gǽta vb.
(cf. gjáta vb.) gjáta vb. [4]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-n/e-t / e-rs/e-s] [fyrir e-m / við e-u] tage sig af, passe, tage vare på, beskytte, bevogte
þa scal syngua eɴ .v. pater noster. oc credo in deum. Oc biþia guþ þeꜱ at hann gǽte sva of nóttena allra fim likamsvita várra. sem vér bóþom i prima tiþeɴe at haɴ skylde of dageɴ gǽta
●HómÍsl³²(1993) 50r3saulus hét éiɴ ungr maþr sa es gǽtte fata þeiʀa
●Steph15(1993) 80v14munu konongar þæir er til ero borner giæta lanz oc rikis
ÓHLeg 2127Gladdezt nu konongrenn oc giætte nu rikis sins
ÓHLeg 4135með vel gǽtir sekr madr haufuðs sins oc fear
~ lat.seruat
Pamphilus 2216 Pamph 9920kann æigi gǽta frænndi. frænda
~ lat.seruare
Pamphilus 2452 Pamph 10912alla þionastv menn. er giætto oc varðveittu ⸢guði hans [var. goðvm hans AM 232 fol]
Menota: 63vb8 BarlA 1171Þenna hinn unga mann fel ek þer a hendi ... at þu ⸢getir (!) hann (!) [var. gætir hans Jón¹ˣ 42739] forkunnar vandliga
Jón¹FrgA 44020en at oþrom costi lata scipin geta var. oc eigo þa riddarar ecki valld ifir oss
Mork 27217setti eptir í Noregi lanz at geta Hacon son sinn
ÓH 549setr hann til landz at geta þa menn er honom þotto vel til þess fallnir
Alex 1322Nv riða þeir heim konongarnir oc gætir nv hvaʀr sins rikis
Þiðrᴵ 2816þæt skal ... lata primsigna. læggia firer kirkiu dyr. gæte hin nanaste niðr till þæss er ond er or
BorgKr¹ 33913Nv ætlar Illhvgi menn til at gæta likanna
Heið 9611Hertoginn kvez ætla, at þeir mundi ⸢ílla hafa gætt [var. illa gætt hafa (var. hafa ílla geymt AM 180 b fol “B”) AM 20 b I fol “A²”] þeirra, er til váru fengnir
var. Knýtlˣ 15913: AM 20 b I fol “A²”þyriðr ste a batin óc .ii. menn aðrir. hon bað þa gæta skips er epter voro þar til er hon kemi aptr
LaxdE 32715hlifit yðr fyrst gæti hverʀ annars en guð allra var
Sv 9534Segit þeim at hofðingi þeira liɢr her undir Mariu-kirkiu oc scilþuz þeir illa við hann. var þar oc eigi goðs hofþingia at gæta
Sv 1172Frisir haufðo nokcurn safnat oc letu skoga gǽta sin
HákEirsp 63822Sóttv þeir vpp a breckurnar ok letv skóginn gæta sin
HákFris 52130skal oc byskup huer oc syslu menn ætla menn til hægnaðar eptir oc gætzlo með bondom at gæta landz firir þiofom oc illðyði
Landsl 2715⸢at gꝍyma [var. oc gætta NKS 1642 4° “D”] landz firir þiofum oc ilþyðu
var. HirðB 3943: NKS 1642 4° “D”Þa mælti Gangleri: Hvat gętir þess staþar, þa er Svrtalogi breɴir himin ok iorð?
