al·menningr sb. m. [-s, dat. -i/-; -ar]
(cf. almenning sb. f.) almenning sb. f. [18]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
1) alminding, fælled, jord (græsningsareal) el. havområde hvortil der er fælles brugsret (om kongens rettigheder til ‘almenningr’ i Norge cf. Hertzb, Reinton 1956 [KLNM 1], 100-102), brugsret i alminding ⫽ public pasture, “common”, area of land or water where people have common rights (on the king’s rights to ‘almenningr’ in Norway cf. Hertzb, Reinton 1956 [KLNM 1], 100-102), right to use the ‘almenningr’
●●● Ef lik finnz i af réttom. eþa i almenningvm. oc a sa lik þat at føra til kirkio. er næst býr
GrgKonᴵ 1116●●● Almeɴingar ero a lande her. þat ⸢ero almeɴingar [var. er almenning GrgStað 53710] er fiorðungs menn eigo saman
GrgKonᴵᴵ 18612●●● Hverr maðr scal neyta vatz oc viðar i almenningi. Sinn almenning scal hverr hava. sem at fyrnsku hever haft
Gulᴵ 5815●●● hefir konungr þat eigi rett spurt at ec eiga meira rað en aðrir. þvi at þat (útsker) er nv at almenningi gort
ÓH 3281●●● hann (ɔ: Hákon konungr) gaf korsbrœðrom j Stawangre tuptir þær sem liggia j almenningi hans austr fra Mariu kirkiu garðe mæð sættom engiamærkium
DN IV (1302) 6035●●● oc sueria huart en hans eign er eða almeningr
Landsl 14412●●● Fiskiuotn oll er i almeningum eru þa eru allum iamheimol
Landsl 14516●●● Anunndr hafde tekit rudstad af konongs vmbods monnum i haga þæira, ok sættz i, ok sagdi Anunndr þæim at þat uar konongs almænningr
DN VI (1328) 1484●●● skulu þer ok heðan af ok allir adrir þeir sem jarnwinnu vilia plægha j almænningom varom her frealslegha niotande verða sinnar orko ok malmss
DN VI (1358) 27729●●● Þat firir biodum ver ok at nokor madr huuse a strond ifuer ædr adrum stad i almenningi varum. vtan ver sealfuer lofuer med varo brefue
RbEM (*1293-1294) 2514●●● Svá skulu almenningar vera sem at fornu hafa verit ... en ef menn skilr á, kallar annarr sér, annarr afrétt eða almenning, þá festi sá lǫg fyrir er sér kallar
Jb 18512●●● ꜳ jordin hlut j almeningi j mẏuatni. oc skipstaudv j geirastada jordo. oc stodhrossa gaungu
DI VI (1477) 1105●●● Hann leitaði til varna í málinu, hvárt þeir ætti eigi allan veiðiskap frjálsan á almenningum
Gr 9314●●● Saa er marckra medel almindings, och bonda æigner
BlApp 28911÷ veiðar allar a hann i net lavgom oc sva ifiorvɴe. hann a oc firir utan netlavg oc fyrir inan almeɴing huala oc viðo oc allt þat er þar flýtr
GrgStað 5152÷ finnr maðr fe i almeningi. þa hafe sa þriðiung er finnr en konungr .ij. luti
Landsl 1025÷ suoro þesser annan almennyng ok siouar sokn til Sandala fiordongs
DN XIII (1338) 1016÷ Ef menn flytja hval ór ⸢almenning [var. almenningi GKS 3268 4° “a”, etc.]
