jmbrv daga GrgKonᴵ 337] skulo ver hallda a annarri viku langa fostu jafnan
Grg347 1298hefir sa vandi verit i kristninni ... at hallda getnaðartið þeira guðs moður ... Enn sumir kennifeðr segia, at fyrir þa skylld eigi eigi þann dag at hallda, at þau voru bæði (ɔ: Jósef ok María) með eptirlifis synð getin
JBapt²A 85420oc hallda hit forna paskahald
JBapt²A 89120þá mætti þessa getnaðartíð hallda henni til dýrðar
MarS 629hinn fimti dagr i huerri uiku skylldi sua hatidligr halldinn uera sem hinn fyrsti dagr i huerium .vii. náttum. þat er sunnudagr
Stj¹ 4837Jobal er upp i norrænu sua sem upphaf eðr fyrirgefning. ok þadan af kallaz iubileus sua sem fyrirgefningar aar huert hit fimtuganda. er Judar helldu hatidligt
Stj¹ 11011helldr konvngr nv iol sín ríkvliga ok sitr j Þrandheímí
NornÓT 1716hann baud at hallda enn .vta. dag sem drottinsdag
Silv 24831þeir kvodu eigi kristnum mo᷎nnum þo᷎rf at hallda enn fimta dag
Silv 24911heilagr domrenn fyndiz i Decembre manadi þann dag, er vær ho᷎lldum ⸢*piningina [AM 661 4° “B”; non emend. piningvnne]
Steph 29731Helgir domarnir funduz ok voru færdir ꜳ annan dag iola, þa er vær ho᷎lldum ⸢*piningina [AM 661 4° “B”; non emend. piningvnni]
Steph 30222Hakon kongr hellt jolinn j Oslo vm vetrin
Hák81 6303[E]f þu vill vita, hvern þu skalt hallda iola dag fysta
Encᴵᴵ624 12616Ymbro dogum skal hallda næsta midviku dag epter kross messu
Encᴵᴵ624 1693So er og sagt at hinn sæle Stefanvs være pindr ꜳ þeim manade er Avgvstvs heiter. en heilagr domvren fyndizt j Decembre manade þann dag er vær holldvm piningvnne
StephReyk 22528vildu þeir með honum halda jólin
Bærˣ 916liet hann kalla alla sijna høfdingia, og stormenne j landinu ad hallda burdar tijd sijnz sonar, med virduglegre veitslu
DínDrˣ 519Þá kom *Mikjálsmessa; lét konungr þá halda mjǫk, lét *syngva messu hátíðliga
Hkrᴵˣ 4042heldr hann nú mikinn prís ok gleði, fyrir þá sök at tveir ríkir konungar eru komnir til borgarinnar
KlmBˣ 20522Er sa dagr skylldr til einkum at hallda ollum guðs postolum
PhJˣ 7357
● halda hátíð
ver hǫlldom i dag hǫtíþ þa. es Michael engell vitraþe at halda scýlde
●Hóm237² 1666ver megem góþ systken halda hotíþ hans
~ lat.celebrare possimus
CaesASerm 81620 HómÍsl⁶(1993) 7r9holdom vér þa saɴlega hotíþ goþs
~ lat.celebramus
GregHom 111418 HómÍsl¹⁹(1993) 29r24scolum vér varðvæita litillǽte í allre atfærð varre. þvi at þa stoðar os at halda hotiðir. ef vér sam-þycciumc lif vart við hotiðir þǽr er vér holdum
HómNo¹² 6910oc hina samu hatið. sœmelega at ⸢rœkea [var. hallda AM 232 fol “b”]
var. BarlA 1404: AM 232 fol “b”
● halda heilagt [e-t] [e-m] helligholde (ngt)
Þa var þat i lǫg tekit at hallda heilagt um allan Noreg artid Olafs konungs
ÓH 61612a morgin hallda þeir Þangbrandr heilagt gvði sinvm
Kristni 13318Svnnudagh huærn skulu ver hæilagt halda
JKr 3579þenna dagh ... ho᷎lldum ver heilagt ok hatiðliga til dyrþar hinum heilaga guðs haufut engli Michaeli
ÓTᴵᴵ 1527her til hafuum wer heitit med samþycke þeira lo᷎rdra ok leikra sæm J hiaa oss vaaru. at lata hallda heilaght getnadar tid gudrs módr marie J Jolafostunne
IslDipl (1365) 4128Vær skvlvm hallda heilagt drottins dag hinn vija hvern j vikv
Grg158 2112Heilagt er hier halldid ad vincula petri. og Theodorusmessu. Vincentiusmessu. Auguthumessu
DI II (*1318-c1400›Bps B III 3ˣ) 4339hietum vier þvi at hallda heilagt visitatio Mariæ at helgi ok tidagiord sem adrar Mariumessur
DI VI (*1477›apogrˣ) 10625eigi meirr en iii. daga var heilagt haldit um jólin, at eigi væri smíðat
Hkrᴵᴵᴵˣ 32515
● halda dag/... helgan
minztvat halda helgan þvatt dag hvern
Boð310 1224þa er Marteins messa. þa er Clemez messa. þa er Nicolas messa. er ver skolom helga hallda i logum varom
GulKrᴵ 112þan dag hallda Gyðingar helgan i vikv hverri iam skyllega sem *rettrvaþir men hallda drottins dag
VerA 611
● ‖ præt. part.: haldinn
Bvrðartið Iohannis baptiste er af þvi hotiðlega haldenn at hinn same engil vitraðe getnað hanꜱ sem drotens várꜱ
HómNo²⁵ 10522at hatið hins helga arons er halldin er ok helgat i karlun borg ok morgum oðrum borgum
Menota: 42vb19 Streng 24222ero þeir dagar hallnir
JBapt¹ 8429þrir ímbrvdaghar fiorvm sinnvm ⸢hallner [var. haldnir HómHauksb³ 17235]
Hóm114 26023
19) [e-t] tilbringe
hælldr hann þænna dagh allan með guðlegre glæðe oc goðu gamne
Thom¹ 9522Meðr [andvorpum] ok angre hallda munkarner meðr klærkunum þessa hor[mulega not]t, biðande sua þæirrar grimmo grunsæmðar, sem yfer koman[de dagr ma, a]t þæim til leiðe
Thom¹ 2732ok hallda þa nott alla i guds lofe med bæn ok voku
PErem 18911
20) [með e-jum] være gældende, stå ved magt, være gyldig
þa a þat at halda allt er þeir urþo a sáttir
GrgKonᴵ 874þa scal nefna vatta þar at allri secþ þeirre er gögn baro at honom vœri mœlt. oc a sv öll at halda
GrgKonᴵ 899Þar er maðr cavpir arfvö́n at avðrom. þa a þat at hallda huervetna þess er þeir cavpa saman vel lav́st
GrgKonᴵ 2365maþr sendir kono sina til þings at lúca sculldom fyrir sec eða fiar reiðom þeirra. oc eigo handsol hennar þav at halda
GrgKonᴵᴵ 456Þat a oc at halda ef hon cavpir þat er scyldliga þarf til bús þeirra at hafa heima meþan hann er aþingi
GrgKonᴵᴵ 459Festa mal eigo at halda með hium meþan festa váttar lifa oc eigi ero oɴor mal agør
GrgKonᴵᴵ 4517a þat at halda með þeim siþan ... nema þav vile aɴat mál a gera
GrgKonᴵᴵ 4612Oll scolo hallda handsalað mol. þau er hallda megu. þat ma eigi hallda ef þu selr manne þat er þu hevir fyrr ꝍðrum sellt
Gulᴵ 2416Nu eigu tveir menn æða fleiri einn grip saman. þa selr ein. oc spyrr eigi hina at er með hanom eigu. Nu vilia þeir riuva kaup þat er með hanom eigu. þa scal luta hverr raða scal. en ef sa lytr at raða er selldi. þa scal hallda. En ef hinir liota er riuva vilia. þa ...
Gulᴵ 2630þa scolo þeir luta hverr firi scal raða. ef sa lytr er festi þa scal hallda
Gulᴵ 2735Hallda scal slict allt sem menn verða a satter. oc vattar vitu
Gulᴵ 368Nu scal þær giaver telia er hallda scolo ... Barnfostrslaun skal hallda
Gulᴵ 5434Mannfrælsi scal hallda nema þeim liggi við hel
Gulᴵ 5435Nu scal þær giaver telia er hallda scolo ... Barnfostrslaun skal hallda
Gulᴵ 551Ðær giaver scolu hallda er konungr gefr oss. æða vér hanom. Oc tiund oll. oc leysings aurar .vi. aurar
Gulᴵ 552Nu festir maðr omaga i uist. þa skal þat hallda
Landsl 8810scal han sealfr fe sinu raða. ma þui engi maðr skipta. en þo at nokor skifti. þa ma þat æigi ⸢hallda [var. halldazt Landsl 907]
Bl 2386þar uar hans bok j laug tekinn att hallda um alla kristne
StórþingVer624 912ij ottusaungua bækur. helldur aunnur a̋ vetur enn aunnur a sumar per anni ‹circulum›
DI VII (*[1491-1518]›Bps A II 1ˣ) 7427Ef menn caupaz rossum við. laga kaupi réttu. þá scal þat hallda. en aptr má fꝍra innan fimtar ef leynandi lestir finnaz á
Frostˣ 22831
● ‖ præs. part.: haldandi som gør sig gældende
sa domr er ologligr. oc eigi halldannde. er af þeim geriz er vm þat mal a eigi ręttliga at dæma
ÁKr 5214sa domr er vtlægr oc æighi haldande
JKr 3771Af *fyrstu friðargrein er sa skilningr halldande, at gvð reiddiz manninum
MarS 17317er andligr ein i skilningu halldandi. en likamligr skilningr er vnẏtr
~
PS 1014 Pétr SÁM 1 3ra21hver domur oss leitst i ongvann ma̋ta halldande vera
DI IX (*[1534]›apogrˣ) 70327
21) [e-t] indeholde, omfatte
berandi sinum byskupi bref af herra pafans curia, hver upp broten ok iferlesin hallda þvilikan skilning af mali Mikhaelis meðal annarra greina
Mich 69738Þeir koma fram fyrir Heinrek konung, tiꜳndi honum halfnaudgum herra pafans bref, huert uppbrotid ok yfirlesit heldr þuilikan skilning
Thom² 38320i upphafi solar alldar, er helldur atta ok xx ar
Encᴵᴵ624 1379tuennar tolmanudu (!) bækur er hallda ottusongua sẏngiande
DI IX (1525: Sig) 32033var j brefinu þui sa skilningur halldande. ad fyrer margar saker og storar ... bodade hann. bannsetta kors brædur
LBpA 205þꜳ Leoncivs fregnar hvat brefit keisarans helldr. hvgsar hann þa at sier mvne ecki þꜳ annat hlyda enn selia fram Ambrosivm
AmbrReyk 6119Þa mællte prioren vid biskvp skodit þier þetta bref og lesit og vited hvat þat helldr og gioret allt efter þvi sem þar stendr skrifat
AntReyk 27228giordv þeir þat til þess at þeir mætte þvi gior vitha vmm gvdz stormercki þetta og hvort at allt bære saman þat sem Malcvs sagde med þat fyrsta. og so vmm blyit hvat þat hellt og samuleidis þeirra tilsoggnn er þeir hofdv nv fyrer styttzttv fvndit
SofReyk 21016
22) [e-n/e-t] [sér] have, eje, være i besiddelse af, besidde, råde over, få (til eje)
þickiz hann vita at maðr hevir grip þaɴ at hallda. sa er keyptan hevir
GrgKonᴵᴵ 1642hann scal quadda hafa heimilis bva v. til þes er gripiɴ hefir at halda iii. nottum fyʀ at scipta með þeim. oc meta við bók þaɴ grip at heimili þeꜱ er gripiɴ hefir at hallda
GrgStað 2459liggia þeir i landfestum oc deyr hann i tialldbuðum. hallde landzdrottenn allt þat er eigi er i bulca bundit
Gulᴵ 5026hon hellt eino langscipi. for sva vegliga sem lendir menn
Mork 44718En konungr let sverþit bera i Olafs kirciu þa er Vęringiar hallda
ÓH 6073hann hellt með ofriki ollvm iorðvm Biarnar
LdnHauksb 7122hann for a Idvs skog þar sem hann hafði hiorð halldit
TrójHb 1025Snǽkollr kallaði þar a bú nokcur i eyiunum er þeir frendr haufðo att. en Ión Iarl hellt ok villdi æigi laús láta
HákEirsp 55827þeir helldo þa alla hina beztu staði með sionvm
HákFris 5751Jeroboam smiðaði vpp borg Sichem a fialli Effraim oc hellt þar hasęti rikissins
StjC 5802I þeirri borg heldo þeir langfeðgar .xv. konvngdoma allt til þess er þeir Romvlvs ok Remvs brædr gerdo Rvmaborg
VerA 4619Vemundr broðer Auðbiarnar konungs hellt Firðafylki ok gerðiz þar konungr yfer
EgM(2001) 611Sæti sitt ⸢hafði [var. hellt AM 226 fol “B”, etc.] hann lengstum i Babilon
var. Alex 14: AM 226 fol “B”Hér með var þat hans vani, þótt hann héldi prioratum, at hafa viku hald í kór með öllu embætti, sem einfaldir bræðr, stendr nú yfir hans vika, at segja hámessur
GBpD 14639Vꜳrla matti þann fꜳ ꜳf allri þeira fiold, at æigi helldi eina vinkonu ser vid hond, ok eyngan kunnum ver fra taka utan einn Thomas enska, hann hefir einga vinkonu iardneska
Thom² 30014ketill pals son er atti systr optt nefnz eiriks ok sidann hellt jordina ꜳ bruarlandi j omaga gozz
IslDipl (1414) 18736huertt þat aar sæm biorn Eyiulfsson heldt jordina a kældu landæ
IslDipl (1432) 29423skyllde ... jon alla sokn ok akiæro eiga a kirkiunar gosze ... ok niðr falle kirkjonar en adr nefnnd sysken kvitt med kirkiona suo leinge sem þau hafa hallded
IslDipl (1433) 31125hann var miog jlla kendr af bændum, þar sem hann hellt syslu
Hák81 34613Snækollr kallade ꜳ bu nockur þar j Eyiunum, þau er þeir frændr hofdu att ... en Jon jarl hafdi at hallda
Hák81 46810hun hafdi at hallda jordina valþiofstade ... enn biskupinn reignade kirkiunar eign
DI V (1464) 4245Fór nú svá fram um hríð, at Grettir heldr þessum starfa
Gr 388Gamli bað, at hann skyldi flýta sér ór Hrútafirði, - meðan þeir halda flokkinum, frændr Þorbjarnar
Gr 15620Eigi er mér þat grunlaust, at þú haldir einnhvern þann mann, er þér þykkir betri en ek
Gr 27712Þeir heldu sér leiksveina ok gáfu þeim gull ok aðra góða gripi
Vígl 6520til allra þeirra goza er hvn hafde heillt (!) og reiknadi sier til eignar fallit hafa epter brædr sina
DI VIII ([1509]) 29122þath mun talath uerda huar sem eg ꜳ orrostur edur o᷎nnur snilldaruerk med minne agiętri fylgd og styrk er uier ho᷎lldum. ath þann sigur megi ydr eigi sijdr kenna enn mier
Hect 9011hún hélt skemmu mikla ok kvenna sveit
ÞorstVík 38513med þat seinaztha hiellt hvn ecki meira. enn þann eina staden er hvn sialf var j
GregBpReyk 721Sigurdur bergs‹s›on er selldi leysingiastadi Marcusi gieck vid fyrir mier ad ‹hann› hefdi eẏ holltt leingra hagbeit enn til landabrotagils (!). þa ... er þat vrskurdur minn ad Asgrimur skal hallda med eign oc løgbeit tungulandi til landbrotagils (!)
DI II (*1337›JS 143ˣ) 7178annar grallari med sama hætti. helldur hann oc pistla oc gudzspioll oc oracionis
DI VII (*[1491-1518]›Bps A II 1ˣ) 7426hann hafdi halldit .ij. c. fadma langan reka upp a .u. ar og tuttugu. er fylgia atti med vidasto᷎dum fyrir halfkirkiu skẏlld a ketilssto᷎dum
DI IX (*1523›apogrˣ) 742halldit
~ lat.Ideo tenuit eos superbia operti sunt iniquitate et impietate sua
1089 (Vulg Psalm 72,6) GlossPsalt 1099Atli tímði ekki at halda vinnumenn
Hávˣ 4510herra! segir hún, áttu aungvan erfíngja? á ek hann, segir konúngr, ok heldr einn kastala á skógi
HjǪˣ 4699konungr lét sverðit bera í Óláfskirkju, þá er Væringjar halda
Hkrᴵᴵᴵˣ 4293höfum við Skrimnir minn haldit helli þennan í 40 ár, ok æ nokkut til matfánga orðit
SǫrlaStˣ 41613
● halda gaman [at e-u]
● halda til glíka [e-t] eje (ngt) ligeligt
● hafa ok halda [e-t]
bid ek mín herra æirik konong oc fær ek honom oc herra Auduní huglæiks syní vm þetta bref vmbod mítt fullt. sokn oc akall oc allan logmals stad er ek hafa ætte vm fadur arf mín oc systur arf oc loggiof er hon gaf mer oc þetta æi sidr allt háá oc hallda er ek hefir nu skipat
NoDipl ([a1299]) 9817bid ek mín herra æirik konong oc fær ek honom oc herra Auduní huglæiks syní vm þetta bref vmbod mítt fullt. sokn oc akall oc allan logmals stad er ek hafa ætte vm fadur arf mín oc systur arf oc loggiof er hon gaf mer oc þetta æi sidr allt háá oc hallda er ek hefir nu skipat
NoDipl ([a1299]) 9817firir sinum væitzslum. oc giofum þæim sæm þæir hafa oc halda af kirkiunnar halfuo
DN I (1311) 11815Allar þær þyrmslur sem hirðmonnum byriar at hafa þær innan hirðar sem til þæirra forunꝍytis ‹byriar› æigu gestir at halda oc hafa
Hirð 44019at bera uhalla krunu med þeim rettarbotum ok konungligum sæmdum, sem haft hefir ok halldit huerr eptir annan
Thom² 33213uar þesse jardar eign hofd ok hallden af þeim sem biuggu ꜳ vindheimum
DI V ([1453]) 10817ef tittnefndum augmundi fallazt uitnin. þꜳ dæmdum uær hann loglega mega i sitia. hafa og hallda þenna arf þar til ...
DI IX (*1515›apogrˣ) 6413Þórðr segir þat vera sættarboð af hendi Þorgils, at hann vildi halda ok hafa Borgarfjǫrð í friði ok frelsi ok ǫll þau ríki, sem konungr hafði honum skipat
StuᴵᴵR11127ˣ 17218
● halda til halfs [e-t] [e-m] have (ngt) til deling (med ngn)
● halda kost [af ■(e-u)] få sit underhold (fra ngt)
vil eg þier faaid mier ... hier med jnntektir aff rijkinu, so vier m‹ei›gumm vorn kost hæverskliga hallda
DínDrˣ 95þjónuðu þessi ǫll búin undir þat, er hann sjálfr helt kost‹nað› af á Geirmundarstǫðum
StuᴵR440ˣ 424
● halda í minni have i hukommelsen, huske på
hann hellt nær allar ritningar i minni utan bokar
VP 4143Ef þér hafit í minni halldit nökkurri slægð kvennanna, brögð‹um› eðr *djúpræðum, þá villdi ek gjarna heyra
Æv⁶³ˣ 17621
● halda skemmtun [á ■ / af e-m] have fornøjelse (af ngt/ngn)
Rikardur kongr hiellt mikla skemtun a at fara a skog med hauka og hunda at veida dyr
VSj 515bádu þeir þess at eg skillda alla ockra rædu skrifa og j bok setia at eigi yrdi su ræda suo skiott med tionum sem vier þognudum. helldur væri hun þá morgum sijdan nytsamligt gamann. er eigi mætti hallda skemtan af oss sialfum er nær yrdi staddir þeiri rædu og heyrdu
KgsE 23
● halda í venju [■] have for skik/vane (cf. hafa í venju)
● ‖ præs. part.: haldandi [e-s] som ejer (ngt), ejer (af ngt)
23) [e-t] befinde sig (i ngt), tage ophold (i ngt)
⸢Hon helldr einn rikan tvrn [var. helldr hun sig j einum rikum turni AM 589 d 4°] i kongsins hasætis borg
cf. Jakobsen 1964 38 ClarA 238ek fann í gærkveld, at þeirra fjarvist úgladdi yðr mjök, en nú megi þér sjá hversu þeir halda stofuna
GBpD 14320Vorbelgir voru komnir j kirkiur, ok em ek hræddr vm, huersu vorir menn lata þeim hallda kirkiur, er þickiazt mestar sakir vid eiga
Hák81 56919
24) [e-t] (om land/område) styre, regere, have herredømme over
þá er hann hafþi xv. vetr haldit Nóregi meþ vinsæld ok meþ friþi
Ágr 85i Hiervsalem hellt hann .iii. ár oc þriatigi ęinvalldzriki yfir allan Jsraels lyð
StjC 5546þan luta landz sem han fær mer scal ek tryglega hallda eftir þui skilorðe sem han fær mer i alla staðe
Bl 19722þæn luta landz sem han fær mer skal ek trulegha halda æftir þui skilorði sem han fær mer
Hirð 39714hann setr uþolligt gialld ꜳ klaustr ok kirkiur i Einglandi, helldr byskupsstola ok ꜳbotadæmi sua leingi undir sinu vꜳldi, sem hann lystir
Thom² 29615Þessi meykongur sat j aunduegi heimsins j Fracklandi jnu goda og hiellt Pꜳ̇ris borg
Nit 36Karolus Magnus, hverr fyrstr allra Frakka konunga hélt rómverskan keisaradóm
KlmBˣ 12832Danahǫfðingjar, þeir er þá sátu í Englandi ok þar heldu landinu ... sendu ... orð til Danmerkr
Knýtl1741ˣ 3427
● halda ríki [fyrir e-m] [yfir e-u(hum.)] holde herredømme
Hann helt riki yfir þeim hæiðnvm þioðvm oc lyð er kallaðr var Chanáán
StjC 38616værða storar orostor ok mikit manfall milli þæira. ok hælldr Atila konongr allu rikinu. þui er hann vann mæð sinv sværði
Þiðrᴵ 5622Alldrian konungr leifir riki sitt oc hann fær bana þa hæuir Gunnaʀ son hans halldit æptir þui riki oc konung domi
Þiðrᴵ 3227ok hellt hon þa þvi riki er faðir hennar hafði att
GenealHauksb 45725finnz mer þat helldz rað til. at þu hafir ok halldir riki þat alt er þinn faðir atti ok þu tokt eptir hann
ÓTᴵ 916skaltu þa eiga van af mer. ath hallda slikt riki sem þu hefir aðr
ÓTᴵ 2201Olafr Gæirstada alfr ⸢*hellt [non emend. hell] ollu sinu riki fyrer þeim
ÓGeir1005 7161n.⸢helt [var. heillt Holm perg 1 fol “C²”] hann þvi riki meþan Hakon konungr ... lifdi
var. ÓTᴵ 2417: Holm perg 1 fol “C²”sá sem ríkit helldr lúki fé bræðrum sínum, svá at sæmiliga sé, þar til sem ríkit tæmiz
Æv¹⁶586 535Fekk Hǫgni konungr þó haldit sínu ríki fyrir Ingjaldi konungi alt til dauðadags
Hkrᴵˣ 7114
25) [e-n/sik/e-t / e-m] [með e-u] [fyrir e-m/e-u] beskytte, forsvare, have hos sig, huse
sa kallasc sonr es heldr oc styrer ollo at eige faresc
~ lat.omnia continet
1126 Eluc674(1989) 113Ver biðium i þvisa liose at guð halde oss væl við diafuls svicvum ok costan ok læysi oss fra allu hinu illa
FV619 15911aller Gyðingar halda rikt log sin
Páll¹ 22622Sina festarkono scal hverr hallda ef herr ferr a land várt. ef hanom er boðen með vattom
Gulᴵ 2811mela menn þat fyr honom (ɔ: konungi) at eigi se allsømilict. sva micla sem hann gerþi þa feðga yfir ollom Þrandheimi at nv scyli þeir hallda þa menn. er laga brot gøra
Mork 1136þv ert illa at sciotaþr fyr vanheilso. enda etla ec þer litiɴ hvg avera at hallda vini þina
Mork 4572þat veri noccor varkuɴ at þu helldir frenda þinn eða fostbroðor en þetta er allzengi at hafa tekiz a hendr maɴ islenzcan oc hallda utlaga konungs
SteinÓH 38012þetta er allzengi at hafa tekiz a hendr maɴ islenzcan oc hallda utlaga konungs oc hafa nu þic i veði sialfan
SteinÓH 38014at hon mætti með valldi hallda sik eða menn sina
Fornk 149hann er guð almattegr er slikar iartegnir gerði at hann helt Daniel við þuí at eigi biti hann þau híní olmo dyr
HómHauksb¹ 16210bro᷎ðr þinir skylldu allir her komnir, ef ek hefða raðit; ok skyllda ek þa hallda þa alla
Mág¹A 2026Æigi skal hertoge þa men hallda er konongr er ræiðr mote hans uilia
Hirð 4019þa megu æi konongs grið hallda honum lengr en han hafe sva long grið ibrot sem konongr oc raðgiafar hans hirðar sea at æi briotezt konongs koruna a honum
Hirð 43515Huær syslumadr skaal ok skylldugr vera at hallda konungenum huærn tima sem han krøfuer
DN XI (*1308›NRA dipl) 1212quað helldr harka firir sér. em ek vorðinn sekr * ok fer ek nu sua sem leitandi þess hofðingia er mik villdi hallda
Finnb 7922er Brandr agætr maðr ok vinsæll ok man þikia ser misboðit i. ef þu ert halldinn
Finnb 8324Hon þóttisk varla mega búi sínu halda, ef þeir fœri frá
Glúm 213(guð) er sina skepnu helldr ok geymir með eilifum almtti
MarS 2809þykki mér nú sem þér þykki ísjávert, hvárt þú munt fá haldit þik eða eigi
NjM 25321Romueríar helldu kastalann med miklum styrk. þeir byrgdu hlidín. ok meínadu monnum Iuɢurthe íɴ at ganga
Rómv226(2010) 2214Þa var þar fyrir Þorgrimr ali-kall, vinr hans oc fost-brodir. Hann bidr Guðmund fara með ser til hesta-þings vestr til Vatz-enda i Vestr-hop. Enn hann svarar: ec veit eigi, hve vel þat hæfir, þviat þar mannv coma þeir menn, er mer er litiþ vm, Oddr scogar-maðr minn oc þeir er [var. + hann GBpA 551] hallda; enn mer er þat skap-raun at sia þa
StuᴵK 14414Gaf hann þa Snorra halft Lund-manna godorð, oc skylldi hann hallða þing-menn fyrir Þorði oc avdrvm þeim, er a læitaði
StuᴵK 27118Gizure þotte biskup hallda helldr rikt brennv-menn
StuᴵᴵK 2154þv ert jlla at tekínn firir vanheilsv sakir. enda ætla ek lítinn vílíann tíl at hallda víní þína
Huldaᴵᴵ 28313Eysteinn konvngr kendí Jnga konvngí at hann híelldí þa menn
Huldaᴵᴵ 28525Jatta ek þvi. at ek hefí heítið at hallda gvðslǫg ok landzins með ǫllvm mínvm styrk ok konvngs
Huldaᴵᴵ 3271ef sa goði maðr Hakon gamli hefði eigi halldit mik með valldi ok ho᷎fðing skap fyrir hennar eptir sokn
ÓTᴵ 24119konungr het þeim í moti ... at hallda þa við ꜳ gangi ok of sokn Hakonar sona
ÓTᴵ 24320menn mattu þar varla hallda bygðum sinum fyrir trolla gangi
ÓTᴵᴵ 13716Þorbiorn sagdi, at kirkian ꜳtti þeim ecki at hallda, er inni var
Orkn 30610Nú er ok ǫllum kunnigt, hvé mjǫk Þórir lætr sína sœmð, er hann mátti ekki þingmenn sína halda
Ljósv 211segir, at varla þóttisk hann mega búi halda, ef Helga kona hans kemr eigi heim
Reykd 19727Haralldur kongr spurdi at Þorolfr Mostrar skegg hafdi halldit Bio᷎rn Ketils son utlaga hans
Eb445b(2003) 815Tok Kalfr hann þa ꜳ sítt valld ok quadz mundu hallda hann
HuldaHrokk 107eigi helldu þeim kirkiur helldr en fios
Hák81 55314nenni ek nú ekki at halda sekja menn, ef mik rekr engi nauðsyn til
Gr 15810ekki nenni ek at halda þik ok hafa þar fyrir þykkju margra ríkra manna
Gr 17213Bjǫrn var hǫfðingi mikill ok harðfengr ok helt jafnan seka menn
Gr 1865og þar kom ad biskop tok Ketil og lid hans heim a stadenn, þuiad hann þottest þar frialslegar meiga hallda hann
ÁBpˣ 8724kom honum su so᷎gn so hardlega fra ordum Asgrims ad hann var kalladur landrada madur og hann skyllde ho᷎ndum taka og reka j skip naudugann ... og eingenn kyrkia skyllde hallda ho᷎num utann Skalhollts kyrkia
ÁBpˣ 8820þvi fyrerbýd eg hvo᷎rium manne ... hann at hýsa edr heima. halda edr haf a (ɔ: hafa) stydia edr stirkia
DI VII (*1446›apogr p1776ˣ) 712Þui ætlar þu mier þann hlut, ad eg muni þann mann hallda, er oss hefur mesta skomm giortt
Fljˣ 759þeir soro þess æið Iarizlæifi kononge. at þæir sculdu halda Magnus konong i Noreghi
FskAˣ 1926ekki má eg svó halda ykkr, að Þorgrímssynir viti eigi
GunnKˣ 34827munu vér þó ekki einhlítir til at halda oss eptir þessi verk
Hávˣ 362og þiki mier vndur ad fiski kall einn fätækur skal hallda sueina þessa, og þora suo at hallda mǫnnum fyrir oss
Hrólfˣ 417‹hann helt vini sína ... með svó miklu kappi, at ...› emend. Kirj 9218: AM 532 4° “D”
emend. KirjB 9218: AM 532 4°ˣ “D”fyri þat selldi Vebiorn eigur sinar ok for til Islands er hann treysti ei at hallda maɴiɴ
LdnStˣ 17214Snorri komz þá í bænahús ok þeir félagar. Hljópu Vestfirðingar þá at bænahúsinu. Lǫgðu menn þar misjafnt til, hvárt bænahúsit skyldi halda þeim
StuᴵᴵR11127ˣ 3234
● halda fé [e-rs] varetage, administrere, bestyre
ef maðr ferr af lande braut. þa scal sa hallda fe hans vetr .iij. er hann hever um boðet með vattom
Gulᴵ 2618ef hann ferr a Grikland. þa scal sa hallda fe hans er arve er nestr
Gulᴵ 2620Nu verðr hann dauðr. þa scal hann fe hans hallda vetr .iij.
