1dýr sb. n. [-s (spec.: dyʀiɴs KonrA 66⁴⁵, etc., cf. Seip 1955 188-189); -]
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
I.
1) dyr, firbenet dyr ⫽ animal, four-legged animal
●●● Eɴ .v. dag sc[op] hann fogla og fisca ... En .vi. dag scop hann dyr oc maɴ
~ lat.bestias
2129 ●Eluc674(1989) 214●●● þat (ɔ: finngalkn) es maþr fram, en dẏr aftr
PhysFrg¹ 26119●●● eira skyldv Baldri elldr ok vatn, iarn ok allz konar malmr, steinar, iorþin, viðirnir, sottirnar, dyrin, fvglarnir, *eítrit, ormarnir⸣
SnE 6320●●● hue margra malma. dyra. ok alldina iordin er þar modir
~ lat.ferarum ... atque animalium
Epistola 21 AlexBr226 15614●●● ⸢Likari er sa dyrum en maunnum [var. Kvikendi er sa helldr en madr AM 429 12° “C”], er þessu truir eigi
~ lat.pecus
PassCaec 20110 CecB 28022●●● Skapare himins ok iardar, siofar ok manna, fugla ok dyra ok skridkyckvenda
~ lat.pecudum
PassCaec 20232 CecB 28127●●● hann (N:ɔ: Óðinn) var þá fugl eða dýr, fiskr eða ormr
Hkrᴵˣ 185÷ ec em fyrir þinar sacar komen her ⸢a dyr þetta [var. j kuykuinnd‹e› þessu|V-2:[í þessare] hiartarmind PlacA(1998)ˣ 94]. At synasc þer
~ lat.in animali isto
819 ●PlacB(1998) 830÷ Hann scal hylia hræ ef hann gengr fra manne davðom. sva at hvarke æte fuglar ne dýr
GrgKonᴵ 1545÷ mænn væiddu í skoge æitt þat kycvænnde er ængi maðr kunni fra at sægia hvart hælldr var maðr eða annat dyʀ þvi at mænn fængo ækki mal af þvi oc æigi urðu mænn varir við at þat skilðe manna mal
Kgs 2326÷ matti sva at kveða. at þann maɴ fyndi eigi er scyn kynni a konungs monnum eða vissi hvart þat varo menn eða dyr
Sv 1236÷ þeir varo sva sciotir a *fæti sem dyr
Sv 18733÷ mer var sagt at ek mvnda fá menn sia. enn þo at ek sæi nockura mvndi þeir eigi vera likari monnom enn dyrom i sinni atferþ
HákFris 53031÷ Ǫnnvr hlioðs græin er sv er fvglar eðr dẏr eða sækvikendí hafa. þat heiter rodd
Gramm²W 5022÷ Þat hugsuðu þeir ok undruðuz hui þat mundí gegna er iordin ok dyrín ok fuglarner hofðu saman eðli í sumum lutum ok þo ulik at hætti
SnEW¹ 122÷ Mer var sagt, at ek mundi fa menn sia; en þoat ek sæe nockura, þa mundi þeir vera likari j sinne atferd dyrum en mo᷎nnum
Hák81 5978
2) (spec.) vildt dyr, vilddyr ⫽ (spec.) wild animal, wild beast
●●● (om drage ⫽ of a dragon) Vér biþiom þic. at þv leyꜱer borgar lyþ þeɴa. fra dyʀvm þeꜱom
cf.þeir leitoþo ... at vekia drecana
1114-5 Mth²Cod645 1118●●● b[ar]g hann oc dyrom oc smala
~ lat.bestiis et iumentis
PassBlas 340a64 BlasA623 369●●● Þar lagdiz dyr a fe bonda ok reif j svndr
GBpB(2018) 1761●●● Bauluaðr muntu uera milli allra iarðarinnar kuikenda ok dyra
~ lat.inter omnia animantia et bestias terrae
Vulg Gen 3,14 Stj¹ 3713●●● bíta dýr eða hundar (mann) til bana, þá ...
Jb 10714●●● (om djævel ⫽ of a devil) sa hann dioful standa hia ser, ok mællti vid hann: Til hverss stendr þu her, blodugt dyr?