var. Jb 2082: GKS 3268 4° “a”÷ vm almenningga ok fiski votn
DN VI (1358) 27810÷ lambarekstr ok gelldfiar fram j almenningh ifer vaskꜳ̋
IslDipl (1375) 5524÷ lambarekstr ok gelldfiar fram j almenningh ifir vaskáá
IslDipl (1375) 5524÷ Nú brennir maðr sætr í almenningi eða veiðibúðir eða andvirki hvatki sem er, þá sekiz hann við konung
Jb 1945÷ ꜳ jordin hlut j almeningi j Myuatne
DI VI (1477) 1105÷ Saa er marckra medel almindings, och bonda æigner
BlApp 28911÷ hvort þad væri eign edr almenníngur edur afriettr þeirra manna er i Landmanna repp búa
DI VI (*1476›apogr Jarð3ˣ) 8138÷ sä ad fundid hafdi hvalinn skylldi þad seigia ad hvalurinn hefdi ä almennïnga komid
HrafnB²ˣ 435÷ ííj. (bú) a Almenningum enum vestrum
LdnHb105ˣ 3927
2) fælleseje ⫽ common property
●●● hvar sem hann (ɔ: hvalrinn) kemr i hornafirðe æða i scarðsfirðe scal þesse almenningr vera oc ecce vndan scilit
●DI I ([c1245]) 53624●●● Enn þo at þat nafn sie helldur a ad kongs skugsion sie kallat þa er hun skiput ollum og þar med heimilld suo sem almenningur þui at huerium er kostur j at siá er vill
KgsE 223●●● Bjǫrn varð síðan sekr um sauðatǫku, ok urðu almenningar sektarfé hans
StuᴵR440ˣ 421÷ Biorn ... er sekr vard vm sauda toku þa er Geirmundr var allr. hans seᴋtar fe vrdu Almenningar
LdnHb105ˣ 3929÷ þridia (bú gjǫrði hann) ꜳ Almeɴingvm enum vestrum. þat vardveitti Biorn ... er sekr vard vm sauda tauku ... af hans sektar fe vrdu Almeɴingar
LdnStˣ 16313÷ It þriðja bú átti Geirmundr í Almenningum inum vestrum, þat varðveitti Bjǫrn þræll hans. Bjǫrn varð síðan sekr um sauðatǫku, ok urðu almenningar sektarfé hans
StuᴵR440ˣ 421
3) offentlig tilgængelig (tvær)gade (der oftest fra hovedgaden fører ned til vandet) ⫽ publicly-accessible street (usually leading down from the main street to the water)
●●● (def.?) ver hafum gefuet ... korsbrœdrom j Nidarose til æuenlegrar æighnar almænningh þenn sem nu liger vt vm garð ... En almænningh annan þess j stad skulu korsbrœðr læggia nedan af grasgarðe sinum ... sua at han se þrettan allna bræiðr
DN II (1311) 9233●●● Allmenninga[r] ok bryggior skolu jafnan rudd vera
RbHM (*1302)¹ 434●●● (def.?) at Æystæin jattaðe þa Dagfinni allan fyrnæfndan garð ... með tuftum, husum gardrumi. stræte. almæning. hæitogagnum borðom
DN III (1322) 12819●●● Ꝍpa skulu þæir uið huern almenning er liggr vm þuæran bꝍ varn
Bl 24114●●● Almenningar skulu vera .viij. alna
Bl 24314÷ almænningh annan þess j stad skulu korsbrœðr læggia nedan af grasgarðe sinum ... sua at han se þrettan alna bræiðr
DN II (1311) 9234÷ Allmenningar ok bryggior skolu jafnan rudd uera
RbHM (*1302)¹ 433÷ i steinstouonne i Breida almenenngenom i Berguin
DN II (1315) 10627÷ [var. æftir biskups almenningi AM 309 fol “Oa”]
var. Bl 24115: AM 309 fol “Oa”÷ þæir komo a stæmfnu firir okr j stæmstofuna j Bræida almennenge j Biorgwin
DN I (1332) 17715÷ millum Mario almennings oc Auta almennings scal engi miolmangare vera. eða klæða eða lerefta
Bl 24610÷ þar varom mer j hia j stemnostouonne j Breida almenninginum j Biorguin
DN IX (1346) 1521÷ Saxe gaf Gunildu ... æina sioarbud er stænder suder af Klemetzst almænninginum
DN IV (1367) 35928÷ gaf han Gudbiorgho ... æina sioarbud ær stænder sunnan at biscops almænningenom
DN IV (1367) 35936
4) befolkning, almenhed, menigmand, alle mennesker ⫽ the people, ordinary people, all people
●●● ef felag eða almenningr no᷎kkurs kꜷpstaðar borgar eða annarsstaðar. er j þesso brottligr. þa fellr hann þegar j forboð með sama hætti
DI II (*1326›AM 671) 58816●●● segist, at almenníngr þeirrar jarðar (ɔ: Íslands) fæðist með búnyt ok sjádreginn fisk
GBpD 1794●●● [var. + vm almennings þegnskylldu við konvng NKS 1930 a 4° “D”]
cap.