SnE 268hann er vꜹrðr goþa ok sitr þar við himins enda *at gæta brvariɴar firir bergrisvm
SnE 331hon berr eski Friɢiar ok gætir skoklæþa hennar ok veit lavnrað með henne
SnE 3812Xi. (ásynja) Syn, hon gætir dvra i havlliɴi ok lykr fyrir þeim, er eigi skvlo iɴ ganga
SnE 396liggr (Þórr) nv ok gætir, ef Skrymir sofnaþi ‹enn› fast
SnE 5217Moðgvðr er nefnd mær sv, er gœtir brvariɴar
SnE 6616Æin maðr scal æ iafnan sitia æftir a hueriu skipi oc giæta fanga manna oc sva buðar ef eigi er las til
Bl 25113gæt ... ǫxar minnar þviat ek er nv i annlati
Dugg657a 1116Asgerðr var þa epter. ok gætti búss þeira
EgM(2001) 11312hliopu þeir vt allir ok letu myrkrit geta sin
Hallfr 166ferr Joseph í borgina at kaupa þeim vistir, ok með honum kona ... En María gætti sonar hennar
MarS 3911(hann) skylldi gæta heraðs firir monnum Gvðmundar biskups, ef þeir kæmi til
StuᴵK 35016en nu skvlu þer géta yðuar ok fiaar yðuars, sem þer kunnit, ok hallðit saman sem bezt, huerir sem mest þurfa
StuᴵK 51121lífsins skal nu fyrst giæta meiʀ en hirða huart herbergið er all rikmaɴligt
ÓTᴵ 23219Ketill setti Biorn son sinn til at gæta eigna sinna eptir i Noregi
ÓTᴵ 26911Giættu þeir bræðr þess at þeir skylldo huergi menn finna
ÓTᴵᴵ 1168nú skaltu, Guðmundr gæta skipa, en vit Ásmundr skulum ganga á land
ǪrvM 2621Oddr er eptir ok ⸢*gætir [AM 343 a 4° “A”; non emend. gæta] skipa
ǪrvM 3011n.faðer ok moðir ero skylld at gæta barns sins við avllum lifs haska vtan sott iɴan .vij. vetra
Grg35 5064at streinnga dyr ok lata lasinn ⸢giæta [var. geyma AM 640 4°]
~
HMSᴵᴵ 14335 Nik Holm perg 16 4° 52v9Steinolfr kallar aa sina menn ok bad þa heim hallda til bæiar ok lata husin gæta sin
GullÞ 449beidde guds madr hana ganga inn um gardinn, þann er gætti herbergissins
VP 64218Gættu smiðar þinnar, ek mun ferðar minnar
Þórð² 1737giæt ... oxar minnar
~ lat.Custodi
1123 Dugg681a 112er þér komið yfir brúna, þá finni þér þann, er garðshlið gætir
FlórM 3913gerdiz (hann) forstíori firi lidi hans, bædi landz at geta ok þegna
HeiðrR 44þriar. meyiar ... hueriar henne þionudu. ok giættv natt ok dag
~ lat.serviebant et custodiebant
TransMarA 11531 MarFramf 33020gættu þeir hans sua, at hann matti eigi fra þeim komaz
Hák81 44120sua at eingi niosn færi fyrir, þuiat ⸢allra [var. alla HákFlat 12538] vega væri gætt
Hák81 51013Hakoni kongi hafdi eingi niosn komit nordan vm vetrinn, þui sua gætt (!) ⸢allra [var. alla HákFlat 13520] vega, at ...
Hák81 5284sottu upp ꜳ breckurnar ok letu sidan skoginn gæta sin
Hák81 57528Kalfur ... var fyrer þeim sendi monnvm. adrer skvlv skips giæta
Hem1005 827verdr þat morgum at þa fa eigi allzs gæt jafnuel er honum er mikit j sk[a]pi
Hrafnk162 1131lát hann giæta skickiu þinnaʀ. Enn þu gack skickiulaus firi kong. og haf ádur kempt þier sliett og strokit skegg þitt
KgsE 4610gætte ok Jngibiorgh optlegha .j. Heslilijð. þa er hon sagðe at Laukhamars menn mæinaðo henne iamfnan at reka bu sitt suðr ifir aðrnemfda. aa
DN X (*1327›apogrˣ) 261ok giættu þar landz. uid ahlaupum Olafs
GBpA394 283hér skolu vér um búask, lífsins skal nú fyrst gæta
Hkrᴵˣ 35111látum skipin gæta vár, ok eigu þá riddarar eigi vald yfir oss
Hkrᴵᴵᴵˣ 20214er þad ad vonum ad sa madur giæti eigi alls vel er mikid bijr j skapi
Hrafnkˣ 2912at gæta landsins
Knýtl1741ˣ 669skyldu gæta, at engir kœmiz í braut
Knýtlˣ 9513setti síðan menn í kastǫlum at gæta
Knýtlˣ 2008þeir Romundr skylldu giæta herads ok hofdu virki gott a Brecku
LdnHb105ˣ 5315
● alls er gǽtt alt er i god behold
oss þickir allz giętt ef yðar er
StjC 53327er þat mítt ráð konvngr at þer síet eigi j atlogvnni. þviat þá er allz giætt ef yðvar er
Huldaᴵᴵ 29520er þat mitt ráð, at þér, konungr, verið eigi í atlǫgunni, þvíat þá er allz gætt, er yðar er
Hkrᴵᴵᴵˣ 40922Sueinninn suarar, þad villda eg ad þu rider vnndann vestur til dalsinz, og munntu þa geymdur ... er þa alls giætt ef þijn er
Hrafnkˣ 5414Þat kalla ek ráð, herra! at þér stígið á hest ok ríðið í brott, þvíat þat má enn vel takaz, ef guð vill; er þá alls gætt, ef yðar er
Knýtl1741ˣ 13321
● ‖ præt. part.: gǽttr ok geymdr/... som er i sikkerhed, sikker
giættr oc varðueitr. með forn guða varra
BarlA 1395mælti sidan at kongurínn sítí gættur ok geymdr heill ok h[alldinn] [°°°°°]
ÍvB 8514
2) [e-s] (om dyr) vogte, røgte
Ef maðr gætir nav́ta ...