Gulᴵ 5013Fearhalldz maðr scal eigi sælia oðrum fe at hallda
Bl 23610
26) [e-u] ?være beskyttet (af ngt)
27) [e-n] støtte (ngn)
● halda máli [e-rs / með e-m]
ef þu matt dverginn locca með fegiofum ok sva fogr orð firir bera. at hann villdi samþyckia. ok vera með vilia þinum. ok hallda þinu male. þa mantv vel komazc at þinum vilia
Menota: 35vb2 Streng 17228þú vilt halda máli Makons, en ek skal gerast maðr Krists
Klma 46017segi ek í sundr öllum sættum ok gerðum okkar á milli, ok svá Oliver hit sama ok allra 12 jafningja, fyrir því at þeir halda öllu máli með honum
Klma 49025
28) [e-n/sik/e-t] [at e-u / með e-u] behandle (ngn/ngt) (på en vis måde), pleje, udstyre
hellt hon þa licam sinn sem hon matte yndilegst
Menota: 41va30 Streng 23424þa skulu lendir men oc væizlu men aller halda konongenom til trauzt .v. men með vapnum af .xv. marka væizlu
Hirð 42811byskup ... let fara Jngu konungsmodur i gard sinn ok hellt hana sæmiliga ok var enn blidazsti
HákFlat 3311uar at ordum gert, at eingi hofdingi i ollu Einglandi helldi sua listuliga sina fylgd, bædi at uopnum ok klædum
Thom² 30733vndruduz þeir miok þenna at bvrd. ok helldv konvng sinn i mikilli virdingv sidan
ÓH1 75112en Soleẏ uar metnadargiaurn. og uilldj ei hallda sig verr en sẏster hennar uar hallden
Vilm 14515svo audmiukliga bidivm adh hans nader mvni hallda oss med lavg og riett
DI VII (1499) 42927tók þá Óláf í sitt vald ok helt hann vegliga, svá sem konungs-søni byrjaði at vera haldinn
Hkrᴵˣ 26616
● halda illa/vel [e-n] [at e-u]
hellt (konungr) hann at drycc oc at klęðum engum mvn veʀ en hann hafði aðr halldit sic
ÓH 17110þa skal ætla honum klæða uerð oc ual at hallda hann oc þeim firir starf sitt er fiar halld hans hefir sua at hann se ual hallden af
Landsl 8712Julius hellt postolann vel at þeim lutum aullum, er i hans valldi voru
Páll²A 27227þa skal ætla honom klæða verð ok vel at hallda hann ... sua at hann se val halldínn af
Landsl1154 13116hann híellt betr hvskarla sína en aðrir lendir menn
Huldaᴵᴵ 2821þu mant betr ok sæmiligarr ueita þat sem annarr helldr illa ok afleitliga
Stj¹ 14331Af slíku má skilja, at mikil synd er at halda fátœka menn illa
KlmA 27531þu megir hallda hana vel at mat ok klædnadi
VP 58620meþan Þorsteinn var utan þa hellt Þorhaddr vel þingmenn hans
ÞSHˣ 16530
● halda jafnt [e-n] [at e-u]
Konvngr hellt iafnt baða at klæðom ok ollum lutvm oðrom
HákFris 3954Kongrin hellt jafnt bæde (!) at klædum ok odrum hlutum
Hák81 30523
● illa/þungliga/... haldinn [af e-u] som har det dårligt/...
Alfhilldr var þungliga ⸢halldin [var. at tekin AM 61 fol] oc gek henne nęr dauða
ÓH 31711þa lá Ragnilldr oc scylldi lettari verþa oc varþ allþungt halldin
SteinÓH 3769Velent liggr nv i konongs garði illa haldinn
Þiðrᴵ 1152N[v] saknar Halldorr hestanna. ok leitar. ok fiðr nv. ok þickir vera illa halldnir. ok ferr nv til fundar uið Þorarin
Heið 6311Ef maðr verðr ofsottr af sinvm navngi oc harðliga halldinn
StjC 56632Egill spurði Þorfinn huer kona su væri. er þar var sua þungliga halldin
EgM(2001) 13913stúlkan var þá mjök meginlaus ok lítt haldin
GBpD 1722þar sem hann liggr bundinn ... Sva liggr Philetus hardliga halldinn
~
PS 57316 JJ SÁM 1 48ra18tok Asta ioð sott. ok uar þungliga halldin
ÓGeir61 72518Priamus konungr tok þvi þunglíga oc ínnte sidan greíniliga huat ímille var huersv þvngliga hann þotiz af halldínn ad sua bvnv vid Gricki
TrójS 7221Hann var kryplingr. ok ⸢illa halldinn [var. halldin sva lit AM 657 c 4°] af of uerkium. sua at ...
var. GBpA 10711 → GBp AM 657 c 4° 25v19modirin uar her af halldin miok þungliga
~ lat.Mater vero graviter afflicta
HistSchol 7111 Stj¹ 15913uard Rachel af barnburd miok hættliga ... halldin
Stj¹ 18931su vannda ko᷎na fannz illa halldin
~
HMSᴵᴵ 9317 Nik Holm perg 16 4° 24v18la Asta þa a golfui ok uar allitt halldin
ÓGeir1005 71828Sidan toku þeir hann upp ok baru i .i. litinn kofa ok satu þar yfir honum, ok var hann þungt halldinn, ok la hann þar, þat sem eptir var dagsins
Martin³ 61622fann hann þa Porphirium ok Torkvatuum illa halldna
Silv 2765Hann segir henni ... at Áli væri litt haldinn
ÁlaFl 10715munksefnit liggr þessa niu daga mallavs ok þungliga halldinn
MarE 54115‹Þ›at er sagt at kirkian j Huamme j Vazdal atti tuo hluti j heimalandinv. enn Finnbiorn bonndi Sigurdar son atti þridiunginn. þotti electo kirkian litt vera halldinn af Finnbirne þuiat hann for med alla jordina
LBpB 8829var hún lítt haldin, en þegar Hrólfr fór höndum um hana, varð hún skjótt léttari
GHr 27629sama kirkia var litt halldin at bokum og messűklædum
DI IX (1535) 74428hann liggur i reckiu og uar hardla þungt halldinn
Jvs510 4828Álfhildr var þungliga haldin, ok gekk henni nær dauða
Hkrᴵᴵˣ 26610sér þar eru tveir menn, lítt haldnir, karlmaðr og kona
Jǫkulˣ 564hon man vera litt halldin sakir þess at hon hefir no᷎ckur dægr pinzst i barnburd
ÓGeir73ˣ 72138
● jafn(t) haldinn [at e-u]
nv er sa ockaʀ vinr mestr er til þess helldr at við sém sem sattastir. oc iafnhalldnir af ollo
Mork 42928er sá okkarr mestr vin‹r›, er til þess heldr, at vit sém æ sem sáttastir ok jafnast haldnir í ǫllum hlutum
Hkrᴵᴵᴵˣ 36111
● vel haldinn [af e-u]
gera litt yfirbragð á at sendimenn veri vel halldnir oc þeir fyrir þvi dvaldir at þeir scylldi scalzens biða
ÓH 39912Takit slíct af minv riki sem er faið ydr vel halldit oc þat lid sem ydr fylgir
ÓH 43915hann er sva vel ⸢*halldinn [non emend. helldinn] her með oss at hann skortir ecki
HákFris 39613n.Ásmundr var með konungi vel haldinn ok reyndiz inn vaskasti maðr
HG 3025ero þeir menn halldner miklu betr en aller aðrer i þessu landi
EgM(2001) 827var ek sagði hann vel haldinn i vetr
EgM(2001) 705er hann þar vm vetrinn vel halldinn
Finnb 1720Olafr at Haukagili fostraði Hallfreð ok var hann vel halldinn þar
Hallfr 201bꝍte þo þeim fyrst er hann beit eptir .xij. manna dome oc þeir sea firir guði at sa se val ⸢sꝍmdr [var. haldin Holm perg 35 4° “Ff”] er bitin uar
var. Landsl 612: Holm perg 35 4° “Ff”Var hann með henni vm hrið vel halldinn at klæðum ok a᷎ðrum lutum þeim er hann þurfti ok þroskaðiz mikit
ÞorvVÓTᴵ 28126Drucku þeir þar i hia honum um daginn ok uaru uel halldnir
beruset? Cf. lat.~ lat.inebriati sunt
Vulg Gen 43,32 Stj¹ 21722sva nogligr dryckr, at eingan sa þurd ꜳ, þa er allir voru vel halldnir ok drucknir
Remig 22627yfrit vel halldinn bædi med klædum ok skotsilfri
~
HMSᴵᴵ 14019 Nik Holm perg 16 4° 50v17er hann nu ecki vel halldin þar sem eg skilda vid hann adan vpp ꜳ murnum ꜳ ydare hall
SigTurn 20016lofadi biskup jon. at kirkian skylldi vel halldinn og þeir kennimenn sem þar eiga med skẏlldu at uera
DI IX (1533) 67328so firir vilia siande eftir ydrum bœnastad. at han se væl hallðen eftir maatterleik ok mata sinna renta
DN VIII (*[1338]›apogrˣ) 12418Ok þá í annarri utanferð Sturlu var hann enn með Magnúsi konungi vel haldinn ok mikils metinn
StuᴵᴵR11127ˣ 32718
29) [e-n/sik] [af e-u / at e-u / með e-u / við !] ernære, forsørge, underholde, forpleje
hellt hann at drycc oc at klęðum engum mvn veʀ en hann hafði aðr halldit sic
ÓH 17111Hverr maðr oc sa sem sic oc sin hion helldr af sinom costi oc þarf eigi mat i olmoso af oðrum at þiggia
ÁKr 3118Skulu korsbrœðr henne her j mote vera skylldughir at halda a huærn hennar alltiða dagh x fatœka menn at mat oc dryk i æinu male. oc aðra x j huærn alltiða dagh herra Guðþorms
DN III (1308) 7713beiddu frænddr konungs sonar Inga konung at hann mundi fa Hakoni len nokcurt at hallda sig við ok frendr sina
HákEirsp 48029beiddo at hann skylldi fá konvngsseyni nockvt at hallda sig við ok frændr sina
HákFris 3966hafði litið fe i skipom. þat er hann mætti hallda sig við
HákFris 42026Einn danskr maðr fór utanlandz at vitja heilagra staða, fullríkr at fé at hallda sik í veginum
Æv⁹³ 2923at ráns madr ok ribballdinn reẏndi giarna sinn brand i þess manns ho᷎fdi er nockut hafdi ‹at› ⸢hallda [var. síer til næringar AM 236 fol] ok feginn villdi lifa
~
PS 60510 JJ SÁM 1 55va14hann hafdi litid ‹fe› a skipum med ser þat er hann mætti hallda sik vid enn med ollu ecki fyrir
HákFlat 3834handa verk min hallda mik hardla vel
~ lat.opera manuum mearum me pascunt
56938 VP 5702beiddu, at kongr skylldi fa Hakoni kongssynni lenn no᷎ckut at hallda sic vid ok frændr sina
Hák81 30717hann hafdi litit fe med ser ꜳ skipunum, þat er hann matti hallda sic vid
Hák81 3504vita ef vor þroski villde nockur verda edur nockurn þann abla at fa at ver mættum oss vid hallda
Sams 63eg vil giarna fa ydr huat þier uilit beida so at j huert land sem þier komit skulu þier ydr rikuliga hallda mega
Sams 67Hrafnke[ll] dro ꜳ̈ vetur kid og kalf hin firstu misseri. Hrafnnkell hiell[t] vel hinn firsta vetur, lyfdi huetvetna þad er til abyrgdar var
Hrafnkˣ 448Sigrgardr bad fo᷎dr sinn fä sier ljen nockud þat er hann mætte hallda sig og sïna menn
SigrFrˣ 442eigi má fyrir *ǫllu sjá; munu þeir biskup brátt sættaz, en Skagfirðingar hafa jafnan haldit formann með kostnaði
StuᴵᴵR11127ˣ 27512
● halda á sinn kost [e-n] holde (ngn) på sin bekostning
hann sat um vetrum i Gareksey heima, ok hellt þar iafnan attatigi karla a sinn kost
Orkn 3172sueina hans þꜳ sem hann helldur dagliga ꜳ sinn kost
DI II (*1346›tr 1542) 8343
● halda kost [e-m] [af e-u] sørge for (ngns) underhold
fyrir tignar sakir várrar ok landssiðar þá kom þú til mín á hálfs mánaðar fresti; skalt þú þá gerask hirðmaðr minn, - en móðir mín haldi þér kost þar til
NjR 1417hellt Magnv́s konvngr þeim allan kost
AnnReg 1399hann bauð at fꜳ mann til paua þann sem vel kynni flytia þetta mꜳ́l fyrir honum en byskup helldi honum kost
ÁBp220 2918þu skalt hallda oss kost meþan ver uilium her dueliaz
EindrÓT 21821hellt honom allan kost
Pétr SÁM 1 10vb7hellt henne kost tvo daga ok hennar mo᷎nnum sæmiliga
Hák81 6709helldr honum kost af sínu gózi um átta daga meðr allskonar skemtan
Æv⁵¹ˣ 16611
● halda sik vel [at e-u / til e-s]
scalum vér oss væl halda amot þessom dægi sva sem Davið mæler umm þenna dag
HómNo² 3129Riðr nv Græivi roðolfr abraut ... æinnsamann i skogenn. a fund sinna manna. ok hava þæir væl halldet sik þar
Þiðrᴵ 704hava þeir (ɔ: riddararnir) sic vel halldit siðan er þeir skilðuz
Þiðrᴵᴵ 10124let taka ser dryck ok hellt sik glaðan vel ok sina menn
Finnb 3410fekk konungr þeim ueitzlur i riki sino sva miklar at þau fengu uel halldit sik ok menn sína
ÓTᴵ 296Veitti Olafr ... þar jarli frið land ok ueítzlvr storar. sva at hann matti þar vel hallda sik ok lið sítt
ÓTᴵᴵ 24111þeir heldu sik vel at vist ok drykk
Gr 1295fekk Haraldr konungr þeim veizlur í ríki sínu, svá miklar, at þau fengu vel haldit sik ok menn sína
Hkrᴵˣ 1808fekk honum lén gott, þat er hann mátti vel halda sik ok sveit með sér
Hkrᴵᴵᴵˣ 14316ho᷎fdu þeir menn sina til matkaupa ä torgum, helldu þeir sig vel bædi til o᷎ls og matar
SigrFrˣ 784Enn þetta gull og silfur er ek sel ydur skulu þier hallda ydur ath vistum og klædumm og dryck wel og kurteisligha og senndit menn ydra i herud ath kaupa þat er þier þurfit ath hafua
Þiðrᴵᴵˣ 941
30)
● ‖ præt. part.: haldinn [e-u / af e-u] tilfredsstillet
af huerri lykt witt halldum ockr allzkostar vall halðen i
DN III (1315) 10416er þeir funduz sagði Sueinn jarl at hann uill hafa .ij. luti fiarins. Hrani sagðiz eigi af þui halldin uera
ÓGeir61 7256varla i þeira ollum fio᷎lda ‹matti› finnaz sa, er vidsmiors kendi, helldr voru þeir halldnir salte ok *braude
~ lat.pane solo et sale contenti erant
46520 VP 4652
31) [e-t / e-u] (om emne/argument) formulere, fastholde
ervett verðr enom auma at hallda þvi efne vel. er hann vill hava i sino male
~ lat.tenere modum misero non est leue
Alexandreis 2086 (VIII 194) Alex 12129fram beranndi. med skyrum og sniollum norænu o᷎rdum. þat efni halldande. huerssu vnnder monnum hæfdi ad hallda hlydni vid sina for menn
LBpA 243
32) udvise, præstere, yde
Enn af aulmosugædi, er fyrr hiellt hann ... þarf eigi langt gera, þuiat kraptaudigr madr liet sier hugkuæmt uera ... at sꜳ einn mun krunaz, er laugliga þreytir ok lyktar med þui sina rꜳs
Thom² 43225Leeto munkarner þæghar litlu siðar sætia garðenn aftr .j. ꜳna. með somo þriotsko ok rangendom. sem þæir hafa ænn halldet til þessa
DN VIII (*1328›apogrˣ) 10436
● halda ábyrgju/ábyrgð [e-u] [við e-u] være ansvarlig (for ngt) (mht. ngt) ⫽ be responsible (for sth.) (with respect to sth.)
Ef kirkio verþr geígr af eldi ... eþa lestiz klvcca oc halda þeir eigi abyrgð. hvarvetna þess. er þeir geta þann quið. at þeir féri sva með sem þa at þeir ætti. sialfir
GrgKonᴵ 1613Ef maðr festir verð fyrir scip oc hefir eigi reítt þa scal hiɴ halda abyrgio scipino til þess er dregit er scips lengð
GrgKonᴵᴵ 699Sa er land leigir scal halda husom abyrgio við handvommom sinom
GrgKonᴵᴵ 13623Nu átto þeir fe þar baþir saman i þeirri hirzlo. þa helldr hvaʀ sino fe abyrgio
GrgKonᴵᴵ 14624helldr sa eigi abyrgð er við tók
GrgStað 2315
● halda borð [e-m/sér] bespise (ngn) ⫽ feed (sby) at one’s table
tekr dœme af einum rikum manne. er klæddr var tigurllega með pelle oc purppura oc hellt (hinn ríki maðr) huersdaglega tigurllet borð. með allzskonar senndingum
BarlA 277konungrinn lét halda henni (ɔ: dróttningu) borð ok mǫnnum hennar. Mataðisk dróttning sjaldan með konungi
BǫglFrg4c 151ek skal hallda þer borð með sialfvm mer
StjC 5115Hann ... gaf honvm herbergi oc hellt honvm borð
StjC 5752Hann ... gaf honvm herbergi oc hellt honvm borð
~ lat.cibos constituit
Vulg 3Reg 11,18 StjC 5752ef bornen haldæ ser bord oll saman ... þa ...
RbHM (*1293) 231Borð helltt hann hofsamliga ok athugasamliga sparligtt, let hann frammi vera kal ok graus
AugA 14126þeir skylldu ... hallda eitt bord med þui moti, at jarl skyllde leggia fram kostin þridia huern dag
Hák81 49217Hann liet reisa sier haull micla ... ok helldur þar bord huern dag med myclu fiolmenni
Yngv 61einar erkibiskup uar þa j biorguin hann hafdi farid ... j skipi med magnussi kongi ... ok uoru asamtt allt sumarit ok helldu badir eitt bord
Hák8B 18512hann for i biscups-gard vid ollum sueítungum sínum þeim sem hann hellt bord
Hák8B 2084
● halda (upp) orði ok eiði [fyrir e-n] være ansvarlig (for ngn) med udsagn og ed ⫽ be accountable (for sby) with word and oath
þeir menn er hann scal hallda orðe oc eiði firi
Gulᴵ 2511þat eru handuom ef hann sueltir eða drepr (búfé) eða þeir menn er hann skal hallda firir orðe oc eiði
Landsl 15911Halldi hverr upp fyrir þræl sinn herlenzcan orði oc eiði eða því er til cemr í orði eða verci
Frostˣ 22624
● halda (upp) (...)skilum [fyrir e-n] varetage/udføre (ngns) juridiske pligter
eða v. bvom sinom siðaʀ at lögscilom scal up hallda fyrir hann
GrgKonᴵ 1286Scylldr er huerr maðr til þeirrar samquamo at fara ... eða fá maɴ fyrir sic þaɴ er lög scilom halde up fyrir hann oc handsöl se at þiɢiande
GrgKonᴵᴵ 20618þa scal hann senda huscarl siɴ til samquamo þaɴ er scilum halldi upp fyrir hann a samquamo
GrgStað 25824skall han þessa eígn vara haua ok a bua. æ meðann hann orkar skílum upp at hallda
NoDipl (1289) 5730(skal) buggia fyrstum Þorgeiri ok bornum hans æf þat hælðr skilum firir ok loglægre abuud sæm adrer vilia læikt hafa
DN I (1324) 15120han skal ... husum vpphallda æftir loghum sua lengi sæm han orkar skilum firir hallda
DN XVIII ([1331?]: BLAdd 11250) 1025ek get, at hann kunni halda upp lǫgskilum fyrir mik með þinni umsjá
Gr 4510
● halda svǫrum [fyrir e-n/e-t] påtage sig ansvar (for ngn/ngt), påtage sig forsvar (af ngn/ngt)
senda þeir orð þiðreci konungi at hann skal til koma oc hallda suorum firir þa. oc lata segia honum huat tit er
Þiðrᴵᴵ 1719Sighuatr iataði ok at hann ꜳ her suórum at hallda fyrir bręðr sina ok þeir hafa þat samþykt
ÁBp220 3217Einar hiellt Vatnz fiardar kyrkiu og atte fyrer hana svo᷎rum ad hallda
ÁBpˣ 308... en hann qvadst aungvum bótum bæta munde og aungvum svörum firer hallda
DplFljˣ 11217
33) [e-t] mene, antage, vurdere, tro på
meyiar leia oc ⸢*hallda [non emend. halla] .x. menn toku hana a æinni nott
Þiðrᴵᴵ 11812n.hallt með raun hverr ek em
Æv² 1317ef hennar bukr er þadan i burtt, megum uit staudugt hallda, ath kyrin er þier aptr golldin
Thom²y 47440sagdi Eigill biskupinvm at honum uar mikill styrkvr at Laurencio ef þeir hielldi eitt
LBpB 7625nema vm þad eydekot sem gamler maldagar hallda at kirkiunne til heyra (!)
DI IX (1535) 74433hier ofan ꜳ bavd hann yfer allt sitt rike at hverr sem ecki hielldv vpprisvna. þꜳ skylldv alla liflatha
SofReyk 21218halda menn, at Oddný sé nú betr gipt en fyrr hafði til verit ætlat, bæði til fjár ok burðar ok annars sóma
BjHˣ 1257þad hallda menn satt ä Jslandi sagdi Laurentius
LBpÞˣ 1611Þui helldr hann stodugt byskupinn, at þessi madr, er her fæzt vm, se med ollu vitlaus vordinn
MarD635ˣ 10514
● ‖ præt. part.: haldinn vurderet, dømt
34) [e-n/sik/e-t] [e-n/e-t] holde/anse (ngn/ngt) for (ngn/ngt), opfatte (ngn/ngt) som (ngn/ngt)
hon helt *engi hans jafningja innan hirðar
Laxd 536huerr sa leikmadr sem eigi hiellde Jon byskup ... rettan Hola byskup skilldi luka konge xiij merk ok vij aurtugar en biændr hofdu þat ath eingu
Ann764 22731suarar hann opinberliga, at þetta helldr hann eingan sættarfund, utan fridarkoss fari til eptir suo stora misþyckt
Thom² 4164hun hiellt sig hans erfingia og laugliga skilgetna festarkonv dottur
DI IX (*1533›c1536) 67524holldom ver j. þui ok hallda vilium ydra bœn. bod vera
DN VIII (*[1338]›apogrˣ) 12415
● halda í móður stað [e-a] opfatte (ngn) som ens mor
● halda [e-n / e-u] sem [e-n / e-u]
scolo þeir at öllo ⸢hallda landeno [var. halda landet GrgStað 46210] sem leigo ⸢lande [var. land GrgStað 46210]
GrgKonᴵᴵ 9217herra Gibbon tekr nv j hond Gire ... sua tallandi Grece drottningv ok ydr ok systr minne færr ek ‹j› hond þessa ivngfrv ok halldit hana sem sialfar ykkr til þess er ver oll sammt hittvmz ok gervm sæm‹i›ligt rad firir henne
Gibb 6313helldr brodur sins hrygd sem sealfs sins ok hans gledi sem eiginligum glaum
~ lat.quæ fratris gaudia sua ducit, et tristitiam eius suam deputat
35227 VP 35211hann tók þik af skipbroti félausan ok hefir haldit þik í vetr sem frjálsan mann
Gr 6428þennann suein hafdi Eyvinndur tekid af *vala[de] þa er hann var heima, og fluttann vtann, og halldit sem sialfann sig
Hrafnkˣ 5014Jarl setti Guðina í hásæti hjá sér ok helt hann at ǫllu sem sjálfan sik eða son sinn
Knýtl1741ˣ 4216halda mun ek þik sem son minn, hvat sem þér berz á hendr
StuᴵR440ˣ 2328
● ‖ præt. part.: haldinn
mæla þeir af þvi slica luti helldr en þegia, at þeir se eigi halldnir sem niosnarmenn
SJ² 79318æf munkrinn er olyðinn obota sinum ... eða priori ... þa skal hann þægar væra ut rækinn fra heilagri ræghlu oc or claustra sinum oc halldinn sæm æinn leicmaðr
Kgs 10932Þa var þat i lǫg tekit at hallda heilagt um allan Noreg artid Olafs konungs var sa dagr þegar þar sva halldinn sem enar hęstu hǫtidir
ÓH 61613Ǫngv reð hann (ɔ: byskup) nema þeim felogvm; ok enga matti hann ǫlmosu gera af likamligri eign, helldr var hann halldinn sem arfsals-maðr
StuᴵK 41522Voru þeir ... suo haundlader ok halldner sem konungs suikarar
Thom²y 48512En Raudalæk halldinn landamerke j millum Dogurdarness og Arnarbælis
DI VII (*1492›apogr Jarð1ˣ) 8712vóru þeira synir haldnir inir mestu frægðarmenn í þann tíma
GunnK554ˣ 37833enn hann liet færa Einar vestur ꜳ̈ hiallann fra selenu, og reisti vordu hia dysinni, þetta er kollud Einars varda sijdann, hier er halldinn midur aptann fra selenu
Hrafnkˣ 1315
*) (err. for halla vb.?)
Mun ec vilia mioc min raþ hafa, þess at ec ⸢hallda ecki yþvari semd i [var. halla eigi ydrum soma GKS 1005 fol “F”]
Orkn325I 1658huar sem ek gæt þann stað fundet, er ek mege hallda mino hofðe
~ lat.ubicunque caput suum reclinaret
15232 Thom¹ 15013
*) (err. for kalla vb.?)
B. halda + præp./adv.
á: halda á
1) [e-u] [e-u] holde på (ngt) (med ngt), holde/have (ngt) i hånden, have hånd på (ngt)
Þat er mælt. at engi scolo verða vaða verc. Eigi sécz sa maðr er a vapne heldr. ef hann heldr kyʀo þo at aɴaʀ hrape a vapn hans oc sceíniz
GrgKonᴵ 16612Nv skulo uið skipta uapnvm. skal ek þat hafa er þu helldr a. ok sua giorðo þeir
Heið 764hvart kennir þv sverð þetta er ek helld hera. hann kvaz eigi uita þeꜱ vanir. eða hverr ertv
Heið 9019ella fœri ek sprotann á nasar þér, er ek held á
ǪrvS 152Þau heldu nú á skeyti Víðfǫruls ok tǫluðu um, hverr eiga mundi
ǪrvS 14924Þialfi, son bvanda, helt a lærlegg hafrsins ok spretti a k‹n›ifi sinvm ok bravt til mergiar
SnE 4912Rifu þær þá ofan vefinn ok í sundr, ok hafði hver þat, er helt á
NjM 45822skyzt o᷎x a annan at v uília þess er a skapte hellt ... þa ...
Landsl1154 11033En er þeir havf‹ðu› lypt segli af bulca vpp varla mann-hæd, þa cemr afall mikit fyrir framan bulca oc aptan, ‹ok dreif yfir búlkann; en› þa hellt maðr a reipi hverio, enn Ingimundr prestr þreif hefils-skapt oc villði kippa ofan segli
StuᴵK 13721Þat vard til tiþinda vm myrgin, er *menn hvillðv i skala, at oxar II þvtv hatt a avxa-tre. Þa voro þær ofan tecnar ... Þær þvtv eigi at siðr, þott halldit væri a þeim. Þa var farit eptir Gvdmundi presti Ara syni, ok þa þognoþv þær, er hann stocti a þær vigþv vatni
StuᴵK 18919vil ek gera þer kunnigt huat refdi þessi hafa at merkia er ek helldr ꜳ
~
PS 70034 JJ SÁM 1 78vb22Hvat er þat er þu helldr aa
~ lat.Quid est quod tenes in manu tua
Vulg Exod 4,2 Stj¹ 26016Fo᷎rst (frǽndsemi) i millum þes sem skirðir er oc allra hinna er a halda. huart sem þeir ero fleire eða færri
StatPáll³ 7554nu bregdr Æirekr norræne suerde ok helldr a þij hinne hægri hende
EVíðA 683hellt hon þa tueim hondum ꜳ kertinu
Mar720 2743var myrkt þar til er lyste af sverde þui er madr hiellt ꜳ
LdnStˣ 1329
2) (spec. ved edsaflæggelse på Biblen/hellig bog)
● halda á bók
ok hallde aller a eínní bok. þa ...
