fyrir·fara vb.
(cf. fyrfara vb.) fyrfara vb. [22]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-m] tilintetgøre (ngn), ødelægge (ngn)
bið ec at þv livir. oc fyrir farir eigi í dauða þinom herbergi sva storra íþrotta
~ lat.destrue
Alexandreis 7222 (III 175) Alex 4314hann (ɔ: guð) setti dꜹdan i mot girndum hans (ɔ: mannsins) at þeir er lifa uilia eptir þessum heime stille sik fyrir elsku dꜹdans ok leiti med skynsemi ef anat lif se þat er dꜹdin megi eigi fyrir fara
Seb238XII 1096Þers hlutar allz er tróll sem þat ma ⸢fyrir fara [var. fara SnEApp 2578]
SnEFrg² 51310Jesus Kristr son guds fyrirfare þer
~ lat.perimat
41030 VP 41011bavlfadvr se minn bondi svo mo᷎rgvm manni sem hann fyrir fer
PartA 1015em ek ill ok öngu nýt ... ef ek fyrirfer ekki lífi hans
Trist¹ˣ 9027
2) [e-m/e-u(hum.)] [af e-u / með e-u] dræbe (ngn) (med ngt / vha. ngt), slå (ngn) ihjel (med ngt / vha. ngt)
diafull-enn vill oss drepa ef hann ma. En drotten Cristr syniar honum at fyri-fara oss ef vér vilium sialfer varna við odaðom
FV619 15818margrygren ... græip þegar æitt skipet oc firir for þæirri skipsocn
ÓHLeg 1430leitaða ec við at firir fara konunginum af diofulegum uelum
ÓTOdd 1786sv skriða man firir farið hafa feðr hans
Þiðrᴵ 8011konan hævir fœddan æin suein. oc allvænan oc firir for artuin þeim
Þiðrᴵ 30110nu vill hann firir fara honum
Þiðrᴵ 30812at þv fyri farir bæðe mer ok þeim þinvm syni er ‹með› mer leyniz
Bret 23226helldr vil ek allar þravtir a mik leɢia enn þersi dreki fyri fari honvm
TrójHb 1421at firir fara barnenu. fyr en fœtt verðí
HómHauksb² 16814ætlaða ek at fyrir fara honum með minum illzku krapti. ok ueíta honum bana
ÓTᴵᴵ 1417Jtem þeir eda þær sem firirfara getnadi sinum
StatPáll³344 76313Sa madr var enn einn, sem ovinr hans villdi fyrirkoma ok blandadi eitri dryck hans. En sa dryckr matti eigi fyrirfara honum
Ben 17335ef konungur mætti sann frodur uerda þa myndi hann skiott lata honum fyrir fara at hann fai ekki af honum o frid ok skada
Trist¹Frg1878 2039stíg þinum fæti millumm hennar høfudlutar og fótalutar og muntu svo fyrerfara þui traulli
Þiðrᴵˣ 3715
3) [e-m/e-u] [af e-u] miste (ngn/ngt) (pga. ngt), tabe (ngn/ngt) (pga. ngt), forbryde (ngt) (pga. ngt)
þa hefir hann fyrir ⸢farið [var. gio᷎rt GKS 3270 4° “B”] socn sinne
ÁKr 4815þa er sva er þungliga comit at firir-farit er af ofdryckiu. allri eigunni
Sv 11115þa hæfir han (ɔ: prestr) firer faret ræiðu sinni a þæim settonge. eða attonge er sa maðr er or. þa .xij. manoðe
SvKr 41729þa er bꝍ þæim firifaret. er kirkia stoð a
EiðKrA 38823En maðr huær er sitr heiðin a lande þesso oc lꝍynir þui þa hefir hann firir faret friði sinum uiðr alla mænn oc fe sinu uiðr biskup þegar upp kæmer