GrgKonᴵ 12926þiðricr ... segir at hann scal riða með þeim til veizlvnnar hesta þeirra at gæta oc vopna
Þiðrᴵ 23810Eptir skal vera inn .xix-di. ok gæta hesta yðvarra ok skal þar vera Kollgriꜱ
Heið 7926hroꜱ sin letv þeir i nesit fram fra ser. ok settv þar til Kollgris at gæta
Heið 8918var hann vti a æyðimo᷎rk oc gætti hiarðar favðvr sins
StjC 45824æinn smasvæinn ... gętir savða minna
~ lat.pascit oves
Vulg 1Reg 16,11 StjC 4608þa mællti hann til þeira manna er hesta hans gættv
Bas 2613en er hon kom ok reið vargi ok hafþi havggorm at tavmvm, þa liop hon af hestinvm en Oþinn kallaþi til berserki iiii. at gæta hestzins
SnE 6518þuí at sua mæler gud sealfuer vidr Peter postola mædr þrefualldre spurníngh Peter annt þu mer En Peter suarade þu veist drotten at ek ann þer væl, Ef þu annt mer væl þa gæt þu væl sauda mínna Þa spurdí gud annat sínní Peter mædr samum ordom
~ lat.Pasce oves meas
Vulg Jhs 21,17 SvR 626ok giætti savða at staðnvm
JBpA(2003) 2219Freysteinn bofi giætti sauða i Alpta firði
EbWolf(2003) 17528gætti annarr geldneyta, en annarr kúneyta
Laxd 868Sveinninn gætti þar fjár um sumarit
Laxd 19812Mar Alfs son getti smala i Hvammi
StuᴵK 787Glumr het *sa maðr, er þar gætti savþa
StuᴵK 16419Branndr ... gétti sauða Vermunðar ok var uaskligr maðr
StuᴵK 5361uar hestum hagi fæinginn. ok er þeir kuomu aftr til hesta er þeirra gættu sa þeir þa at hestrinn var hæill uordinn sa er konungr hafde ridit
ÓH1005 81913þu skallt bioda honum at taka svipu ok fara at giæta svina þinna
VP 6674grimr ... skylldi gæta hrossa á gistíngu
Harð564 12332Þú skalt gæta heimgása minna
Gr 378Sa huskall suarar honum, er sat odru meiginn elldz og nauta var vanur ad giæta
Fljˣ 3711Váru þá hestar reknir af túni ok gætt út á nesjum
StuᴵᴵR11127ˣ 25130hann kom til hrossahúss þess, er Þórðr gætti hesta Bjarna í
ÞStangˣ 7715
3) [e-s] sørge for, sikre
Setti fyr scalaɴ hurþ oc gętti þvi at hon (ɔ: trollkonan) hafþi þat allt fra brotit er hon liop ut
ÓH 4082Sva skal han oc ⸢ga [var. geta LundUB Mh 15 “E” 6vb8; geyma AM 126 4° “H”] at landzskylldar skra‹r› konongs se rettar
var. Hirð 40911: LundUB Mh 15 “E”Eɴ erv þær aðrar, er þiona skvlo i Valhavll, bera dryckiv ok gæta borðbvnaþar ok avlgagna
SnE 402Her erv aþalhendingar i fyrsta ok þriþia visv orði, en gætt at taka or skothendor
SnE 2349þeir Haddr ok Froði skylldu framm renna milli ‹ok› meginmerkrinnar ok gæta at biorninn næði eigi skoginum
EgM(2001) 10822Enn hins vil ek ge᷎ta, at ver faim ekki mein af yðr
StuᴵK 43523Þorbergr mælti þa suo hatt at Kalfr matti heyra gættu ok uinn æigi a Kalfui brodur þinum
Fbr1005 82726villdu þeir gæta sigurs sins
SvFlat 68533
4) [e-t / e-rs] [með e-u] iagttage, agte på, følge, overholde, være opmærksom på
sculu brœðr þagnar giæta
~ lat.studere
9919 ●BenRegA 9911Sva man ek míns raðs fa giætt at ek man lítt þessa hæims þin (Óláfs) þurva
ÓHLeg 2627ef hann kunni með hans boðe at giæta
Menota: 7va19 BarlA 1431þessa alla ogn oc otta. firir let hann. oc glœymdi. En giætte þess hins litla sœtleiks. er hann sa drivpa or treno
BarlA 4820þeirra sem guðs boðorða giæta. með goðo liui
Menota: 41ra26 BarlA 7416Nu ert þu með guðs miskunn. val fra villu fræstr (sic) ... giæt firir þui vanndlega. allz þins atævess. oc fel þik allan vnndir guðs giæzlo