Landsl1154 12915hielldu þau ꜳ̋ einne bok sira ketill er ættleiddi ok erlendhr narfa son brodhir hans lofadhi ok vpp sagdi ættleidhingina
IslDipl (1440) 3455sá er á gengr hann verðr tryggrofe ... sem siálfr hélldi hann á bóc ef mál héllz
Frostˣ 17813
3) [e-m] holde (ngn) over dåben, stå/være fadder (til ngn) ved dåb
Þrandr prestr vissi at Hakon var faðir sveinsins. hann skirði sveininn ok for með leyniliga sva at hann trvþi ongom til a at hallda. nema sonvm sinom .ij. ok kono sinni
HákFris 38828þa en hon hælt a syni hans þa gaf hon honom eit horn en sialfom honom lauk æftir þat eina logbok eina plato æit spaldenære ok eina sæng
DN IV (1331) 17332Þrandr prestr vissi at Hakon konungr Suerrissun var fadir sueinsins. hann skirdi sueininn ok for med leyniliga sua at hann trudi eingum til at hallda aa nema sonum sinum .ij. ok konu sinni
HákFlat 430vm morgvnin var Hlo᷎dvir skirdvr ok hellt Partalopi a honvm ok gaf honvm Barbarvs nafn
PartA 802
4)
● halda á hǫnd/hendr [e-m] [e-u] pålægge (ngn) (ngt)
hellt hann her þessom ollum a hendr Jnnþrændom ok fvndvz þeir inn við Vagsbrv
HákFris 3962Æinarr mællti ... nu er mer ecki um vist hennar her. Endride suarar. ecki skal ek þui hallda þer a hendr. en kent hefir þu mer at hafa ecki mannatokur her a Gimsum
EindrErl 19426bauð honum með sér at vera, ok var nú ekki verknaði haldit á hendr honum
Glúm564 4820‹Adam hiellt a hond Evo volldvm þess vercks› emend. Ver 87: Holm perg 9 4° “B”
emend. VerA 87: Holm perg 9 4° “B”
5) [e-m/e-u] holde fast på (ngn/ngt), tilbageholde (ngn/ngt), nægte at give slip på (ngn/ngt)
a hann cost at segia af abyrgð sina eɴ næsta dag hælgiɴi eptir ef þa er heillt feet oc ohǽtt. Ef hann heldr a feno
GrgKonᴵᴵ 15210sendir hann þa orð um Vikina. at engum scyli lyða a þessum sið (ɔ: kristni) at hallda
ÓTOdd 5318Ef hann helldr a feno þa er hiɴ kømr eptir er a oc nair hann eigi. oc er þat rán
GrgStað 2374ongom scyllde hlyþa at hallda á þeꜱom siþ sva at egi mvɴdi hverr stórvite fyrir taca af honom
Jvs291 353eigi mvnv liða .iiij. dagar, aðr þv mant eigi þora at hallda a mer
Flóv¹ 16423Valens var villvmaðr ok helt miog a Arrivs villv
VerA 6116ef hann hælldr a þa seckizt hann bauge
FrostKrᴵ 1436Fantar þæir sæm læggiazt vtt a vegho. ok taka reiðskiot. ok þo at þæir faee hogh eða saar ok gengær þeim æi till bana þa skal sa ækki gialdæ firir er þæt gerer ok a sinu haldæ
RbHM (*1293) 2128han vill a hallda ok till gæta þess sæm sealfuer gud bẏdr honom ok konongdomren
SvR 142Litid er mer vm at ganga af hualnum, en ver erum raðner til at lata eigi lausan þann hlut firi yðr er skorinn er, meðan ver megum a hallda a hualnum
Fbr 409Hann let ok breɴa allar logbæ̋kr gydínga. enn drepa huern er a helldi
Gyð(1995) 86Þa mælti Sturla: vilit þer lavst lata feid? Einarr svarar: aldri, meþan ver megvm a hallda
StuᴵK 9026Oc eptir þat stoð Gizurr vpp, ok hellt Groa a honum
StuᴵᴵK 19919Oddr qvað þat øllum monnum orað skylldu at hallda áá biskupe
StuᴵᴵK 22512Tiu bæir voru þeir, er a heidni helldu
VP 3943Nu med þui at þu vill halda ꜳ þessi villo lengr þa send þu heim ættar sko᷎m þa er illa er at manni ordinn þat hia þer
MírmA(1997) 167Konungrinn lét þá leiða fram blámanninn, ok heldu á honum fjórir menn
Kjaln 576hann var svo modr, at hann gat eigi ꜳ (sverðinu) halldit
Gísl 524Hafði Grettir þaðan slíkt, sem hann vildi, ok þorði Þorkell ekki at at finna eða á at halda
Gr 16616Epter þennann adburd logdu aller mot stodu menn kyrkiunnar nidur þad * sem þeir þottust eiga a ad hallda, og lietu af sier ad kalla kyrkiur
ÁBpˣ 3617a hællðr hann ok hwærsdagligha. a myntara husunum, anboðom ok slaatt
DN VIII (*[1340]›apogrˣ) 13921ef hinn vill á hallda. þá scirscoti hann ráni á hendr honum
Frostˣ 21421guð reisti hann af dauða, þviat eigi mattu helvits byrgi hallda a honum
Pétr²Aˣ 16335Sigvatr hafdi avxi i hendi oc lystrr til Þorsteins, enn rossit var millvm þeira, ‹er hann Þorsteinn helt á› emend. Stu 1823: BLAdd 11127 “IIp”
emend. StuᴵK 1823: BLAdd 11127ˣ “IIp”Urðu þar svá miklar hrakningar, at margir menn týndu vápnum sínum ok fengu eigi á haldit fyrir kulda
StuᴵᴵR11127ˣ 2115Tók Þórðr þá til sverðsins, er Sigurðr var gyrðr með, en hann helt á, ok toguðuz þeir um
StuᴵᴵR11127ˣ 17318Ecke megu vier hallda aa þier ef þu villtt burttu fara
Svarfd(1966)ˣ 193Hver sem ein er hrædd um sinn son, at hans hlutr komi upp; því at ekki tjár síðan á at halda eða eptir at sjá
Trist¹ˣ 502Útilegumenn ok ránsmenn váru mjǫk í þenna tíma bæði suðr ok norðr, svá at náliga mátti engi á sínu halda
Vatnˣ 923eigi mundir þu a katlinum hafa halldit, ef ek hefða raðit, oc mun þat illa gefaz við ofsa fꜹður mins
ÞSHˣ 1669
● maðr heldr á manni
hellt maðr a maɴi oc let ganga þat er til hafði i vigvolum
Sv 1104Þa comz Olafr fram ‹ór stofunni› oc eigi vt. Þeir Langliðingar komvz fyrir dyrin, oc helt þar maðr a manni
StuᴵK 1868Eyjólfr hljóp upp ok hans menn, ok helt þar maðr á manni
Ebˣ 2418helldur nu madur ꜳ̋ manni, þuiad sumir villdu ad þeir kiæmist vndan, og med þetta komust þeir til skögar
Hrólfˣ 122Þórdís Snorradóttir ok Bárðr Hjǫrleifsson vildu veita honum Atla, ok helt þar maðr á manni
StuᴵᴵR11127ˣ 308Brynjólfr hljóp þá upp ok allir hans menn, slíkt it sama Eiríkr ok bændr með honum. Var Þorgils þar í liði, helt þá maðr á manni
StuᴵᴵR11127ˣ 1405
6) [e-u / ! um e-t] holde fast ved (ngt), blive ved med (ngt), fortsætte (ngt)
þu helldr a rongu, at þu mælir slict
ElisA 621heill sva attv halltt ecki lengr á þeso freɴɴdi ... Ec mon helldr seɴɴda þig vestr til bretlaɴdz
Jvs291 7927Hvernog mvndi vera ... ef ec villda nacqvat hallda a þvi mali at biðia hennar?
KonrA 5154Roðbert helðr en a bonorðino við konvng
KonrA 5645heldr Roðbert en a þessv mali at bidia hennar. Hon tekr þa fiʀ ok fiʀ ok vil lit þetta tala
KonrA 5813Austmaðrinn ⸢heldr [var. helt NjM 42626] nú á málinu við bónda, svá at Flosi var hjá. Flosi lagði þá til orð sín með þeim, svá at saman gekk með þeim kaupit
NjR1908 3895hon helldr æ a hinni samv bøn við hann oc gnaddar ið sama dag oc dægr
StjC 41711þa hafua huarer sítt frælse er æptir þuí fer er stendr j heilagre rítníngh En huarer sæm ifuir þat vilia stíga þa hallda þeir a rangẏndum
SvR 2019þeir Halluarðr bræðr helldu a þui mali at þeir fari til ok taki Þorolf af lifi
EgM(2001) 2825helt Austmaðr á málinu við bónda, svá at Flosi var hjá
NjM 42626Vm varit reid Illvgi til Rafna-gils oc hitti Þormoð, oc spurdi hvart hann villdi hallda a þvi, er hann hafði mælt vm haustid, ‹eða vildi hann þat aptr mæla›. Enn Þormodr qvaz *ætla, ef hann væri valdr eða vitandi um haustit, at mundi ekki hafa skipaz um várit⸣
StuᴵK 17423ef Gullharalldr uill ‹nockut› hallda ꜳ þessu til kalli. þa er mer litit fyrir at lata drepa hann
ÓTᴵ 908nu hallda þeir ... a bonorde vid Þoru
Fær 8919Hroi quad æigi at feuænligar horfa ef konungr uillde nockut hallda a þessi so᷎k uit hann
HróF(2019) 709skaltu leingi hallda ꜳ̋ vin giofunum vid Ottar
ÓH1008 7038leitum ockur betra kuonfangs. ok þer mackligra. haulldum ecke ꜳ þui seger Austuestan gull ok silfur ok hollozta min ok mins brodur Nordsunnans skal ydur þꜳ̋ alldri bregdazt
Jarlm¹ 568Hefer þv oss þungar þrauter feingit. suo at hefnda uæri fyrer uert. Edur ætlar þu leingi at hallda ꜳ ryskingum uid oss
SigrFr 10112Þorleifr ... helt enn á bónorðinu við Ketilríði
Vígl 1036Huer ꜳ sueina hendur i hari mier ... og halldi þier leingi ꜳ ryskingunum, iarls-mennirner
Jvs510 9523Nú heldr Þórðr á málinu, ok verðr Oddný honum gipt
BjH488ˣ 1236a skulum ver hallda med guðs vilia eftir mætte
DN VIII (*[1339]›apogrˣ) 13412ef þeer vilir seghia oss. hwi mykill karfwe yder þarfwazt. þa vilium ver fræista. at lata gera yder æin þeghar sa være gor. sem nu lotum ver ahallda. sialfwm oss til handa
DN VIII (*[1340]›apogrˣ) 14232Hier vill ‹eg› ⸢a̋ hallda vmm vidtokuna [var. skora til uiðrtauku EbWolf(2003) 17312], sem þu ert
Eb447(2003)ˣ 17214⸢hiellt [var. ol EbWolf(2003) 17313] Þorleifur a̋ vmm ⸢vidtokuna [var. malit EbWolf(2003) 17314], enn Arnkiell veik af hondum
Eb447(2003)ˣ 17216ef Gull-Haraldr vill nǫkkut halda á þessu tilkalli, þá er mér lítit fyrir, at láta drepa hann
Hkrᴵˣ 26918Gengu síðan á brott ok heldu á ferð sinni, ok þóttu alt til lengi dvalz hafa
StuᴵᴵR11127ˣ 16420Bar hann þat af sér, at hann væri neitt sakaðr við Sturlu. Helt Sturla þá ekki á því
StuᴵᴵR11127ˣ 18329Lengi halda þeir frændr á fyrirsátunum við mik
Þórð²ˣ 2179
● halda á (...)búnaði (sínum) holde på med (rejse)forberedelser ⫽ be engaged in preparations (for departure)
Þegar a bac iolvm hellt Olafr konungr a bvnaþi
ÓH 52014hellt hann þa a bunaði sinom sem skiotligaz
HákFris 5707Halda þeir nú á búnaði sínum, ok þegar er byr gaf, sigla þeir
Laxd 1432er Kjartan hafði fengit orlofit til Íslandsferðar, halda þeir Kálfr á búnaði sínum
Laxd 1612Hellðu þeir Vrækia þa aá búnaði sinum ok ætluðu suðr at Gizuri
StuᴵK 55626er Kiartan hafði fengit orlof af Olafi konungi til Islandz ferðar. þa helldu þeir Kalfr ꜳ bunaði sinum
ÓTᴵᴵ 2094Lét þá ok konungrinn halda á skipabúnaði ok stefndi at sér leiðangri
BǫglFrgX 52Epter þing reyd herra *biskop heim j Skalhollt, enn herra Loden ä Eyra sand og hiellt a bunade
ÁBpˣ 8317þesso jatar Kollr og helldr nu a herbunade
Gibbˣ 3019
● halda vǫrð á [!] [um e-t] holde øje med (ngt), være opmærksom på (ngt)
sat Þorkell ... ok hellt vorð a vm ferð hans
ÓTOddS 15131Skalla Grimr hellt vorð a vm ferð þeira. huar þeir logðu til hafnar vm kuelldit
EgM(2001) 3911
7) sætte kurs (mod ngt), begive sig i en bestemt retning
8) [e-u] omfatte, indeholde
9) [e-u] have, eje
af: halda (út) af
1) [e-m/e-u] [e-t / e-u] tage imod (ngt) fra (ngn), få (ngt) til eje (af ngn), være i besiddelse af (ngt) i kraft af (ngn), skylde (ngn) (ngt)
ok stæfndi til ‹sin› ollum riddarom ok rikom monnum. ok vinum sinum er æigner ok riki ok sœmder helldo af honom
Streng 9224konongrinn hælldr af guði nafnit
Kgs 921hellt hann landino af hendi Svia konungs. oc reð fyrir þvi ollo
ÓH 5913hann gaf riki sitt i hendr Eysteini konungi, sva at hann skylldi af honum hallda iafnan siþan
Orkn325I 26311Eirikr konvngr skal hallda Norðimbraland af Aþalsteini konvngi
HkrFris 666konongr skal gefa honum sværð oc fa honum i hond. skal han i þui uið kennazt at han helldr þan hertoghadom af konongdominum oc er hans sværðtakare
Hirð 4009Olafr konungr skal geraz minn maðr ok hallda Skotland af mer ok vera vnder konungr minn
EgM(2001) 8110Eirikr skylldi hallda Norðimbra land af Aþalsteini konungi ok veria þar landit fyrir Do᷎num ok o᷎ðrum uikingum
ÓTᴵ 2210Einarr jarl helt lo᷎ndin af Haralldi konungi
ÓTᴵ 21814sneruz til lyðni við hann allir menn i Noregi. iafnuel þeir ho᷎fþingiar ꜳ Upp lo᷎ndum eðr austr j Vik er aðr ho᷎fðo halldit land af Dana konungi
ÓTᴵ 2539þeir ho᷎fdingiar a Upplondum edr austr j Uik er adr hofdu halldit land af Danakonungi
ÓTFlat 24633Hallt ecki traust af sialfum þer (ɔ: stol ikke på dig selv), medan þu lifir her i heime
~ lat.Ne confidas in te ipsum
59333 VP 59315gerðuz þeir menn Olafs konungs ok ⸢helldo [var. heilldv Holm perg 1 fol “C²”] lo᷎nd ok lien af honum
var. ÓTᴵ 25310: Holm perg 1 fol “C²”þu skallt gerazt madur Erminreks kongs ok af honum skalltu allt þitt land hallda
BevC(2001) 736En um daginn eptir gaf hann upp borgina Karlamagnúsi konungi með þeim skildaga, at hann skyldi skírn taka ok halda borgina af Karlamagnúsi konungi
Klma 28229su þiod, er fremsta magt helldr af himen tungla gang
Encᴵᴵ624 1961skal syslo maðr vera sialfsagðr af þeim sęmðum sęm haɴ hellt af oss
FrostÁMˣ 2218Eiríkr konungr tók Norðimbraland at halda af Aðalsteini konungi ok verja þar land
Hkrᴵˣ 16915sendi hann þegar menn til Knúts konungs, bað hann vera sinn mann ok halda af honum Danaríki
Knýtlˣ 2883Helld ek hedan af byskupdominn af henni, enn eigi af þier
MarD634ˣ 71021War þo annar þeira rikari, hellt hinn af honum iardir ok var hans madr
~ lat.terram suam de eius feudo possidebat
SpecH 260a17 (VII 105) MarD635ˣ 93420Var þá talat um, hverr *taka vildi ríki Gizurar ok halda af Sturlu ok vera skyldr liðveizlumaðr hans, hverr sem í móti væri
StuᴵR8ˣ 5064Sagði Sturla, sem allir þeir er ríki heldu af Þórði kakala, at þeim var óþokki mikill á allri skipan Hákonar konungs
StuᴵᴵR11127ˣ 15520af honum skalltu allt þitt land hallda
BevC 2198
2) [e-u / ! e-t] (om aftale, dom ol.) holde fast ved, overholde
ec hevi þer margu heitit. oc þo faat af halldet
BarlA 7728Hæfir þu þetta allt rofet, ok æcki af halldet
DN II (1301) 571vel er boþit, enn ecki manv þeir af hallda, ef þeir fa nockurn kost annan enn deyia
StuᴵK 43815mun þat ok mala sannazt at hier kemur þat fram sem fornmællt er. at sier giof til giallda gott er þeim sem ecki þaagu. vil ek ecki af hallda þui sem ek hefi talad. enda taki þit aftur fie yckart
Vikt 2010saker þess at arne havskvldzson hefur rofit þan dom ok eigi af halldit sem dæmdur var a almenneligri prestastefnv
DI VI (1480) 26022
3) [e-u] holde af (ngt), sætte pris på (ngt)
Ólafr konúngr gaf Þóri sverð, þat er þeir frændr höfðu lángan tíma átt, ok miklar menjar afhaldit
Án 32617ef so er at þv kantt ecki þetta leysa so eg skile. þꜳ helld eg ecki af þinne kvnnattv
SilvReyk 39725
● halda mikit/... af [e-m / ! e-n] holde meget af (ngn), sætte stor pris på (ngn)
konungr helt mikit af honum
HálfdEyst 927Hverir eru með konungi, segir Bósi, þeir sem hann heldr mest af?
Bós 439einn bonde var sꜳ er hann (ɔ: konungr) hiellt mest af
ÆvBónd 725þar voru mǫrg god, þó var af Balldur mest halldid
FriðAˣ 111aunguum utlendskum manne er lofat ad koma i hennar ho᷎ll, so miked er af henne halldet
Jarlm²167ˣ 51kongr hiellt miked af þeim
SigrFrˣ 4512
● halda mikit af sér være glad for sig selv
Efter þat geingr (hann) til keisarans er hann sath j havll sinne med mikille heims blidv vnder bordvm og hiellt nv eigi lithed af sier
GeorgReyk 34910þesse madr hiet. Cracon miog drambsamvr j manna avglithe og hiellt mikit af sier
SilvReyk 38730
4)
● ‖ præt. part.: haldinn af [!] (godt) hjulpet, tilfreds
Ber hann (ɔ: Rani) nu feet til stangar. Oc vill nu Jarlenn hava .íȷ́. lutina En rane kvað sic þa æigi halldenn af. Oc værðr þo sva at vera
ÓHLeg 331ec mon senda orþ strvtt haralldi oc vita ef haɴ vile giallda vp fe fyrir sono sina sva attv ser halldiɴɴ af
Jvs291 6918hafþv þit mal vm gvllcistornar en jarl sva mikit fe aɴɴat at haɴ þyckiz halldiɴɴ af
Jvs291 742goder menn sa̋u ad Eiolffur hiő fyrre ad Bijrne og var halldinn aff
DI IX (*1535›Lbs 69ˣ) 7277
● vel haldinn af [!]
En þat er logveð er hann skal taka sua marga aura sem skynsamir menn virða við bok at hann se vel halldenn af
Járns 28613sem þeir sia at sa er ual ⸢sœmdr [var. halðen Holm perg 28 4°] af er retten a at taka
var. Landsl 726 → Landsl Holm perg 28 4° 42va12fé, svá mikit, at þú þykkiz vel haldinn af
Boll 30121vil ek gefa þér viðr mitt ess ok öll mín klæði ok þar til aðra aura, svá at þú sér vel halldinn af
Æv⁸¹ 2248skal klaustrænn æigha aftr jord sina Saxuiik sæm adr æn þetta kaup kœme aa. swo bœolda (!) ok halldna sæm godom monnum þykkir klaustrænn vera væl af halldenn
DN II (1359) 28638þat er lǫgveð, at hann skal taka jafnmarga aura sem skynsamir menn .vi. virða at hann sé vel af haldinn
Jb 12716
5) [e-u] [e-n/sik] holde (ngn/sig) uden for (ngt), udelukke (ngn/sig) for (ngt)
Sighrid Josefs dotter fek Þorkæli Narfua syni sit fult ok loghlekt vmbod at heimfta ok sækia arf eftir Endrida brodor sin þan en Siguatter Andors son helder hana vt af
DN III (1364) 26910hann klagadi at adur *greindvr herra augmundur helldi modur sina brigit vt af holi j bolungarvik og avdrvm þeim peningvm sem þar med fylgia
DI IX (*1533›c1536) 67521at hann hefdi rækt sik vid herra konungin seigiandi so at herra biskupin helde sig og sin syskin vt af þeirra erfdagozi j mot logvm
DI IX (*1533›c1536) 67723
aftr: halda aftr
[e-u/e-m] holde tilbage, tilbageholde, opholde, sinke
krefr oss þess sama ... at harðre hirting se miok aptr halldet at sua buno
Thom¹ 9217Spurt hafðe konungrenn aðr um ferðer þæirra, ok huerso þæirra vallde var af pavanum aptr halldet
Thom¹ 1697sa flytr, er ræsir, en sa heldr aptr, er stavðvar
SnE 2247En langr vani forns ꜳtrunadar helldr mer aptr sva at ek hugfesti litt þat er þar til heyrir
ÓTᴵ 1561Soni tok j taumana ok hellt aptur hestinum
Hák81 5647eigi máttir þú, Þórir Helgason, mjǫk aptr halda ójafnaðinum. Mátti enn svá vera, at þú sætir hlutlauss hjá
LjósvLˣ 3320
at: halda at
1) [!] holde om (ngt)
2) [■] holde fast på, beholde
3)
● halda at sér ǫndinni/... holde vejret
Þeir hallda at ser øllvm andardrtti
MarS 27125lagdi saman augu sín. enn hellt at ser o᷎ndinni
Rómv226(2010) 3516
4) [!] holde på (med ngt), blive ved (med ngt), fortsætte
5) [e-u/sér] [e-u] vende/rette (ngt) mod (ngt/sig)
hinir kynda ellda vti fyrir. i sto᷎dum. ok helldu at þeim reykinum til þess at sprengia þa
Gyð(1995) 179Þa runnu þangat munkar ok helldu ⸢ath liosi [var. liose til Martin¹ 56327]
Martin² 58628konungr segir eingu ok hiellt at Ser hondum
StSt335 2245
6) [e-u] [e-t] regne (ngt) for (ngt)
● halda at engu [e-t] regne (ngt) for ingenting
Sera Jon Arason hefur ad ongvo hallded þad bref sem herra Erkibiskupinn bifalade ho᷎num upp a̋ greindan stad
DI IX (*[1523]›Lbs 62ˣ) 16720þvi sagde hann þann dőm őnẏtann ok ad ongvo halldanda
DI IX (*1535›apogrˣ) 72112
braut: halda (á) braut
[e-u] dirigere (ngt) bort, styre/føre (ngt) bort, drage bort, drage afsted
scal hann eigi ganga fyʀ af scipino en scip er brotit sva at eigi er (skip) i for buanda á þvi sumre eða eýtt sva ella at þeir hafa eigi lið til bröt at hallda
GrgKonᴵ 9028drap son buanda. hio af hono‹m› þegar fotinn oc heillt siðan til scogar i brot
ÓH 64314Eptir þetta helldr O. (ɔ: Óláfr) brꜹt skipum sinvm ꜹstr i Garða rike
ÓTOddS 3919Þeir Oddr halda nú á braut einni skútu
ǪrvS 9313Þorsteinn kvað óráðligt burt at halda, er sumar var mjǫk áliðit
Flóamˣ 5630
eftir: halda eftir
1) [e-m] følge efter (ngn), forfølge (ngn)
segir hann konungi um ferðir Sóta ok þat með, at (ms. þat er) (≠ Njála 15¹³) hann ætlar eptir honum at halda
NjR 1610er þeir komv vt, var þar firir Eyvindr með fíǫlmenní. sva at þeir mattv eckí hallda eftir Hreiðari
HreiðHulda 15616⸢helldu [var. hielldu AM 325 X 4°] Birkibeinar þa eptir þeim ok drogu skipin vm eid þat, er Furdueid (!) heitir
var. Hák81 4492 → Hák AM 325 X 4° 8va2hlupu þeir nu til skipa. ok uilldu hallda epter þeim
Jarlm¹ 6411skulum vér nú halda eptir honum
Mág² 4810
2) søge efter (ngt), opsøge (ngt)
● halda fréttum eftir [!] [um e-n]
3) [e-u] rette sig efter, følge
Moyses ... þá lög af guði, þau er alla *leiddu til himnesks fagnaðar, þá er hallda eptir guðs boði
MarS 108þotti Nordmonnum hann miok ⸢hallda eftir vilia Dana [var. halla eptir Donum Hák81 6403]
HákFlat 1891
4) [e-t / e-u] tilbageholde (ngt), beholde (ngt)
herrann tekr þriðia lut fiarins ok skiptir með kirkivm ok fatękvm mønnvm, enn helldr eptir sva mikit, sem hann þarf i sina nꜹðsyn
MarS 32415en annan (glófa) helt sacristus kirkiunnar eptir til vitnisburdar
MMA 5441hann hellt eptir hinu betra. enn offradi gudi þau o᷎x sem hia uegum uáru fottrodin ok etin
Stj¹ 4222Hann ... gekk sua skiotliga ut af husinu. at hon hellt eptir mottlinum
Stj¹ 19923þann sama mo᷎ttul sem hon hafdi eptir halldit
~ lat.retentum pallium
Vulg Gen 39,16 Stj¹ 19931tok hann þꜳ styki eitt af diskinum og hielltt epttir
SneglFlat 41830Ad hallda e[p]tir med singirne þat uerdur j .u. greinum
~ lat.Si autem avaritia consistit in retinendo, hoc potest esse quinque modis
CTV 117b43 SpecPen 2172
5)
● halda eiði eftir [!] aflægge ed ⫽ take an oath
frá: halda frá
1) [e-u/e-m/sér] [e-u/e-m / e-t/e-n] holde (ngn/ngt) borte/væk (fra ngt/ngn/sig)
Sa skirir ꜵugu hugar sins ok licams er enga licamlega fægrð lætr tæla hug sin. ok hældr syn sinni fra þæim lutum ollum er hugr (!) hans tøygia til rangra girnða
HómNo⁸ 5517Sumir varðveita sic æigi at eins fra licamlegum syndum. hældr halda þeir oc hiortu sin sva costgæflega fra ollum unytsamlegum hugrenningum at þeir mego retlega callasc drotnar hugar sinꜱ
HómNo³⁰ 1392fellr mart manna af Haralldi konungi. oc af þui helldr hann fra
ÓTOdd 4927Þeir lago ... a skipum ok ⸢*helldu [non emend. helldi] niosnir [var. helldu niosnum OrknFlatᴵᴵ 49322] fra ser
Orkn325I 27121n.Haalfdan héllt fra ser henðinni, ok kuóðu þeir aurnin fast hremt hafa
StuᴵK 50719ok þar með at hann skylldi hallda yðr fra maalum við oss Skagfirþinga, ok hann hafi þvi heitid
StuᴵᴵK 897helldu þat allir ok hofdu ser fyrir gud. sem hann (ɔ: Faraó) hafdi hindrad ok halldit fra ferdinni
Stj¹ 28817Þeir laagu ... a skipum ok helldu ⸢niosnum [var. niosnir Orkn325I 27121] fra ser
OrknFlatᴵᴵ 49322þeir hrosudu sik heilsulig hagfelli þar fyrir fengit hafa á do᷎gum Pharaonis; þviat hvat sem þa hefti eda hellt fra herferd Pharaonis ...
VP 39111þeir hrosudu sik heilsulig hagfelli þar fyrir fengit hafa á do᷎gum Pharaonis; þviat hvat sem þa hefti eda hellt fra herferd Pharaonis ... þa trudi þat hverr gud sinni, er hann hellt fra hans fylgd
VP 39112Þessa alla hellt hann fra ok fyrirbaud þeim berliga at bergia hollde ok blode vars herra
VP 43619gingu at borðinu, tóku mǫttulinn báðir ok heldu frá honum, sem títt er at gera við ríka menn
Hkrᴵᴵᴵˣ 34316Tristram má með öngum kosti frá halda sinni fýsn ok vilja
Trist¹ˣ 1427
2) [!] lægge fra, sejle væk
fram: halda (á) fram
1) [e-u] fremme (ngt), bevirke fremgang (for ngt)
flærd ok prettr oflgaz me᷎r eigi til fiarskada ef þessi madr Nicholaus vill minum hlut fram hallda
~
HMSᴵᴵ 13429 Nik Holm perg 16 4° 47r27med brefum ... sem vottade med hvo᷎rium hætte vorer biskopar skyllde þessu efne frammhallda a voru lande vid klerka og almugann
ÁBpˣ 4116Hann kom ok við forboð þat, er biskup hafði sett á við þá Hrafn ok Sturlu, kvaz vilja í hvívetna fram halda ok samþykkja, en prestar skyldu skripta þeim, ef þeir vildi játa Þorgilsi jafnsætti, ok vera þá í kirkju frá skírdegi ok til alþingis
StuᴵᴵR11127ˣ 17411
● halda fram (...)máli/málum [e-rs]
er hirðstiorar ok Birkibeinar sa hverso for. helldo þeir fram eigi at siðr sino mali
HákFris 39915hellt Arnkell framm malunum með hinu mesta kappi
EbWolf(2003) 1278hellt Snorri þa fram malinu en eyddi biargkuidinum
EbWolf(2003) 1595konvngr líetz eckí mvndv þeckíaz boð hans. ok híellt framm femálínv
Þing¹Hulda 2038er su virdíng manna a sem æríɴ naud syɴ helldí honum til at hallda fram mali epter fost brodur síɴ
BandK 2721hann hiellt fram mali Olafs konungs
ÓH1008 79427Þeir fjǫlmenntu mjǫk til alþingis ok heldu málum fram með miklu kappi
Gr 913Jllauge hafde 30 menn og einvaled lid og hiellt hann framm ma̋lenu
Eb447(2003)ˣ 4217
2) [e-m/e-u / e-t] give (ngn) fremgang, hjælpe (ngt) på gled, promovere
Hugsa svá um, bóndi, at bróðir minn mun mér mjǫk hafa fram haldit fyrir ástar sakir
NjR 92vẏrdí þa þrír hofdíngíar kosner till eínꜱ stadar ok huær fram hallden mædr kappe æf eígí være samþẏkí kononga j mællim
SvR 1511þat eina helldr framm er þu gerðer ouitandi
BandM 321til biskupsins verðr talat, ok bóndinn eptir vana heldr fram hans rétt
GBpD 18120spurde konungr huorr sa væri at honum hefdi fram halldit en hinn danski sagde til sin. konungr mælti huat finnr þu til þess. at ek se fremri
ÓH1005 79312legg ek mina *hamingiv til med þeim yckr (!) er mini sęmd heillt fram
ÓH1 79812
3) [e-u / e-t] [um e-t] fastholde, blive ved, fortsætte
Haltu svá vel fram, ef þú vill hann hitta
Ágr 914Elis oc hans felagi ... helldu þa framm ⸢læið sina [var. leidinne AM 533 4° “C”, etc.]