FrostKrᴵ 1332þa hefir prestr firirfaret reiðu sinni i þeim settonge eða attonge er sa maðr er or þa .xij. manaðe
FrostKrᴵ 13520þa hefir han ⸢firirfaret [var. firirgort GKS 1154 fol “C”, etc.] friði sinum
JKr 3613heuir han ⸢firir faret [var. fẏrír gíort AM 354 fol] sokn sinni. nema han skiote a færnettingh. eða sexnættingh þæðan
JKr 36414ok hann legðe eigi þa abyrgð a sic at hann ⸢fire fe᷎re [var. tyndi i þui AM 220 II fol “Ac”] uigslum sinum
GBpA 534huat dirfiz þu at tapa ok tyna eðr fyrerfara erfð almaattigs guðs
StjB 54218Mantu herra minn tyna ok fyrirfara rettlátum manni meðr ranglátum
Stj¹ 1204helldr vil eg fyri fara minu lifi en eg hefni eigi minna godra frænda
KirjA 4513Þat er scemdarvíg ef maðr vegr á veittar trygðir. þá hefir hann fyrirfarit landi oc lausu eyri
Frostˣ 15811
● ‖ præt. part.: fyrirfarinn mistet, tabt, forsvundet
vón mín er oll firir farin. þuiat nu er komit giftar kuelld æigi mon hon mer giftaz
Pamph 1192Sappaz þat ok legaztt vid berende. eda dreckur kona þat med vin. þa dregur þat fra henne. fyrir fareth barns efnni
MedMisc 918
4) [e-u] fordømme (ngt)
● ‖ impers.: er fyrirfarit [e-u] (ngt) er fortabt, (ngt) er fordømt
● ‖ præt. part.: fyrirfarinn fortabt, fordømt
Nu hefir þu látet lifet oc ꜵuðǽfe mykil. þu sialfr est glataðr u sǽl oc fyrir faren
ViðrLaug619 2815Sér þu æigi at allt vart folk er fyrir farit. sakir þesꜱ rikiss er yfir gengr
Rómv226(2010) 26713ef svá er, þá er hann fyrirfarinn ok allt várt kyn
FlórM 7947
5)
● ‖ præt. part.: fyrirfarinn medtaget (af sygdom)
B. fyrirfara sér
1) [með e-u] dræbe sig selv, begå selvmord
Ec væit at visu sagðe hon at þu mant kono pusa ... huat man þa verða af mer er ec em fyrir laten af þer. Ec scal þa siolf fyrir fara mer þui at ec se mer enga huggan þa er skiotare luki minum harmum en dauðann
Streng 7432þa fyri for hon ser siolf
Bret 23233var þat margra manna etlan at hon mundi hafa bradliga mist uitz sins. ok hlaupit ꜳ́ ána Hiallta dals ꜳ er skamt fellr fra stadnum. edr elligar med no᷎ckurum hętti fyrir farit sier
JBpBFrg(2003) 10223Er það sögn manna að móðir hans hafi eggjað hann að drepa uxann, að Skafnaurungur mundi þá fyrir fara sjer
Gautr²Kˣ 619kostaði með áköfum harmi at fyrirfara sér
Trist¹ˣ 229Fyrr skal ek með knífi mér fyrirfara, enn ek koma í vald þess svikara ok dáðlausa manns
Trist¹ˣ 779
2) (relig.) fordømme sig (selv)
Sva fyrifeʀ oc sá maþr ser er illa styrer tungo siɴe
●Hóm673 2464Adam hafði fyrirfarið ser oc allri sine ætt i olyðni við gvd
VerA 71hin sæla María hefir þeim mörgum líknat, er sér hafa áðr miök fyrirfarit
