2byggja, byggva (spec.: bioggia var. ÓTᴵ 262⁴: Holm perg 1 fol “C²”) vb. [byggir/byggvir; byggði; byggðr]
(cf. -byggðr adj., byggjandi sb. m., -byggjandi adj.) -byggðr adj. byggjandi sb. m. [3] -byggjandi adj.
Status: excerpted citation slips citation text supplemented structured definitions in Danish definitions in English
A.
1) [e-t] tage (land) i besiddelse, opdyrke og bebygge, indtage, etablere sig i ⫽ assume possession (of land), settle, cultivate and inhabit, take over, establish oneself in
●●● Hakon ... let byggia land alt þat er Haralldr konungr hafði brendt ok eyðt
ÓTᴵ 17114●●● Bio᷎gguz þav þar fyrir ok bygdo hellana. þar duolduz þav langa hrið
ÓTᴵ 2468●●● skiptu þeir med ser, hvar hvers þeira kyn skylldi byɢia heiminn
Encᴵ 488●●● þeir ho᷎fdu med ser allzkonar fenat þuiat þeir ætlodu at byggia landit ef þeir mętti þat
Grǿn 54436●●● Þá hafði Eirekr einum vetri áðr bygt Grænland
Bárð158ˣ 914●●● Hrafnkell bygde allann dalinn ok gaff monnum lannd
Hrafnk156ˣ 311●●● En þá es Ísland vas víþa byɢt orþit. þá hafþi maþr ꜹstrǿɴ fyrst lǫg út hingat
Íslbˣ 1437●●● Svá hava oc spacer menɴ sagt at á lx. vetra yrþi Ísland albygt, svá at eigi vę́ri meiʀ síþan
Íslbˣ 1727●●● for sidan til Orliens ok bygdi kastalan ok tok borgina ok styrgdi
KlmB1980ˣ 5214●●● fiordrinn var þa nær ecki bygdr
LdnHb105ˣ 3138●●● ‹I›ɴgolfr vard frægaztr allra landnams manna þviat hann kom hier at obygdu landi ok bygdi fyrztr landit
LdnStˣ 1344●●● Nu eru þeir menn talder er laund hafa bygt i landnami Skallagrims
LdnStˣ 14616÷ toc ser bustað at borg. oc ętlaði þar land eign til. En gaf uinum sinum landa kosti þar ut ifra sua sem þeir bygðo siðan
EgFrg² 34217÷ segia menn sva at þersi fiorðvngr hafi fyst albygðr verit a Islandi
LdnHauksb 8623÷ sidan londen varo bygd
Endamerki¹ 4906÷ for Samson til eins helliss ... bioz hann þar vm oc bygði hellinn
~ lat.habitavit
Vulg Judic 15,8 StjC 41329÷ Fám vetrum aðr hofðu þeir Jngolfr ok Hiorleifr farit at byɢja Island, ok var monnum þa alltiðrætt vm þa ferð
EgM(2001) 3322÷ Þa er þetta var tiðenda ... þa var heraðit al bygt
EgM(2001) 1463÷ Epter Noa floð lifðu uiij. menn þeir heiminn bygðu
SnEW¹ 110÷ foro þeir Hiorleifr at byggia landit ... þat var ꜳ .xiijda. ꜳre konungdoms Haralldz hins harfagra
ÓTᴵ 26116÷ Siþan toko menn af austr lo᷎ndum at byɢia land þetta
ÓTᴵᴵ 1363÷ Seem ...hlꜹ́t ath byggia þann hlut iardar, er Asia heitir
Encᴵ 719÷ Hakon jall let byggia landit
ÓTFlat 15222÷ Þeir lendu í Miðfjarðarósi. Þá var Miðfjörðr albyggðr
Þórð² 16912÷ þa var Jókulsdalur albÿgdur vpp ad brvum
Hrafnk156ˣ 212÷ es hann tóc byɢva landit (ɔ: Grǿnland)
Íslbˣ 2634÷ Þeir fundo þar maɴa vister ... oc kęipla brot oc steinsmíþi þat es af því má scilia at þar hafþi þess conar þióþ farit es Vínland hefir bygt
Íslbˣ 2634÷ þeir Ingolfr fóru at byɢia Island
LdnHb105ˣ 78÷ til ills foru ver vm god herud er ver skulum byɢia vtnes þetta
LdnHb105ˣ 826÷ Þorbiorn surr kom vt at albygdu landi
LdnHb105ˣ 4535÷ hann kom i Eyiafiord ok var þar þa albygt