BarlA 7620ec ⸢giætta [var. gętti AM 232 fol] eigi boðs hans
Menota: 47rb19 BarlA 8533Oll himin tungl giæta oc gera sinn gang greiðlega or einv tackne oc til annars
Menota: 66va30 BarlA 12230giæt firir þvi þessa oc allu aðru þui sem þu hevir val vpp haftt. staðfastlega milldi. með skynsamlegre trv. þeirri er fyʀ hevir þu nomet
Menota: 95rb26 BarlA 1815en ef þu giæter með staðfestu. þeirra boðorða er ec kennda þer. þa skalt þv bratt slik hibili hava
Menota: 101rb18 BarlA 19231er þœtta æitt satt upphaf oc æcki annat. En sa er þætta næmr oc getir. þa misser sa æigi sannrar spæcðar oc allrar gœzko
Kgs 331þeir skolu oc geta hœvæski oc goðrar at færðar
Kgs 4328matt þu nu þat marca æpter þvi sæm ec gat fyʀr i orðe firi þer at all vaɴdliga værðr domanna gett
Kgs 1047Ok giæte þætta huær æftir þui sem ambun vil af guði haua
NoDipl (1283) 4829Junkfru herað min frændkona hana vil ek yðr gefa oc getið sua hennar raðs
Þiðrᴵᴵ 25523þa er þv kemr vndir hina ystv. figvrv. ok hefir hinni skipt mattv ekki lengr skipta Ok gęt. þv þa þeiʀar tolv er eptir. stendr ef hvn er nokkvr
Algor 42110setti lꜹg ok ⸢gtti [var. helt Hkrᴵˣ 9421] sialfr. ⸢ok þrysti ollvm til at gta [var. ok lét aðra halda Hkrᴵˣ 9421]
HkrFris 378i allum stoðum hꝍfer monnum at gæta spektar oc siðsemdar
Landsl 1620skolo þeír gæta kenníngar heílagrar kirkíu
~ lat. in textuvt ... muníant
84 SvR 86mẏkill do᷎ma fiolde sẏna openbærlega at huerium líggr salo tíon vidr er eígí gæter fullz trunadar ædr kononglegar tígnar
SvR 1034konongr skall her stíorna till retlætes biskupi ædr Erchibiskupi æf þeir vilía eigí sealfuer gæta retlætes ok er þa þetta vm stíorn ok gætslo heilagrar kirkiu en eígí vm þau loghbrot annur er till kunnu at falla er till veralldar luta horfua ok er þat nu markande at huorsu mykít valld er konongr man hafua af þeim lutum ær till veralldar luta horfwa
SvR 129þat er at skília a vara tungu þan vilium ver abota hafwa till klaustrs er kosen værdr mædr skynsæmd ok samþyckí allra bro᷎dra ok mædr iayrdí þess er lafwardr er ifuir eighn þeire er sa stadr er vp gor af, Ok þa lutir hæfuir ok mædr ser allra mest er sidsæmí ok værdleika heilags líífs æftir skipan þeirar ræglu er han a at gæta
SvR 1234i ollum stoðum hꝍvir monnum at giæta spectar oc siðsemdar
Bl 1909þa ⸢giæte [var. geymi GKS 3270 4° “F”, etc.] þess uæl at æigi fylgi fe annara manna
Hirð 4403Þorkell kvazk þessa ætla vandliga at gæta
Laxd 21414Veldrat sá, er varar, segir Sigmundr. Þá er at gæta ráðsins, segir Gunnarr
NjM 1068en hínir allir friðhelgir er til so᷎kia. ok laga vilia giæta
Landsl1154 17534hann uilldi her *huꜳrstueggia vandliga gæta. j þeira mꜳle
ÞBpA 2013þess vil ek bidia þig Þorvaldr, at við gætim sva til með sonvm occrvm, at þeir helldi vel vinattv með frenðsemi. Þorvaldr leit niðr firir sik, ok helldr aahyggiosamlega, ok mælti: gætt *man, meþan við lifvm baðir
StuᴵK 3684Dróttning ... bað hana vera sína fylgiskonu ok gæta kristni sinnar
FlórN 53Halfdan ... setti lo᷎g ok gætti uel sealfr
HálfdSv 56324I þuilicum viðrskiftum kononganna fanzk þat at vannt var at gæta þeirra sættar
FskBˣ 24522sva var hanvm akaft um tal við Tosta. at hann gætir eigi þeiʀa er komnir varu