ElisA 7013likaðe honom hellzt at fylgia. oc fram hallda. þui raðe. sem archis raðgiæve hans. hafðe ⸢raðe (sic ed.) [var. gefit AM 232 fol “b”] honom
BarlA 1165Brandr hellt fram uercino oc svaraþi engo
BrandMork 19421þa melti Halldorr til þess er styrþi. lat yqva s. (ɔ: segir) hann. Konvngr melti til styrimannz. Hallt sva fram s. (ɔ: segir) hann. Halldoʀ melti ꜹðro sinni. Lat yqva
HalldSn³Mork 15021jarll hellt fram með frecv avllum alavgvm
ÓH 23314Slico hellt hann fram meðan hann lifði
ÓH 2904þott meira starf verþi firir aðr viþ gangiz malit en ver hvgþom. Þa scal þo fram hallda
Þing¹Mork 37228Her tynir konungrenn miclo liðe. oc oppt verðr hann þar aptr at venda. er hann villde fram hallda
Alex 8931konungr hellt fram sitt erende oc allir er eptir voro a þingino tokv skirn
ÓTOddS 8827bið ek at þer ritir till min huat yðr þyckir raðlegazt vm Haluarð son min huat rade ek skall firir honom gera, at han mege framhalda name sinv
DN V ([c1310]) 5312sagði sva at ... iarl mvndi eigi við Ribbvnga eina eiga ofriþ ef hann helldi þessv fram
HákFris 43033kom at honum sua mikit vꜳfeifi ok hofut verkr. at hann þottiz eigi mega. þionostunne fram hallda
JBpB(2003) 10024gera skal ek til ydar vel sem ek hefir kunattu til ... en hallda fram hinu sama siðferði sem ek hefir aðr haft
EindrÓT 22112Brandr híellt framm athǫfn sínní
Huldaᴵᴵ 3826Þorvalldr ... eggiaði biskup at hann skylldi hallda fram vpp teknu efní
ÞorvVÓTᴵ 28625(þeir) helldu þersu framm allt til solar setrs
Stj¹ 29627menn hǫfðv lǫgleiddan eptir boði byskvpanna ok til skipan herra Ions ercibyskvps nyian kristins doms balk ok var þetta bref með allra þeira innsiglvm ok þo með þeiri grein at þeir villdi honvm eigi meiʀ fram hallda en hann stęði til þeꜱ er konvngr ok erkibyskvp villdi annan skipa
ÁBp 4718Gifui þat ihesus christus þesso goðu folke so saman binda. fulkompna. framhalda. oc þen enda at þet snuiz guði till heiðirs oc æro
StatPáll³ 76027var fru Kristin nockuru stirdari til sueinsins enn aadr hafdi hon verit enn jarl hellt hinu sama fram
HákFlat 116mer þikir vis uon ef þu helldr fram þinne uillu ok uondskap ok endir med þui þitt lif stundligt at þa deyrr þu at þer gegnir uest
ÓTFlat 37137þeiri somu godfysi helldr hann fram i allri sinni embettisgerd, at hans heilog ꜳsiona þornadi alldri fra tarum
Thom² 32130þott ek uissa, at lif mitt lægi i skauti, skal ek fram hallda
Thom² 42620eigi ottadizt hann svo gud ... at hann villdi at sidr hall‹d›a framm þessi ohæfu
PErem 18432sagdi sua, at honum mislikadi þetta landaskipti *leingur, ok jarl mundi eigi vid Rifbunga eina eiga ofrid, ef hann helldr þessu fram leingr
Hák81 3713sigler hann nu j hernad ok verdr gott til fiar hiellt hann þui fram vm þria vetur
Sams 613eggiadi Suerrir sina menn ath hallda a fram sem waskligazt
Sv81 164vinir hans voru hræddir vm huersu fara munde ef hielldu fram huort leingi mundi trutt vera j landinu
MHFlat 26834Nu safnar Kolr lidj j annat sinn ... og helldr hann so᷎mu fram um sitt athæfi. og huar uerre en fyr
Vilm 17720uillde eingen þann ofrid nídr leggia er þa hafde ueret l[ei]nge framhalldet ok lated allt annat at bake
TrójFrgα 19417... er meiri abyrgdar hlutur ad hallda þessu framm, sem nu hefir þu up-tekid
Fljˣ 671Halltu sva fram ef þu villt finna Norðmanna konong
FskBˣ 437so᷎mu hiellt hann framm um qvennafared ï hvorju landi sem hann var
SigrFrˣ 452
● halda fram ferð/fǫr/...
kom at honom mykyll stníor oc illviðri. oc matte hann þa eigi ferð sinní fram hallda
BarlA 5643Hann hellt fram favr sinni til þess er hann com til Uppsala
ÓH 2142konungr hellt fram siɴi ferþ oc letti eigi fyrr en hann com i Rodrarfiorð iɴ
ÓH 4906leiz egi villdv fram hallda foriɴɴe oc hvrfo nv aptr
Jvs291 810kvaz þa vilia at þꜹ hellde fram ferðine ok sagþiz eigi fa þeim meira veitt
ÓTOddS 1320skulu þau hallda fram siðan for sinni. oc hitta prest
EiðKrA 37514lezt honuᴍ þickia ue᷎nna at nockut munde til husa komaz af liðe þeira ef þau hellde eigi fram førine
GBpA 792Þeim Vrækiu þotti þetta vera ill frett, enn réðu þat af at hallda fram sinni ferð
StuᴵK 56210haltu sva fram stefnunni ef þu uill finna hann Norð manna konung
ÓTᴵ 4323þeir ... hallda fram ferdinne sem adr
~
HMSᴵᴵ 9230 Nik Holm perg 16 4° 24r25hellt hann þa enn fram ferdinne
Orkn 212er Uilhialmi kemr þetta aptrkast, bregdr honum helldr i brun, ok þó helldr hann fram ferdinni, þar til er hann finnr Heinrek
Thom² 40624Hann ... helldr þo framm ferdinni
VP 50519⸢haltu [var. hallt þu Holm perg 1 fol “C²”] sva fram stefnunni ef þu uill finna hann Norð manna konung
var. ÓTᴵ 4323: Holm perg 1 fol “C²”samþyktu þat allir ok ⸢helldo [var. heilldv Holm perg 1 fol “C²”] fram ferð sinni
var. ÓTᴵ 2351: Holm perg 1 fol “C²”þau ... hallda framm ferdinni
Nit 75haltu svá fram stefnunni, ef þú vilt finna Norðmanna-konung
Hkrᴵˣ 21419ok munum vér af því fram halda ferðinni
StuᴵR440ˣ 3517vill Róaldr ... halda fram ferð sinni
Trist¹ˣ 3911þÿke mer þu ey olyklig til ad kienna mer nockur god räd þau mier mege til gagnz koma þvi eg er rädenn j ad hallda framm ferdenne
VSj527ˣ 556Ek kalla ráðligt, at þú haldir fram ferðinni, því at hér var nauðsyn til
ÞorstAustˣ 3304
● ‖ impers.: heldr fram [e-u]
vrdu ꜳsattir vm þat at osynt ‹væri› huort bændr þættizt bera mega ef sliku hiellde fram
MHFlat 26719Hielltt þessu framm nockra vetur þar til er Magnus broder hans fieck Ellisifar
ÁBpˣ 64
4) [e-n/e-t] sætte størst pris på (ngn/ngt), placere (ngn) længere fremme/højere oppe, foretrække (ngn)
sumir hafa halldit konungdominn framarr en lꝍg eða hirðskra vattar j skerðing leiðangra
RbHM (*1308) 7810þú skalt framast haldinn af mínum sveinum
Gr 7226Þeir er fyrir vóru tóku þenna at öfunda, þvíat kóngr hellt þenna framarr
~ lat.quem rex iam sibi praeferebat
DiscCler 2921 Æv⁷⁴ˣ 1965
● fram haldinn [fyrir e-n] [at e-u] som overgår (ngn) (mht. ngt)
fyrir: halda fyrir
1) [e-m / sik] [e-u] holde (ngt) foran (ngn/sig)
Ér scolvð hallda drycnom fyr henni en hon mun þat illa bera
Mork 19623sa er hirðmaðr skal gerazt scal falla baðum kniom firir konong a golf eða skor. oc taka up hꝍgre hendi sinni undir meðalkaflan. en vinstri hende hallde han niðr firir sek sem honum er hꝍgazt oc minnizt siðan uið hond konongs
Hirð 42224þer skvlvt hallda firir henní dryckínvm. sva at hvn naí eigi at dre[c]ka
Huldaᴵᴵ 4017
● halda fyrir augu (sér)
hann fell á ⸢*kné bæði [knébeð] ok helt fyrir augu sér
NjM 21526Af húsbónda er þat ‹at› greina, at hann hélt fyrir bæði augu með svá ströngum augnaverk, at hann fékk nauðuliga borit
GBpD 2211hellt konungr fyrer o᷎gu ser
ÓH1005 8161þa bat konungr fara fyst til messo ok um hinn fysta lagaso᷎ng hellt konungr firir o᷎gu ser ok þegar dræif j lognni kro᷎mmu
ÓHFlat 32710
2)
● halda fyrir sik [e-t] holde (ngt) for sig selv
3) [e-u] [e-u] forsvare (ngt) (med ngt)
bꝍte þat sem men meta. eða hallde firir logæiðum
FrostII 5129ef sa hever hond at er siðar keypti. þa ma hann hallda skila dome firi kaupi sinu
Gulᴵ 2417Nu letr annarr dóm hallda firi. þann dom a sætr at hava. sa er vitni berr til. nema annarr have fleiri vitni
Gulᴵ 4211ef hann hefir firir hagat ⸢þa hallde hann firir [var. syni með FrostKrᵛ 411] eins eiði ef .iij. aura er vært eða minna
FrostKrᴵ 1435ef han syniar hallde firir sættar æiði
Bl 21326ef sakar abere kennir þat arfa hins oða at han uili eigi varðvæita honum. hallde firir æins æiði
Bl 2157ef hann synjar, haldi fyrir séttareiði
Jb 4212ef eigi eru lǫglig vitni til, haldi fyrir einseiði at sinni vitand fyrir hverja grein þessa
Jb 17113
4) [e-m] [e-m/e-u / e-n/e-t] beskytte (ngn/ngt) mod (ngn), forsvare (ngn/ngt) mod (ngn), værge
Eggioþv menn þa til þess Hacon iarll at hallda landi fire Dana konungi oc veria oddi oc eɢio
ÓH 777Se ec þa ef þv hefir mitt trꜹst oc .ii. luti landa at þv matt vel hallda þvi at rettv. fire Þorfinni
ÓH 2537Sva er mer sagt ... at engi maðr se sa allt norðr fra Sognsę til Liðandisnes er frelsi sino halldi fire þer
ÓH 2879A annan veg i miðri fylking aumlunga riðr Villdifer oc firir honom falla aumlungar oc hvar sem hann kom i hærinn þa hælldr ængi maðr sinom hesti ok sinom vopnom firir honom ok nu hæfir hann drepit marga rika hofðingia ok er hann enn æigi sárr drava
Þiðrᴵᴵ 24118hann qvaz þess vo᷎n vita at eige mvndi lett við Hacon (tilføj at, cf. ed. note) sigraz þvi at þa er við attvm mal saman þa feck ek varla halldit fyrir honum minne semþ
ÓTOddS 1730allmiog dregr nu at þvi at þu halldir enga þingmenn þina skamlaust firir Helga Droplaugarsyni
Dpl 1593mat spari ek eigi við þik en traust hefi ek ecki til at hallda þik firir Gunnari austmanni
Dpl 17325funduz hross Þorbiarnar a fialli. hafði hestrinn æigi halldit haugum fyrir hesti Þoraʀins
EbWolf(2003) 9711hefi ek ok iafnan haft mikinn motgang af Vazdælum. þo at ek hafi minna til gort en halldit skogarmanni firir þeim
Finnb 7718ek se æige at ek geta halldit ykkr firir vvinum vorum
Hallfr 1125veitti nú nábúum sínum svá mikinn ágang, at þeir máttu varla halda hlut sínum fyrir honum
Laxd 4711helldu sik þar fyrir sínum v vínum er tekit ho᷎fðu borgína
Rómv226(2010) 2935Var eigi þess van at ek myndi hafa afla eðr dirfð tíl. at hallda hann firir þer j næsta hvsí
HrafnG 7713ek ottadiz at þu mundir medr afli ok orku dætrum þinum hallda fyrir mer
Stj¹ 18123þat er mitt rad ef þer uilit hallda Gardariki firir Burizlafi konungi
Eym 12421eggiudu menn þa til þess Hakon jall at hallda lande firir Danakonungi ok veria oddi ok eggiu
ÓHFlat 3724Enn þa hliop kongs son vpp ok þreif einn staf ok bardi bædi hofud Otuns ok andlit, suo ath flaut vm blod; enn honum var þa haldit firir
Flóv² 19518hon hefir öngvan þann mann er hennar mál haldi fyrir hennar úvin þeim er boðit hefir einvígi riddarum hennar
Parc 1811heldu engar grindr fénu fyrir honum (ɔ: birninum)
Gr 7422Allmiög dregur nu ad þier, er þu helldur aungva þyng-menn þyna skammlaust firer Helga Droplaugarsyne
DplFljˣ 11712geteg ad hann muni ætla ad hallda mannaforradi fyrer ydur
Hrafnkˣ 377*Þar var þat⸣ talat, ef Gizurr kæmi til, at þeir skyldi halda ⸢*ríkjum [Holm papp 8 4°ˣ “H”, etc.; non emend. ríkin] fyrir honum ok hverjum manni ǫðrum þeim er til kallaði
StuᴵᴵR11127ˣ 13127
5) [e-m] [e-u / e-t] forholde (ngn) (ngt), holde (ngt) tilbage (for ngn), nægte (at betale)
sagþi gv̇þingriɴ domondom. hverso eɴ cristni maþr helt fv̇rir honom fe þvi es hann hafþi selt honom at lani
Nik655 32þoat hiɴ haldi matenom fyrir honom til þess er hann hefir þeim málom mælt er hann var quaddr heiman
GrgKonᴵ 601hann hafðe honum hæitið at gæfa allar þǽr æigner aptr, er hann hafðe længe fyre honum halldet
Thom¹ 2132Danakonvngr hellt skottvm þeim fyri hanvm er hann hafþi golldit feðr hans
Bret 25712Jngi konvngr varþ missattr við Þrændi. þvi at þeir helldo leiðꜹngrvm fyrir honom ok oðrom skylldom
HákFris 39532þicki mer yðr ollum ofkæti at hallda þvi fyrir mer er konvngr vill at ek hafa
HákFris 48719Faðir hans hafði haldit skǫttum fyrir Hákomi Aðalsteinsfóstra, ok stukku þeir feðgar til Gautlands ór Jamtalandi
NjR 171kærde herra Smiðr a Sighurd at han helt firir hanom þriggia markabole afloglega þui sæm herra Jon aatte
DN XV (1321) 78atta ek at giallda halfa mork silfrs huskarli Hrafns ok hiellt ek þui firi honum
Gunnl 3713firir þa sok at han heilt firir heilagre Nidaros kirkiu þeim jordum sem sira Siugurdr ... hafde gœfuæt henne
DN III (1337) 1719Nv þottv Gvdmundi æirnir mott-stoðo-menn sinir, oc sendi hann orð Ogmundi sneis, at hann skyllði coma a vit fiar þess, er halldit hafði verit fyrir honum, ‹ok sagði, at þá mundi verða goldit, ef á vit væri komit›
StuᴵK 19517skal hann ... sækta ok sakir a gifua ollu þui oss ok hæilagre kirkiu werdr ologhliga giortt ok firir haldæt med þriosku ok ill vilia
IslDipl (1431) 28024Jɴge kongr var missattur vid Þrænde fyrir þat, er þeir helldu leidangrum fyrir honum ok odrum vtvinnum
Hák81 3075kærdi þorarinn til þoralfs at hann helldi fyrir sier arfi gudnyiar þoruallzdottur er þorarinn reiknadi til erfda hafa fallit ingibiorgu þoruallzdottur konu sinni
DI VII (1494) 18020þa adra sauk ad hann hielldi fyrir Arnori iiij malnytu kugilldum med aunguo frelsi sidan fardaga
DI VII (*1492›Lbs 1974ˣ) 14212arne Eireksson klagade upp ꜳ̋ iaurdena sudr reẏki sem liggr i mosfellz kirkiu sokn i mosfellzsueit er wtlendzker hirdstiorar haufdu halldit fyrir honum ranngliga
DI IX (*1523›apogrˣ) 1532verðr sá tryggrofe er fé helldr fyrer þeim
Frostˣ 1795er ‹hann› com ... i riki. þat er menn hafðu halldet skatta firir hanum. þa brændi hann. oc let drepa menn
FskBˣ 7918Ketill hellt skottum fyri Haʀalldi konungi
LdnHb105ˣ 3031um várit fór hann at heimta saman fé Austmanna, ok sýndisk engum ráð at halda fyrir honum réttri skuld
LjósvLˣ 12617
6) [!] (om sejlads) sejle med vinden i ryggen, sejle med vinden, sætte kurs(en) efter vinden
● halda fyrir veðri
7) [!] komme bort, flygte
8)
● halda kyrru fyrir [!] forholde sig roligt, holde sig i ro
Óspakr kvazk mundu kyrru fyrir halda
Laxd 1868hvat lagði hann til? Ásgrímr svarar: Þat lagði hann til, at vér skyldim ǫllu kyrru fyrir halda til várs
NjM 34515Þat er vel, segir Kári, eða hvat lagði hann til? Ásgrímr svarar: Þat lagði hann til, at vér skyldim ǫllu kyrru fyrir halda til várs
NjM 34515mér sýnisk sem eigi megi kyrru fyrir halda
NjM 3652Eigi mun oss enn duga kyrru fyrir at halda
NjM 4264honum mundi eigi lengr hæfa at hallda kyrru fyrir
VP 51417[Karl sa ‹at› eigi mundi d]uga at hallda kyrru fyrir
HuldaHrokk 425Konungr lézt kyrru mundu fyrir halda (M+: hvat sem hann talade)
Mág² 10519Nu er at seigia af meykongi at hun helldur ei kÿrru fyrir
Nit 1811ef þetta geingst vid, þꜳ̋ skulum vær kyrru fyrir hallda
Hrólfˣ 1117haldið kyrru fyrir með fóstra mínum, þar til fleira verðr til tíðinda
Þórð²ˣ 19220
9) [e-n/sik/e-t] [e-n/e-t] holde/anse (ngn/sig/ngt) for (ngn/ngt), opfatte (ngn/sig/ngt) som (ngn/ngt)
þer iatta ec at ollu sialfan mec. hallt mec æi fyrir herra ne hofðingia hælldr vin þinn
Streng 7227Raugnvalldr ⸢hellt [var. virdi HákFlat 2537] hann meiʀ firi dára en frænda
HákEirsp 49225Siðan hellt konvngr Erling fyrir tryggvan mann
HákFris 4688helldv hann firir herra ok hǫfðingia
AnnReg 11621þa skiptizt vapn hans oc þing oc halldi hann firer ovin
RbHM (*1299-1319)² 1455var hann ágangssamr við nábúa sína; veik hann á þat stundum fyrir þeim, at þeim mundi þungbýlt verða í nánd honum, ef þeir heldi nǫkkurn annan fyrir betra mann en hann
Laxd 249Halldi Romueriar hann nu fyrir þann mann sem þeim likar. ok þeir hafa reynt hann
Rómv226(2010) 1710ok halldi menn hann þar fyrir konung
ÓTᴵ 20417hafa þau jafnan haldit sik fyrir lǫglig hjón
Jb 2912sa madr var firir uestan haf er Oli nefndizst ok hallda menn hann firir konung
ÓTFlat 21619Jtem at Maghnus lysti þar ath þat sama bref hellde hann fyrir fullt skilrike
IslDipl (1401) 1435Víst megum vér halda oss fyrir fól ok heimska menn
Klma 29733at brædr ꜳ Modrv uollum skulu med glutri ok heimsku upp eyda þui gozi sem Jorundur biskup gaf burtt af Holakirkiu Gudi til heidurs enn vort fyrra satt mal onyt ok fyrir ec‹ki› ⸢halldit [var. halldandi LBpA 12012]
LBpB 12028sem hann heyrde þetta. þa hiellt hann þat fyrer hiegoma og osaninde
KonReyk 1419halda þeir hann ‹þar› fyrir konung
Hkrᴵˣ 3441tóku Skáneyingar vel við honum ok heldu hann þar fyrir konung
Hkrᴵᴵᴵˣ 4514
● halda fyrir lǫg
uilium uer at allir menn uiti. þersa uára skipan. ok halldi fẏrer lo᷎g. um allt noregs konungs riki
DI II (*1318›AM 350) 4193þyckir oss vpptekt olauglig. og ei fyrir laug halldandi hier j landi
DI VII (*1495›Alþingi1ˣ) 26710
hjá: halda hjá
● halda hjá sér [e-n] holde (ngn) hos sig
í: halda í
1) [e-t] holde (sig) fast i (ngt), gribe fast om (ngt)
þu Þorkell skalt hallda i hurðarhringinn. Þvi at þer trvi ek bez at þer verði eigi um felmt
Dpl 16729Bǫðvarr hafði búðarvist með Þórólfi Sigmundarsyni ok hafði meiri ráð yfir þingmǫnnum ok búðarliði en Þórólfr; svá *skipuðu menn til í orðtæki sínu, sem Bǫðvarr riði at baki Þórólfi ok heldi þó í taumana ok stýrði, hvert fara skyldi
StuᴵR440ˣ 307
2)
● halda í hǫnd/hendr [e-m] [e-u] skaffe (ngn) (ngt), overdrage (ngt) (til ngn)
þar er sa maðr latínn. er ... mest hefir landínv halldit j hǫnd mer
Huldaᴵᴵ 30412en sa er þetta verk gerir mun vilia þat firir hafva, at þu halldir þeim i hendr rikinu
Orkn 1813þar er sá maðr farinn, er ... mest hefir landinu haldit í hendr mér
Hkrᴵᴵᴵˣ 42119hann deilldi vmm arf Þorsteins vid Trefil. þuiat hann villdi hallda i hendr baurnum Þoʀarins
LdnStˣ 16536
inni: halda inni
1) [e-m] holde (ngn) inde/indenfor (i huset/hjemmet)
2)
● halda hóf inni holde fest derhjemme
3) [e-u] holde (ngt) skjult/indespærret
4) [e-t / e-u] tilbageholde (ngt)
ef þat verðr kiært optare firi os. at þu eðr þinir eptirkommandar fehyrdar varir her halda þat jnni sem var faðr ok veer hafum boðet wtfa
DN II (1363) 29821ef hann uill eigi fordæmaz fyrir þat. huersu hann helldr inni sinu pundi
Stj¹ 15120
5) [e-t] indeholde (ngt)
byd ec at þessi min skipun halldizt epter þui sem kristinn rettur og logbokinn jnni helldur um allar þær giafir sem j þeim finazt at gefazt megi
DI VII (*1495›tr 1497) 2477for þat fram efter þvi sem skipttabrefit sialft jnne helldr og vt visar
DI IX (1527) 43632eignast og fyrir sitt omak af hafa sem gomul syslubref ut uisa og innehallda
DI IX (1534: AM 191) 7083dandi manna domur ... huer at jnehelldur alla fyr greinda malauoxtu vm arftokv epter einar
DI IX (*1533›c1536) 67610epter þvi sem gomul officialis og profastsbref Holadomkirkiu innehallda
DI IX (*[1522]›Lbs 62ˣ) 7831reka og itolur og ornamenta jnnann kirkiu sem registrum inne helldur
DI IX (*1533›c1740ˣ) 65210huortth registrum sagdrar kirkiu jne hiellt og hann þar fram bar ‹og› ver saum og yferlasum
DI IX (*1535›apogrˣ) 73321
með: halda með
1) [e-m] holde med (ngn), holde sig på (ngns) side/parti
Ec em læigu ridderi or Frannz, oc scal ec hallða með þessum konungi
ElisA 1075þeir er ver hugðum. at með oss skylldu hallda. þa varo þer braðlega a mot oss
Menota: 75rb13 BarlA 13916leidde þat till af misse᷎tte þeira Jorundar byskops. ok þui einkannliga at hann hellt med Jorunde erkebyskope þa er deilur þeira korsbre᷎dra voru
AnnL 26435var sira Lafranz at Þyngeyrum ok hellt allt med bre᷎drum
AnnL 26610stodu sumer land[z menn] j moti halldandi med Ethelredo
Dunst 103
2)
● halda með sér [e-t] holde (ngt) for sig selv, holde igen (med ngt), beherske/styre sig
sꜳ er mikit etr ok helldr þo hungr med ser, at hann sediz eigi
VP 55419sa er duelur sı᷎n (sic ms.) skripta gǫngu ok helldr med sier osagda sẏnd
Theol AM 626 4° 23v2
mót: halda (í) mót(i)
1) [e-m/e-u] give (ngn/ngt) modstand
Androgivs rymði þa vndan þviat hann þottiz eigi mega hallda moti konvngi
Bret 26120þat likaði Ragnar konvngi illa er synir hans helldv mote hanvm ok tokv skattlond hans
RagnSon 45918sýnist ei kjörligt, at halda hart mót ofrefli
GBpD 1164herra Ulfr Saxa son ok Erlingr helldu moti konginum
Ann764 2204
2) [e-m] [e-n] beskytte (ngn) mod (ngn)
sendir hann a fvnd Ragnhilldar systor siɴnar meþ íartegnom at hon halldi hann ímoti ovinom
Mork 44928slikt er ecki at gera nema þu frænði ser raðinn til at hallda frændr þina ok vini moti sonum Ing‹i›mundar
Finnb 553
niðri: halda niðri
[e-u] holde (ngt) skjult
kalla allir, at hann uili sannyndum nidri hallda, ok hann skyli til dauda do᷎ma
MarF 112422þora þeir eigi firir gudi at hallda nidri sua my᷎klu stormerki. helldr boda þeir keisaʀans monnum allan hatt þessa mals ok verks
~
HMSᴵᴵ 10826 Nik Holm perg 16 4° 33r13
saman: halda saman
1) [e-u / e-t] omfatte, indbefatte, samle, have som del af sig
engom stað segiz hann vera af þvi at hann er olikamligr ok ma eigi likamligr staðr hallda a gvði en hann hællðr saman ollom hlvtvm ok hvilom vær i honom ok erom
Eluc675(1989) 1511þetta dýrðarverk, er saman heldr bæði spádóm ok verðleik sira Guðmundar
GBpD 3430
2) [e-u / e-t] holde (ngt) sammen/samlet
hon (ɔ: trúin) heldr saman allre tru se[m] naglar halda saman ꜵllo skipeno
Hóm673 24524sva sæm naglar hallda skipi saman, ær smiðr gerir, ok ferr svndrlꜹst ælla borð fra borði. sva ...
Gramm³748 9614helt hann því liði saman nær hálfan mánuð, áðr Hrólfr konungr ‹kæmi›
HG 674en nu skvlu þer géta yðuar ok fiaar yðuars, sem þer kunnit, ok hallðit saman sem bezt, huerir sem mest þurfa
StuᴵK 51122er þat spyría liðsmenn. at menn skylldv eigi landzvíst hafa. þa hiellt þat míǫk saman flockínvm
Huldaᴵᴵ 31816Við hǫfvm leingí saman halldit. ockarrí elskv. ok verít vel samlyndir
Þing¹Hulda 2105hinn er til annarr at hallda saman herlidinu ok þat litzst mer somasamligra ok æigi skulum uær fyrstir renna Nordmenn
Eym 1278ein samfesting mun allar fialir samanhallda
Stj² 30720helt þat saman folkenom (“ɔ: flokenom”, ed. note) firir þvi at þeir voro marghir er sek vissu at þvi sanna at Ærlingi mundi þyckia sacbitnir viðr sek
FskAˣ 35827skolum ver biða daghs at oc lysingar oc hallda saman fylkingum ef þæir vilia
FskAˣ 36017er þat spurðu floks-menn, at menn skyldu eigi landz-vistina hafa, þá helt þat mjǫk saman flokkinum
Hkrᴵᴵᴵˣ 44817Þórðr bað þá halda saman *flokkunum ǫllum um daginn
StuᴵᴵR11127ˣ 4113Síðan reið jarl af þingi ok suðr í Laugardal ok helt þar saman *flokkinum um hríð
StuᴵᴵR11127ˣ 31929
● halda hǫndum saman
1) lægge/folde hænderne sammen (i bøn)
2) give håndslag (som stadfæstelse af overenskomst, etc.)
j Aslo er þeir heldo hondum sinum samann
DN III (1308) 7618(þeir) heldo hondom saman með þui skilorde at ...
DN III (1310) 909þæir heldo hondum soman ... vm iardær skipti sin
DN III (1318) 10937þeir hældo handom samann
DN III (1324) 13327sa ek ok hœyrdi a at þeir hældo hondom saman Halbiorn Biærnæsson ok Biorn Þorgæirsson
DN VIII (1350) 16025saam ok hœyrdum a at þæir helddu honddum saman Eirikær Gudþorms son ok Amunddær riummæraudær
DN VIII (1357) 20127sagum oc hœrdum aa ath the huldo handum saman
DN IX (*1366›vid c1420-1430) 16813
3) [e-u / e-t] klemme (ngt) sammen
hann rekr upp skinnet under hendj Ulfs. og stingr þar jnn þessu jarne suo at stod j hiartanu. en helldr saman skinenu fyrer utan suo at allt blæder jnn
Vilm 14811Þeigi þv ... og hallt mvn þinn thil saman
SebReyk 16131hellt hann saman augunum, sem hann hatadi þetta stundliga *lios
MarD635ˣ 68111
● saman haldinn sammenklemt
at samanhölldnum ok luktum munni ok óbrugðnum vörrum
MarS 2815til þess at hans rett ok skiluist saman halldit form. megi her sẏnaz ok vt skrifaz hedan ef nockurir heidaz
~
PS 5509 JJ SÁM 1 42vb17
4) holde sammen, være enige
skvlvm ver biða dags. ok ⸢hallda [var. haldask Hkrᴵᴵᴵˣ 4513] saman j fylkingv
Huldaᴵᴵ 3203x þusunder af lidi þeirra heldu samann ath rida firer ath drepa vardmenn ok speiara
BevB(2001) 2957Slikt it sama er mitt skaplynndi vm sam-bannd við þik frænndi, sem i fyrra sumar ræddu vit, ok fyrir þvi at ecki minnkar nauð-syn huarra-tueggiu, at ver ⸢halldimz [var. (ms.) holldum BLAdd 11127ˣ “IIp”] saman sem bezt
var. StuᴵᴵK 8818: BLAdd 11127ˣ “IIp” → ms. 148v12Þórðr sendi menn fram eptir liðinu ok bað menn saman ⸢haldaz [var. halda AM 114 folˣ “Ip”], hvat sem í gerðiz; en því kom ekki til leiðar
var. StuᴵᴵR11127ˣ 2431: AM 114 folˣ “Ip”
5) hænge sammen
til: halda til
1) [e-s] [e-n] hjælpe (ngn) til (ngt), bidrage til (ngt)
nv er sa ockaʀ vinr mestr er til þess helldr at við sém sem sattastir. oc iafnhalldnir af ollo
Mork 42927þat biodom ver ok æínkanlega ollum warom syslumonnum ok vmboðs monnum at þer halldet þa þuí ollu frammar till allra rettra mala
NoDipl (1300) 11420villda ek at þv fęrir med oss, ok hallt til þess, at ver naimm logum af þeim
FbrHb 18012Nu ef logmenn eða syslumenn uerða sanner at þui at þeir uilia eigi hallda konongs þegna til rettynda. þa uiti sanliga at þeir skolu missa konongs uinatto oc letliga þionastunnar með
RbEM (*1281-1282)² 856mun mer aurðigt þikia ef þu helldr hann til þess at hann gangi a vini mína
EgM(2001) 9436vínsæld fǫðvr hans híellt hann mest til alþyðv vínattv
Huldaᴵᴵ 23411ef wer kunnum fra falla aðr en guð gefi oss nockurn annan erfingia ok halldit drottningina Eufemiam til þess réttar sem wer hꝍfum gefir henni
RbHM (*1308) 8027taka oss aɴan ho᷎fþingia ‹þann er oss hallde› til þess at ver *megim i frelsi ‹hafa› þann ꜳ trunat sem ver uilium emend. ÓT 3314: AM 53 fol “B”, etc.
emend. ÓTᴵ 3314: AM 53 fol “B”A þessu sama sumre foru ord mille biskopanna umm Oddsmal, hiellt Arne biskop til flytis, enn Jorundur biskop seinkade
ÁBpˣ 593taka oss annan hǫfðingja, þann er oss haldi til þess, at vér *megim í frelsi hafa þann átrúnað, sem vér viljum
Hkrᴵˣ 19014er sá okkarr mestr vin‹r›, er til þess heldr, at vit sém æ sem sáttastir
Hkrᴵᴵᴵˣ 36110Þeir segja, at svá búit mun nú standa hljóta, at þeir munu þann konung til lands halda, er þeir hafa þá tekit yfir sik
Knýtl1741ˣ 707Wne hiellt til lidveitslu þar sem Liot‹olf›ur var
Svarfd(1966)ˣ 1915
● halda til konungs/... [e-m / e-n]
Vilium ver allir þer fylgia ok þik til konungs hallda
ÓTᴵ 338Ho᷎fdu þeir ... giorth þetta rad med ser, ath kongr skylldi fara til Noregs ok hafa med ser Philippum ... ok skylldo þeir hallda hann til kongs
Bǫgl81 25834sofnuduzt þeir saman og foru til Nordbrigt og hielldu hann til hofdingia
MHFlat 2944viljum vér allir þér fylgja ok þik til konungs halda
Hkrᴵˣ 1907gekk hann at með enu mesta kappi at halda Haraldi til konungs
Knýtl1741ˣ 657
● halda til laga
1) [e-n] hjælpe (ngn) til at få sin ret
2) [e-u] påtale sin ret, forlange en sag afgjort ved domstolene
ek uil at menn fari spakliga. þott uer halldim mali uoru til laga
EbWolf(2003) 19728skal ... aurnolfr svara ollum laga riptingvm ꜳ adr nefndri jordv stadar felli. en Gvthormr hallda til laga
IslDipl (1385) 8137skall ormr abyrgiazst allar laga riptingar ꜳ nefndri jordu enn olafr hallda til lagha ok eiga aftur jafnn fritt godz
IslDipl (1388) 9211skylldi huor suara laga riptingum a þeim jordum er þeir selldu en huor hallda til laga þeim er þeir keyptu
IslDipl (1447) 38319skilldi huo᷎r suara laga riptingum a þeim jordum er selldi. en hallda til fullra laga þeim fyr nefndum jo᷎rdum er huo᷎r keypti
IslDipl (1447) 38525hun skal og suara lagariptingum a jordunum. enn klaustrid halldi til laga
DI VI (*1399›Lskjs 94 IIIˣ) 3631skal oc sa suara lagariptingum er selldi en hinn halldi sino kꜹpi til laga er keyptt hefer huór vm sigh ef nockur vill ꜳkæra
DI VI (*1478›apogrˣ) 1147þeir hallde til laga sem keyptu
DI IX (*[1535]›apogrˣ) 7552
● halda til ríkis [e-n]
þar með var samþycki allrar alþyðo at hefia hann oc hallda til rikis
Sv 326bad hann fa antiocho syní sinum. ok hallda hann til rikiss eptir sik
Gyð(1995) 4510at fæða upp sueinin með sæmð ok at hallda hann til rikis þess er hann er til borinn þegar hann hefir alldr til
ÓTᴵ 773Villdi þa alt landz folk ecki aɴat en hallda hann til rikis
ÓTᴵ 23319Hann atti þar marga frændr ok maga, þa er giarnna villdu ⸢honum til rikis hallda [var. halda hann til ríkis Magn² 28524]
Orkn 1094þeir vílldu hallda þar til rikis Magnus son Olafs kongs
HuldaHrokk 1121hann er nu ordinn falskongr. og ætlar at hallda sinn son til rikiss epter sig
Adon 11521
● ‖ impers.: heldr til [!] [um e-t] [e-t] (ngt) bidrager til (ngt)
2) [e-s] [e-n] tilskynde (ngn) (til ngt)
Eigi drap ek son þinn, ok eigi réð ek honum banaráð, en þó heldr þik várkunn til at leita á nǫkkur
NjR 3912ek mun vera vinr hans. ok alla menn þa er at mínum orðum lata hallda til vinattu við hann
EgM(2001) 85Hofðu þeir hald ok traust hia feðrum sinum, sem van var at; virðu marger menn sem þeir helldi þa til rangs
Fbr 616Þat mælir þú þar, er þér heldr varkunn til, at mæla eptir mága þína, slíka sem þú áttir
NjM 37125Hvat heldr þik til hérkvámu?