~ lat.bestia
EpistMartᴵᴵᴵ 14917 Martin² 60227●●● þar með drepr hon (ɔ: finngalkn) bæði menn ok fénað, dýr ok dreka
ǪrvA 12728●●● (proverb.; cf. FJOrdspr, 77 & Jón Jóhannesson 1950 [ÍF 11], 12817 note) er þa alls giætt ef þijn er, en hier er ⸢eingin [var. eẏ AM 156 folˣ “B” etc.] ⸢*dijr j [var. dijrri AM 156 folˣ “B”, etc.] festi
emend. Hrafnkˣ 5414: AM 156 folˣ “B”÷ scal hann hylia hræ grióti eþa torfi eða klæðum eða snæ ef eigi er aɴat til. Eɴ ef eigi er hulit fyrir dyrom eða fuglum. þa ...
GrgStað 3506÷ gengr hann up af scipi oc leidir eftir ser dyrit
cf.Ꜹþun kꜹpir þar biarndyri
1817 AuðMork 18113÷ En ef maðr hittir dyr a lande dauðt þa scal hann sialfr hava fynd sinn. hvatke dyr sem er
Gulᴵ 4614÷ þeir funndu flocc dyraɴa (N:ɔ: villidýra). oc kendo þegar sitt hæima dyr
BarlB 2159÷ ef biorn bær smala mannz. i skoge. eða bita dyr. þa ma huð af fla. oc fꝍra kiot hæim or skoge
EiðKrA 38025÷ Ella konungr átti dýr eitt, þat er svá var grimt ok ólmt, at engu vætta eirði, bæði mikill ok sterkr; þat var it óarga dýr
HG 5012÷ en hremsornar voro fastar i bogvm dyʀ‹s›iɴs
cf.drekinn hafði unðir ser dyʀ it oarga
6628 KonrA 6645÷ ek þóttumk sjá bjarndýri mikit ganga út ór húsunum, ok vissa ek, at eigi fannsk þessa dýrs maki
NjR 6415÷ Nu finnr maðr dyr daut a lande. þa a sa halft er finnr en halft sa er iorð a huat dyra sem er
Landsl 1469÷ bjǫrninn sat fyrir honum. Brá hann sverði ok hjó af trýnit við augun uppi af dýrinu
Glúm 930÷ honum er ókunnigt á skóginum, en þar ván margra skœðra dýra
Glúm 102÷ um oto᷎lulig kyn manna. ok orma. ok dyra
~ lat.ferarum
Epistola 15 AlexBr226 1567÷ annat huart do᷎yr af frosts. eða bíta dyr eða hunðar til bana
Landsl1154 1687÷ þat fjalldýr, er menn kalla melrakka, ok því svá, at þat dýr liggr í urðum ok brögðóttum fylsnum, ok veitir þaðan árásir sauðfé manna
GBpD 13724÷ Eitt af greindum dýrum (N:ɔ: melrǫkkum) er komit í Borgarfjörð á þessu sumri
GBpD 13726÷ geck upp or sio eitt dyr sua grimt ok illt uidr eignar ad þad reif þad er firir uard
~ lat.belua
HRB 2956 Bret AM 764 4° 12v12÷ bratt sa þeir beornn mikinn hardla ok grimligan ... dyrit hleypr nu eftir þeim a stigínn
Fær 2815÷ þa ho᷎ggr hann jafnnt medal hlusta a dyrínu med tueim hondum
Fær 293÷ Sem þeir hafa sik fram ꜳ morkina med opi ok þys, springr upp fyrir þeim þat dyr, er bustigull heitir
Thom² 35435÷ Sa steinn hefir þat kyn, at hann uegs framm i enni undir horni þess dyrs, er unicornis heitir
Thom² 42328÷ eru dyrin laus latin ... þau er leopardi heita, þau eru lik oo᷎gum dyrum