MarB 12124
C. fyrirfarask
1) [í e-u] [af e-u] gå til grunde, tilintetgøres, udslettes, forgå, gå tabt
ef styre maþr styrer illa skipeno þa ... fyrer fersc allt þat er a er a skipeno
●Hóm673 2463Hvat ræðesc þu at gefa fe þit. en þu ræðesc æigi at alr fyrirfarez tu
~ lat.ut totus pereas
9730 Alk619 9714Jonás ... sagðe þæim at borg-en møyndi fyrir-farasc eptir .xl. daga
HómNo¹⁵ 7324En guð sa værc þæirra ok iðran. ok toc af þæim ræiði sina. ok fyrir-forosc þæir æigi
HómNo¹⁵ 7327mun øll gleþi þin fyrerfaraz er þu villder sialfan dyrþar konong eggia lata at mote þer
Niðrst¹ 71svmt (sǽði) rann vpp i millum klungra. oc hagþyrnna. oc af þeirra huasleika. þa fellr þat bratt niðr til iarðar oc firir ⸢verst (ɔ: ferst) [var. uarð AM 230 fol “c”]
BarlA 1113En er sottin nalgaðiz til iorsala borgar þa sa dauid ængilinn þann er drap folkit staɴda mæðr ælligu sværði ... þa retti dauid hals siɴ fram uɴder sværðit oc mællti ... snuiz reiði drottins mins hælldr a mic ... hælldr en folk guðs firi fariz af minum valldum
Kgs 11524ómaclect er þat at su micla fręgð er þu hevir fenget. fire fariz sva at þu latez fire þeim. er litils ero verðir
~ lat.consumatur
Alexandreis 2497 (IX 541) Alex 14316er nv sagt at þat (ɔ: kornit) ma firir farast ok spillast vttan þat verdr skiotlega tínt ok røkt
NoDipl (1299) 10019er nv sagt at þat (ɔ: kornit) ma firir farast ok spillast vttan þat verdr skiotlega tínt ok røkt
NoDipl (1299) 10019sina menn, er nu ero miok haskasamlegha stadder ... drægr hann ... inn i kirkiuna ... at hann mæge meðr varum herra sua segia: Enge fyrirforsk af þæim, er þu fækt mer at geyma
~ lat.Quos dedisti mihi, non perdidi ex eis quemquam
25737 Thom¹ 25722A svɴan verþvm heims enda er sa staðr er allra er fægrstr. ok biartari en solin. er gimle heitir. haɴ skal standa þa er himiɴ ok iorþ fẏrir faraz. ok bẏɢva þaɴ staþ rettlatir meɴ vm alldir allda
SnEU 1122Sennilega ho᷎fvm ver at þarflavso gæymt oc gætt allra lvta þeirra ... sva at æigi hit minsta ⸢fyrirforsk [var. fyrirforst AM 227 fol “B”] af hans goðs
StjC 48315eigi ero a øðrom løndum at iafn miclum maɴ fiolða. fleire heilagir menn enn a Islandi. ok hallda be᷎nir þeira ok uarar landino upp. eɴ ella munde firi faraz landit
GBpA 9618æigi skylldi sua at beraz. at þu særdir edr dræpir þína víní eðr nafręndr. ok fyrir fæ̋riz sua þín frægd
Rómv226(2010) 24913hann var ho᷎gguinn vm þuert andlítít. sua at bæði augun fyrir foruz
Rómv226(2010) 27513þat er herfiligt at vita ef kristins mannz sꜳla skal sva sárliga ⸢fyrir faraz [var. fara GKS 1005 fol “D²”]
ǪgmÓT 1713ef saa (pílárr) fyrirfæriz i flodinu ... þa ...