Þórð²ˣ 1985
● ‖ impers.: heldr til [e-s] [e-n] (ngn) bliver tilskyndet (til ngt)
3) [e-s] [e-m] bevirke, forårsage, føre til, være årsag til, skyldes
Þat hellt til þess er Alexander konungr var sva miclo grimmare þessom stað en hveriom annaʀa. at borgar lyðrenn hafðe hertekit af liðe hans noccorar .iii. þusundir
Alex 915qvezk egi til svivirþingar viþ haɴ gørt hafa ... helldr qvaþ haɴ þar aþra hlvte til hallda
Jvs291 928Ec mon ecki til þeꜱ hallda freɴɴde ... at þv briotir lꜹg þín
Jvs291 7925ok settuz niðr. bratt þui at þeir voro mioc farmoðir. en sumum hellt eɴ fleira til
GBpA 21814Sigurðr tok þui mali vel. sagði at marger hluter helldu til þess. sa fyrstr at konungr vill sua vera lata
EgM(2001) 1412Þat héllt ok til annarr lutr, at guð villdi, at fiándinn væri dulðr hans holldgunar ok mætti engar vælar finna til sakargiptar við Mariam
MarS 179Eysteinn konvngr ... spvrði hvat vylldí vgleðí hans ... villdím ver víta hvat til helldr
Huldaᴵᴵ 1888þa fretti þegar fadir Apollonius, hver so᷎k til ⸢væri [var. helldi AM 232 fol “B”] hans hrygdar
~ lat.causam mœstitiæ perquirebat
40234 var. VP 40215: AM 232 fol “B”eige hefir hier a landi a uorum dogum vinsælle madur verit ... hielldv þar til margir hlutir
AnnLy 29525sá einn hlutur helldur til fridgiǫrdar med oss ad virda til *hina fyrri frændur vora⸣, enn ǫnguann truleyk munu þeir brædur oss syna
FriðAˣ 926hann lýsir yfir því, at hann mun fara til Íslands með Ingimundi, lét bæði til halda vingan ok mágsemd
Vatnˣ 3230helt til þess góðgirnd hans, stórlæti ok vitsmunir
Vatnˣ 402
● nauðsyn heldr til [■] [e-m]
ørin nꜹþsyn hellt til. aðr þetta verc veri gort
Mork 45018er su virdíng manna a sem æríɴ naud syɴ helldí honum til at hallda fram mali epter fost brodur síɴ
BandK 2721kuad hann þad eitt ad gera suo buid ⸢er naudsyn hiellt til [var. at nauzyn bæri til EbWolf(2003) 936; sem naudsyn ra̋k til Eb447(2003)ˣ 925]
Eb309(2003) 9322
● ‖ impers.: heldr til [e-s / ! um e-t] [e-t]
er þat nv heʀa margs mannz hrygð. villdim ver vita hvat til helldr
Mork 35730Þat helldr til at ec hvgsa drꜹm þann er firir mic bar í nott
Mork 39515hellt þar til hvartveɢia at frensemi var mikil með þeim Olafi konungi oc henne. oc ...
ÓH 1236meiʀ helldr til þess su micla millde er þu hefir synt honom í þvi goða yvirlęti er drotningen oc moðer hans ... hava þegit af yðr
Alex 5829þar helldr meiʀ til at liðet þickiz vm sec vruggara meðan þat hellz saman
Alex 825þat hellt þo mest til er flestir voro fusir at gevaz í valld Alexandri. at hann var miclo milldare en aðrir
Alex 12916haɴ viꜱe egi hvat til hafþi halldit er haɴ com egi
Jvs291 92spurði einn þeira, hvat til ⸢kœmi um hans mátt eða [var. hellde um hans AM 240 XI fol] mein
var. MarB 903 → Mar AM 240 XI fol 2r2kom þó hvergi nær svá mart manna, sem Unnr hafði boðit ⸢fyrir því at [var. Hellt þat miok til þess at AM 162 E fol “E”] Eyfirðingar áttu farveg langan
var. Laxd 139: AM 162 E fol “E”ogladiz Egill. konvngrinn fann þat ok spvrði hvat til helldi
JBpA(2003) 426um þat er fæst rætt, hvat til helltt, er þeir baunnuðu þat, er kyrktt eða kiæft væri, at eta eða nyta
Páll²A 24524skilðu, at þat (ɔ: myrkrit) hafði eigi orðit af natturu himintungla, ok varð eingi orlausnn af þeim, hvat til mundi hallda
Páll²A 24920þat hellt til, at þꜳ er hann var litið barnn, þꜳ unnu Romveriar ‹þat› kauptun
Páll²A 25622hefir þat mjǫk til haldit, er ek hefi svá lengi dvalit at sœkja yðvarn fund, at ek ætlaða at afla mér húsaviðar
Laxd 303Þeim teksk siglingin ógreitt; heldr þat mest til þess, at þá var komit útfall sjávar
Laxd 4919Hrútr ... hafði af honum mikla virðing; helt þat mest til þess, at hann gafsk bezt í ǫllum mannraunum
Laxd 534Þat eitt helt til, at *Þorkell hvelpr ok Knútr fóru eigi málum á hendr Þórði Ingunnarsyni, at þeir fengu eigi styrk til
Laxd 1205ekki kemr mér at óvǫrum, þó at hans (ɔ: Kjartans) hafi hér í landi lítlar nytjar ena næstu vetr. Guðrún spyrr þá, hvárt nǫkkut heldi til þess annat en vinátta þeira konungs
Laxd 15618Þeir spurðu, hvat til ⸢hélldi [var. þess væri AM 234 fol “A”]
MarB 13123þá munu vér þat allir kjósa, at þú sér fyrir. Heldr þar mart til þess: þú ert ættstórr ok hǫfðingi mikill
NjM 31613ek er æinn bukall ... (en þik) fundit æigi fyrr en nu þat hefer til halldit at ek uerdr at uinna fyrer omegd minne
ÓH1005 81117Hird eigi þu eptir at fretta, hvat til helldr mins rekstrs ok vesalldar
~ lat.nec causas requiras
44324 VP 4433þat droz undan marga daga ... spurdu menn hana, hvat til helldi
VP 5874Fadir hans frettir ... hvi gegni þar hans *kvoma, eda hvat til helldi
VP 62732Apollo rennr þa a mot honum ok spyrr ... hvat til helldi hans ræring
VP 63717heldr þat til, at frændsemi er mikil milli okkar
Hkrᴵˣ 3929þat heldr til, segir hann, at ek hugsa draum þann, er fyrir mik bar í nótt
Hkrᴵᴵᴵˣ 2994Kona su kom ꜳ fund Rafns er miked hugarvolad hafdi, hun gret longumm ok var suo briostþungt at nær hellt heɴi til orvinluɴar
HrafnAˣ 1888hygg eg þad morgumm mune þikia lijtel so᷎k til vera þa er þeir vita huad til helldur
ÓGeir49ˣ 72731
4) [e-s] [e-u] bestræbe sig for at opnå (ngt), gøre sig umage for (ngt)
En ef þǽr taka eigi full rétti. eða hallda eigi til fullnaðar. þa eiga lavgraðendr. þeirra
GrgStað 36410mioc er mer torsott sagt til þessa at hallda
Mork 3462þeir ero nv vanir aþr at hallda ⸢fullo til motz [var. til kaps ok iafns ÓHFlat 4616] við havfðingiana
ÓH 9714hellt konvngriɴɴ af þvi mest til þeꜱa vm at gripir jarls racnaþe at þat þotti jarli ser mest svivirþing ef haɴ scyllde egi na at hava gripe sina
Jvs291 746ef þer .ííȷ́. með mínv fvlltingí. faít eigi halldit konvngsmalvm tíl ríettínda firir honvm
Huldaᴵᴵ 12512Birgir jarl hellt j ollu til þess, at þeir skylldu semia
Hák81 6402
● halda til fulls [e-n] [við e-n]
bað konungr hann hallda til fullz við Erling
ÓH 28615við erom vinir goðer oc varom baðer i hernaðe oc hofom iafnan menn senz imille oc hvar halldit þa meɴ til fullz sem með voro
ÓTOddS 75ma ek eigi a manni sía ef þu hefer eigi til þess hug eða afl at hallda til fullz við einn huern huskar‹l› Þorsteins
EgM(2001) 15614
● halda sik til jafna [fyrir e-m] være (ngns) ligemand
● halda til jafns [e-t] [við e-n]
hefer þu ecki til þess gæfu at hallda til iafns við Haralld konung
EgM(2001) 2719vil ek til þessa hætta ok í ǫllu til jafns halda við þik
Korm 2372hugsar þat, at engir menn muni þora at halda til jafns við hann þar í átthaga hans
Laxd 3520Sturla qvað eigi mvndv þickia halldit til iafns við Einar, ef hann sæti heima oc hædi eigi ferans-doma
StuᴵK 6814mikit er þat at vita, at vér skulim ‹nú› engan hlut þora at halda til jafns við frændr Gizurar
StuᴵᴵR11127ˣ 13719
● halda til kapps [e-u] [við e-n]
Er eigi því mjǫk til kapps haldit; skulu eigi boð koma fyrir, ok mættim vér rœða um nǫkkut, at málit gengisk?
Glúm 7610Þeir voru havada-menn mikler og hielldu miog til kaps vid flesta
Fljˣ 1023sǫgðu honum þat betr sama, at halda eigi til kapps við þá Hofsmenn
Vatnˣ 507
● halda til virðingar [e-m] [e-m/e-u]
hallda þeir nv þeso ollo konvnginom til virþingar
SveinkaMork 31414Faðir hans helt honum mjǫk til virðingar
Laxd 864[mat]tu a þat. lita at. Gud’. (ɔ: Guðmundr) helldr þer leingztum litt til metnadar. edr uirdingar
cf. ed. note
Ljósv162 492Þorsteinn heldr ǫllu til virðingar Einari ok virði hann í ǫllu mest
ÞHvítˣ 86
● halda til þrautar [e-u]
5) [e-s] holde af (ngt), sætte pris på (ngt), kunne lide, synes om
Þar var ok Hrefna systir hans ok helt allmjǫk til skarts
Laxd 1692thil þessa herans Sebastianvm hielldv bader keisaraner saker hans mikla visdoms
SebReyk 1535
● halda mjǫk til gleði
hávada-madr mikill ‹og› hiellt miog til gledi
Krók 113Guðmundr Bǫðvarsson var fríðr sýnum, mikill maðr á vǫxt, harðfengr í knáleikum, hægr hversdagliga ok helt mjǫk til gleði
StuᴵᴵR11127ˣ 1371
● halda mikit/... til [e-rs/■(e-s)] holde meget af (ngn/ngt), sætte stor pris på (ngn/ngt), synes godt om (ngn/ngt)
Hann átti fagra konu, ok helt hertuginn mikit til þeirra
FlórKon 14125lítill mannskaði var at Sjóð, veit ek ok eigi, hvórt hann var minn bróðir eðr ei, þóat þú heldir mikit til hans
Bós 137þann þridia vinen sinn hieltt hann minnzth til
BarlReyk 11212giorer þv so þꜳ mvn eg hallda mikit til þin og þar med mvn eg giefa þier til þina brigmælge og so annat fleira sem þv hefr mier adr ꜳ mothe giortt
GeorgReyk 3526vrdv nalega aller hrædder vid hann saker sins grimleiks og hardrægne er hann hafde vid sina ovina. og af þessv hiellt keisaren mikit til hans
LaurReyk 24811fann hann þegar at hann var albættvr og lofade gvd og jvngfrv Mariv og sancte Ypolito og hiellt sidan mikit meir vpp fra þvi til jvngfrv Mariv og vinar sins Ypolitvm og thok sig giorsamlega fra heimenvm og for j helgan stein
LaurReyk 27013j þar lande var eitt klavstvr er drottningen hiellt mikit til og so til þeirra herra er j klavstrinv þionnvdv
OsvReyk 948þótti konúngi hann röskr maðr, ok hélt mikit til hans
ÞorstBm 17521grunar suma um þä sem ydrer viner eru hvad kono at drottnïngenn er sem þier hallded so miked til
SigrFrˣ 466hélt konúngr meir til Sörla enn Sigvalda, því hann var maðr fríðari sýnum
SǫrlaStˣ 40821
6)
● halda til sín [e-u] holde (ngt) (tæt) til sig, tiltrække (ngt)
þottiz hann skilia, at steinar þeir mvndv vera i hallar veɢiom, golfi ok refri, at ⸢borðskvtli [var. bordskutulin Holm perg 7 fol “B”] mvndi til sin ⸢hallda [var. draga Holm perg 7 fol “B”]
KonrA 7532stęínar þeir, er i voro settir, helldo sva til sin dryckinvm, at eng‹i› geck yr sinvm fiorðvngi
KonrA 7917
7) [e-s] give sig i færd med (ngt), indlade sig på (ngt), give sig i lag med (ngt)
eigi at sidr heldo Vęringiar til bardaga alldiarfliga
ÓH 6358Ek mun ecki hallda til þess at brióta laug þín
Jvs7 207halltu ecki ⸢til þessa [var. læingr a þessu JvsFlat 17321]
Jvs7 208Fær nú Hallr sér mann í stað Þórólfs á skipit; heldr nú til fangs sem áðr
Laxd 3514er signadr Thomas heyrir ordrædu þeira, helldr hann ecki til duala, ok hefir sik þegar fram ꜳ ueginn, ok æigi langt adr hann fyrirlegz med ollu, þuiat uegrinn var sua meinligr, sem fyrr sagdi
Thom² 35916Þá gengu at jarli margir góðgjarnir menn ok báðu, at hann heldi eigi til svá mikils vandræðis
Gr 8515
8) [e-s] holde (ngt), arrangere (ngt)
bęndr toku ser annan konung, þann er þa hellt til blota
Orkn 9419vildi hann þá ok halda til gleði sakir stýrimanns; lét hann þá efla til leika
Kjaln 2113
9) [e-s] [e-m] (om beskæftigelse) holde (ngn) til (ngt) (arbejde, studium ol.)
Nv vill sveinn eigi nema. oc leiþiz honvm bök. þa scal föra hann til annarra verka. oc raþa honvm sva til. at hvartki verþi honvm við illt ne við örkyml. enn halda til sem rikazt at ollv annars
GrgKonᴵ 185Nv vill hann hverfa til námsins. oc scal þar honvm þa til halda. vnz hann hefir vigslv tekit
GrgKonᴵ 187Nu vill hann huerfa til namsens. oc scal þar honom þa til hallda
GrgStað 217yfir nunnusetri einu var abbadís vitr ok ættstór, sú er ... hélt miök til siðlætis öllum nunnum, ‹þeim er í sveit vóru með henni›
MarB 12131setti Þorolfr hann yfir aðra mans menn. at stiorna þeim ok hallda til vinnv
RRÓT 31419Var honum halldit til vinnu þegar hann matti ser no᷎ckut
ÞorvVÓTᴵ 28012Þorsteinn var iðjumaðr mikill ok smiðr ok helt mǫnnum mjǫk til starfa
Gr 1733
● halda til bǿkr/náms [e-m]
Heɴi hafði ok snemmeɴdis miok til ⸢nams [var. frodleiks Holm perg 7 fol “B”] halldit verit
KonrA 5019helldut mik til bækr ok framkvæmðar naams ok uizkv
Æv657 32133hversv þer ... helldut mik til bækr ok framkvæmðar nꜳms ok uizkv
Æv657 32133hier til heff eg halldinn verid til nämz og sköla og allra handa lista
DínDrˣ 81
10)
● halda til haga [e-u] sørge for (dyrs) græsning
11) søge at finde frem til (ngt), forhøre sig (om ngt)
● halda fréttum til [e-rs / ! um e-t]
hann ⸢leiddi at spurningum [var. hellt frettvm til AM 325 V 4° “325 V”, etc.] ef menn viꜱi noccot til ferþar Knvtz eɴs rika
var. ÓH 4229: AM 325 V 4° “325 V”Vbbi let hallda til frettum, hvar þeir bro᷎ðr vęri niðr komnir; ok varð hann þess ecki viss
Mág¹A 1449Siþan var halldit frettum til vm manna ferðir
ÞÞÓT 14818Var þa halldit til frettum um ferdir þeirra Rognvalldz iarls
Orkn 17913Hann ... helldr frettum til ad huar Asmundr var
MHFlat 3712Hann helt fréttum til Haralds konungs
Vatnˣ 3713
● halda njósn/njósnir/njósnum til [■ / ! um/of e-t]
Ver scolum fara raðu‹m› með hallda til niosn hvat Olafr etlaz fire
ÓH 855Olafr konungr hellt til niosn um farar iarls
ÓH 996er konungr spurþi vfrid þann þa let hann niosnvm til hallda of ferþir Griotgarz
ÓH 4667þeir ... helldv ⸢njosnir [var. niosnum Jvs7 726] til vm ferþir aka
Jvs291 3823var niosnum til halldit um huerfum skoginn suá at hann kæmiz æigi a braut
HákEirsp 61122er Eilifr spurði at konungrinn var þar þa let hann ⸢bera niosn til fara hans [var. halda til niosnvm vm ferþ hans AM 68 fol “68”]
var. ÓH 1158: AM 68 fol “68”ef þu vill vita sannindi af þessu. þa halldit til niosn vm ferð Þorgils. þa er hann ferr austr
EgM(2001) 2415kom sva at þau so᷎mðo þat með einka malum at Gʀiotgarðr skylldi hallda niosnum til ok gera orð konungi nærr likaz væri til at ueíta at fo᷎r jarli
ÓTᴵ 5314Híellt Eysteinn konvngr níosnvm til. ef nǫckvt sefaðíz hvgr Sígvrðar konvngs. til nafna síns
Þing¹Hulda 20211Þorir bad Þorarinn hallda niosnum til. æf hann yrdi var vid nockurrar skipa ferdir
GullÞ 3123konúngr lætr halda njósnum til um her Blenziblý
Trist² 612Ubbi mælti þá, at njósnir skyldi ⸢fyrir hafa [var. til hallda AM 590 a 4°ˣ], hvar þeir brœðr mundi komnir
var. Mág² 5130 → Mág AM 590 a 4°ˣ 19v34Nú er at segja frá Özuri at Þverá, at hann heldr njósnum til um ferð Þórðar, þá hann ferr frá jólaveizlunni
Þórð²ˣ 20113
● halda spurnum/... til [!]
hann helt nú spurnum til, hvar Úlfr, bróðir hans, mundi vera, ok spyrz honum svá til, at hann sé á Bjarmalandi
HálfdEyst 1153Úlfkell helt spurningum til, hverr sá mundi vera, at bariz hefði við hann
HálfdEyst 1162
12) [e-rs] henvende sig til (ngn), opsøge (ngn)
herra Þorvalldr hafðe boðit henne huart hon villde hallda til loghmannz ok logþingis æða sættazt
DN I (1307) 985at [ganga under nej]na [pynding, og] eigi til einnar vaðmals aln[ar] vtan sva sem at fornv [hefde verid, og] bavð þeim til [sin] at [halld]a fyr en iata
ÁBp 4820kongr ... helldr vpp hondvm til himna og lofade gvd og helga þria konnvnga. og hiellt til þeirra ecki ovarara en adr
KonReyk 3312
13) [■] høre til, henhøre til
allt svia konungs uelldi skanœy sealand ivtland vinland. oc oll þau riki er þar til hallda
Þiðrᴵᴵ 6115Iron setr hann jarll yuir brandina borg. oc þat land er þar ⸢helldr til [var. fylger AM 178 folˣ “A”; liggur til AM 177 folˣ “B”]
Þiðrᴵᴵ 11014*þar helldr til ormsins náttvra, at hann skriðr or hamsi *ok til vatz
SnE 21714
14)
● ‖ impers.: heldr til [!] [e-m] (ngt) indtræffer (for ngn), (ngt) sker
Hvadan til helldr mer, ‹at› reide þesse ok hugarherde hafa flogit at mer?
VP 64221fór til Gautlands, ok helt svá til, at hann kom til heimilis jarls snemma dags
Vatnˣ 105
15) [e-s] [e-u] bruge/anvende (ngt) til et bestemt formål
er her hv́s hvert fvllt af vllo oc verþr ecki til verþs halldit
FærÓH 3635gaf honum godan kaupeyre ok bad hann hallda þui fe til uaxtar
ÓH1008 79526er her hus hvert fullt af ullo. oc verðr ecki til verþz haldit
FærKˣ 973
● halda til gagns [e-u]
ef menn æigu skip saman þeir er huargi hæfir kost til at kaupa ok eigi villia aðrer kaupa. hallde sa til gagns er vill. greiði þæim er til moz eigu við hann sinn lutta skiplæigu
BlFarApp 2903ef menn eigu skip saman þat er hvárgi hefir kost til at kaupa ok eigi vilja aðrir kaupa, haldi sá til gagns er vill ok greiði þeim er til móts eigu við hann
Jb 2566
16) [e-s] holde sig til (ngt), rette sig efter (ngt)
um: halda um
1) [e-n/e-t] holde hånden/hænderne om (ngn/ngt)
þau gáðu einkis annars, enn hvort þeirra hélt um annat
Trist² 1421Sigurðr helt um skálpinn. Þórðr greip sverðit ór slíðrum, tók Jón járnbúkr við því, en þeir heldu á umgerðinni
StuᴵᴵR11127ˣ 17326
2) [e-t] holdes igennem (ngt), gennemføres
Þa þickia nygiorvingar vel qveþnar, ef þat mal, er vpp er tekit, haldi of alla visvlengð
SnE 21717Þesi hattr heitir klifat: ... Her halda samhendingar of allan visv helming ok taka með aþalhending ena siþaʀi i oþrv ok env iiii. visv orði
SnE 23618
undan: halda undan
1) [e-u] [e-u] styre (ngt) væk fra (ngt)
með øngri list ... fa þeir batinvm styrt eða vndan halldit bylgnaganginvm
MarS 26921Þꜹ helldo vndan landi skipum sinum
ÓTᴵ 24513
2)
● halda undan veðri søge væk fra uvejret
kom hofudstormur af nordaustre med siogange miklum. so þeir urdu ad hallda rett undann vedre
DI IX (*1522›Steph 27ˣ) 9812ꜳ̋ möti þeim komu andvidri mikil og störir stormar, og verda nu ad snua stǫfnum og hallda vndann vedrinu
Hrólfˣ 525
3) undvige, komme væk, flygte
þar fell mikill hlutr liþs Sveins, en Sveinn helt undan
Ágr 2616smalenn veít eigi hvert hann scal undan hallda
Alex 331Eptir þetta helldu Birkibeinar undan
Sv 7430Ekki máttu þeir annat en halda undan, en allir jósu sem við kómuz
ǪrvS 393hǫfðu þeir Gunnarr marga þá særða, er undan heldu
NjM 15912þeir ætludu at flyia ok undan at hallda
Stj¹ 28730vndan vard Liotolfr at hallda er þeir hofdu skamma stund barizt
Svarfd(1966) 4533Þeir Oddr lǫgðu þá at bátinum, en Ǫgmundr helt undan, røri hann þá heldr sterkliga
ǪrvA 13427Aslakur ... seiger ⸢hallttv vnndan [var. hafþu þig j burt Hem1010 208] ok forda þier
Hem1005 2025held ek skjótt undan, ef ófriðligt er
Flóamˣ 428spurði ... hvart þæir skylldu bæriast með halfu minna liði eða hallda undan
FskBˣ 2671kom þat (ɔ: spjótit) á Þormóð miðjan, ok dapraði honum undan ferðin, ok bað Gunnar hjálpa sér ok halda undan
GÞiðrˣ 2037Karl helt undan suðr til Breiðafjarðar, ok gekk þar á land ok safnaði liði af nýju
Orknˣ 489
undir: halda undir
[e-n] [e-u/e-m / e-t] holde (ngt/ngn) under (ngn), støtte (ngns) råderet over (ngt/ngn)
hann veitti Þrøndom rettar bøtr a marga lvnd. oc helldo þeir oc mest vndir hann konvngdomi
Mork 29710Æysteiɴ ærkibyscup ... var hinn mesti ast-vin Magnus konungs ok hellt þar ollum styrk undir hann norðr i land
Sv 323ærkibiskups stolinn ... hafuum ver tækit i vart traust oc fulla vernd. skulum ver hallda vndir hann odall ok æignir þær sem nu a han
DN III (*[c1220]›AM 309) 22hiellt hann þat riki vndir Knut konung er Sueinn konungr hafdi adr vnnit
Gunnl 3516þeir menn er sitia i dauids kastala. hallda rikit undir kongínn
Gyð(1995) 4516Juɢurtha ... bad hann hallda vndir sik rikinu
Rómv226(2010) 1810Biskup var sottr at travsti, at hann helldi Skagfirdingvm vndir Gizur
StuᴵᴵR 16935
upp: halda upp
1) [e-u/e-n / e-t] løfte (ngt) (i vejret), holde oppe
er upp helldo kertum þeim er brunnu netr ok daga
Menota: 42va2 Streng 24012ok rikir hærtogar. skolu þik læiða ok upphallda þinvm klæðom
Þiðrᴵ 672þotti honvm sva til at lita, sem hann hengi i lopti ... þvi at hann matti eigi sia, *hvat honvm hellt vpp
KonrA 7528Ofanverðr stollinn a bakið var kringlottr oc sem .ii. manna hendr hęlldi vpp sætinv sinvm megin hvarr
StjC 57222Skalla Grimr tok við exinni. hellt vpp ok sa a vm hrið ok ræddi ecki vm
EgM(2001) 5417Hann hellt vpp alblodgu suerdínu
Rómv226(2010) 14321alþyða manna hellt (hǫndum?) upp til hímínꜱ. ok gretu akafliga
Rómv226(2010) 3451Þat bar til á einn hvítasunnodag, at Pétrs kirkju í Vestmyst, er hinn helgi Játvarðr hlýddi þar hátíðligri messo, skrýddr öllum krúnuklæþum, at þá er prestrinn upphéllt várs herra líkam, kom at honum hlátr svá mykill, at aller undruþuz er hjá voro
Játv 1415Fiorir agiêtir kongar leida fruna Philactemiam. enn adrir fiorer hertugar hallda upp hennar klêdum enn .x. iarlar foro fyrir med blys stor
DínDr 885þa er prestir haldir vpp guðz likam oc þar nest hans bloð. þa scall huar cristin maðir tia með fullri o᷎ðmykt alla sina elsko oc astsemi till sins scapara með barom hofdhum oc knefalle. upphallande sinum handum
StatÁrni 84212hana leiddu tueir hertugar. en II agæter iarlar helldv upp henar klædum
Rém 12434er prestrinn helldr vpp holldi oc blodi uors herra iehsu christi oc bidi ser miskunnar oc se klykt til þess iafnan oc halldit vpp loganda kerti hia prestinvm
DI II (*1345›AM 39) 79729Þá hneigði Karlamagnús konungr höfði sínu litla stund ... en síðan hélt hann upp ⸢höfði sínu [var. höfuð sitt AM 180 d folˣ “B”], ok var einkar tiguligr í andliti
Klma 48722hann þottist hallda a eine oblatu so hatt vpp sem þaer prestur helldur vpp j messu
LBpA 5714hverr annarra (er sekr) bauge er vápnom héllt upp
Frostˣ 17729tók Einarr hvarminn með hendi sinni ok helt af upp ok sá, at augasteinninn var þar
Hkrᴵᴵᴵˣ 38325næst eptir henni gengu II jarlar ok halda upp hennar klæðum
Rémˣ 1611
● halda upp árum holde årerne oppe (ɔ: undlade at ro) ⫽ put up one’s oars (ɔ: desist from rowing)
En þeir orseckir er upp hallda arom sinum. oc skirskota þvi undir þa menn. er þeir fyrst finna at þeir villdu eigi feria hann (ɔ: mannsbanann)
Gulᴵ 658er þeir koma inn undir nesit, þá heldu þeir upp árum ok hlýdduz um
ǪrvS 4119þá er þeir koma til lands, ⸢halda [var. hlaða AM 471 4° “B”] þeir upp árum
ǪrvM 443
● halda upp hǫndum [til e-rs]
allr herrenn helldr þegar vpp hondum sinum. oc heitr með lóvatake at gera fvss oc fegenn allt þat er hann beiðir
Alex 11532ef hann hefir eigi vitni til þa skal hann hallda upp hondum sinum til guðs oc sueri þæss at hann gerði þat eigi
RbHM (*1299-1319)² 14414er Thesbeꜱ lauk sínní rædu. þa hellt allt folk upp hondum. ok iatadu vilia Julíȷ́
Rómv226(2010) 2439J minning þersa handa upphalldz Moysi hefr prestrinn ok helldr upp sinum haundum i messunni
Stj¹ 29630þa er prestir haldir vpp guðz likam oc þar nest hans bloð. þa scall huar cristin maðir tia með fullri o᷎ðmykt alla sina elsko oc astsemi till sins scapara með barom hofdhum oc knefalle. upphallande sinum handum
StatÁrni 84215er messan var upphafin þa stod konungr upp ok hellt upp hondum ok laut til altaris
ÓHFlat 8833
● halda hendr upp í loft
● með upp haldandi hǫndum [til e-rs]
At allir menn knefelli með vpp halldandi ho᷎nðum þann tima j messunni er upp er halldit holldi ok bloði vꜳ́rz herʀa
ÁBp220 1321A þat skulu prestar minna alþydv oc bioda skyllduliga at huerr madr falli a kne med vpp halldandi ho᷎ndum þann tima j messunni er prestrinn helldr vpp holldi oc blodi uors herra iehsu christi
DI II (*1345›AM 39) 79728lofade hann med vpp halldannde hondvm gvd almathogan
AugReyk 10723ad aller menn knefalle med upphalldande ho᷎ndum, þann tima j messunne er hallded ‹er› upp hollde og blode vors herra
ÁBpˣ 138wendir hann sina ꜳsionu med ⸢upphalldandi [var. upphollnum AM 180 d folˣ] hondum til hennar
MarD634ˣ 79423
● ‖ præt. part.: upp haldinn hævet
● með upp hǫldnum hǫndum [til e-rs]
2) [e-u] holde (ngt) oppe, bære, understøtte, styrke, forstærke
Ásar er ⸢upp halda [var. stýþia Hóm237¹ 1011] rǽfrviþom
HómÍsl³⁰(1993) 46r23Barþolomeus. (þýðisk) svnr þeꜱ er uppheldr vꜵtnom
HómÍsl⁷(1993) 8r10goþ heldr upp vꜵtnom. þa er haɴ stǫþvar regn oc hríþer
HómÍsl⁷(1993) 8r27Stauir þeir er upp helldo reckiunni varo af brenndo gulli. En reckiu klæðe hans kunni engi virða. sva varo þau dyr ok ágǽt
Menota: 42rb36 Streng 24010rørv allt upp undir bryggiornar oc baro *kaðla um stafina þa er upp helldv bryggionom
ÓH 443Athals stakraðe við er einn er af þeim er vpp hallda heimenom. sva at hann fek varla staðet vndir byrðe sinne
Alex 6526Fylg mer ... til stolpa þeirra .ii. sem hallda vpp ho᷎ll þessi
StjC 4194þriar rætr tresins halda þvi vpp ok standa afar breítt
SnE 226mun ek ganga ok feðma stolpa þenna er upp helldr hollinni ok snva hann isundr ok fella niðr hǫllina
KlmAFrg1980 27022Nv heita þat þjóðar er sua eru storar at flotrennar eru. ok eígí má bruum vpp hallda. þo at ifir se gorfar
Landsl1154 16211let hann þegar bua land varnir sinar. let hallda uel upp Dana virki ok bio herskip sínn
ÓTᴵ 1334hvat helldr vpp hvsi þessv er mer synizs hanga i lopptino
EVíðB 9433Þorir var nv varr vm sig ok liet vpp hallda virkinv
GullÞ 3720er þeir gengu j husit, sau þeir, at einn stolpi hiellt þui upp; hann uar smidadr ur leiri
Yngv 201huelfa ad sier hornunvm enn hallda vpp sticklunvm
FormBrúðᴵ 16315Þá lét Dana-konungr búa landvarnir sínar, lét þá vel upp halda ‹Dana›virki ok búa herskip sín
Hkrᴵˣ 29614[he]lldvr svo hver vpp annars kosti til þrifa. sem steinninn hiellt vpp annar odrvm i steinveggnvm emend. Ver 8523: AM 766 a 4° “B⁴”
emend. VerB³ 8523: AM 766 a 4° “B⁴”heldr svá upp hverr * annars kosti til þrifa, sem steinninn heldr upp annarr ǫðrum í steinvegginum
VerBAlfrᴵᴵᴵˣ 214sér hann ok báðir þeir fyrra glófann, hversu guðs almætti helldr honum upp
Æv¹¹531ˣ 429
● ‖ præs. part.: upp haldandi [e-u]
3) [e-u] udholde, tåle
4) [e-u] [við e-n] komme frem med (ngt), bekendtgøre (ngt), gøre gældende, give til kende
oc veit hann i hvers lande hann hevir fundit þa scal hann þeim manne føra til varðveizlo er a lande byr. Eɴ sa scal varðveita oc halda upp a manna mótom oc a várþingi oc a alþingi. Nv geʀ sa eigi up halda ...