Ambr 4520÷ sumer ættla at dyr muni hafa drepit hana
Sams 1215÷ hann tok þa vpp eina finn skiodu ok þar wr so einka vænt klædi ... þar war innann wid skinn af dyri þui er asalabia heiter. þui fylger su natura at þui ma ecki eitur granda
Vikt 304÷ vill dyrit liosta hann med halanum
cf.leonit
3116 Vikt 3117÷ Gammrinn berr at ... mannahold, ok af allzkonar dýrum ok fénaði
ǪrvA 12013÷ Bardr let leida inn i hollina huita-biorn ... Hirdinni fanzt mikid vm dyrid
Krók 242÷ hitt er rad kongr at liggia eigi vtj undjr berum himnj sakjr jllra dyra
Vald 617÷ þa kvidar dyrit sig vid tred þar til er af fellur þrotin
~ da.diuret
HarpK 13125 MedMisc 7817÷ Item forad verdur ok fædtzt j kvidi dyrs þess er fuscus (ɔ: muscus, cf. ed. note) heitir
●MedMisc 12426÷ þat rennur saman af blode þess dyrs ok ysttz sem miolk
MedMisc 12428÷ híðbjǫrn einn grimmr hljóp ór híði sínu ... Gerðisk dýrit svá illt viðfangs, at þat reif niðr hjǫrð fyrir mǫnnum
Gr 7412÷ hann (ɔ: ljónit) er kongur allra dyra
Æv696³ 20512÷ Þat er enn eitt huala kyn er menn kalla vogn huali og verda eigi leingri en xij álna og eru þeir tenntir eptir sijnum vexti, suo miog sem hundar og þui lijkir j agirnd sinni vid adra huali sem hundar wid dyr
KgsE 1512÷ Þorgils hleypr til ok leggr bjǫrninn með sverði; dó dýrit af því lagi
Flóamˣ 479÷ dyr skogaríns
~ lat.fere siluarum
6229 (Vulg Psalm 49,10) GlossPsalt 6325÷ dyr
~ lat.Exterminauit eam aper de silua et singularis ferus (depastus) est. eam
13616 (Vulg Psalm 79,14) GlossPsalt 13716
●it óarga dýr
1) (det uforfærdede vilde dyr ɔ:) løve (cf. Beck 1972, 97-111) ⫽ (the fearless beast ɔ:) lion
●●● et óarga dýr hever kaldara ęþle aftr. fra miþio heldr an fram
EncCod1812 341●●● Af þvi er Marcus syndr í licneskio enꜱ oarga dyrꜱ er stærcst er allra dyra. at ...
HómNo⁶ 4830●●● sva mondi fara virþing S. (ɔ: Sigurðar) konvngs sem it varga dyr er vaxet. geyst i bogonom oc aptr miɴna
Mork 35126●●● Ok i þvi bili sa hann dyr eitt koma fram or skogi, þat kalla menn et oarga dyr
~ lat.leonem magnum
VitMAeg 14255 MEg² 5091●●● var Daniel settr i gro᷎f hia enum oo᷎rgum dyrum
Encᴵ 5219●●● sa þeir fara at ser ęsiligha dyʀin v orgu þriu
~ fr.troi lïon
Ogier 9720 KlmA1980 13415●●● hit oarga dyr, þat er grimara aptur fra midiu ok vegr med halanum
Encᴵᴵ624 12212●●● Þorgeirr verst þeim með miklum miukleik, en sæker at þeim með miklu afli ok auruggleik, sem it oarga dyr
Fbrˣ 8115÷ drap ... et v́arga dyr hann
~ lat.leo
Dialᴵᴵᴵ 8215 GregDialFrg⁴ 6010÷ hann reif i svndr kiapta ins oarga dyrs
VerA 3114÷ Þa mællti Zosimas vid dyrit oarga a þa lund ...