var. ÁKr 1718: NKS 1930 a 4° “D”●●● Af þvi er ek vis, at hann mun upp risa, er almenningr (menneskeheden ⫽ mankind) riss upp
MMA 52230●●● Girkir kalla hann ortogomenam. huern er almenningr kallar af sinni raas curlerum upp i latinu
~ lat.vulgo
HistSchol 13315 Stj¹ 2929●●● ok af þui at ⸢almvgrin [var. almenningrinn Holm perg 34 4° “B”] kerir sik miok
var. RbEM (*1282) 138: Holm perg 34 4° “B”●●● jarl hefir engan styrk til at hallda rikinv. ef ⸢almvgriɴ [var. almenníngr AM 54 fol “C¹”, etc.] riss í moti með þar lendzkvm ho᷎fþingia
var. ÓTᴵ 2103: AM 54 fol “C¹”●●● konungr ok lærder menn voro j husum jnne en tiolld voro vti yfer almenninge
ÓH1005 8186●●● at þessi hræring ok oroi geingr æigi upp ifir almenning heilagrar kristni
Thom² 34526●●● Jtem var heitid ... af lærdum monnum oc almenningi med sambæn til uorz sæta lausnara jesu christi
DI III (*1403›BLAdd 11242ˣ) 68229÷ safnaði hann liði ok kvaddi upp almenning
NjR1908 3105÷ Sneriz þa almenningr vpp a Saul konvng sialfan
StjC 49316÷ þeir acta almennings nauðsyniar
JBapt²A 88510÷ safnaði hann liði ok kvaddi upp almenning
NjM 34012÷ Þa komu vt ... Síra Aslakr korsbroðir af Niðar osi erki byskups vegna at bioða yfir almenning sva byskupana sem aðra ef þeir hefði til verit. Annarr Botolfr Andress son af konungs halfu at bioða yfir alla leikmenn
AnnSk 20917÷ En þat er truligt at þíȷ́ hafi Petrus ⸢alþẏðu [var. almenníng Holm perg 19 4°] ut rekit. at guð giordi sva þa er hann reisti upp ho᷎fðingia dottur ȷ́ husi lukta. o᷎ngum hia uerandum nema fauþur ok moðvr
~
PS 4030 var. Pétr SÁM 1 9rb9 → Pétr Holm perg 19 4° 25r17÷ munu vit þui iata at handg‹ein›gnir menn allír hafui uopnn sín ok nockurir þeir er ockur fylgía en almenníngr se uopnnlaus
Fær 12629÷ Var hann af þessu ollu samann faskiptenn vid almenning
ÁBpˣ 58÷ kom hualr j Gudmundar lonj ... og uar etin af almenningi og grandadi sumvm eckj en svmum dugdi [hann] vm dægr eda skemur og do þar af c manna
AnnGott 36819÷ þar med allan uatnsdal. firir utan þaug ito᷎k sem almenningur veit ad adrir menn ättu
DI V (*1467›apogr 1704ˣ) 49628÷ skyldi almenningr vera skyldr út at gera, þegar er útlendr herr væri í landi
Hkrᴵˣ 19814÷ Sendi hann þá menn til Bǫðvars ok Einars, at úti væri almenningr um nesit, at fara með honum at þeim Ásgrími ok Hrafni
StuᴵᴵR11127ˣ 28829
5) mobilisering af ledingspligtigt mandskab (og udrustning) til krigstjeneste ⫽ calling up/mobilization of men (and equipment) subject to military levy
●●● At almenningi fullum. þa skal gera mann út at siaunda nevi
Gulᴵ 9717●●● let hann gera v́tboðabref of allan Þrandheim ok allan almenning. Enn bœndr þottuz eigi viðlatnir at ganga vndir sva miklar alꜹgvr
HákFris 49310●●● skulu ver æigi synia kononge allan almenning
Bl 20018●●● konungr a eighi framar at krefia vt boða. í fríðe en halfan almenníng
Landsl1154 921●●● sendir hann boð um allt sitt ríki með almenning, at hverr skal sik búa sá er vápn má bera
Æv¹¹531ˣ 3816÷ af Haðalande af yttra ⸢helminginum [var. almenninginum AM 304 fol “B”] .x. men. en af nœrðra. xij.