~ lat.dilueretur diluvio
HistSchol 3224 Stj¹ 462.lxx. ok .vii. menn. þeir sem hans bloð ok afkuęmi uaru. drucknuðu ok fyrirforuz i Noa flodi
Stj¹ 4713allir þeir skulu fyrirfaraz ok eydaz aa iardrikinu
Stj¹ 5620alldrigin hedan fra man aull likamlig skepna i flodinu deyia ok fyrirfaraz
Stj¹ 628‹mestr luti þers folks allz sem i var allri Thessalia› fyrirforst ok tyndiz
Stj¹ 8714brennr hann (ɔ: fuglinn) af hans (ɔ: ormsins) munni ok fyrirferst
Stj¹ 9327huarttueggia feðginit fyrirferst iafnan. þegar sem þau geta burð saman. karldyrit i sambudinni enn kuendyrit i fædinginni
~ lat.pereat
IsidEtym XII 4,11 Stj¹ 9715huar er ebreskr lydr murrandi sidan ok moti gudi kięrandi eyddiz ok fyrirforz af gudligum elldi
Stj¹ 23818froskarnir do ok fyrirforuz i aullum husum ok herbergium
Stj¹ 2709engin lutr man sa tynaz ne fyrirfaraz sem þeim til heyrir
Stj¹ 27230þu mant fyrirfaraz af uerolldina
Stj¹ 27330Þa fyrir-forst allt Babilonar velldi
Encᴵ 532Von þin eru þessir .ij. aurar; nu ef þeir fyrirfaraz, hyggr þu, at gud hugleidi eigi þurft þina?
VP 56911Saul konungr uar ualdr af gudi, ok er hann ofbelldiz med ohlydni, fyrirforz hann ok aull hans ætt
Thom² 39221ok sannadiz þar ok syndiz drottinligt fyrirheit, at eigi eitt har mundi fyrirfarazt af ho᷎fdi þeira
Ambr 4437fyrirfarast
~ lat.Inimici mei dixerunt mala michi quando morietur et peribit nomen eius
423 (Vulg Psalm 40,6) GlossPsalt 434fyrir farist
~ lat.Disperierunt en (endor): facti sunt ut stercus terre
14213 (Vulg Psalm 82,11) GlossPsalt 14313fyrirfarist
~ lat.Vt intereant in seculum (seculi)
16620 (Vulg Psalm 91,8) GlossPsalt 16720firerförst allt lidit oc villtest jmsa vegu
Yngvˣ 4421
2) [í e-u] [af e-u] [með e-u] dø (af ngt)
sciot fyri-færsc licamr-en ef hann hæfir æigi matt
FV619 15528at ꜹnd fyrer fersc æigi meþ licam
~ lat.animam non finiri
Dialᴵᴵ 4329 GregDialFrg¹ 556hann fanzc alldri siþan oc villtisc a viþum uti oc ⸢firirforsc [var. fir føresc Pétr²Cod645 909] af hungri oc sulti oc culþa
Pétr²B 21337En ef herra hennarr ok pusi verðr við varr nokkorri niosn ok umsát. þa man honom at visu mislika miok. En þo at sua se þa ma þat vel setiazc. hælldr en ec fyrir faromc ok tynemc af akefð ok ohofsemð astar hænnar
Streng 6829af þvi fo[rsk] hann i dꜹða grǫf ... Hvi fv̇rir forsk hann eigi með ollv
~ lat.periit
6025 Eluc675(1989) 606ef fyrir ferst i dag, þa skal þic a myrgin hengia við þat tré, er hest er i Fraclandi
Flóv¹ 16510aull o᷎nnur iardnesk kuikendi fyrirforuz i flodinu
cap.