GrgKonᴵᴵ 18518Varð Þorir hvndr fyrst til þeꜱ at hallda vp helgi konungsins þeirra rikismaɴa er þar hꜹfþv verit i motstꜹðvflocki hans
ÓH 5776Einar varþ fyrstr til þeꜱ rikismanna at hallda up helgi Olafs konungs
ÓH 5975ok vauctu at leiþi ins helga Magnus iarls, ok toko bot sinna meina; enn þo þorþu menn eigi þessu upp at hallda meþan Hacon iarl lifþi
Orkn325I 12020hellt hann þvi vel vpp sem vera atti er konvngr hafði gert til hans
HákFris 55937ef styrimaðr ryfr skipan vndir haseta. þa skal hann hallda sliku upp uið haseta sem ...
BlFar 2804‹Þ›etta sumar kom Eyuinndr brattr ok Aárni oreiða v́t með brefum Hakonar konungs, ok var þeim litt upp halldit
StuᴵK 5446Þa er Gizurr kom af Kili, stefndi hann monnum at ser ... Hellt hann þa vpp brefum þeim, er þeir Eyuinndr ok Aárni haufðu út haft
StuᴵK 5527Maurg rit v́t komin ok halldit lítt vpp
AnnSk 18819Varð ok Einarr fyrstr rikis manna til þess at hallda upp helgi Olafs konungs með allri sæmð ok virðíngh
ÓTᴵᴵ 3387þeirra hiona bo᷎rn er þessaʀi lysing lata æigi vpp hallda. ok prouazst þeirra ꜳ milli lo᷎gligir meinbugir sidaʀ meirr. uerda æigi arfgeng
StatEi² 51811Enn víta þikcíumz ek sagdi hon at þu hefir þui ekcí vpp haldit tungo þeirri er vær ho᷎fum
KonrE(1987) 1478er Gizur kom til Jslandz, þa hellt hann þui uel vpp, sem uera ætti, er Hakon kongr hafdi giort meire sæmd hans enn nockurs manz annas a Jslandi
Hák81 67714at þvi hefir þv ecki vpp ⸢haðit *þessi [var. halldit þinni Holm perg 7 fol “B”] mælskv, er ver hofvm, attv vilðir at trvleikvm reyna fostbroþvr þin
var. KonrA 6017: Holm perg 7 fol “B”þꜳ uar mikill glaumr inn ath heyra. var þꜳ Kali og hans sueitungar og hielldu þar þꜳ upp hropi þui er þeir haufdu saman borit vm Halldor
HalldSn²Flat 4299kapalín Erlings ... helt upp bréfum mǫrgum ok innsiglum
Hkrᴵᴵᴵˣ 47012þora þeir eigi annat enn hallda upp þuiliku stormerkí helldr boda þeir sannlíga keisarans monnum allan hatt þessa verks
~
HMSᴵᴵ 10826 Nik AM 638 4°ˣ 70r17Þar á Miklabæ urðu margir fyrirburðir ok víðarr annars staðar þar um herað. Lét Þorgils því ǫllu á dreif drepa ok þeim øngum upp‹i› haldit
StuᴵᴵR11127ˣ 29424
5) [e-u] rose, prise, belønne
þat gerþi at mvn vm virþing ockra, at minvm yfir litvm ok at gervi var męíʀ vpp halldit en hans
KonrA 4926Yng‹u›aʀ hellt vpp visu þeiri ok þackaði vel Agli visuna
EgM(2001) 473
6)
● halda upp á [■] holde af (ngt)
7) [e-u] sætte (ngt) i gang, afholde, holde (ngt) gående, have (ngt) i gang, fortsætte
En þeir eigo baþir iafnt secþar fe. oc sva at søkia vm biorg hans. Eɴ ef ii. menn hafa sacir a hendi einom manne oc scolo þeir luta með ser hvaʀ þeirra scal vp halda ferans domi
GrgKonᴵ 11016þæiʀra sæm ... til þæss ero skylldir at hallda upp hælgum bœnum firi hanum ok allu aðru folki þvi sæm í riki hans er
Kgs 9226huern goðan oc logligan siðvanða sem menn vilia niðr fella vtan skynsemð þann sem til kristins doms *kemr. þa scal byscop þrongva þeim til upp at hallda
ÁKr 3029Hisings buar kómo ofan ok ⸢helldo upp þingi [var. híelldv þing Huldaᴵᴵ 32417]
HkrEirsp 23823Nu sem Hakon konungr þottiz hafa styrk af no᷎ckurum rikis mo᷎nnum at hallda upp kristninni. þa sendi hann til Englandz eptir biskupi og o᷎ðrum kenni mo᷎nnum
ÓTᴵ 319ho᷎fðo þar með ser alla stor bęndr þa er fyrr ho᷎fðo vanir uerit at hallda vpp blotum
ÓTᴵ 3771skal sa er alterit a vera skyldugher at hallda upp altid (ɔ: ártíð) fru Margrettar medr salo tidum ok salu messo
DN II (*1307›DonVar 1ˣ) 7616Ef grasgarðr stendr lengr en .xx. vetr. þá geri sá upp er vill oc nýti ser. meðan er hann vill upphallda
Frostˣ 2525Hysings buar cvamo ovan oc helldo upp þingino
FskAˣ 3631Freyja helt þá upp blótum, þvíat hon ein lifði þá eptir goðanna, ok varð hon þá in frægsta
Hkrᴵˣ 243er Hákon konungr þóttisk fengit hafa styrk af nǫkkurum ríkismǫnnum at halda upp kristninni, þá sendi hann til Englandz eptir byskupi ok ǫðrum kennimǫnnum
Hkrᴵˣ 18520bauð hann þat um ríki sitt alt, at menn skyldu halda upp hofum ok blótum
Hkrᴵˣ 28011þá váru nǫkkurir þeir konungar, er kristni kǫstuðu ok heldu upp blótum
Hkrᴵᴵᴵˣ 29710Hísingsbúar kómu ofan ok heldu upp þingi
Hkrᴵᴵᴵˣ 45816Þreyf þꜳ̋ sinn mann huǫr þeirra, þꜳ̋ sem halldid hǫfdu vpp elldunum
Hrólfˣ 975vil ek, at þú haldir [var. + upp AM 180 b fol “B”] bœnum fyrir þeim mǫnnum, er hér falla í dag
Knýtl1741ˣ 13513hann matti eigi vpphallda þessi þionustu eptir sinum vana
~ lat.non valebat debitum reddere
MirMar1731 36714 MarD635ˣ 83227Hann kennir sig þann dag hafa vel vpphalldit sidum brædranna
MarD635ˣ 8764
● halda upp bardaga/... [í móti e-m / við e-n]
ef sliks verðr vón, þá ma þessi sonr ockarr upp hallda ofriðe i mote ovinum varum
ElisA 910við riddara þann er ufriði upp hællt i mote honom
Menota: 21ra8 Streng 3428þer scolot hallda vp bardaga viþ okr oc beriaz oc havi þeir gagn er ꜹþit er
Jvs291 563er annar kostr at hallda upp bardaga við Attila konung meðan ver megum ... en hinn er annar kostr at ver gefim oss upp oc staðin i valld Attila konungs
Þiðrᴵᴵ 21618þó helt hann sókn upp ok var borinn ofmagni ok fell í þeirri orrustu
ÁsmS 848ver Baglar mvnom koma mót yðr ok hallda vpp orusto
HákFris 4091Þeir go᷎ra h[onum] .ij. kosti: sa annaʀ, at hann gefi upp Ro᷎gnvalld oc bręðr hans, eða hallda upp bardaga við þa
Mág¹A 4010bauð hann þegar Gautreki konungi tvá kosti, annathvárt, at láta lausa konuna ... eða halda upp bardaga í móti hónum ok reyna svá, hvárr þeirra meiri maðr væri
HG18 529Rædr þat or at ganga æigi ꜳ ho᷎nd. ok vill hallda vpp orrosto eptir ollu sinu megní
Rómv226(2010) 8215Skuli hellt upp bardaga, en fell þo at lyktum
Orkn 1918ver Baglar munum koma j mot ydr ok hallda upp orostu uid ydr
Hák81 3289sumir fysa at hallda upp ba[r]daga
KirjA 328og liest ei vilia teliast vndan ad hallda vpp bardaga þö hann væri gamall
Hrólfˣ 2623Landsmenn drógu her saman ok fóru í móti Dǫnum ok heldu upp orrostum
Knýtl1741ˣ 3715Síðan heldu þeir upp bardaganum Magnús ok Heinrekr halti með því liði, er eptir var
Knýtlˣ 2222en þú, Hǫgni frændi, halt upp meðan bardaganum
Vatnˣ 6811
8) udføre, forrette
● halda eiðum upp (benytte sig af ret til at) aflægge ed ⫽ (exercise one’s right to) take an oath
9) [e-u/e-m] påtage sig, varetage
sva scolo þeir þvi gialde öllo scipta með ser er frændr ero veganda ... oc slícom lut halda up at öllom reizlom. þott nef gilldingar einir se scapbøtendr
GrgKonᴵ 19927Ef hiu sciliaz oc hafa þav eigi bæðe fe til at halda sino scote upp þa scal at þeim luta hvart þeirra fram føra omagana sem þav hafa fe til
GrgKonᴵᴵ 56at luta með ser hveʀ dome scal uphallda við mic
GrgKonᴵᴵ 11519hverr maðr er ... helldr eigi upp tillogum þeim er ver hafum logð til kristins doms várs
GulKrᴵ 1328helldr þori ec til þess at raða at þu scirir barnit en at vekia konung. oc man ec avitum upp hallda og gefa nafn
ÓH 3185Scylldr er huerr maðr til þeirrar samqvamo at fara ... eða fa annan mann fyrir sic þann sem logscilum halldi vpp fyrir hann. oc handsoll se at þiggiandi
ÁKr 3313halde konongr upp kirkivgærð
BorgKr¹ 34417huer maðr er sitr vætr .iij. sua at han ræiðir æigi biskupi ræiðu. eða prest ræiðu oc hældr æigi vpp till lagum þæim er ver hafum laght til kristins doms vars sa hæfir firer gort huerium pæningi fear sins
SvKr 43313sa er alla skapaði af engv ok ollvm styrir ollvm vpphelldr
ViðrLS544(1995) 2129þa skal setia mann a lest hans. þann er bæðe hallde upp austri oc roðre tialldan oc allum kostnaðe af fe hins dauða
BlFar 28528fylkismenn allr skulu kirkiu ⸢gærð [var. garðe GKS 1154 fol “C”, etc.] upp halda
JKr 34518ef maðr fær fra husum sinum ... .xij. manaðe sva at han hældr eigi up motgangu eða varðhalldi oc strætis giærð
Bl 24411halldi konongr vpp kirkiu giærd
BorgKrNᴵᴵ 2958hverssv marga menn villtv scilia vnþir sættir ockrar, sva at þv vilir hansavlvm vpp hallda fyrir?
StuᴵK 11420hallði upp seettar eiði ok fangar uitni. enn þessir eiðar falli til fiogvra marka
DI I (*[c1263]›GKS 3269 b) 65322at lerder menn oc handgeinner menn aller ... hallde vpp allum slikum stadar rette sem aller adrer huusbꝍndr
RbEM (*1293-1294) 2421þá haldi hann upp boðburð ǫllum
Jb 1129
● halda upp svǫrum [fyrir e-n / af hendi e-rs] [við e-n] påtage sig forsvar (for ngn)
þeir voro staddir a þingi þvi oc helldv svǫrom vp af hendi þeirra døla oc bǫrv þa vndan skvm
ÓH 46016Jvarr hafði til farit með þeim ok hellt vpp svꜹrom af hendi hirðarinnar
HákFris 44114þeír skolo skẏlldír (“Les skylldir vera?”, ed. note) suarum vpp at hallda vidr gud æftir þuí sæm skilade firir j þessare rítníngh
SvR 1410beiddi Helgi Biorn bota firir. en hann lez engu bæta mundu ok engum suorum vpphalda
Dpl 15321Þá búa þeir brœðr mál til á hendr Kormáki um níð. Frændr Kormáks halda upp svǫrum
Korm 2812Hver boð mvnþv bíoða eðr hverivm svǫrvm vpphallda firir þík j dag á þíngínv
Þing¹Hulda 20610med þui at þer erut skipadir uart hofud ok herra, hæfir at þer halldit upp suorum fyrir oss
Thom² 33310Jvar utuik hafdi til farit med þeim ok hellt upp suorum af hende hirdarnar
Hák81 39112[Einar] ‹þam›baskelfer u[ar] mest forstiori fyri bęn‹d›um allt um Þra‹n›d heim. hellt hann [u]pp suorum fyri þa (ɔ: bǿndrna) ꜳ þingum er konungr let sękia ꜳ þa
HÍ 710
10) [e-u] [fyrir e-n/sik/e-t / fyrir hǫnd e-rs] [at e-u / til e-s] [við e-n] udrede, betale, bekoste, kompensere
þa berr hann á smyrsl (á syndasár sitt) er hann hældr upp yuir-bot þæirri er kenni-maðr kennir honum
HómNo¹⁴ 7215Nu er engi þeirra til nema broðir sammøðre. oc scal hann þa iafnt allre bót uphalda nema þueitom
GrgKonᴵ 20028ne þaɴ mann annan er þvi gialldi halldi upp fyrir hann
GrgStað 20821hann hellt þa slict kostnaðe vpp sem fyr gerðe hann. aðr en unnasta hans reiddizc honvm
Menota: 31ra29 Streng 12210ef hann sitr sva vetr .iij. at hann helldr eigi olgerðum upp
GulKrᴵ 620skal sa er kvikvendit a. hallda ollu slicu upp. við hinn sara. oc sva við konong
Gulᴵ 5832þa scal hann hallda upp fꝍðzlo við hann meðan hann liggr i sarom
Gulᴵ 7331hæfir hann halldit upp mikilli vorn firi riki yðru
Kgs 1126Hver boð montv bioþa oc vpp hallda fyr þic i dag
Þing¹Mork 37322værðr han at þui kunnr eða sannr. at han hældr æigi olgærðum upp ... þa ...
SvKr 41331hann er gerði hallde þo upp at allum fullum botum eptir laga dome
Landsl 5725En hann hallde vpp at allu manz giolldum
Landsl 6517sa þriðiung er finnr ef hann ⸢helldr at lagum upp [var. hældr upp at lagum AM 56 4°]
Landsl 1021sa er i tak gengr scal sliku up hallda ollu. sem veriande skilldi ef han lepi eigi vndan
Bl 25820þeir mundu ekki febotum ætla upp at hallda eptir uigin
EbWolf(2003) 9111Asbrandr gekk til handsala fyrir son sinn ok hellt upp febotum fyrir uiginn
EbWolf(2003) 15125uil ek attu uegir hann. en þar til uil ek gefa þer .iij. merkr silfrs ok ek skal botum upp hallda fyrir uigit
EbWolf(2003) 16111Þorolfr selldi iarðer sinar en sumar veð setti hann. en hellt vpp kostnaði ollum sem fyʀʀ
EgM(2001) 2536þá er þér hafið vegit í lið þeira svá nøkkvi mjǫk, at mér þykki þér mega halda upp fébótum, svá at þér haldið goðorðum yðrum ok heraðsvistum, mun ek þá til hlaupa með menn mína alla ok skilja yðr
NjM 37225þa var oc sætz a Ravds-mal, oc hellt Þorðr botvm vpp *fyrir Sighvat broður sinn
StuᴵK 2387Enn bænðr festv Kolbeini at hallda vpp fe-giollðvm slicvm, sem biskup villði gort hafa
StuᴵK 2777dæmði konungr bætr fyrir uígit en drotning helt ⸢*giolldum [AM 53 fol “B”, etc.; non emend. gerðum] upp
ÓTᴵ 876þá skal hann halda slíku upp við háseta sem háseti ætti við stýrimann (ed. sýrimann), ef hann hefði rofit við hann
Jb 24615hafi sá þriðjung er finnr, en jarðeigandi tvá hluti, en alt ef hinn heldr eigi upp at lǫgum
Jb 2751Æinarr iall baudz til at hallda æinn upp gialldinu ok æignaz odul þeira o᷎ll; en bændr villdu þat, þviat hinir audgu hugduzst leysa mundu odul sin, en hinir snaudu ho᷎fdu ekki fe til
Orkn 146Sættíz kongr vid frændr híns vegna ok ⸢hiellt [var. gelldr Mork 55] botum vpp fyrir vigit
HuldaHrokk 319kiærde ... einar þat til Jons at hann hefde at hallda fioratighu hundradha vpp J Jordina a silfra stadenn er bornum sinum hefde fallit til erfdha
IslDipl (1428) 26626skylldi fẏrnefndr bauduar fa sier sialfur sæng ok kistu en ion olafson skẏlldi hallda sænginne vp til uadmala
DI V (1457) 15314þa mun hann saklauss vera. ef hann helldr vpp verkum hans aamedann. ok gialldi hann allann lækningar kostnad
~ lat.ut operas eius et inpensas in medicos restituat
Vulg Exod 21,19 Stj² 30222ef nockur uillde fe̋ botum upp hallda fyrer haunnd hardar. mun eg seger hann taka fee bætur ef no᷎ckur uill bioda
Harð 15410varð honum þá *féskýflt mjǫk, því at hann vildi einn halda upp fébótum
Gr 3116gekk Þorkell til handsala ok helt upp fébótum
Gr 488Atli vildi einn halda upp fébótum
Gr 14221þá scal hann einn leiðangr gera á bac ser aptr oc hallda vinnum upp þá .xij. mánaði næst‹o› eptir. oc leiðangrs gerð ef þá ferr leiðángr út oc eigi lengr
Frostˣ 20117Of auðn þat er maðr slær ifer ok sár eigi. þa skal sa er auðn a hallda upp boðburd ok fatækra maɴa flutning
FrostÁMˣ 2319hann gerði mikla veizlu á *Hlǫðum ok helt einn upp ǫllum kostnaði
Hkrᴵˣ 18717dœmði konungr bœtr, en drótning helt gjǫldum upp
Hkrᴵˣ 2665
11) [e-u] vedligeholde (ngt)
var þa vel upp halldit tre-borginne ut við Ilu-vollu
Sv 6429eptir þui veghar bota skifsti haua huerir attonhgs bœndr vp haldet aat tillfangha ok vgier þegar þurft heuir
DN I (1342) 22413haua ok aller Gull fiordonghs bœndr Bodubru vp haldet af Ronghs lande ... bede med tillfangha ok vpgierd
DN I (1342) 22416bauð hann vm alt sitt riki at menn skylldo hallda upp hofum ok efla blot
ÓTᴵ 9810godi skylldi (hofinu) vpp hallda ⸢med [var. af Eb447(2003)ˣ 1424] siolfs sins kostnadi
Eb445b(2003) 148gerdi hann þad at Þorgrimur Kiallaks son skylldi hallda upp hofinu at helmingi ok hafa halfan hoftoll
Eb309(2003) 293þann bustad gaf hann Bolverk enn Illugi fór þa at bua ꜳ Hofstodum i Reykiardal þuiat Geitlendingar attu at hallda vpp hofi þui at helmningi vid Tungu-Odd
LdnHb105ˣ 1720Geitlendingar attu at hallda vpp hofi þvi at helmingi vid Tunngu-Odd
LdnStˣ 14136
● halda upp húsum/garði/...
Nv scal hann husum upp hallda ollum þeim er a varo er hann kom til
Gulᴵ 3732scolu þeir sva hallda garðe upp. sem þeir hava iarðar megin til
Gulᴵ 4029þeir ... er eigi villdu garðe ⸢upphallda [var. upp hallda Gulᴵᴵ 49823]
Gulᴵ 4111þa skal sa giallda skaða þann allan er gorr er er eigi vill garðe upphallda at garðr er ugilldr
Járns 29012en ef þeir hallda eigi garði upp. þa eigu huarer tueggiu sambeit
DI II (*[c1285]›Þjskjs fornskjöl V) 25019hallða upp husum dropalausum ok heilum torvalum ok vinndskæiðum
DN III (1301) 513Huersu leiglendingr skal husum upp hallda
cap.
Landsl 10612þa skal huer hallda garðe vpp vm sinn akr eða eng
Landsl 12215han skal ... husa jordena. a sinn kost ok husum vpphallda æftir loghum
DN XVIII ([1331?]: BLAdd 11250) 1024Sculo þeir allre abudh upp halda a sinom koste
DN XII (*1293›AM 902 a) 149Eirikr iarl let ekki hallda upp *kaupstaðinum i Niðarose. en hallda upp bꝍnum a Laðum. æftir þema hætte sem þa var er Hacon iarl lifði
FskBˣ 1385Þú skalt heima vera ok halda híbýlum upp
LjósvLˣ 7710
● halda upp kirkju/...
Nv ero kirkiur allar aðrar. er gerð scal upphallda. fiorðongs kirkiur. oc attongs kirkiur. heraðrs kirkiur oc høgendis kirkiur. þeim kirkium ollom scal upp hallda. oc eigi tuft eyða
GulKrᴵ 814Nu scal garð um (kirkju) gera. þeir menn er þeirri kirkiu eigu upp at hallda ... þa ...
GulKrᴵ 832Ef fylkis kirkia at niðr falle værðr þa skal gera till ⸢tuinna [var. tuæiggia NKS 1642 4° “B”] ⸢tolf manoðr [var. tolfmanada NKS 1642 4° “B”] stæfnu ollum fylkis monnom at halda upp fylkis kirkiu sinni
BorgKr¹ 34327Þæt er nu þui nest at ver skulum kirkium allum uphalda oc cristnum dome
SvKr 41431kirkia er æin i fylki hueriu su er ver kallum hafuð kirkia er ver æigum aller vpp at halda fylkis menn
SvKr 4151ef sa maðr er ꝍræigi. er þæiri kirkiu a up at hallda. þa huærfr kirkia þingat sem sa bꝍr er. er kirkia stænðr a
EiðKrA 38832huer sem kirkiu gerir. þa skal þeiri upp halda oc aldre tupt ꝍyða
GulKrNA 3138skall gera till .xij. manada stæfno ollum fyllkis monnum at hallda vp kirkiu sinni
BorgKrNᴵᴵ 29428Ef yngri menn eigo kirkiu bæ * enn xvj. vetra gamlir ... þa a sa madr at hallda kirkiu ⸢*upp [NKS 1915 4°ˣ “C”, etc.; non emend. uppi] at öllu er logradandi er *fiar hinna ungu manna
Grg5ˣ 31710
12) [e-u/e-m] understøtte, opretholde, bakke op
[Þ]at er nu þvi næst at ver skulum kirkium þæim ollum oc cristnum dome up hallda er olafr hin hælgi konongr oc grimkel bẏskops (!) sætte a mostraʀ þingi oc þæim ollum er siðan ero goruaʀ
GulKr315f 56En þo at þvi se varla sva uphalldit, es of þetta er gørt, sem øþrom helgom ritningom, þa er eki þess sact fra þvisa, es of tortryggva megi
Niðrst¹ 18Nu heldr iorð griðom upp eɴ himinn varðar fyrir ofan. eɴ hafit ravða fyrir vtan
GrgKonᴵ 2056þinn mattr helldr vpp. styðr. oc styrir. oc styrkir alla luti
Menota: 49vb2 BarlA 9018Sva a hann (ɔ: konungr) oc at minnaz bonda oc buþægna oc allrar annaʀraʀ alþyðu þeiʀa er riki hans hallda upp mæð værcnaðe eða annaʀri at vinnu
Kgs 9230leggír ok fo᷎tr þessa likamꜱ skolu vera bo᷎ndr ok fiolmænne þeír sæm vpp hallde bæde mædr værknade ok allre atuínnu þeíma likama
SvR 26hallda be᷎nir þeira ok uarar landino upp. eɴ ella munde firi faraz landit
GBpA 9617þær setningar, sem heilagir fedr logfestu til upphelldiz heilagri kirkiu, skulu her i landi æigi nidr falla, medan ek ma þeim upp hallda
Thom² 33335Hyggja þær þat ... at þar komi sá riddari, er þeim haldi upp með sínum styrk ok þeim fái allt þat er þær eigu
ValvA 6310
13) [e-u] overholde
14) [e-u / e-t(hum.)] sørge for (ngt/ngn), forsørge (ngn), sørge for (ngns) underhold
ec a VII bornn upp at hallda
ElisA 388Nu ef tueir menn bua a einom bæ þa skal hvárge þæirra hava fleira bufe um sumar en landet ma vel upphalda
Járns 28912sýnisk mér þat ráð, ef þessir menn halda upp ráði þínu, at vér eigim hlut í fébótum, at þeim komi við
Glúm 2111ætla svá at komask at landinu ǫllu at kippa undan þeiri stoð, er áðr helt mest upp ráði hennar
Glúm 231skal hvárgi þeira hafa fleira búfé um sumar en landit má upp halda vel
Jb 14212Þetta er skemma litil seger Jon at fader minn sofi j en eigi kapella. Menntan min er ok miok litil færr eg þui smatt at giort en þo bondi satt at segia helldr þat nv vpp radi fodur mins j nockuru lagi er eg vil eigi spara mik til starfa sem verdugt er
DrJ 4110kuongadra manna sagdi eingillin er ... uel up helldu og fram fluttu hyski sit
Dugg681a 947gefandi sjálfa sik ok alt þat sem þeir höfðu at halda upp undir hans vald ok vilja
KlmBˣ 1311
● halda upp á sinn kost [e-m]
● halda upp kost [e-m] [af e-u]
15) [e-n] tilbageholde (ngn), stoppe, standse
Mæðr stærku beizli þarf hæstr buinn at væra þat sæm urugt se til halldz bæðe upp at hallda mæðr æf þarf oc sva um at kasta æf þærs þarf hann viðr
Kgs 619nv ef hann hæfir æigi græitt firir paskar oc hæfir æigi retta sok mote at bera, þa ma præstr hann vpp hallda
DN V (*1303›vid 1305) 429Engi præstr dirfizst at hallda vpp a paska dagh, eða sætia menn or kirkiu vt ... vtan prowastens opet bref oc boð se firir
DN V (*1303›vid 1305) 4219suma norrœna kaupmenn þa sæm til Danmerkr varo siglder let hann upphallda
DN VI (*1307›DonVar 1ˣ) 655
16) [á e-n/e-t] [e-u / e-n] påtvinge (ngn/ngt) (ngt/ngn)
hann fǽr i Rom engar naðer ... fyre þæim þrættopava, sem kæisarenn oc Romverir hallda upp a hann
Thom¹ 7721hann segir sek storlega miok undra þat, at hann vill enn hallda Thomas erkibyskup upp a sinn skaða
Thom¹ 1924ef hann vill eige af létta þæim rangyndum, sem hann helldr upp a erkibyskup
Thom¹ 2042so sem hann være nidur brots madur konglegs vallds og neydde al mugann ur höfe, enn hiellde lærdomenum ranglega uppa leikmennena
ÁBpˣ 8623
17) [e-t / eftir e-u] sejle op ad (ngt)
hann siglir nu til Suiþiodar ok helldr upp Lo᷎ginn
HróF(2019) 662helldu Danir vp eptir Rin. oc b[r]endv Kolne
AnnResˣ 14a14
18)
● halda upp borðum fjerne borde ⫽ remove tables
19)
● halda upp erfðum gøre arveret gældende ⫽ claim inheritance rights
uppi: halda uppi
1) [e-u / e-t] arrangere, sørge for, afholde
þá skal hann setja mann á lest hans, þann er bæði haldi uppi róðri ok austri ok tjaldan
Jb 2555Sculo þeir oc halla uppe alla lysingh at kirkiunne æftir iordhar magni
DN XII (*1293›AM 902 a) 1413sa prester skal skyldugher wæra, er at theire kirkiu synger at haldha vppi alltidha haldhe
DN XI (*1317-1318›vid 1441) 1833Skall han ther med halda kost oc klede twæimer prestbrød‹r›um thæim som vppi halda tidum oc bønehalde i klaustrinu
DN II (*1354›vid 1495) 26528Enn *þeir sem ei hafa tollinn golldit edr halldit vppi þessvm rekstri epter logum ‹ad› forfallalausv svari kongdominvm
DI X (1538) 3442skyldi Englands konungr ok höfðingjar safnast saman á Írlandi at heyra lög ok svara réttendum ok halda uppi allra manna refsingum
Trist¹ˣ 495Þeir héldu uppi miklum ófrið ok gáfu harða bardaga óvinum sínum
Trist¹ˣ 15518
2) [?e-n] tage sig af, støtte, forsørge
vorer vndersatar sem vppehallda gest og gangande
DI III (*1383›ÍB 215ˣ) 3707meira vildi hann fjölmenni um sik hafa, enn föng hans mætti uppi halda
Trist¹ˣ 410
3) [e-u] udrede, betale
hann einn haldi ⸢uppi [var. upp GKS 3271 4°] fullum manngjǫldum
Jb 604Engi maðr skal þat við annann mæla. þú stalt mik. nema hann sé stolinn ... en hinn haldi uppi álagsbótum ef hann má þat eigi satt gera. en ef hann verðr at sönnu. þá á hann ekki at þiggia
BjarkÁMˣ 31121
4) [e-u] vedligeholde
þar sem samman renna akrar þæira eða enggiar skulu halfum allum merkisgardum huarer þæira uppi haldda
DN III (1312) 9815skulu þæir. er þar æigu garða a. tuær hennðr. þui liði er niðri liggr. fa menn till þess. eða hallde uppi sialfer
EiðKrA 38812en vestagarderen skal gerde annen jamlanghen suder j stofuo gerdinu ok en ii malom lenghra ok skall han þa enghom grindom vppi halda
DN III (1360) 25414han scall ... halla uppe halfwo gardlidheno uidh okkir
DN XII (*1333›AM 902 a) 6217skildi han oc hans erfuingiar swara allre abudh oc allum husom leighoførom uppe halda a førsagdhre iordh
DN XII (*1340›AM 902 a) 7016
● halda uppi kirkju/...
her segir hosso maðr skal husum ⸢uppi [var. upp Landsl 10612] halda at lagum
cap.