var. Hirð 42820: AM 304 fol “B”÷ Konongr a æigi frammar at kræuia utboða i friði en halfan almenning
Bl 19910
● almenningr er úti der er generel mobilisering ⫽ the army of civilians is called out
●●● Þa ero islendingar scylldir utfarar með konvngi er heʀ er viss í noregi oc almenningr er úte
GrgKonᴵᴵ 1963●●● Í hverju fylki var þá á kveðit, hversu mǫrg skip váru eða hversu stór skyldi út gera ór hverju fylki, þá er almenningr væri úti
Hkrᴵˣ 19814●●● Knútr konungr lét þegar fara herboð um alt ríki sitt ok kveðr á, hvé mikit lið fara skal ór hverju heraði, ok segir, at almenningr skal úti vera at vári, bæði at liði ok skipum
Knýtl1741ˣ 1021
● bjóða út almenning/almenningi udsende mobiliseringsordre ⫽ raise the military levy, call up those subject to military service
●●● bauð Magnus konungr liði ut sunnan or lande ollum almenningi
Sv 479●●● konungr ... beið þar leiðangrs er ut var boðiɴ allt firir sunnan Stað almeɴingr
Sv 13720●●● konvngr bauð þa ⸢her [var. almennínge AM 573 4°] vt vm allt sitt riki
var. Bret 2527 → Bret AM 573 4°¹ 34r21●●● herra Alanvs bydr vt ⸢almeningi [var. almvganum AM 119 a 8°ˣ “D”] af hofud borginne sva at innan iij. daga ridr herra Gibbon vt af stadnvm med viij: þusvndir herfolks vel uapnat
Gibb 699●●● let hann giora vtbodabref jnn j Þrandheim ok baud ut almenning allan
Hák81 50311●●● þá bauð hann leiðangri út af ǫllu landi, hálfum almenningi at liði ok skipum, ok helt suðr til Jótlandz
Hkrᴵᴵᴵˣ 11917÷ ec vil at þu farir ... norðr a Halogaland oc hafir þar utboð bioðir ut ⸢almenning [var. almenningi AM 75 a fol “75 a”, etc.] at liði oc at scipum
ÓH 3877÷ Siðan bauð Sigurðr konvngr almenning ut af ollum Noregi bæðe at liðe ok at skipom
HkrEirsp 15217÷ Skalltv nv a myrgin moz qveþia ok almenningi vt bioða
KonrA 6113÷ bavð Sígvrðr konvngr v́t álmenningí af ǫllvm Noʀegi. bæðí at liðí ok skípvm
Huldaᴵᴵ 21719÷ bauð Hacon ut almenning um allan Þrondhæim oc Hologa lannd
FskBˣ 727÷ Þá bauð Víkarr konungr út almenningi af ríki sínu, fór með þat lið til Upplanda
Gautr¹ˣ 224÷ hann bauð út almenning af sínu ríki
Gautr¹ˣ 2419÷ siþan sendir konvngr bref um allan Noreg oc bauð ut ollum almenningi
Hem326bˣ 3921
● hafa úti almenning foretage almindelig mobilisering ⫽ mobilize an army based on the levy
●●● Et nesta svmar ... hefir Haralldr konvngr vti almenning af Noregi beþi at vistom oc liþi
Mork 15514●●● konungr hellt hernum sudur med landi ok hafdi uti almenning at skipum ok lidi
HÍ 2519÷ bva hvarir scip sin allan vetrinn. oc hafa vti almenning vm svmarit
Mork 16112÷ Voro nv vtboð i hvarotveɢia rikino. hafþi O. (ɔ: Óláfr) konvngr almenning vti firir Noregi at liþi oc scipom
Mork 28624÷ þeir hafi haft halft annat .c. skipa og hafi haft halfann almenning af borginne
Jvs510 5424÷ varo þa utboð i hvarotveggio rikino. hafðe Olafr konongr uti almenning firir Norege at liði oc skipum
FskBˣ 30213
● stefna (út) almenning/almenningi udsende mobiliseringsordre ⫽ raise the military levy, call up those subject to military service
●●● stefndu vt o᷎llum almenningi at skipum ok liði
ÓTᴵ 18121●●● var þat rꜳd gert at skorin var vpp heraur bædi nordr ok sudr fra Biorgyn ok þangat stefnt ⸢almenningi [var. almenning HákFris 50028; almenniliga HákEirsp 58435]
HákFlat 13211●●● Hákon jarl ok Eiríkr jarl láta skera upp herǫr um ǫll Þrœndalǫg, senda boð á Mœri ... stefna síðan út ǫllum almenning at liði ok skipum
Hkrᴵˣ 3247÷ þegar er þat var saɴspvrt þa for herbod vm land allt var stefnt vt ⸢*almenning [non emend. almennøng] at liþi
ÓH 5256n.
