gyrða vb.
(cf. girða vb., gjǫrða vb.) girða vb. [9] gjǫrða vb. [2]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-t] spænde (ngt) fast (ved hjælp af reb el. lign.)
sette hann soðul a hest sinn ok gyrðe hann fast
Menota: 32rb16 Streng 13013stig nu ofan af þinum hesti oc gyrð hann fast oc bu hann sem bazt
Þiðrᴵᴵ 98ok þa skulo þit spreta gio᷎rðunvm hennar. skal Dagr þat gera ok lata sem hann gyrðe hestinn er þer komit at lo᷎knvm
Heið 754þa mælti Dagr. þeꜱi maðr er mannvitvll er þer fylgir Þuriðr. hann hefir ecki sva vel gyrt hest þinn at þat myni dvga
Heið 7517Gyrtv betr þa hestinn en aðr er. segir hon ok fylg mer siþan
Heið 7519þa ste hann af hestinvm ok gyrþi hann fast
SnE 6624gerðu þeir hlassit. Hrafn enn litli bað Finnboga gyrða hlassit sem fastaz
Finnb 459
2) [e-n] [e-u / með e-u] spænde (ngt) om livet (på ngn)
gyrde Hakon hann atgeir þeim er ‹hann› hafde tekit or hofui þeirra systra
ÞorlJ 21337sem Karlamagnús hélt á hinum hvassa Dýrumdala, þá stakk hann honum í slíðrar ok því næst gyrði hann Rollant frænda sinn með honum
KlmA 33116maria ... sende honum linda sinn. med huerium postolarner hauf‹du› gyrt
~ lat.praecinxerant
TransMarA 12022 MarFramf 33148skryda skaltu þa linbrokum ok gyrda þa med belltum
Stj² 30926(fig.) hefur gyrt mig
~ lat.Deus qui precinxit me uirtute et posuit inmaculatam uiam meam
810 (Vulg Psalm 17,33) GlossPsalt 910
● gyrða í brǿkr niðr [e-t] putte (skjorten) ned i bukserne (med bælte/bånd omkring)
● gyrða lendar/lendir [e-rs] [með e-u] binde op (om sig)
cf. ODS gjorde vb., binde vb. def. 2.1
Lendir yðrar sculo þér gyrða ok hafa stafa í hꜵndum ok scꜵ á fotum
~ lat.renes vestros accingetis
Vulg Exod 12,11 HómNo¹⁷ 8615fyrr var boðet at gyrða lendar
~ lat.renes accingere
GregHom 11814 HómNo¹⁷ 8619gyrðandi lendar þínar með réttlætis linda
Æv¹¹ 3727Lendar ydrar skulu þer gyrda ok sealfa ydr lettbuna gera
Stj¹ 2808
● gyrða (með) sverði [e-n] gjorde sværd (om ngn), binde sværd om livet (på ngn)
Ek gyrði þik þessu sverði
KlmA 33117gyrði konungr hann þá sverðinu ... Nú sem konungr hafði gyrt hann með sverðinu þá mælti hann
KlmA 33235
● ‖ præt. part.: gyrðr [með e-u] spændt om livet, kiltet/bundet op
spretti Ormr af ser digrum fe-sioð er hann var gyrðr með
Sv 622ma nu sea margra fatœkra manna flocka, er mote honum rænna, eina gyrða aðra uppstytta, at þæir sinum fælaghum fyre renne
~ lat.succinctos
21930 Thom¹ 21910suo sem serkerenn. mꜳ vefíazt vm fœtur honum eda feykía framm wm haufud honum ef hann er eigi gyrdr
Mess²625 4027feckz sira Sniolfur nogu miog um nattina ad drecka bolgnade hann þa so vpp at buit var vit voda. uar hann þa gyrdur med linduke
LBpA 10717(fig.) Þiner fætvr ... skvlv vera gyrtter med belltte hreinleikans
DominReyk 29526
● gyrðr í brǿkr med skjorten stoppet ned i bukserne (holdt sammen med bælte/bånd)
scickio lꜹss i scarlaz kyrtli oc i blam brokom oc gyrðr i brøcr
Þing¹Mork 37917(hann var) í svǫrtum brókum ok gyrðr í brœkr
Laxd 23322Þorgils ... var i selskinz kofli yfir brynivni vtan ok var gyrdr i brękr
StuᴵR 2815Lodinn uar j selskinz kufli ok j skinnbrokum ok uar gyrdr j brækr
FbrFlat 20723var Þórhildr úti ok gyrð í brœkr