LandslBorg 123a13skẏlldi hann ok hallda stadenn ok kẏrkiunne uppi med allar skylldur sem kirkiunne ok stadnum til heyrer epter sinne mackt med biskupsens rade
DI VI (1479) 19417skal han ok hallda vppi husum allum a iordenne hwart sem af nyu þarf huss vpp at gera, eðr vm fornt at bœta
DN X (*[1339]›apogrˣ) 3615
5) [e-m/e-u] støtte, opretholde, bevare
scalat hann lög villr verða sva at honom halldi þat uppi
GrgStað 1625heldr honom þat uppi ef hann er rétthafe at orðeɴ
GrgStað 43813Nu frælsasc þau þræll oc ambótt. oc bua bæðe saman ... sa mundr scal henne uppi hallda er hann gaf til hennar ... þa er þau varo anauðig
Gulᴵ 3335Ef maðr kꝍmr af lannde þui. er lit er kristit. oc sægiz uera cristin. En ef hann kann næfna prest. þan er skirði han. oc guðfaður oc guðmoðor. þat ⸢hæildar [var. hælldr OsloUB 317 4° “B”] honum [var. + uppi OsloUB 317 4° “B”]
EiðKrA 38028Ef madr kꝍmr af landde þi er lit er cristtit ok sægiz vera skirdr. nu ef han kan næmfna præst þen er skirdi han. gudfadur. ok gudmodor. þet hældr honum vppi
EiðKrC 39721þeim till uidhirlifuis er þar veita oc uppehalda gudz embete
DN XII (*1361›AM 902 a) 7920mego men þat ottazst at þeir men er niðr drepa þeim hæitum ok vilia æigi vppi halda sem fyr segir virði lit um huat staðenom bere at hende
DN II (*1309›DonVar 1ˣ) 8215
úti: halda úti
[■] rumme, indeholde
við: halda við
1) [e-n] blive hos (ngn), ?vedkende sig (ngn)
2) [!] blive ved, fortsætte
3) [e-n] holde sit ord over for (ngn)
var þa geingid j logrettu og lesed bref kongs og drottningar, og acktad af leikmanna hende hvo᷎rsu prestar hofdu af stodum geinged. Þotte þeim ei hallded vid sig af biskops hende edur prestanna
ÁBpˣ 10320Og sem þesse bref komu til biskops, sa hann ad þeim herramonnunum þotte ei vid sig hallded ‹af hende klerkanna›
ÁBpˣ 10413
● halda við hendr [e-m] holde fast ved (ngns) håndslag, vedstå en aftale
4) [e-n] konfronteres (med ngn)
5) [e-m] holde stand imod (ngn), stå imod (ngn), modstå (ngn)
Hann gekk svá umb daginn, at ekki vétta helt viþ honom, þvíat engi hafþi fǫng á imoti (ed. móti) honom
Ágr 911þa var boret ofan a þa beði scot oc vapn oc griot sva stort at ecki hellt við hialmar eða scildir
ÓH 4316viɴɴa nv mikiɴɴ sigr oc fagran á þeꜱom .xii. manoþom þviat n[v] helldr ecki viþ þeim
Jvs291 3112flyia egi fyʀ en fri staɴɴda vpp en fallnir ero oc hallda þo viþ meþan Sigvalldi vill
Jvs291 9525Birkibeinar flyðu or Vikinne ... nema Vlfr af Lꜹfnesi. hann hellt við með sveit sina
Sv 10915þeir færðu sva stort griot ofan a þa at ecki hellt við
Sv 1483flyr nu allur megin herinn þuiat þeim þotti nu eigi uidr halldanda leingur
Rém 30223hvar sem hann kom fram, þá helt ekki við honum
Hkrᴵᴵᴵˣ 1646hann hljóp fram alt ór fylkingunni ok hjó báðum hǫndum; helt þá hvárki við honum hjálmr né brynja
Hkrᴵᴵᴵˣ 2095
● ‖ impers.: heldr við [!]
6) [■] være nær ved (ngt), være tæt på (ngt), være tilbøjelig til (ngt)
● ‖ impers.: heldr við [e-t / e-u] [e-m] (ngn) er på nippet til (ngt), (ngn) er nær ved (ngt), (ngt) er lige ved
konungr var oc sva reidr at þeim hellt við vaða sialfan
ÓH 4478Henni hellt viþ ovit, ok sagþi þo tiþindin
Orkn325I 1519Saxar gengv sva fram hart at hellt við at Bretar mvndv flyia
Bret 2842et .ííj. sinn fꝍrði sa Kiartan ‹nidr ok hellt hanvm› sva lengi niðri at hanvm hellt við kafnan
Kristni 13923þo at þeir væri með bliðo. þa gengo þo sva vandir menn i milli þeirra at stvndom hellt við vandræði sem siðan bar rꜹn á
HákFris 48328Hann vildi þat ok eigi, ⸢ok var þá [var. þa hellt AM 45 fol “F”] við atgǫngu
var. Hkrᴵˣ 19219: AM 45 fol “F”sua mikill brestr verðr af, at keisara hellt við, hvart hann skyldi stanndaz mega eða eigi
Mág¹A 3230fellu þeir þá af baki ok týndu hestunum ok gengu í fen ofan sjálfir, en sumir í skóginn, svá at þeim helt við meiðingar
NjR 3811syndiz Þorolfr opt heima monnum a bænum ok sotti mest at husfreyiu. uar ok maurgum manni mikit mein en henni hellt uið uitfirring
EbWolf(2003) 1695Sva syniz henni ok ræðiligr sinn glæpr, at nærr hellt við vm tima, at hvn mvndi firir leggiaz ok orvænta
Mar655XXXII 44715henni helt við, at hon myndi drepa hana
NjM 1927Honum er svá út hrundit, at honum helldr við meizl
Æv⁴² 13816Þetta likadi folkínu sua illa. at hellt vid at þeir mvndi ganga at pilato
Gyð(1995) 2076Gvdmundr prestr gerþiz þa sva micill trv-maðr i bæna-halldi oc tiða-gerd oc orlæti oc hardlifi, at svmvm monnum þotti hallða við van-stilli, oc ætloðv, at hann mundi eigi bera mega allt saman hardlifi sitt oc vyndi af andlati Þorgeirs
StuᴵK 14725I þessi ferd þoldi hann sva hart, at hellt við bein-brot, at þvi er menn hvgðv
StuᴵK 33222Biorn ... spurði hvart hann ætlaði at sitia firir so᷎mðvm þeira of eptirmal Orms. Enn Snorri dvlði þess. Biorn let ser þat ekki skiliaz, ok hellt þar við heitan
StuᴵK 34121Kolbeinn bað þa út ganga ok sagði þat hellzt til hiaálpar, ef no᷎ckut rymðiz i kirkiunni, þvi at fólkinu héllt við sprénng
StuᴵK 53114Gekk aɴaʀ sva langt at honum helt við haska ok hrapan
ÓTᴵᴵ 2301Helldr nv við hót. en ecki geng ek fyrir sliku
RRÓT 33111Helldr nv við hót. en ecki geng ek fyrir sliku
RRÓT 33111þat kuędi var miok ort ok hellt vid væningar
ÓH1005 6884ok þar hellt uit um tima, at greinir mundi til renna
Thom² 31817feingu þessir ‹i› storu skipi sua mikit vꜳs bædi storms ok ofsæuis, at þeim hellt vit haska
Thom² 36336helldr uit hot, huerssu þat muni lyda, er konunginn i Einglandi skal eingis uirda
Thom² 37014þeir ꜳttv ser leika saman at vid meidingar heilt
Vatn445 1152þat kvędi var sva miok ort at heillt vid vęningar
ÓH1 70518þegar landz ‹menn› visso at þeir voru Nord menn þa heítuduz þeir at veita þeim at gaungu ok hiellt vit bardagha
HuldaHrokk 419Henni helt uid likþrꜳ ok uar miog sꜳrt holdit
MarS² 107911þeir þreyngdust fast í forstofunni. Án mælti þá: hverju sætir, at menn gánga hér á höndum ok starfa í sauri, enda heldr hér við sviptíngar?
Án 33227þo at þeir væri med blidu, þa gengu þo sua ovinir þeirra mille, at hellt vid vada sialfan
Hák81 47917tok þȧ vid brynkollan og kendi ha‹u›sinn ho᷎ggsins so at vid broti hiellt
Adon 13811Þetta likadi sua illa konungi at þegar hiellt uid beran uoda
HÍ 920eda nockut þuilikt. at prestínum hriose hvgur vid at neẏta. edur honum hallde vid spẏív
Theol AM 672 4°¹ 26v7greip Ásmundr þá tvá, er váru með jarli, ok rak niðr svá hart, at þeim helt við bana
Gr 1818lagdi jo᷎tunn til Wernacius suo hart ath Wernacius og hans hestr fell til iardar suo honum hiellt uith omeginn
Hect 9422konungi hélt við, hvort hann mundi standast eðr ei
Mág² 10031hiellt Laurencio vit ⸢o vite [var. o uit LBpB 4826]. sem hann kom nidur a stein murin. og sem hann vitkadizt signdi hann sig
LBpA 4811er Víkarr konungr sótti hart fram með kappa sína á hendr Friðþjófi konungi, þá hellt við los á fylking hans
Gautr¹ˣ 2521skipid fester millum steina tueggia so ad helldur uid brot enn atkerz streingerner j sundur bader
GBpB204(2018)ˣ 23822Heidrekur eiskradi miog þa og hiellt vid berserksgangi
HeiðrUˣ 11713drekaho᷎fud voru so grjmmleg at mo᷎rgum hellt vid ötta er þau sä
SigrFrˣ 514Varð nú þat eitt í tali þeira, at helt við heitan ok harðindi
StuᴵᴵR11127ˣ 15720tekur (hann) Þord vpp ꜳ bryngu sier og keyrer nidur fall mikit ... epter þad gyrder Klaufi hann suo fast at hiellt vid meizl
Svarfd(1966)ˣ 2423konúngssonar menn voru allir fallnir, en hann sjálfr svá ákafliga móðr, at honum hélt við spreng
SǫrlaStˣ 41122helt þó við, at þeir mundi á berjaz, því at Bergi eirði et versta
Vatnˣ 7414
C. halda sik
1) [í e-u við e-t / yfir e-t] opholde sig, være, holde (sig) til
Joab flyði i tialldbvð drottins oc hællt sik þar við hæilagt alltare gvðs
StjC 5561Þóttú sér hetja mikil, mun þér torsótt at halda þik í heraðinu
Glúm 6223Þu ... vill gera þér gabb ok hallda þik yfir hofud oss
Gyð(1995) 782þeir uoru sumir er um uetrum helldu sik j Sudur eyium ædr Orkn eyium
Eb445b(2003) 43eiɴ kastala liet Sigurdr gior‹a› sier j skogi. þar hiellt hann sig og sitt hoffolk
SigTurn 1988⸢Hon helldr einn rikan tvrn [var. helldr hun sig j einum rikum turni AM 589 d 4°] i kongsins hasætis borg
var. ClarA 238 → Clar AM 589 d 4° 1v24kongs baurn vndu litt uid ok helldu sig j þeim turnj er Florida sat j dagliga
Vald 6212þóttist Þorgrímr vita, at hann mundi eigi geta haldit sik í Nóregi eptir þetta verk
Vígl510 742i jordum þeim er sa edr þeir meghe væl hallda sik er henne þiona edr þionande verda framleidis
DN IV (*[1305-1308]›DonVar 1ˣ) 7813
2) styre sig, beherske sig
ok hinir er nv hallda sig þo aðr væri í hivnskap eða i oðrvm horvndar losta
om seksuel afholdenhed ViðrLS544(1995) 2275Heilagr Antonivs hellt sik ok sinn sið, sva sem aðr hann tok við þessvm brefvm
Ant 10911þar til er milli asakanarorða feck Augustinus eigi halldit sik, spratt hann nu upp
AugA 1334Eptir þersor hans ord fekk Joseph eigi lengr halldit sik. sua at hann kięmiz eigi vid
~ lat.non se poterat ultra cohibere Ioseph multis coram adstantibus
Vulg Gen 45,1 Stj¹ 21933
3) [at e-u / með e-u] opføre sig, føre sig frem
vil ec nu vikia minni rœðo eða spurning til æins hværs uphafs þærs er mér værði ænn liosari firi augum hværsu maðr skal firi konongs anndlit koma æf hann vill ser sœmðar leita. eða hværsu hann mægi sec sva hallda siðan at hann oðliz þæssa luti alla er nu hafit er um rœtt
Kgs 452Eigi skal hann ęta þat er vræint er oc ecki þat er i vingarði vex. oc halldi sik sva at o᷎llo sem ek bavð konv þinni
StjC 4105Bolli hafði fjǫlment ok helt sik ríkmannliga, því at eigi skorti fé
Laxd 2007beiðir, at hann taki se᷎tt af Avgmunde. Se᷎mundr tekr þessv vel, ef Augmundr kynne sik með hófe at hallda
StuᴵᴵK 12113... firer þina skyld skal ek mik hreinnliga halda
BevB(2001) 1091hverír munu þessir vera, sem sik halda svá ríkugliga, ok vil ek fara ok finna þá, ok vita hverír eru
HjǪˣ 4599Þat er mér ok sagt, at þú hafir fjǫlmenni um þik sem konungar ok haldir þik at ǫllu, sem þeirra siðr er til
Knýtl1741ˣ 8916eigi skaltu varðveita mína eign heðan frá. Egill svaraði: ... þat mun yðr þykkja undarligt, sagði hann, ef ek held mik eigi óríkmannligar, þótt ek hafa mína kosti eina
Knýtl1741ˣ 9020
● halda sik vel
hallt þig vel þiona reín reinvm hallt þer vspilltri
ViðrLS544(1995) 2329Biorn ... uar til halldz maðr mikill er hann kom ut ok hellt sik ual. þuiat hann hafdi samit sik eptir hirð siðum utlendra haufðingia
EbWolf(2003) 18324
4) begive sig af sted, tage af sted
D. halda sik + præp./adv.
af: halda sik af
[e-u] afholde sig fra (ngt), holde sig borte fra (ngt)
ef hann vill syndir sinar þa skriptbornar af segia ser. ok framleidis sik af þeim hallda
StatEi² 5217ef inn siuki helldr sik eigi af meinsligri fædu
~ lat.a noxiis cibis ... abstinere noluerit
50428 VP 50410
frá: halda sik (í) frá
[e-u] holde sig væk fra (ngt), afholde sig fra (ngt), holde sig borte fra (ngt)
eptir skirnn skallt þu hallda þik. fra ollum lostom oc lytum oc fullgera sva fagrt smiði. a goðom grundvelli
Menota: 18va9 BarlA 3333hallt þik fra þuí ollu er þu venter at mote se hans vilia
Menota: 94va1 BarlA 17914æf þæsser mænn vilia æignaz þau naufn sæm þeim ero gefin mæð huscarla nofnum þa værða þeir at flyia allan þorpara skap. oc alla ó hovæsku. oc værða þeir fra morgu at halldasec um fram aðra mænn þvi er skamsynilegh girnd man beiðazk
Kgs 445sa er eigi helldr sic fra munuðlifi sem við kiotati of langafaustu eða aðrar laugfaustur
Mth³ 83128þar sem hann fastadi .xl. daga fyrir likams daudann þurfandi fædunnar næringar. uar sem kallandi minti oss aa. at uær bindimz ok halldim oss fra þersa heims fystum ok girndum
Stj¹ 14813þeim var fvll navðsyn at hallda sig fra likama Kristz ok at þeir iyki ser storliga byrði ef þeir tęki
ÁBp 1479Annarr brodir var broddadr af oreinsan, hellt sik fra fiortan ꜳr undir ina beiskuztu bindende
VP 63827su var eingi stund, er hun matti sig fra grati hallda
Maurus 66337þa matti Romanus eigi hallda sik fra tarum
Maurus 6652ef hon ma sik hallda fra þessum lesti
Andr¹ˣ 32318þeir ... mattu sik eigi fra hallda tarunum
~ lat.continere
HFars 17807 MarD635ˣ 6595Vor frv baud henni, at hun skylldi *eigi þadan i fra fara med lausung eda barnaleik, ok hallda sik fra hlatri ok leikum
MarD635ˣ 91023
saman: halda sik saman
holde sammen, holde sig samlet
med þui ath þu ert bædi vitur og radugr þꜳ beidunnzt eg þess ath þu siair gott rad fyrir ockur badum og haulldum ockur saman og gongum fyrir konginn faudur ockarnn og bidium hann leggia af vit ockr menn og skip
SigÞǫgl 10411stígum af baki ok bindum hesta vára ok hǫldum oss saman vel, hvat sem í geriz
Vatnˣ 8016
til: halda sik til
1) [e-s] holde sig til (ngt), fokusere på (ngt), koncentrere sig om (ngt)
sia Andreas ... helt sic vel til hrenl[ifis]
GregDialA 9114Gerir hann ok sva af gardi með fiarlvt ok frelsi at hann skal mega sitia ok sik hallda til skolans sem hans er vili til ok burdvgum manni af fvllrikvm frændvm til hæyrir
Æv238XXVII 31921hellt hann sik til skola bædi innanlandz ok *iafnuel allt i Franz, einkanliga i hofudborg Paris, er æfinliga hefir halldit frægaztan skola ꜳ Nordrlondum med lærdum ok boklistum
Thom² 3003
2) [e-rs] stræbe efter at blive (ngn), stræbe efter at opnå (en stilling)
fyrir engan mun helld ek mik til konungs
~ lat.nequaquam ad regis nomen vel dignitatem aspiro
24430 Thom¹ 2447Nú þróaz synir Sturlu, Snorri ok Þórðr; helt Þórðr sik til kennimanns ok var hóglátr í hvívetna
StuᴵᴵR11127ˣ 3217
E. halda sér
1) [í e-t] holde sig fast, gribe fast (i ngt)
fekk hann halldet ser i eina viðar rislv
BarlA 4737bad hann þa stiga a skiþin með ser. þeir gorðu sva. fór Þoroddr nęʀi honom oc hellt ser uɴdir belti Arnlioz. Eɴ forunꜹtr Þorodz hellt honum
ÓH 40512hleypti Asbiorn út áa aana; enn hestrinn misti * þegar fotanna, ok rak þegar i kaf hvart-tueggia. Enn er Asbiorn kom upp, var hann af baki ok hellt ser i stigreipin
StuᴵᴵK 4524hann fær gripit j kuistu eikarinnar ok helldr sier þar
Vikt 409hann komzt aa bak ok kræker fotunum nidur vnnder kvidinn enn helldur sier j faxid
Svarfd(1966)ˣ 5931
2) holde balancen
desire bioz inn at komaz ok liop baðom fotom i glyggenn. ok fyrir þui at hann gat ei halldit sér. þa fell hann or glyggenom
Menota: 32ra26 Streng 12826hvárgi gat sér í haldit söðlinum, ok féllu báðir
KlmA 35023
3) styre sig, beherske sig
ef maðr lꝍypr at manni oc helldr ser sealfr. þat heitir arga fas
Landsl 6716ef maðr hleypr at manni ok heldr ⸢sér [var. sik GKS 3268 4° “a”, etc.] sjalfr, þat heitir argafas
Jb 6215Kæi ræðismaðr, er aldri gat haldit sér fyrir heimsku ok hégóma
Parc 393
F. halda sér + præp./adv.
aftr: halda sér aftr
styre sig, holde sig tilbage, tie
fram: halda sér fram
[við e-n] [til e-s / um e-t] føre sig frem, promovere sig selv
Halfdan ‹var ohlut-›deilinn ok hellt ‹ser› litt fram vm flesta lute. Biorn [Sæmundar] son bio þa i Gunnars-hollte, hann hellt ser mest til mannvirðingar þeira bre᷎ðra
StuᴵK 4262Nær hvytasunnu kom hann j Skalhollt og villde sem fyrr umm hallda sier framm vid biskop, enn hann tok ho᷎num og aullu hans male þunglega
ÁBpˣ 15319hann var skáld mikit ok helt sér mjǫk fram til virðingar
BjH488ˣ 11112‹Þat fanz brátt á, er Ormr var andaðr, at Ǫgmundr helt sér vel fram um heraðsstjórn› emend. Stu 1097: Holm papp 8 4° “IIp”
emend. StuᴵᴵK 1097: Holm papp 8 4°ˣ “IIp”
saman: halda sér saman
1) holde sammen
ríðim ‹vit› þá með báða saman flokkana ok haldim okkr vel saman
NjM 35817Bænnðr kuaðuz þenna kiosa mundu, hvat sem þa kostaði, ‹at þeir heldi sér saman› emend. Stu 478: BLAdd 11127 “IIp”
emend. StuᴵᴵK 478: BLAdd 11127ˣ “IIp”
2) holde sig for sig selv
Ðar ero ænn oc sumir þeir isar i þvi hafi ... er grœnlœnndingar kalla falliacla. þæiʀra voxtr er æptir þvi sæm hott fiall stanndæ upp or hafino oc blanndaz eyvitar við aðra isa nema ser einum saman hælldr hann
Kgs 2828Hvervetna ma madr vel vera, ef hann helldr ser saman ok lægir sik
~ lat.Homo si se ipsum reprehendit, ubique potest persistere
59223 VP 5923
til: halda sér til
[e-s] gå (målrettet) efter (ngt), opsøge (ngt), gøre meget ud af (ngt)
Helt hann sér mjǫk til vinsælda ok virðingar
Laxd 2557þessar arker likende þeira manna er i heiminum hafa sik til skrautz oc skardz oc hallða ser til harks og hegoma
BarlC 21225Hann var inn vitrasti maðr ok helt sér mjǫk til vinsælda við alþýðu
StuᴵR440ˣ 1822i oðru lagi hellt hann ser til ymsa skullda
ÞSHˣ 1671
upp: halda sér upp
hævde sig selv, udmærke sig, yde sit bedste
Hann var vinsæll maðr; hafði hann mann-margt með ser ok hellt ser uel upp ok hafði risnu mikla i bui; hann var manna auruaztr af fe, hafði hann þvi *orðz-tir goðan
StuᴵᴵK 8617nú skaltu halda þér upp vel, er þú gengr fyrir fǫður minn, ok kref hann djarfliga jólavistar
Kjaln 4710
uppi: halda sér uppi
hævde sig selv, udmærke sig, yde sit bedste
G. haldask
1) holdes fast, blive holdt fast
2)
● haldask í hendr holde hinanden i hånden
hælldozc þær i hændr ok gengo sua i hollena
Menota: 21ra23 Streng 361tveir ok tveir saman gangandi, haldandist í hendr
Trist¹ˣ 621
3)
● haldask á baki blive siddende (på hesten)
Ef maðʀ lystr ross undir manne oc varðar þat fiör bavgs garð ef quiðr berr þat at hann villdi maɴiɴ drepa. þoat hann halldiz a bake
GrgStað 3554Nu lystr maðr roꜱ undir manne ... þoat hann halldiz a baki
GrgStað 36518
4) [í e-u/e-m] [með e-m] opholde sig, være, befinde sig, blive (i en vis situation), forblive
til þeꜱ at su helge haldesc í oꜱ er vér nóþom í skírn
~ lat.perseveret
CaesASerm 57020 FV15²(1993) 15v7Stilla sik at réiþe. haldasc i þolenméoþe
HómÍsl³⁷(1993) 62v15Hafna heimskráute haldasc i guþs lofe
HómÍsl³⁷(1993) 62v16Ef haldasc ma olicamligr andi i lifanda licam maɴz
~ lat.Si uiuentis hominis incorporeus spiritus tenetur in corpore
Dialᴵᴵᴵ 1004 GregDialA 13818ver hofom þaɴ hialpanda til þessa hluta es oss mon veita allt þat er ver þurfom ef ver holdomc i hans ost
Hóm677 5633hellzc hann í vinattv við konung meðan hann lifði
ÓH 266hꜹfðo Iamtr halldiz siðan i lyðscyldo uɴdir Svia konung
ÓH 3985at i klefa fæstning skilldí ængi halldazst
NoDipl (1291) 5842Mvndv illir menn ⸢halldaz [var. alasc Eluc674(1989) 523] i paradiso ‹Magister› Goþir at eins
~ lat.Nascerentur mali in paradiso?
5225 Eluc675(1989) 5213draga þau (ɔ: bǫrnin) þar i giognum iorð. til heilsu þeim. oc til þess at þau skili þa betr haldast oc væl hafast
HómHauksb² 16734toc avallt konvngdom sonr eptir favþvr medan konvngar helldoz i Gydinga folki
VerA 3414Þann kalla iotnar Bergelmi; hann for vpp a lvdr siɴ ok kona hans ok hellz þar, ok erv af þeim komnar hrimþvrsa ættir
SnE 1414ef allir lvtir i heiminvm ... grata hann, þa skal hann fara til asa aptr, en haldaz með Heliv, ef nakqvaʀ mælir við eða vill eigi grata
SnE 6710Eyvindr lambi hell[z] i vinattu við konung meðan þeir lifðu baðer
EgM(2001) 333Saugðu (þeir) sua at þeir mundu ecki mega ⸢vera [var. halldaz WolfAug 9 10 4°] þar i landi
~
Eg 8013 var. EgM(2001) 3731 → Eg WolfAug 9 10 4° 33r3hellduz Gunnhilldar synir þa ecki fyrir norþan Stað
ÓTᴵ 645þat hefir gud [sac]t mer, ath þu skalt einn styra ollu Frakka veldi, ef þu hellz j hans bodordum
Flóv² 17352matti hann ei þar halldazt
LdnStˣ 2067Megu þér þá eigi haldask í ǫðrum kostum en sættask
LjósvLˣ 1320ek minni sialfan þig ꜳ, at þu halldizt i þeim lifnadi
~ lat.permaneas
HelChron 106210 MarD634ˣ 11657
5) [til e-s] begive sig af sted (til ngt)
6) holdes, finde sted, ske
akafi orrostvnnar hellz allt til þess staðar er het Bethven
StjC 45321Bardaginn helldzt hinn harðazsti
StjC 60432hafuum ver ok fulkomlega firirbodet samdrykkiur ædr gilldi leidsagumanna. gullsmida. iærnsmida. Englandz faara. suæina. vinnumanna. ... ok allar adrar samdrykkiur. vtan skytningar vilium ver at halldezst æftir fornnum sidvanda
RbEM (*1293-1294) 256Grímhildr tók þá til máls: mjök heimskligt er okkart tal, ok vil ek at þetta haldist hvorki. Hildr sagði, at þat yrði at standa
IllGr 6588þad sagdi Iokull stiga madr at lengi mundu glapvig halldast i ætt þeiri
LdnHb105ˣ 6132
7) holdes, fejres
8) overholdes, stå ved magt, holde stik, være gyldig
Þar er maðr kavpir arfvon at avðrom. þa a þat at halldaz hvarvetna þeꜱ er þeir kavpa saman vél lavst oc brek lavst
GrgStað 833Ef maðr sendir kono sina til þings at lúka sculldum fyrir sic eða fiar reiðum þeirra. oc eigo þav handsöl hennar at halldaz. enda sva þav er hon feʀ til scipa með kavpom þeirra at raðe hans
GrgStað 1748spvrþi hvart hann scyldi eiga skipit. oc halldaz þat er konvngr hafþi melt
HalldSn³Mork 1531scipan su sem menn gera a siþurstvm dogom fyrir ser ... scal standa hæþan af. oc obrigðiliga halldaz sva sem logmál
ÁKr 2724hon þottiz vera svikin ok kallaði þat ecki eiga at halldaz er maðr mællti vvitandi ok vviliandi
TrójHb 5325gef eigi gꜹm at þesso. þvi at vant er at sia at þessi domr halldiz. þvi at þar var engi minn vmboðzmaðr
HákFris 3942att mynt uar ... haldast mette j þeim punt ok stodugleik sem hann gekk at fornu ... eptir þeim skirleik ok betre en þa var honn eptir vagh ok stoðu
RbHM (*1311)¹ 921alla lvti sem ... ek iataða honvm. þat skal allt halldaz af minni hendi
StjC 59631oll onnur kaup skolu halldazt er handsalat eru
Landsl 1561Þænna borgara rett let virðuligr herra Hakon konongr saman setia ok bauð at hann skilldi halldazt oc gꝍymazt a ollum husum j Noregi
RbHM (*1299-1319)² 1449en huerr ueitir imot trygdir ok éuintrygdir. metar trygdir ok megintrygdir. þær er ǽ skulu halldaz medan moldir ok menn lifa
Heiðy 9926ok for eftir þi sem vitrir menn hofðu firir seð at sætt manna hellz sem a var kueðit ok er ecki getið þeirra viðskipta siðan
Heiðy 10631hann er vitraztr asaɴa ok *fegrst talaðr⸣, ok liknsamaztr, en sv [n]atvra fylgir honvm, at engi ma ⸢halldaz [var. hallaz AM 242 fol “W”] domr hans
SnE 2923sagþi, at þat skyldi haldaz mega firir þvi, sa formali, at hann skyldi flytia þeim til eyrna, er þa tæki við
SnE 1286kristinrettr sa ... skall nu haldaz allra manna i millum. Sua ok með þeim hette sæm þa gek han
Endamerki² 15327þau (grið) er sæt ero vm Olafs messo i kaupangre. skulu haldazst till Lafranz messo
JKr 3495scal þat allt halldazt var amillum er bok mæler eigi imote
Bl 24021skulu halldazt handsalat mal þau er halldazt mega at logum
Bl 2544töluðu miðil sín margan heimoleik, ok þat með öðru, hversu kristinn réttr hélzt á Íslandi
GBpD 5415Enn er Sighvatr spurði þetta, þottv honum eigi halldazt se᷎ttir þe᷎r allar, er undir handsøl høfðo komit i Flata-tungu
StuᴵK 4606Þotti honum eigi halldizt hafa viðme᷎le þeira vm vista-far brennv-manna
StuᴵᴵK 2099þottiz hon nv suikín vera oc kvad hon þat ecki halldaz eiga er madr mællte ouiliandi eda ovítanndi
TrójS 5318þó at alla abyrgð skili þeim á hendr er leigir, þá skal þat eigi haldaz
Jb 22511Þui dæmdum vær ... þessa þeira sættar gerd stodoga ok halldazt eiga med ollum sinom greinum ok artikulis
IslDipl (1433) 31322vant er at sia, at sa domur halldizt ... þuiat * þar var einge minn vmbodsmadr at suara af minne hende
Hák81 30324mæle ek nu þat vm sem halldazt. mun
Rém 4033Hann sagdest ei hafa feinged þad frelse stadarens j Skalahollte ... sem jafnann stod adur landed geinge under kongenn og jafnann hiellst a Hola stad
ÁBpˣ 1069dæmdum uer ... fyr greint helmingafielag staudugt og myndugt og um alldr og æfi halldazt skulu
DI IX (*1532›BæjarbókRauðˣ) 63018Ok til fullrar staðfestu. at aller fyrnæmfðir lutir halldezt obrighðilegha af huarstueggia rikissens monnum. þa lagðe ek ... mina hœghre hond a briost mer. ok jattaðe ek þat a mina vigslu ok prestðom ok kristilegha tru
DN VIII (*1319›apogrˣ) 7514ef hon caupir meira caupi. þá halldiz eigi nema búandi hennar vili. En hallda scal öll þau caup er búandi hennar vill
Frostˣ 23422ef maðr tecr mála. þá scal sá halldaz sem vitni fullnast til framast. þó at landsdróttinn seli iörð
Frostˣ 24121Lög þau öll er hinn helgi Ólafr konungr gaf oc setti. oc réttarbót þá alla er frændr þeirra hafa síðan gefit. þeir sem konungar hafa at landi setit. þá scal halldaz (!)