Stj¹ 5724Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar
Stj¹ 5826hun uilldi at afkuemi sonar mins fyrirfæriz eigi
Stj¹ 1985kaupit oss til bordz þann kost þo at litinn sem oss naudsyniar. at uer halldim lifi uaru ok fyrirfarimz eigi af sullt ok fatækt
Stj¹ 21221fiskr fyrirferst skiott ok deyr, ef hann er or vatninu tekinn
VP 59111þann Stein ... er godr konum þeim er barn fæda at ei fyrefarizt ok at þær skijlizt vid þat fyrer utan pinu
LapMedMiscˣ 21928
● ‖ præs. part.: fyrirfarandisk
3) glippe, udskydes, ikke blive til (ngt), blive opgivet, standses
hon segir. þvi em ek i ferðina komin at mik vættir at siðr mvn firir faraz nockur storræði. firir þvi at ei skal skorta til aeggivn. firir þvi at þeꜱ þarf uið
Heið 7512heimska er at ottaz þat er maðr ma eigi forðaz hversv lengi sem ⸢fyri ferst [var. (ms.) duelz AM 696 XXXIII 4°]
ViðrǼHHauksb 30417er fyrir ferst fvndriɴ ... þꜳ mælir hann sva J hvg ser. Ef hiɴ heilagi Jon byskvp. giorir sva fyrir siɴ verðleik at ek finna fingʀ gvll þetta er ek hefi glatat
JBpA(2003) 507vætti ek mer ecki framarr en eiga dottur þina, en þo mun þat firi faraz
Fbr 545líet ek sem ek myndí hǫggva hann. en hann var sva fvllhvgí sem eíngí óttí værí vm at vera ... líet ek þetta verk fyrir faraz. þviat hann var vverðugr davða firir sína dygð
Huldaᴵᴵ 22228hann leitar ser radz huersu þetta undr mêtti stoduaz eda med nockurum hêtti fyrir faraz
DínDr 406firirforuzst malagiolldin af konungi
Eym 12331se ek at suo munde hæfa Sueini en þo mun þat firerfarazst at sinne
ÓH1005 76525Þa tok Suerrir konungr til orda ok beiddi ser hliods þa er hann sa at þetta mundi eigi fyrirfaraz
SvFlat 55238skal þó verkit eigi fyrir farask
Ljósv 5720hann hefer naliga komit oss ꜳ̋ flotta, ok þat hefdi eigi fyrer fariz, ef vær hefdim eigi vppbrugdit fridskildi
ÞJ 1629þat uæri rett, at þier uę‹r›it aller upp fester; enn firer þat ord ... at þu siert min son, mun þat firer faraz
Jvs510 1425en líkast, ef þú lætr fyrirfaraz þetta á þessarri hátíðinni um friðinn, at guð muni þér ok sá kappi Jón baptisti sómahlutarins unna í málunum
StuᴵR440ˣ 3425en með því ‹at› ek er eigi ágangsmaðr eða tyrrinn, þá mun þat fyrir faraz
Vatnˣ 2620þi heifver firerfarest at ver oc erkibiskupinn oc biskuparner hafva ei lidughir til vordhet kristinzsdomzsbolken sva saman at seitia sem oss likar
RbHM (*1316)¹ˣ 11716
● láta fyrirfarask [e-n/e-t] opgive (ngn/ngt)
let ec þetta verc firir farasc sva vmacligr sem hann var
Mork 3906af miskvnn almattigs gvðs er engan sinna manna vill fyrir farazt lata
JBpA(2003) 2314Þorvarde lykade þetta storilla og liet þo fyrer farast ad leggia hendur a Ketel nie a fie þad, sem hann for med
ÁBpˣ 5414
4) [í e-u] (relig.) gå fortabt (i ngt), fortabes (i ngt)
Þesser fyrirfarasc í annarra syndum
~ lat.pereunt
10033 Alk619 1017scolum ver biðia hinn hælga Crist at hann halde oss sva at ver fyrirfaremsc æigi í costan þæirri er diofull-en costar vár
FV619 1577Judas sælde droten ok fyrirfórsc. þvi at hann misgerðe af illzu ok iðraðesc með órvilnon
HómNo¹⁶ 804Iudas viltisc ok ⸢fyrir-fórsc [var. fyrfórsc HómÍsl²²(1993) 33r9]
HómNo¹⁶ 8023stnerer þu til þin. þinni skepnv Oc villdir eigi at hon firir fœreztt i sinni villu
Menota: 49rb2 BarlA 8918þeir firir faraz er eigi vilia gvðs riki v̇fir ser
Eluc675(1989) 6710mvnt þv fyrirfaraz sem Jeroboam
StjC 5876let hann til sins herbergis heilan aptr hverfa, helldr viliandi at hann leiðrettizt, en firirfęriz eigi i sinum misverka
Mich 7032Vakit þer enn ok biðiz fẏrir at eigi ⸢fẏrir fariz [var. fẏrir leggiz AM 639 4°] þer i freistni
~
PS 1312 Pétr SÁM 1 3va35Sva er kallat sem in tivndi lvtr hafi ⸢fariz [var. fyrirfariz AM 626 4° “B”, etc.] af englvm gvd
var. VerA 44: AM 626 4° “B”þviat þeir gengu eigi inn til eilifs fagnadar um dyrr rettrar truar, fyriforuzt þeir i sinni ovizku
Physiogn435 9627Eige fyrerforunzt ek, helldr kosta ek mier at ganga i sveit rettlatra