MEg² 50911÷ Samson enn sterki, er med hondum sinum einum banadi eno oarga dyri
Encᴵ 5030÷ Þeir eru suo sterker sem ⸢hit oarga dyr [var. ein őargadijr AM 343 c 4°ˣ “C”] ok háfer sem hus edur skogar
Yngv 348÷ huelpr hins oarga dyrs
~ lat.catulus leonis
Vulg Deut 33,22 Stj² 34810÷ drekinn hafdi ser ij clom dyrit uarga
Hect 12313÷ hann var sva oruggr i ollum mann raunum sem it oarga dyr
Fbrˣ 187
2) (om Løven som tegn i dyrekredsen ⫽ of Leo as a sign of the zodiac)
●●● Siþan gengr hon (ɔ: sólin) [var. + fyri Encᴵᴵ624 1229] ens óarga dýrs merke
EncCod1812 3315÷ Epter þat gengr sol fyri ens oarga dyrs marki
Encᴵᴵ624 1229
● selja sál/ǫnd [e-rs] dýrum, selja sál undir vald dýra kaste (ngn) for de vilde dyr, kaste (ngn) for løverne ⫽ cast (sby) to the beasts, cast (sby) to the lions
●●● Heyr þu, drottinn, sel eigi þu undir valld dreyrugra dyra þær sꜳlar, er þer iata
~ lat.bestiis
45524 VP 4557●●● Dyrum skal selia ander þeira ... þeir voru leidder til dyragardz
~ lat.Bestiis ferocissimis
PassVit 1025a22 Vitus 33216●●● selier dyrum salír
~ lat.Ne tradas bestijs animas confitentes tibi
1147 (Vulg Psalm 73,19) GlossPsalt 1157
3) (spec.) vildt, hjortedyr ⫽ (spec.) game, deer
●●● sa hinn ungi maðr ræið ... æftir ok æinn suæina hans ok fœrðe honom boga hans. ok sporrakka dyra ok villi svina
Streng 144●●● Nu fara menn a dyra veiði. þa scal hverr fara þar sem hann a morc at renna hundum at dyrum
Gulᴵ 467●●● a sa dýr er reisir ... þo at annarr veiði
Gulᴵ 468●●● Jron jarll ... veidir iafnan dyr með sinum hundum oc haucum
Þiðrᴵᴵ 1211●●● sla þeir sinum hunðum oc beita þar martt dyr hiortu oc biornu oc hindr oc allz konar dyr
Þiðrᴵᴵ 12817●●● eigu þa Jæmtar nordr a Finmork fra Straumi .xix. rastir at veida dyr ok ikorna
Endamerki¹ 49032●●● feʀ hon mioc a skiþvm ok með boga ok skytr dýr
SnE 312●●● Engi maðr scal gilldra í mörcu annars til einigra dýra. nema til varga oc refa oc til ótra
Frostˣ 24216÷ En hann villdi giarna skiota ef nokot dyr kœme i skotmal
Streng 145÷ Vapnom scal dyr veiða. hvar sem ma. hverr sem morc a
Gulᴵ 466÷ Nu kꝍmr dyr a sund. þa a sa skotbóg i er þat dyr veiðir
Gulᴵ 468÷ Nu rennr dyr af veiði stigum. oc veiða þat aðrer menn. þa ...
Gulᴵ 4610÷ Hundr a skinn ef menn dyr veiða
Gulᴵ 4612÷ hyɢ at æf þu kennir huat ⸢dyra þetta [var. dyr AM 178 folˣ “A”; dyra AM 177 folˣ “B”] man verit haua
Þiðrᴵᴵ 12320÷ þar eru margskona‹r› dyr hirtir oc birnir. oc þar er visundr æinn er allra dyra er mestr
Þiðrᴵᴵ 1257÷ oc þar er visundr æinn er allra dyra er mestr er menn muni set haua. oc faer menn þora honum i namunda at koma. þan visund a *salomon konungr i sinni morc. þa mællti iron jarll. riðr salumon konungr æcki til at veida visunden
Þiðrᴵᴵ 1258÷ Men apollonius haua farit i skog at veiða dyr. oc þa er þeir riða um skogin finna þeir ser dyr dauð hiortu oc biornu. oc sea at hundum eru beittir. þeir riða aptr til borgar oc hitta nockora menn er byɢua við skogin oc spyria riddarar ef þeir viti nockora menn sua diarfa hava verit at farit havi i skog aplonij
Þiðrᴵᴵ 12521÷ þeir hafa fregit at salomon konungr i franz hævir spillt dyrum hans oc riðit i skoginn
Þiðrᴵᴵ 12611÷ sea þeir huar hundarnir laupa oc firir þeim morg dyr oc stor þar er visunðr æinn mikill
Þiðrᴵᴵ 1292÷ dyren spilla þar morgum goðum hundum firir þeim oc æigi at siðr komaz þav unðan næma .iij. en minztu hava þeir veitt. jarllarnir veiða j valslongu skogi allz .lx. ⸢dyra þeira er oll eru stor [var. stordyra AM 178 folˣ “A”, etc.] hiortu oc biornu með visundunum
Þiðrᴵᴵ 12910÷ var hann lengi á skógum ok skaut dýr ok fugla til matar sér
HeiðrH 3625÷ Nu ef maðr stelr dyri or gilldru manz ... þa ...