Hem326bˣ 388ok ger svá vel, at þú far varliga ok gæt virðingar þinnar ok sóma
StuᴵR440ˣ 3110Þorgils bað hann eigi heitaz við sik, en gæt þess, bóndi, at þú stelz eigi á mik, því at þat mun illa fyrir mælaz
StuᴵᴵR11127ˣ 15712sœmiliga gætandi tign ok virðing hirðligrar siðvenju, tveir ok tveir saman gangandi, haldandist í hendr
Trist¹ˣ 619
● geyma ok gǽta [e-s]
giæta oc gœyma. þav hin blæzaðu boðorð
Menota: 72ra9 BarlA 1337geyma allir ok gæta hans vilja ok sinnar lýðskyldu
Trist¹ˣ 727
● gǽta tungu sinnar, gǽta orða/... sinna
ef haɴ gæter væl tungu siɴar styrer hann sér til himinrikis
●Hóm673 2466Settu varþhald muɴe mínom drótteɴ. oc hurþ at ⸢gæta [var. giata HómNo²¹ 987] vaʀa miɴa
●HómÍsl³⁰(1993) 46r12hann var vngʀ maðr. frar ok helldr galavs giætti litt orða sinna
JBpA(2003) 2220dioflar eggiudu hann fram, sva at hann matti eigi gæta tungu sinnar
Martin² 60034má vera, at mér kenni heiptar um suma menn, svá at ek fá eigi allra orða gætt sem skyldi, ef ek tala mart til
StuᴵᴵR11127ˣ 2561
5) [e-rs] (om Gud/Jesus) bevare, beskytte, hjælpe
Þat er á þá lund at hann gǽte var er á iorðu erom scapaðer sva sem hann giæter ængla sinna á himnum. Giæte sva vár at vér megem at gera er guðs er vilia (!) til
FV619 15513Guð allzvalldande giæte þin nu oc iamnan oc hvært sinni oc geve þer sigr oc soma oc alla farsælega luti
ÓHLeg 4115Gvð gæti yðar, herra
Bær 10559er hann sa stiornvna þa mællti hann. Guð gæti min. þetta er mikil syn
HákFris 50225En þo skal ec fara, ef þv vill, oc mvn gvð ⸢gæta [var. til ge᷎ta GBpA 553]
StuᴵK 14416Enn guð gætti sva Gvdmundar, at hann hafdi til þessa hvarci lagt ord ne verk
StuᴵK 1454Nv man ek bidia gvd, at hann styrki þic oc gæti þin
StuᴵK 2531Géti uaár allra gvð
StuᴵK 52311bað guð ge᷎ta sin helgan Ion postula, kirkiu-drottin sinn
StuᴵᴵK 20928Gud giæti allra var nu ok iafnan. Amen
Malc 44625þurfu ver nu enn skyllduliga at einn allz-volldugr gud gæti vǫrr
SvFlat 68216gæte var gudh
DN XII (*1318›AM 902 a) 4415Gæti guð lesanda ok heyranda
Encᴵᴵ731ˣ 315Gud giæti þijn jarl
ErAˣ 372gæti okkar guð ok varðveiti okkr
Trist¹ˣ 14316
● gǽta ok geyma [e-t]
Jesus Kristr faðir ok sonr ok heilagr andi gæti ok geymi. semi ok signi sliks herra sál. er sva marga nytsamliga luti hefir eftir sig leifða
HákFris 58311Jesus Kristus ... geymi ok [gæti] ... sliks herra sal er sua marga [nyt]samliga hluti [h]efir epter sik leifda
Hák8B 2109hann (ɔ: Jesús) geyme og gæti stydie og styrki verndi og vardveiti hofudz mann skipz þessa og haseta
FormSkipˣ 6222
● ‖ præt. part.: gǽttr [af e-m]
6) [e-s] danne grænse, afgrænse, spærre
Hurðir voro .ij. firi naustino. ok le᷎tr hann ge᷎ta þunga steina hurðanna
GBpA 21310var þat vm hríð, at stofan gætti á bak þeim Þórólfi, en er hon tók at brenna, þá sótti elldrinn at þeim
EgM(2001) 319nu var æigi ollum megín at veriaz. er iordan giętti odrum megín
Gyð(1995) 676þeim var eingí kostr brott at fara. þviat rekendrnar gíættv firir vtan
Huldaᴵᴵ 24113færðu þeir dóminn austr í hraunit hjá Byrgisbúð, þar gæta gjár þrim megin, en virkisgarðr einum megin
StuᴵR440ˣ 2927Nær anni, þar sem brattir hamrar gerda, en audrum megin gætir ꜳin, var einu fagr vollr
Maurit 64620þetta (ɔ: Selfljót) giæter fyrer ofann reitinn, enn Lagarfliot fyrer vestan