Vitus 32834
II. (y. isl.)
cf. simplex fara (2676)
Form.: fyrirfaraz (8); fyrirfara (6); fyrir fara (6); fyrir faraz (4); fyrirforuz (3); fyrirferst (3); firir faraz (3); firir fara (3); firir faret (2); fyrirforz (2); fyrirfer (2); fyrir ferst (2); fyrirfare (2); fyrirfarit (2); firi faraz (2); firirforuzst (2); firirfaret (2); fyrirforsk (2); fyrer farast (2); fyrer fersc (2); fyrirfarandiz (2); fyrirforst (2); firir farast (2); fyrirfæriz (2); firir for (2); fyrerfara (2); fyrir farit (2); firer faraz (1); fyrir farazt (1); firir fœreztt (1); fyrirfórsc (1); fyri fari (1); firir farið (1); firir-farit (1); fyrirfarið (1); firir ⸢verst (1); fẏrir faraz (1); fyrir faromc (1); fyrir farir (1); fyri-fara (1); fyri fara (1); firi faret (1); fyrirfarist (1); fyrir fæ̋riz (1); fyrer fariz (1); fyrir-fórsc (1); fyrir fer (1); firirfara (1); fyrir ⸢farið (1); firifaret (1); fyrirfarez (1); fyrirfarazt (1); fyrefarizt (1); fire fe᷎re (1); firerförst (1); fyrirfarimz (1); firerfarazst (1); firirfęriz (1); fẏrir fariz (1); fyrir fareth (1); fyrir faren (1); fire fariz (1); fyrir-farasc (1); fyrir-forosc (1); fyrerfaraz (1); fyrir foruz (1); fyri-færsc (1); fyrir farask (1); firerfarest (1); fyri ferst (1); farasc (1); fyrirfaremsc (1); fyriforuzt (1); fyrirfariz (1); fyri farir (1); firer faret (1); fyrir farnir (1); fyri for (1); fyrir-forst (1); fyrirfarast (1); firi fariz (1); fv̇rir forsk (1); firirforsc (1); fyrerforunzt (1); firir farin (1); fyrirfarinn (1); fyrifeʀ (1); fyrir farist (1); fyrirfarasc (1);
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 -farandist; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb _; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer; Anm _; Bin _; Rím _; LP _; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ _; deVr _; Fr4; NO; Walter _; ÁBlM; Bl; WPA _;
Litt.: Bandle 1956 [BA 17] 164; Johannisson 1939 199
Genre. (expected): religious works [rel]: 66 (35); romances [rom]: 18 (13); legal works [jur]: 11 (12); historical works [his]: 10 (23); contemporary sagas [bis]: 8 (10); legendary sagas [fas]: 6 (6); learned works [div]: 5 (4); family sagas [isl]: 5 (16); þættir [tot]: 3 (3); unclassified [ ]: 2 (0); charters [dip]: 2 (10);
JL (red.) — May 2021
ÞH (strukt.) — October 2010
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
...
...
...