Ljósv 5917Þeir voru so klædder, ‹ad› þeir voru gyrder i brækur, og voru yfer utann i varar-felldum
Fljˣ 1089aldri var þat frost eða kuldi, at Óláfr færi i fleiri klæði en eina brok ok skyrtu gyrða í brækr
Hávˣ 311sá var í blám stakki ok gyrðr í brækr
Hávˣ 324Halli var gyrdur j brækur, og hafdi skickiu yfer sier
Vallˣ 1511
● gyrðr um lendar bundet op (om sig)
● gyrðr (með) sverði/sverðum/saxi med sværd/... i bæltet
með trꜵusti guðs þa lifði hann ser. gyrðr þvi sverði er guðsorð hæitir. snarpæggiaðo ok sar bæitu
ÓH619 1114konungrinn var upp genginn í silkihjúp ok hiálm á hǫfþi, sverþi gyrdr
Ágr 4912gengo vpp með scioldom oc hialmom oc kesiom oc voro gyrþir sverþom
Mork 27128þvi sverþi var hann gyrðr, er bezt var i Romaborg, en þvngr skiolldr hengðr a avxl honvm
Flóv¹ 12610hann hafði skiolld viðan ok þyckuan. hialm a hofði allsterkan. gyrðr suerði þui er hann kallaði Láng mikit vápn ok gott
EgM(2001) 826Egill hafði vapn sín þau er hann var vanr at hafa. hialm ok skiolld gyrðr suerði. hauɢspiot i hendi
EgM(2001) 10734hann var í brynju ok hafði hjálm á hǫfði gullroðinn. Hann var gyrðr sverði
Laxd 6714Hann hafði ok hjálm á hǫfði ok var gyrðr sverði
Laxd 12922Sjá maðr hafði spjót í hendi ok gyrðr saxi
NjM 9515Olafr konungr uar gyrðr suerðinu
ÓH61 75517konungr herklæddiz hann hafði hringa bryniu ok var gyrðr suerðínu Kuern bít
ÓTᴵ 428hann ... hafdi hialm a hofde ok gyrdr suerde
Fær 552Hallfredr bra þa saxi er hann var gyrdr med undir klædum
HallfrFlat 34218hann var gyrðr saxi ok ætlaði at bregða
Gr 16221þeir uoru gyrdir med suerdum og herneskium
SigÞǫgl 21326Þesser menn aller hofdu stálhwfur og gyrder suerdum
Fljˣ 7419gyrdur suerdí
~ lat.Accingere gladio tuo: super femur tuum potentissime
5024 (Vulg Psalm 44,4) GlossPsalt 5128gengu upp með skjǫldum sínum ok hjálmum ok kesjum ok sverðum gyrðir
Hkrᴵᴵᴵˣ 20117Síðan var hann gyrðr sverði er heitir Jouise
KlmBˣ 17830
3) [■] [e-u] gjorde (ngt), binde bånd omkring (ngt)
Eigi skall laꜱ gera a hælgum dagum þæt er gyrði tong eða ræipi
BorgKr¹ 3499maðr ma fara sunnu dag mæð klyf. þa er hann riðr a ofan sæktar laust. oc mæð lasse þui er hann gyrðir æi ræipum
EiðKrA 37921þrífr (hann) upp hellur ij.; lætr aðra koma fyrir brjóst sér, en aðra milli herða ok gyrði at utan
Vatnˣ 9225
● gyrðr með silfri gjordet med sølv, med sølvbånd/sølvring om
4) [e-t] ligge uden om (ngt), omgrænse (ngt), omgive (ngt)
þaraf giorðu þeir sia þann er þeir ⸢gyrðu [var. gerþv SnE 153] ok festo saman iorðína
SnEW¹ 138fjǫll þau, sem Kaukasús heita, gyrða fyrer norðan Indíaland
Rémˣ 3198þad land gÿrda hamrar vid sjaenn suo þar mä huorge skipum ad leggja
VSj527ˣ 5214
5) [e-n/e-t] [með e-u] [niðr við e-u] (mør)banke, knuse
ormrin gyrðir ena meiri birnv met hala sinvm
Encᴵᴵ1812I-II 2509Tak hendinni upp a hals þer, ok þann er þu finnr þar, gyrd hann greypiliga nidr vid sandinum
~ lat.constringe et sub arena obrue
38526 VP 3856Gyrdit ho᷎fud drekans, ok verdr þegar halfdaudr allr hans bolr eda bukr
~ lat.Confringatur
38829 VP 38813tekur Þord vpp aa bryngu sier og keyrer nidur fall mikit ... epter þad gyrder Klaufi hann suo fast at hiellt vid meizl