Fljˣ 714þeim var engi kostr í brot at fara, þar er járnrekendr gættu fyrir útan
Hkrᴵᴵᴵˣ 32617
B. gǽta + præp./adv.
at: gǽta at
1) [e-u] passe (ngt)
2) [■] bevogte
3) stræbe efter
4) høre efter
eftir: gǽta eftir
[■] være opmærksom på (ngt)
fyrir: gǽta fyrir
[e-u] beskytte imod (ngt)
faþir oc moðir ero scylldvg at géta fyrir allzconar lifs hasca fyrir vtan sótt .vij. vetr
ÁKr 2020fadir oc modir ero skylldugh at giæta firir ollum lifshaska innan .vij. vættra vthan sottir
BorgKrNᴵᴵ 2945
til: gǽta til
1) [e-s/e-rs/sín / ! um e-t] tage sig af, passe, tage vare på, bevogte
þviat þu væitzt æigi næma sa værðe fe giarn er til saca geter
Kgs 541latit alldri cot eptir standa nema þer gætit til um kirkiur þar er sva ma
Sv 8827skalltu þar hafa með vin[attu min]a e[f] þu kant til gæta
EgM(2001) 3224gætid her til Ꜹnundar husbonda yðuars ok þeiʀʀa felaga, at eigi sliti dyr eða fuglar hræ þeira
EgM(2001) 1096þótti mér þó, sem heill mundi, ef ek hefða betr til gætt
Laxd 11021varo ok drepnir allir þeir menn. er til borga hafa giętt
Gyð(1995) 825mvn ek ... ecki taka af þer eignir þinar ... ef þv kannt til giæta
ÓTᴵᴵ 1311gæti hverr vel til sin, meðan hagr hans er í efnum
KlmA 37518nú eru þau (ɔ: sár) komin í allgott efni, ok er þat várt ráð, at þú látir gæta til [var. + þeirra AM 180 d folˣ “B”, etc.] sem bezt kantu
KlmA 40216konungr sparði hvárki við þá fé né fullting, ef þeir kunnu til at gæta
Vígl 6314og mvnv þeir uin holler ef þit kunit til at gæta
FriðB 395
● impers.: er (á)vant at gǽta til [e-s] [með e-jum] (ngt) er vanskeligt (at klare)
er nocqvot vant at geta til meþ ycr
HalldSn³Mork 1515i þvilicom viþrsciptom konvnga fannz þat á at vant var til at geta. oc gera sva at baþom licaþi vel
Mork 992J þvilikom viðskiptom konvnga fannz þat at ꜹant var til at gæta
HkrFris 2095Hann kvað vant munu til at gæta með þeim; - en gera mun ek sætt með ykkr
Korm 29313fanz þat á at vant var at gíæta til samþyckís þeirra. þviat hvarra líðsmenn þockvðv með sinvm hǫfðingía
Huldaᴵ 15911Í þvílíkum viðskiptum konunganna fannsk þat, at vant var at gæta til
Hkrᴵᴵᴵˣ 11422
2) [e-s] pleje
3) [e-s / ! e-u] [með e-u] [með e-jum] iagttage, agte på, være opmærksom på
En um varet eʀ isenn var allr af vatneno þa sænda sẏiar orð Olave svænska kononge sinum at hann samnaðe bæðe liði miklu oc læiðangre. Oc sægia at nu man Olafr harallz son æigi undan komazc ef þæir vilia nu til giæta
ÓHLeg 161þeir sem eigi giæta til þess. þa liðr þeim seint. sin va oc vesold
Menota: 32va28 BarlA 5831giæt nv val til með skunnda oc skynsemd at eigi faezt flekkar heðan i fra. a þínní reíní tru
Menota: 41va21 BarlA 757þui at engi er sua mykyl misgerð. at eigi er meiri miskunn hans ef ver vilium til giæta
Menota: 90rb6 BarlA 17123er aulit mellti meþ þeim, þa varþ eigi betr til gett en sva, at ...