Landsl 14214÷ Sa a dyr er reisir meðan hann uil eptir fara þo at annar ueiði
Landsl 1436÷ Nu fara menn i mork annars manz at renna hundum ⸢at dyrum [var. ÷ ]. þa ueiði þeir þeim er mork a vttan biorn oc uarg
Landsl 14310÷ En huer er a skiðum rennir at ueiða ælgi ... giallde eptir laga domi. Dyr huert hafe sa halft er skytr en hinn halft er iorð a vndir
Landsl 1441÷ rida a skog ... ok veida dyr
Sams 1912÷ Konungrinn gat at líta einn fagran hjǫrt, ok þetta sama dýr *vill hann gjarna veiða
Gautr¹ˣ 215÷ rida þeir vt a skog ad skiota sier dyr og hauka
HeiðrUˣ 1268÷ mikit illt mun af stannda þui mikla dyri er Jron hefer weidtt
Þiðrᴵᴵˣ 14011÷ ok þeiʀ vilia fꜳ sier fee þar sem fyrer er riki kóngalaust. ‹Þ›idrek kongur ridur iafnann ath weida dyr. ok nv hefer hann ridit langt ꜳ merkur med hauka sina og hunnda. hann hefer spurn af þessum skꜳkmonnum og huad þeiʀ vilia giora
Þiðrᴵᴵˣ 3612÷ Þat eitt þikkir honum frægd ath weída dyr mikil þav er ei þora adrer kappar til ath rída. Optliga ridur hann wid fꜳ sveina ꜳ dyra weidar
Þiðrᴵᴵˣ 39219
II. (cogn.)
Form.: dyr (39); dyra (13); dýr (11); dyrum (7); dyrs (7); dyrit (6); dyri (4); dyrom (3); dýrit (2); dýra (2); dýrum (2); dyʀvm (2); dýrs (2); dẏr (2); dijr (2); dyrin (2); dyraɴa (1); dyʀin (1); Dyr (1); dyrít (1); Dyrum (1); dyrínu (1); dyrín (1); dýrinu (1); dyʀsiɴs (1); dyrid (1); dyrꜱ (1); dyʀ (1);
Comp.: ali- (3), alpan- (1), bjarn- (15), fjall- (1), fjǫru- (1), flug- (4), heima- (1), hrak- (1), hramm- (1), hrǽ- (3), hund- (1), jarðar- (2), jarðar·skrið- (1), karl- (7), kló- (1), kven- (9), leóns- (1), ó·arga- (5), ó- (2), rauð- (3), skógar- (8), skóg- (17), skrið- (2), skrímsls- (1), smá- (4), spilli- (2), stór- (1), sǽ- (1), sǽvar·skrið- (2), taum- (1), vatn- (2), vatns- (1), veiði- (3), villi- (25), villu- (1)
Gloss.: EJ; ClV; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 _; Finsen _; Fr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb; HertzbLat _; HertzbTill _; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin Dýrit; Rím; LP ¹dýr; Med -y-; MedComp _; MedSimp _; WN _; AH; AJ; deVr ¹dýr; Fr4; NO ¹dýr; Walter _; ÁBlM ¹dýr; Bl ¹dýr; WPA _; ; LMNL
Litt.: Bernström 1961 [KLNM 6] 612; Bernström 1964 [KLNM 9] 439; Björn M. Ólsen 1894 59 + n.; Finnur Jónsson 1914 [ANF 30] 77; Heizmann 1999 [²Hoops 14] 595, 605; Helgi Sk. Kjartansson pers. 2004 (konsulent april 2004); Salvesen 1968 53, 81; Seip 1955 46, 189; Skårup 1991 [Opusc 9] 94
Genre. (expected): religious works [rel]: 34 (31); legendary sagas [fas]: 20 (5); legal works [jur]: 19 (11); romances [rom]: 13 (12); historical works [his]: 11 (20); family sagas [isl]: 10 (14); learned works [div]: 6 (4); contemporary sagas [bis]: 3 (9); þættir [tot]: 1 (3); charters [dip]: 1 (9); unclassified [ ]: 0 (0);
External (non-ONP) resources:
...
...
...
...
IN PROGRESS
...
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net
dynr - dýrð
dáð - eða
...