Frostˣ 25810Skyldi þá lokit sættum með þeim Þórði ok bóndum, ef Gizurr kæmi til, en haldaz ella
StuᴵᴵR11127ˣ 206þat mun ætlat, at vér skylim hér ørnefni gefa ok mun þat haldaz ok kǫllum eyrina Borðeyri
Vatnˣ 3413létu (þeir) þó haldask skipsǫluna eigi at síðr
ÞHvítˣ 1112
9) [e-t] overholde (ngt)
10) [e-m] bevares, beholdes, fastholdes, holdes i hævd
til jartighna at ek gaf þessa giof. heill ok osíukr. ok hon halldez viðr staðen. sættí minn herra Eivíndr biscup. sítt insighlí firir þetta bref
NoDipl (1291) 6022[var. hefir þessum manni aldri goz uid hendr haldist uar hann alla sina daga fatækr fauru madr AM 325 V 4° “325 V”]
var. ÓH 304: AM 325 V 4° “325 V”/ Nv læt ec at þar þrioti / þorrꜹðr uini ora. / her ærv .ij. samstǫfvr ‹gervar› af æinni samstofv, þorðr, til þæss at kveðanndi halldiz
Gramm³748 8910Þær giafir skolu oc halldazt er maðr gefr heill oc usiukr
RbEM (*1280) 617Nu scal þær giaver tælia er halldazt skulu
Bl 2395ydr Símon vil ek mer at vín gera. ok allar þær giafir halldaz láta. sem fadir mínn gaf ydr
Gyð(1995) 1037var hann þa kallaðr sem siþan hefir halldiz Hakon en illi
ÓTᴵ 22613i hans husi at eins hellz ebresk tunga eptir tungnaskiptit
Stj¹ 6616Þær gjafir skulu haldaz er konungr gefr oss eða vér honum
Jb 9911þitt rad er þetta Hroi en æigi mitt ok betr þætti mer allz þu hefir þo adr giftu til min sott at hon helldiz þer
HróF(2019) 6411huortt su prouentta ... mætti halldazst edr eigi
IslDipl (1414) 2171enn hitt sem fyrer ondverdu var o nytt matte aungva hefd gio᷎ra nie band og atte fyrer ecke ad halldast
ÁBpˣ 2313grœðisk honum nú stórmikit fé ok gerisk inn mesti auðmaðr; helzk honum enn óvinsældin
Hǿnsˣ 717herra Karlamagnús bauð mikiliga, at þau frægðarverk er guð virðist á hans tímum vinna ... skyldu minniliga haldast
KlmBˣ 12613
11) bjerges, reddes, klare sig, blive i god behold
þa monom ver halldasc oc komasc til [°°°°° fa]gnaþar meþ guþe almotcom drottne [or]om
Hóm673 2479Jmbrodagar of haust ero til þeꜱ setter at goþ láte hirþasc oc haldasc vpscoret corn af akre þéim er haɴ lét *vaxa oc frévasc⸣
HómÍsl¹³(1993) 16v13man maðren eigi mega drambande cumasc þangat er engillen matte æigi haldasc fyrir ofmetnaðe
HómNo³⁰ 1402gerðu þeir sua liopu ovan firir ueggiɴ oc með hans to᷎naði hellduz þeir allir
ÓTOdd 3522uerðr a þa leið at þeir briota skipit nordr uið Siglu-neꜱ ok tyna þeir miklu. menn hallðaz
Heiðy 10318menn hellduz allir, en skip tyndiz
Páll²A 2745sauðfe hellz a vetrum i fialldaulum. þott ei verði ofan rekit
EgM(2001) 4325þa hellduz menn aller. ok mestr hluti fíar annat en skip þat brotnaði i span
EgM(2001) 11323Þar brjóta þau skipit í spón. Menn allir heldusk ok * fe
Laxd 97sa het a Þorlak byskup at bátrinn skilldi halldaz
ÞBpB 31130Vinðr ‹var á› of nottina, oc þotti þeim við þvi bvit, at legia mundi at kirkioni ellðin. Þa het Guðmundr at gefa kv kirkioni, ef hon hellðiz. Þa fell vedrið i logn; oc þvi næst com gvstrinn af kirkioni, oc lagði i brott ellðinn allan
StuᴵK 1949Þeir Þorþar synir foro *oc stongvþv með spi‹o›tvm, allt þar er þeim þotti van, at ‹þau fylgsni væri at› menn hefdi hallditz
StuᴵK 1953Þeir tynduzt allir, enn skipit hellzt ok var upp skipat vm havstit
StuᴵK 42613tapadiz mestr luti góz enn hellduzst menn allir
Ann1005 41827Hroi braut skip sitt vid land sunnarla vid Danmork ok tynde þar fe ollu þui er a uar. menn hellduzst at kalla ok geingu a lannd
HróF(2019) 628fé mikit hafði ‹þar› týnzk, en menn hǫfðu haldizk
Ǫgm564 9715gerði þá veðrit mikit. Bað konungr þá tengja saman skipin ok vita, ⸢at þeir fengi þannig saman haldiz [var. ef þeir gęti suo halldízt AM 152 fol]
var. HG 3229 → HG AM 152 fol 148vb18Kno᷎r sa hinn mikle er þeir voru a vard aptur reka, vard nockurt fiartiön enn aller menn hielldust
ÁBpˣ 5020Þa rak upp j Hvals eyum og braut skipid, enn tyndust mikler peningar, aller hielldust þar menn
ÁBpˣ 1663týndu fjárhlut; menn helduz allir
Flóamˣ 2119tók skipit í sundr í efra rúmi; menn helduz allir ok svá fé
Flóamˣ 3811
12) trives
Abbadís héllz vel í nunnusetri þaðan af, ok lifði vel ok dýrðliga alla æfi, allt til þess er guð krafði hana andar
MarB 12618Hann grœddi mikit fé, en þó heldusk lítt hjónin hjá honum
Reykdˣ 1605
13) varetages, passes
Ríðr Hǫskuldr eptir þat heim ... þar hafði ok fé vel haldizk síðan
Laxd 316allir staðir. er eftir fornum vana hellduz af leikmonnum. skilldu nu allir vera undir byskupa valldi
ÞBpB 2431
14) [á ■ / af ! / við !] underholdes, forsørges
sa sem kirkio vill gera. scal ætla henne aðr sua miclar tillogor oc heimanfylgio sem byscopi syniz at hon megi halldaz ‹af (var. við AM 346 fol “C”)›
ÁKr 2318sa sem kirkio vill gera. scal ætla henne aðr sua miclar tillogor oc heimanfylgio sem byscopi syniz at hon megi halldaz ‹af (var. við AM 346 fol “C”)› oc hennar þionostu menn
ÁKr 2318Skildi halfdan þat til at þessir hans syner skylldv hier a halldazt ogh vpp fædazt
DI VIII (1507) 13610
15) vare, vare ved, fortsætte, vedblive
hann (ɔ: guð) eiɴ hellzc þat it fvlla ei at vera sem hann ei er, en þat er faþer oc sonr oc eɴ helgi andi
Prosper677 228þat var siðan sua mioc ettgengt. at þat hefir halldiz i hans ętt allt i minni þeirra manna er enn liva
ÓH 716myrkrit hellzc fra midmvnda til nons
ÓH 58610Miket oc sœtt samþycke ... en oflitenn tima hælltz
Thom¹ 5412lengi siðan hellzt brvna ꜹlld með Svium ok Norðmonnom
Fris 126Helz vinátta með þeim Gunnari ok Njáli, þó at fátt væri meðal annars liðsins
NjR1908 9817Confitemini domino. quoniam bonvs. quoniam in eternum misericordia eius. þat segir sva. Jati þer drottni. þi at hann er goðr. þi at ęylifliga man halldaz miskvnn hans
StjC 6064eptir Nabogodvnosor helz konvngdomr i kyni hans vm nockvrra konvnga efi
VerA 3811þa kalladi allr lydr þrysvar *Carli invm mikla keisara Rvmveria af gvdi koronvdvm halldiz sigr ok langt lif
VerA 715Ef aristodimvs hellzk enn í otrv siɴi þa scolom ver leysa rexna tortrigþar hans
Jón³ 2225hriðin hellzt halfan manuð ok þótti monnum þat langt miog
Dpl 14821Siðan fara þeir ok hellz ferillinn ok var þa fioldi spora
EgM(2001) 14228lengi hellz þat i ætt þeiri at menn voro sterker ok vigamenn mikler en sumer spaker at viti
EgM(2001) 18512svá leizk mér vel á konung ... at ek fekk þat þegar skilt, at hann var enn mesti ágætismaðr, ok þat hefir haldizk jafnan síðan, er ek hefi hann á mannfundum sét
Laxd 15018Helzk með þeim sætt nǫkkura hríð; jafnan mæltusk þeir vel við, Gunnarr ok Njáll ok synir hans, þó at fátt væri meðal annars liðsins
NjM 11124helzk undr þetta allt til dags. Sváfu þeir þá enn um daginn eptir
NjM 44626Lagdiz sa ord-romr aa, at hann hefði vegit Hafr, oc hellz sa orð-romr lengi siþan
StuᴵK 35523hefir þaðan siþan æ halldiz sa orð rómr alþyðu. at þeir menn hafi flutt Olaf konung lifanda með ser
ÓTᴵᴵ 29215Hellz illvidrit; voro menn þa margir miog þrekadir, sva at til enkis voro færir, ok barg hverr þeir‹a› ǫdrum, þeira er betr mattv
StuᴵᴵR 1691uedrit hellzst .iij. nætr
EindrErl 19413Helsingiar stadfestu þat med fullu ok hellz þat lenge sidan
ÓHFlat 26218þat annat, at þat haldist, sem mér þykir nú vera ... at hér er fólk orðslaugarmeira ok ósannorðara en í flestum sveitum öðrum
Þórð¹ 2408Þunkt mattu, Hallbiorn, ok ma vera, at sia vanmattr þinn halldizt þria vetr
CecA 29633bad hann velia .xii. menn ... til þess at þeir byndi sarr manna enn hann qvezt þat þiggia mvndv af Gvdi at i hvers þeira kyn skylldi sidan lækning halldazt er til væri [var. + valdir HrafnAˣ 1826] sꜳrr at binnda
HrafnB¹ 115tokuzt nu upp leikar. ok hellduzt fram yfer iol
Harð 15614Um várit kom veðr mikit af norðri; þat helzk nær viku
Gr 2811helzk leikrinn sem áðr, ok varð ekki til sundrþykkis fleira
Gr 4410væri sem þeir (ɔ: berserkir) uæri þꜳ suo ueykir sem þeir menn er sottum hefir legít ok hiellz þat um degr e᷎da þuij nęr
~
Rafn 1830 1159 HG AM 152 fol 148rb34Þa er ver meiðum likami þeira, þa latum ver halldaz mein þeira, meðan ver megum eigi granda o᷎ndunum
~ lat.Nos quando corpora laedimus, nisi animas laeserimus, corpora in sua laesione perdurant
PassBarth 14213 Barth¹ˣ 74918tók Bjǫrn augnaverk, ok helzk hann um hríð
BjHˣ 19130hellst þad allt vmm æffe þeirra, er voru firer herleidingina miklu j Babilon
DínDrˣ 411hiellz þeirra vinfeingi meðan þeir lifðu baðer
Fbrˣ 86... so var hann vinsæll, og þad hiellst honum til dauda-dags
Fljˣ 124helzk þessi sátt meðan ‹þeir› lifðu
Hkrᴵᴵᴵˣ 1417
16) anses, regnes for
17)
● ‖ impers.: heldsk [af e-u] påstås
H. haldask + præp./adv.
á: haldask á
1) [!] slås med hinanden, komme op at slås, komme til håndgribeligheder
Þa var sagt Magnusi, at þeir helldvz aa vti ‹ok þar var hlaupafǫr›
StuᴵK 3266Eptir þat liop Þiostarr at Biarna, ok hellduz þeir aa
StuᴵK 3849Fara til þar er menn þeirra vóru ok héldust á, ok stökti prestr á þá vatni; tóku þeir þegar vit sitt
Bárð489 446
2) holde fast på (ngt/ngn), beholde (ngt/ngn)
● ‖ impers.: heldsk lítt/... á [e-m] [e-m] (ngn) har svært/... ved at holde fast på (ngn/ngt)
þat var honum veitt at afla fiarins ok verða mikils eigandi, enn hins var honum varnat, at vel helldiz a
Nik69 4616Þat er svá háttat, at mér helzk lítt á sauðamǫnnum
Gr 10823hafdi nackvat fę, ok ‹helz› [illa á] emend. Stu 87: BLAdd 11127 “IIp”, etc.
emend. StuᴵR 87: BLAdd 11127ˣ “IIp”
aftr: haldask aftr
fortsættes, blive ved
at: haldask at
[e-m / ! á e-u] opholde sig, befinde sig
War þeim sagth, ath þeir mundo halldazt ath ꜳ bergino med haʀdindum til Nikolꜳsmesso, ok bedith med fo᷎grum ordum, ath þeir skylldo til koma ok hialpa þeim til
Sv81 24717þo ma suo at berazt at hamingian vilie þier um sider eigi sidur ꜳt halldazt en hia daligum drottinssuika
Adon570 9120
eftir: haldask eftir
[!] fortsættes, blive ved
fram: haldask fram
● ‖ impers.: heldsk fram [e-u] (ngt) fortsætter
með: haldask með
[!] holde stand, stå imod
saman: haldask saman
holde sig samlet, holde sammen
þar helldr meiʀ til at liðet þickiz vm sec vruggara meðan þat hellz saman
Alex 826villdi dreifa flockinum þeim er saman hellz
Sv 1305Slikt it sama er mitt skaplynndi vm sam-bannd við þik frænndi, sem i fyrra sumar ræddu vit, ok fyrir þvi at ecki minnkar nauð-syn huarra-tueggiu, at ver halldimz saman sem bezt
StuᴵᴵK 8818tok haulldrin vel vid honum, ok hellduz þeir saman
Orkn 20121wer skulum aller satter ok samrader ok saman haldast rikinu til styrkiar
DN I (*1319›Holm 35) 13822þeir skylldu allir fara til Arnbiarnar Jonssonar ok skylldu saman halldaz, til þess er vitat væri, huer erende abota yrde til jarls
Hák81 4896skolum vér bíða dags ok lýsingar ok haldask saman í fylkingu
Hkrᴵᴵᴵˣ 4513Þórðr sendi menn fram eptir liðinu ok bað menn saman haldaz, hvat sem í gerðiz; en því kom ekki til leiðar
StuᴵᴵR11127ˣ 2431
upp: haldask upp
1) blive holdt oppe
2) bekostes, afholdes
uppi: haldask uppi
1) standses, blive holdt tilbage
2) fastholdes, holdes i hævd
3) bekostes, afholdes
við: haldask við
1) [■] opholde sig (et sted), blive, være, blive stående
Nv s. (ɔ: segir) konvngr Þrandi at Haralldr konvngr hafþi þvngan hvg a honom. oc hann mondi þar eigi mega viþ halldaz
Mork 1073Arnbiorn ... varþi þar landit. sva at Ribbvngar helldoz þar ecki við
HákFris 43125munu þeir þá skamma stund hér við haldask, er hinir sœkja at neðan
NjM 40610fengu þeir þar storm ueðrs ok storan sea. sva at þeir mattu þar eigi við halldaz
ÓTᴵ 11111Fyrir þa sǫk sendi gud mik hegat fyrir. at þer megit enn lengr uera ok uidr halldaz i uerolldinni
Stj¹ 22015Enn er hann kom ꜳ iord, settiz hann upp. Bra monnum þa ymisliga uid, þuiat sumir flydu, enn adrir, þeir er hugsterkari uaro eþr meir elskudu ‹hann›, hiellduz uid
Thom² 47117ottadiz Antonius, at hann mundi eigi vid halldaz fyrir fiolda sakir mannfolksins
VP 4833Þóttust þeir bræðr nú vita, at þeir mundi eigi mega haldast við innanlands fyrir ríki Haralds konungs
Þórð² 16816vardi þar landit, sua at Rifbungar hellduzt ecki vid
Hák81 37212og þȧ fell Grimalldus ꜳ̋ bak aptur. og komzt naudvliga ꜳ̋ fætur. og treystizt eigi vid at halldazt og leitar burt v̇r bardaganvm
Adon 1641mun eg og eckj leinge vid ⸢halldast [var. festaz at uera EbWolf(2003) 29727] ef eckj er ad giort
Eb447(2003)ˣ 29621holldunst vier vid og hlyfum oss
Vallˣ 236
2) [!] holde ved, vare, bestå
3) [e-u/e-m / ! fyrir e-m] [með e-m] holde ved, holde stand, holde ud, stå imod, gøre modstand
En umm hværn mann þæirra er sva hefir haldesc við þæim atta hofuð-syndum væl ok ræin-lega. sa er værðr at taca hit hælga husl
FV619 15533Biðr ser nu stẏrks at hann mætte við halldazk agangu ovina sinna
ÓHLeg 7037fram um stafniɴ oc firir rumit hellduz menn lengst við
ÓTOdd 22812allir Gꜹtarnir þeir er up stoþo þa helldvz litla hriþ við
Mork 23019engi þionostomaðr hellzc við með Hrøʀeci konungi
ÓH 1722foro þeirra scipti sva at Aslacr hellz eigi við i syslonni
ÓH 2873matti hann eigi þar við halldaz
LdnHauksb 9032ek skal fylgia Siguallda i faur þessa sem ek hefi karlmennzku til ok halldaz við meðan Sigvalldi uill
Jvs7 2416ruddi hann sua stiginn framm at merki iarlsins Hrings ok hellz þa ecki við honum
EgM(2001) 835megu vér ekki við haldask fyrir ofreflismǫnnum þessum
NjM 41823var þa óðr uápna-burðr aa skipinu Kolbeins Dufgus sonar, sva at menn héllduz eigi við
StuᴵᴵK 7126Þeir Ketill Gudmundar son ok Aálmarr Þorkels son laugðu alldiarfliga fram, sva Biarni Branz son ok Paáll griss hellduz einir bezt við
StuᴵᴵK 725kęmi brunadomrinn ... framm. þa skylldi sa (pílárr) standa ok uidr halldaz sem medr tiglit ‹var giǫrr›
Stj¹ 465diofullinn ma eigi vid halldaz. ok verdr enn at bera lægra hlut
~
HMSᴵᴵ 1229 Nik Holm perg 16 4° 40r7Leiddiz Suium þar þa vid at halldaz. er Olafr kongr Tryggua son geck hardaz at med kappa ual sítt
ÓTᴵᴵ54 26921Nu megu þeir eigi vid halldaz ok snua undan
Ambr 4321ekki höfum vér jafnir verit um fjárhagina híngat til við þik; hún kvaðst ekki at því telja, ef hann héldist við
Án 3573hiellduzt þeir litla stund vid
Hák81 64713er þeir geystusk fram, þá helzk ekki við
Gr 520fœrðu þeir á víkingana svá stórt grjót, at ekki helzk við
Gr 122heldusk þeir eigi lengi við, áðr þeir váru yfirkomnir af mœði
Gr 5514gengr hann nú svá hart fram, at engir heldusk við
Gr 19612ho᷎ggua þeir þegar upp loptit i akafa, og nu sier Geirmundur, at þeir fꜳ ecki uit halldizt
Jvs510 6134aunguer hellduz uit ho᷎ggum þeirra
Jvs510 767þæir helldost æigi við oc læggia i fra or skotmale
FskBˣ 12611
4) [e-t] blive ved med (ngt)
5) [!] [af e-u] underholdes, forsørges, overleve
[var. + hinir visaztu meistarar philosophi. sem upp þagat komu ... mattu þar viðr halldaz eigi (!) nokkura stund. utan þeir hefði haft meðr ser siofa‹r› suoppu fulla meðr vatn AM 227 fol “B”]
var. Stj¹ 5823: AM 227 fol “B”Iord herads þessa ... var oavaxtso᷎m ... sva at vinnumennirnir hellduz varla ⸢vid af kostzins áauka [var. af kostarins avexti AM 232 fol “B”]
VP 4216
II. (y. isl.)
þad allt er sama orda jnnehelldur
DI 1188‹A›d þar sieu nockurer þeir. sem hallda þienurum
DI 1253Nockurer helgidagar ero halldande
DI 13725skal hun (ɔ: messuna) iafnliga halldinn vera laugardaginn fyrir palmadag
DI 13736þad hann halldi sig j fra sacramento. þar til hann forbetrar sig
DI 14033ef þeir vilia þa ecki hlyda. ero þeir ecki halldandi veijker ... helldur þriosker
DI 14138ef hun samhliodar ecki kunnattunni skal þa hallda j fra þionustunni
DI 14213suo sem at baurn Jsraelslydz þau er dou oumsnidinn fyrir hinn attunda dagenn voru ecki fyrirdæmd halldinn
DI 15512ma hun eignast þessar tijunder ... oc halldi soknarprestinum kost
DI 22613þeir skulu oc hallda worum þegnum oc allri alþydu til spektar. fridsemi oc hlydnni
DI 23010
III. (y. no.)
sagom ok høyrdum aa at Ragnilda Jonsdoter helt j hond Arna Sighurda sonar ok vider gek þær þa firir os at hon hafde selt ...
DNᴵ 677þau skuldo alt þet stadhukt haldæ ok hafua vbrigdalegha som meer gørdhom ok dømdom þeiræ millium
DNᴵ 8113medh heilu oc høllnu hans hangande inscigle
DNᴵᴵ 9815hafua bønder sik skilt at gæra biskupe skat aa huæriu aare oc reidhu þa han fær at færmæ barn ok preste reidhu firir twa luti tiundar ok þridia halda vppi kirkium sinum
DNᴵ 18733j adrum bygdalaghom sæm tiundh gerez ok anan offærdaghar haldhes vppi
DNᴵ 18837æf nokor er þen er preste wil æi þettæ vtgera sydhan prester hefuer siit æmbete weit ædher hælder preste reidho sinæ þa maa prester ganga j kirkiudyr ok sætia honom þriar fimter til sinnar skyldu
DNᴵ 1891þeir standæ þeim dom firir er þeir æmbettit halda ok oss gefua þeir fiarsæktir ok þer mædher eyga von stora plago ok refster
DNᴵ 1896hinir allæ ær ... varn skat afterhalda vttan wart minni skulu vita sik j banne wara
DNᴵ 18936biodhom wer ok ydhær ollom heilagt halda a helgi likams dagh ok fasta firir medh huitan maat
DNᴵ 19010goutunnæ auster fra gardeno skal Eiriker vppe haldæ en Olafer vester fra: var þettæ skifthe giort til ret odalzs skifthe
DNᴵ 19527[...] hans arfuar halda æi þæsse abudh vpp [...]
DNᴵᵛ 47124mer ok adrum godom bondom i soknen þotte kirkian hafua firir þen sin halfuan lut af Baarde fult ok vel j halden
DNᴵᴵᴵ 30820framleidis en helfnings gardr fram til þwergardhesz sem helder norder til nœrdre Værwika
DNᴵᴵᴵ 39821han hafde æi haldet þa skrift sem honom var sætt firir mandraap
DNᴵᵛ 40124Joan Olafsson hølt j hand Halwardæ Alfssonar ok feste hanom fullan vitnisburd med swornom æiðe þaa ...
DNᴵᴵᴵ 39410
Form.: hallda (592); halda (255); hellt (194); helldr (118); halldit (108); helt (102); hiellt (65); heldr (50); haldit (45); halldinn (44); helldu (41); halldaz (36); heldu (30); halldi (25); helldi (22); helldur (22); halldin (22); halldet (21); hallde (21); helldo (20); haldi (18); helldv (17); halldazt (16); halldnir (16); hælldr (16); hellz (15); halldandi (14); hallt (14); hélt (13); haldinn (13); hældr (12); hielldu (12); holldnu (11); hellduz (11); halldande (11); halldiz (10); (10); haldask (9); halldir (9); haldaz (9); helzk (9); heillt (8); heldi (8); halldid (8); haldet (8); halla (7); halldenn (7); heldo (7); hallða (7); híellt (7); héllt (7); haldnir (6); haldir (6); hallded (6); hellde (6); haldast (6); hiellde (5); haldæ (5); halldizt (5); hielldi (5); hielldv (5); haldasc (5); halt (5); hellzt (4); helld (4); ho᷎lldum (4); Halldi (4); ho᷎lldnu (4); heldusk (4); haulldum (4); haldin (4); hellzc (4); halldast (4); hællder (4); helzt (4); haldist (3); halltu (3); héldu (3); halde (3); haldizk (3); held (3); hallden (3); hallnir (3); hǫldum (3); heilldv (3); haldið (3); héldi (3); halldim (3); helltt (3); helder (3); hellduzst (3); halldanda (3); holldom (3); hieltt (3); helz (3); hælðr (2); hallande (2); halldiɴɴ (2); haldesc (2); hélzt (2); haldande (2); hiellst (2); hielldust (2); hélldu (2); heldv (2); holldum (2); halldinni (2); hællðr (2); halldazst (2); hellduzt (2); halldner (2); haltu (2); haldæt (2); hældo (2); haldim (2); helldoz (2); hiellz (2); hallðit (2); holldnv (2); Halldid (2); híelldí (2); halldannde (2); Hellt (2); hællt (2); Helldr (2); heldir (2); havlldnu (2); hell (2); heilt (2); halldezt (2); helduz (2); helldvz (2); Hallda (2); höldnu (2); Halda (2); holltt (2); halðen (2); hélldi (2); Helt (2); Hallt (2); helldut (2); ▹halld◃a (2); helldiz (2); halldez (2); hiellduzt (2); holldnum (2); halldna (2); halldiɴ (1); halldeɴ (1); hallðinn (1); híelldi (1); haldith (1); h▹alldinn◃ (1); haldeð (1); hallner (1); halldít (1); Híellt (1); haldett (1); halldízt (1); holldunst (1); høllnu (1); halden (1); hølt (1); halða (1); holdnu (1); halld⸌a⸍ (1); halldj (1); holdno (1); holldvm (1); hǫlldom (1); haldenn (1); helde (1); helddu (1); haldha (1); helldzt (1); Helzk (1); Hellz (1); hellði (1); hallder (1); quið (1); hellir (1); hǫldnu (1); halldaɴde (1); halldiþ (1); hielldo (1); halltt (1); hallda (1); hollnum (1); halldasc (1); hellzst (1); halldanndi (1); halldda (1); hollnu (1); hellt (1); Halt (1); halðr (1); holde (1); Halltu (1); huldo (1); helldí (1); hǫlldnv (1); hæildar (1); halldezst (1); heldz (1); hallditz (1); héllz (1); hælltz (1); halldist (1); hiellduz (1); hælder (1); hǫldnum (1); holdom (1); heldt (1); Hielltt (1); hölldnum (1); hallttv (1); ▹he◃lldvr (1); hellðiz (1); Helz (1); héldust (1); helldost (1); hellðv (1); haulldnu (1); ho᷎lldnv (1); halldínn (1); helldinn (1); Hellðu (1); hælldozc (1); haldazst (1); haldis (1); halldazk (1); héllduz (1); haldandi (1); halldem (1); holldnnű (1); halldazt (1); hǫlldvm (1); hꜹlldum (1); fylgð (1); halldeð (1); helldir (1); hallðen (1); hælld (1); Helld (1); hielltt (1); Heldr (1); hallði (1); haldandist (1); hell▹z◃ (1); hallðaz (1); halldimz (1); héldist (1); haldhes (1); hölldnu (1); halldiɴi (1); heelt (1); hiell▹t◃ (1); hælt (1); helðr (1); Haltu (1); hęlldi (1); haldda (1); holdomc (1); hellzk (1); hellst (1);
Gloss.: EJ ¹halda; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 haldandi, haldandist; Finsen; Fr; FrErr1 _; FrErr2; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill; Suppl4 _; Fischer _; Anm; Bin _; Rím; LP; Med -lld-; MedComp _; MedSimp _; WN; AH; AJ _; deVr (hald); Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 114, 382, 387, 407; Hamre 1961 [KLNM 6] 110; Hægstad 1899 37, 70; Hægstad 1916 148; Jakobsen 1964 38; Kreutzer 1977 164-165; Kölbing 1894 [PBB 19] 79, 111; Lundahl 1940 [ANF 55] 84; Magnús Stefánsson 2000 78, 79; Nes 1987 [MM 1987] 62; Nygaard 1917 20; Olsen 1936 [ANF 52] 234-235; Salvesen 1968 40; Seip 1932 356; Seip 1955 29 110 120 148 150 170 203 251; Sigurður Sigurðarson 1881 [ANOH 1881] 61; Sørlie 1937 [MM 1937] 68-71; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 261; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 29, 103, 261, 359; Veturliði Óskarsson 2003 [BA 43] 59; Vogt 1936 [ANF 52] 326-330; Wadstein 1892 [ANF 8] 89
Genre. (expected): historical works [his]: 524 (427); religious works [rel]: 478 (655); family sagas [isl]: 385 (297); legal works [jur]: 323 (234); romances [rom]: 230 (254); contemporary sagas [bis]: 203 (180); charters [dip]: 203 (189); legendary sagas [fas]: 99 (105); þættir [tot]: 59 (54); learned works [div]: 24 (76); unclassified [ ]: 3 (9);
SB (red.) — December 2022
ÞH (strukt.) — May 2010
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
hagr - halda
halda - halfr
hála - hár
...
...