6) skat svarende til ledingspligt, ledingsskat ⫽ tax equivalent to the military levy
●●● ver vilium herra gera yðr allan almenning ok annan halfan a bak iolum
HákEirsp 5473●●● gerðo menn vt allan almenning með goðom vilia. ok enn þo giafir
HákFris 40633●●● hafa nu sua liðit .iij. vetr at þer hauit aungvar skylldir mer gervar skulut þer nu greiða allan almennning þann er þer hafið att at giallda. a þesum .xij. manudum
SvEirsp 32116●●● Nv scal græiða att halfum almenninge .v. pæninga vegna af mork huærre. bæðe garðleighum oc kaupꝍyri
Bl 2032÷ vil ek at þer gialldit leidangr allann almenning þann er þer hafit aatt at gera
SvFlat 59623÷ giordu menn vtt allann almenning med godum uilia
Hák81 32427÷ vier vilium giora ydr allan almenning ok annan ꜳ bak jolum
Hák81 4446
7) ?skare ⫽ ?large gathering
8) ?menige ⫽ ?rank and file
cf. simplex -menningr (0)
Form.: almenning (32); almenningi (17); almenningr (10); almeningi (4); almenníngr (3); almennings (3); Almeɴingar (2); Almenningar (2); almenninge (2); almenningh (2); almenninginum (2); almenníng (2); almenningar (2); almenningur (2); almænningh (2); almindings (2); almennínge (1); almænningom (1); Allmenninga▹r◃ (1); almennenge (1); almenningga (1); almæning (1); almeɴingr (1); almennøng (1); almenenngenom (1); almænningr (1); almeningr (1); almennning (1); almennïnga (1); Allmenningar (1); almeɴing (1); almenningum (1); álmenningí (1); almenningrinn (1); almenníngur (1); almeningum (1); almennyng (1); almænningenom (1); almænninginum (1); Almenningum (1); almenningvm (1);
Gloss.: EJ _; ClV (almenning); ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím _; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH _; AJ _; deVr _; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM (-menningur); Bl item cf. corr.; WPA _;
Litt.: Bjørkvik 1965 [KLNM 10] 438-442; Dennis, Foote & Perkins 2000 371; Gerhold 2002 165; Halldór Halldórsson 1986 174-179; Ljunggren 1934 148-149; Magnús M. Lárusson 1956 [KLNM 1] 102-103; Reinton 1956 [KLNM 1] 97-102; Þorgeir Örlygsson 1993 [THÍ 6] 18-20
Genre. (expected): historical works [his]: 42 (20); legal works [jur]: 28 (11); charters [dip]: 22 (9); religious works [rel]: 7 (30); contemporary sagas [bis]: 6 (8); family sagas [isl]: 3 (14); romances [rom]: 3 (12); legendary sagas [fas]: 2 (5); þættir [tot]: 1 (2); learned works [div]: 0 (3); unclassified [ ]: 0 (0);
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
allvaldr - alsetrs
álgrund - ár
...
...