Orkn325I 1453Skulu vér hér til gæta í alla staði
NjR1908 2772han vill a hallda ok till gæta þess sæm sealfuer gud bẏdr honom ok konongdomren
SvR 142it mesta uapn uar i þeim ef til yrði giætt ⸢skaps [var. skapzmunum Eb447(2003)ˣ 1047] þeira
EbWolf(2003) 1059Hann ... kvað eigi hœgt hlut í at eiga at gæta til með þeim
Laxd 17711Skulu vér hér gæta til í alla staði, því at hann er einlyndr ok skapvandr
NjM 30319skilr pilatus huersu romueriar hafa sett hann i hæ̋ttu. ok giętir sua til. at hann getr undir sik brotít folkít
Gyð(1995) 1783er þu fekth þa æigi til gætt, er ⸢þú vart (emend., cf. ed. note) adr komin i allmykla kærleika
Orkn 7012qvad þo vndarlikt þickia at Sigmundr sendi Þori frænda sinn til slikra fe fanga ok qvad ser suo aa hann litazt. sem hann mundi æigi fiski madr verda ok meiri þroski mvndi fyrir honum liggia æf hann hielldi lifui. æn þat ær likazt at gipta fylgi radi Sigmundar. æf til ær giætt
GullÞ 831uar þat fyr gíort, eɴ ek gæta (!) til, huat ꜳ̋ la
HeiðrR 503giætt[u] nu vel til og verttu var vmm þig
Hrafnkˣ 4511var þat skilit í sætt okkarri, með samþykki skynsamra manna ok yfirsýn, hvat ek þykki brotit hafa við heilaga kirkju, en gæta vil ek til skaps yðvars, ef þér vilið svá vera láta, en bað hann svá stilla gerðina, sem hann vildi, at heldiz sætt þeira
StuᴵᴵR11127ˣ 28329
4) [■] [með e-u] sørge for, sikre, bidrage til
voro vm þat mioc hugsiykir hvernig þeir fengi til gętt at eigi nęþi ovinir konungs at misfara með likino
ÓH 5915vil ek her vera varð halldz maðr sialfr. þvi at þa megom ver til geta ef ver fám oss nockort skip
Þiðrᴵᴵ 28518VII. (ásynja) Siofn, hon gætir mioc til at snva hvgvm manna til ásta
SnE 3821sva feck hann til giætt með sinv goðv vmstilli at hann varð bæði kiær gvði ok goðvm monnvm
JBpA(2003) 620Gætum sua til at engi komiz vndan
EgM(2001) 14327Svá gættu þeir til á þeim misserum, at ekki varð at
NjM 9917hann giętir sua til. at hann skal huergi komaz i landít
Gyð(1995) 946hvarr þeira liop at avdrvm Klængr oc Þorsteinn, ok gætto menn sva til, at hvargi vard fyrir auerkvm
StuᴵK 22311Þeir fvnðvz, oc vard sva til gætt, at þeir skilðv vhappa-lavst, en sætt *varð enngi. Vænnðv þeir Hallr oc biskup vnþan ‹ok vildu eigi ófrið›
StuᴵK 2915bad Svein til gæta, at þeir yrdi eigi usꜳttir
Orkn 30421og flytia herr vȯrn til strandar. og rȧda þar til oʀuztv. og gæta so til at þeir nȧi eigi til skipanna
Adon 17120Þóttuz þeir allir eiga vantalat við hann, reið þá til annarr, en annar frá, bægði hverr ǫðrum; en Ásgrímr var því ríkari en aðrir, at hann helt í stigreip hans ok gætti svá til, at honum yrði eigi frá bægt
StuᴵᴵR11127ˣ 29117
5) [!] [með e-u] beherske sig, holde måde, tøjle
tók Sturla all-uel við þeim ok het at * gera þa at sæmdar-monnum, ef þeir kynni til at géta
StuᴵK 50019mun ek þá ... ekki taka af þér eigu þína, vera heldr vin þinn, ef þú kant til gæta
Hkrᴵˣ 40011Þorsteinn kvað ofmikit bragð at vera, en þó vænst at gæta til með stillingu
Vatnˣ 5027
6) [!] (om Gud/guder) hjælpe
Nu gæti guð til oc hinn helgi Olafr konungr
Sv 5323guð mun til gæta
GBpD 12918baud Priamus konungr at leysa flotann oc bad nu godin til gæta
TrójO¹ˣ 4711
C. gǽta sín
1) [í e-u / með e-u / við e-u] passe på sig selv, tage sig i agt for
ver skolum var væl geta með diofuls suícum
HómHauksb² 1694lat nattmyrkrit gæta þin
EbWolf(2003) 1174Þorgils bað þá fara varliga ok gæta sín við slysum
Laxd 23820ok fóru svá snúðigt, at menn urðu at gæta sín, ef fyrir váru, at eigi felli
NjM 16410bað (hann) menn herða hugí sína ... ok gíæta sín í ǫllv þvi er við mættí komaz. elldí eðr vfriðí
Huldaᴵᴵ 24320gíætí hverr sín. ok sinna sveitbva en gvð allra vár
Huldaᴵᴵ 2958Nv er sva komít at hverr verðr sín at gíæta