Svarfd(1966)ˣ 2422
B. gyrða + præp./adv.
at: gyrða at
1)
● gyrða at sér [e-t] [með e-u] binde/spænde (ngt) om sig
hann var i kufle gram ok hafde gyrt at sier med reipe
Gísl 6817hann tok eina nautzhud hrablauta ok skar a rauf ok for i ok gyrdi at sier med reipi eina auxi mikla i henndi ok gekk ut ok inn ok kuad
HrafnAˣ 2263
2) [e-u] ligge uden om (ngt), omgive (ngt)
Uthafit sialft gyrdir at firir utan sva hart at floðunum inn i baða osana, at siorrinn gengr ꜳ lꜳghlendin
Mich 70328gy᷎rdir at henni (ɔ: Asíu minni) sior *ollum megum vtan til austr ættar
~
HMSᴵᴵ 5532 Nik Holm perg 16 4° 4v9
um: gyrða um
● gyrða um sik [e-t] [e-u] binde/svøbe (ngt) om sig
þænna um bunað þarf maðrenn sialfr at hafa Goðar hosor oc linar gorvaʀ af blautu leræfti oc væl svartaðu. oc taki þær allt til broca bælltis en utan yfir þær goðar brynhosor sva hafar at maðr mægi gyrða þær um sec tvifalldum svæip
Kgs 6114Heilagr Benedictus tekr munlaug gyrdandi vm sik handklædi
~ lat.et linteo præcinxit se
HelChron 106144 MarD634ˣ 116417
C. gyrða sik
[e-u / með e-u] [útan um e-t] [til e-s] vikle/binde/spænde (ngt) om sig, omgjorde sig, binde op om sig, kilte sig op, gøre sig rede
cf. ODS gjorde vb., binde vb. def. 2.1
a þessom aptne reis váʀ dominus ⸌Jn cena domini⸍ vndan borþe oc lagþe skickio af sér oc gyrdde sic líndúke. oc tók at þua féotr læresveina siɴa
●HómÍsl²¹(1993) 31r13lagþi hann af ser silki mottul oc gyrdi sek með duki. siþan steig hann (ed. note: ’Her mgl. af’) skipinu. oc geck up i hamariɴ
ÓTOdd 1507siðan gyrði mærin sik æinu riku bellti
ElisA 871toc Judas at gyrða sic, oc þvi næst grof hann iorð af o᷎llo afli
KrossInventA 30723Þa er þu vart ungr, þa gyrðir þu þik sialfr og geckt þangat, er þu villdir enn er þu elldiz, þa mun annarr gyrða þic og leiða þic þangat, er þu vill eigi fara
~ lat.cingebas te
Vulg Jhs 21,18 PP 2877Gyrði hann sik til gavngv
~ lat.accinctisque hembis
Vulg 3Reg 18,46 StjC 59419gyrð þik til gavngv
~ lat.Accinge lumbos tuos
Vulg 4Reg 4,29 StjC 61429hann hafði gyrt sig útan um klæði
Korm 2364Gisli af Sanndi geck austan at forskaalanum; hann var i bryniu ok graám kufli ok hafði gyrðan sik með aálu
StuᴵK 56423gyrði hann sik með linduki
~
PS 1030 Pétr SÁM 1 3ra36Gẏrði hann sik med kẏrtli
~
PS 1622 Pétr SÁM 1 4rb18tók hon einn dúk ok gyrði sik með leyniliga
FlórM 796leonit er miuct sem einn ko᷎ttur. og ef hann gyrdir sic med halanum. þꜳ er nær alldrei suo hatt berg ath hann skade þo hann hlaupe af fram
SigÞǫgl 1457gyrðir hann sik kyrtli sinum
Jón¹ˣ 4167
● gyrða sik (með) sverði/... spænde sværd/... om livet, gjorde sig med sværd/...
hann ... gyrði sic með buno sverði
ÓH 707þesso vapni gyrðir hann sik vndir yfirhofn a hægri hlið
StjC 38310hann setti hjálm á höfut sér ok gyrti sik sverði
Trist² 5023Konungr steypir brynju á sik ok gyrðir sik með sverðinu
Hkrᴵˣ 2114Gyrdir hun sik nu ... med styrkum hervopnum
~ lat.accincta
HFars 178148 MarD635ˣ 6625
Form.: gyrðr (16); gyrði (9); gyrða (8); gyrðir (7); gyrdr (6); gyrt (6); gyrð (4); gyrdir (4); gyrder (3); gyrdur (3); gyrðe (2); gyrdi (2); Gẏrði (2); gyrda (2); gyrðan (2); Gyrdit (1); gyrþir (1); gyrtter (1); Gyrtv (1); gyrti (1); gy᷎rdir (1); Gyrði (1); gyrðandi (1); gyrde (1); gyrdandi (1); gÿrda (1); Gyrdir (1); gyrdde (1); gyrðu (1); gyrþi (1); gyrd (1);
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 117, 388, 413; Falk 1919 117, 121; Lindroth 1941 (Komma) 118; Tveitane 1968 144
Genre. (expected): religious works [rel]: 27 (24); family sagas [isl]: 25 (11); romances [rom]: 14 (9); historical works [his]: 13 (16); learned works [div]: 4 (3); contemporary sagas [bis]: 4 (7); legal works [jur]: 2 (9); þættir [tot]: 2 (2); legendary sagas [fas]: 1 (4); unclassified [ ]: 0 (0); charters [dip]: 0 (7);
AS (red.) — April 2022
ÞH (strukt.) — February 2011
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
gylðir - gæta
gátt - gørva
...
...