SveinkaHulda 12627ok eigi vist, at hon fai sin sva giætt, at glæpalaust se vid gud eda hroplaust vid menn
Malc 43822er konum sin vannt at giæta
Malc 43826Kastalamenn stodu laust ꜳ vegginum, þviat þeir wrdu at gæta siin vid skotum
Orkn 2408gæti hverr sín ok sinna sveitbúa, en guð allra vár
Hkrᴵᴵᴵˣ 4096
2) [við e-m/e-u] [í e-u] skjule sig, søge beskyttelse
manviz lausir fiscar kunnu at geta sin i diupum hofum mæðan hæster ero stormar um vætrenn
Kgs 836ef vart verþr viþ vara ferþ, þa latu ver enn hafit geta var
Orkn325I 744Baglar satv margir i kastala byskvps ok gættv sin þar
HákFris 41510hann gætti sin i kirkio nær bænom. þat var gótt vigi
HákFris 46814þeir gerþv kastala ok þat mannvirki at þeir hvgðoz mvndo ganga i himin vp ... ok hvgdvz mvndv getta sin við flodinv en etluðu ser ecki bella mega
VerA 1410en svaf vid skip um nætr, ok gætti sin sva vid uvinum sinum
Orkn 2997Balar satu margir j kastaala byskups ok gættu sin
Hák81 3394gætti sin j kirkiu nær bænum; þar var gott vigi
Hák81 44526flestum kongsmo᷎nnum hafdi þa niosn komit, ok gættu þeir sin j kirkium ædr j skogum
Hák81 5173bad þa gæta sin. Foru ‹fl›estir allir j kirkiu ok gættu sin sua
Hák81 51710þeir, er hraustastir váru hljópu ... at gæta sín
Trist¹ˣ 7327
3) forsvare sig
4) [frá e-m/e-u / fyrir e-u / við e-u] afholde sig fra, undgå
ek vennte ... at græivi Roðolfr gæte sin firir þui at koma a varn fund
Þiðrᴵ 6426Þar nest at þu giæter þin ⸢fra [var. fyr AM 350 fol 97vb15; vid AM 626 4° 12r25] ofdryckiu
Hirð 41713at giæta sin við ⸢likamligri mvnut ok rangri ast [var. lykams munað ok ranga ást AM 392 4°ˣ]
JBpA(2003) 1912ef þeir ⸢*gæta [non emend. giæti] sin uit syndum
Dugg681a 625n.I iulio. Gæt þin ⸢fra konum [var. vid konum Med194 6319]
MedMisc 1181
D. gǽtask + præp./adv.
til: gǽtask til
● ‖ impers.: gǽtisk til [!] [e-m] (ngn) passer på, der passes på
kvazk ekki mundu hafa mikit fé, - því at ósýnt er, hversu mér ⸢gætisk til [var. helltz aa ÍB 225 4°ˣ “V”]
Laxd 25610eigu menn mikit í hættu, ef eigi ⸢*gætiz vel [AM 114 folˣ “Ip”; non emend. gengr allvel] til
emend. StuᴵR440ˣ 3112: AM 114 folˣ “Ip”
II. (y. isl.)
Form.: gæta (67); giæta (23); gætti (15); geta (14); gætt (13); gæti (11); gætir (10); giætt (9); gættu (8); gæt (6); giæter (4); giæt (4); giæti (4); géta (3); gæte (3); giætti (3); giæte (3); ge᷎ta (3); gíæta (3); giętt (2); gętir (2); gǽta (2); gett (2); gtti (2); gættv (2); giætte (2); giættu (2); getir (2); giętir (2); gæter (2); giættr (2); giættv (1); giætto (1); gęt (1); gætandi (1); Gæti (1); gíættv (1); gætid (1); giætt▹u◃ (1); Gæt (1); gætisk (1); gǽtir (1); gǽtte (1); giætta (1); ▹gæti◃ (1); geter (1); gætto (1); Giættu (1); Géti (1); gœt (1); gætiz (1); gętti (1); gętt (1); Giæte (1); getti (1); gétti (1); gætit (1); getta (1); gætte (1); gíætí (1); Gætum (1); giętti (1); gǿᴛe (1); gættur (1); getið (1); Gættu (1); gǽte (1); gætta (1); gœtir (1);
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP ¹,²gæta; Med; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (gæta); Bl item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 171; Grøtvedt 1939 26, 94; Hermann Pálsson 1979 [Gripla 3] 233; Hollander 1926 [JEGP 25] 127; Kölbing 1898 [ASB 7] 63; Seip 1955 149
Genre. (expected): historical works [his]: 77 (46); religious works [rel]: 48 (71); family sagas [isl]: 43 (32); contemporary sagas [bis]: 33 (19); legal works [jur]: 17 (25); romances [rom]: 17 (27); learned works [div]: 13 (8); legendary sagas [fas]: 10 (11); þættir [tot]: 6 (6); charters [dip]: 3 (20); unclassified [ ]: 0 (1);
AS (red.) — March 2022
ÞH (strukt.) — February 2011
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
gylðir - gæta
gæta - gõfga
gátt - gørva
...
...