LdnHb105ˣ 473÷ Gautr bygdi Gautsdal
LdnHb105ˣ 6229÷ Sva segia frodir menn at landit yrdi albygt a lx. vetra sva at ei hefir siþan ordit fiolbygdra
LdnHb105ˣ 12510÷ Þorbiorn suʀ kom ut at albygdu lanndi
LdnStˣ 16928÷ Svo seigia froder menn at landit yrdi albygt ꜳ lx. vetra suo at ei hefer sidann vordit fiolbygdri
LdnStˣ 23033
2) [á e-u (etc.)] bosætte sig (et sted) ⫽ settle (somewhere)
●●● vm varit kannaði hann austr landit. ok nam þa land ... ok bygði at Hofi
EgM(2001) 3333●●● sagdi (Ingolfr) at hann skylldi þar byggia sem svlvrnar ræki ꜳ land
ÓTᴵ 2624●●● Haɴ bygþi suþr í Raykiarvíc
Íslbˣ 917●●● ‹H›rollaugr laɴdnámsmaþr sá es bygþi ꜹstr á Síþu á Breiþabólstaþ vas faþer Ǫzorar
Íslbˣ 4016÷ hvargi er þv tekr land þa bygðv þar at eins er sér .ííj. fioll af hafi
LdnHauksb 112÷ Abram for siþan með Loð broþvrsyni sinvm ok ⸢bygþv [var. bygdi Holm perg 9 4° “B³”] ‹a› Iorsalalandi
VerA 166÷ *Kam ... skylldi byggia of sudr-e᷎tt heims, þat kollum ver Affrika
Encᴵ 723÷ Adam bygdi þar sem nu er kallat Gydinga land
Encᴵ 465÷ bleza mun hann þier aa þeirri iordu er þu bygguir aa
~ lat.in terra quam acceperis
Vulg Deut 28,8 Stj² 34323÷ Hann mælti svá fyrir, at hann skyldi þar byggja á Íslandi
Ebˣ 721÷ [H]rollaugr sonr Rꜹgvallz iarls á Mǿre bygþi austr á Síþu
Íslbˣ 1429÷ Ketilbiǫrɴ Ketils sonr maþr nórǿɴ bygþi suþr at Mosfelli eno øfra
Íslbˣ 1431÷ Ǫþr dótter Ketils flatnefs hersis nórǿns bygþi vestr í Bręiþafirþi
Íslbˣ 1433÷ Helgi enn magri nórǿɴ sonr Eyvindar ꜹstmaɴz byɢþi norþr í Eyiafirþi
Íslbˣ 1435÷ ‹K›etilbiǫrn landnámsmaþr sá es bygþi suþr at Mosfelli eno øfra vas faþer Teitz
Íslbˣ 4013÷ Ǫþr landnámscona es bygþi vestr í Breiþafirþi í Hvammi vas móþer Þorsteins eɴs rauþa
Íslbˣ 4019÷ Helgi eɴ magri laɴdnámamaþr sá es bygþi norþr í Eyiafirþi í Cristnesi vas faþer Helgo
Íslbˣ 4023÷ hann mællti sva fyri at hann skylldi þar ⸢byɢia [var. byɢva LdnSkˣ 812] er svlurnar kvæmi ꜳ land
LdnHb105ˣ 715÷ hann bygdi fyst i Botni. þar var þa svo storr skógr at hann giaurdi þar af hafskip
LdnStˣ 13634
● ‖ præs. part.: byggjandi egnet til bosættelse ⫽ suitable for settlement
●●● hann for þaðan suðr með landínu. ok leitaði ef þangat væri byggianda
ÓTᴵᴵ 16918÷ for hann þaðan. suðr at leita ef þar vęri byggjanda
Eir544 31b13
3) [e-t] [e-u / með e-u/e-m] bebo, bebo og dyrke, bo i, holde til i, have kommandoen i ⫽ inhabit, inhabit and cultivate, live in, occupy, be in charge of
●●● a bygðo boli
GrgStað 46221●●● fianda þann ... ær her bygðe hof þetta
~ lat.habitatore
PassBarth 1461 Barth¹Frg 7562●●● ver scolom luta austr oc biðia til hins helga Crist ars oc friðar. oc þess at vér halldem lande varo bygðu
GulKrᴵ 35●●● mikil mandoms ást bygðe briost konungs í þann tima
~ lat.regnabat
Alexandreis 765 (III 242) Alex 4521●●● land, er engv er bygt nema þeim dyʀvm, er filar heita
KonrA 6947●●● Jsrael lyðr oc Jvða byggia marga vasbvð
~ lat.habitant in papilionibus
Vulg 2Reg 11,11 StjC 51421●●● En er þat sagt, at nornir þær, er byɢia ‹við› Vrþarbrvɴ, taka hvern dag vatn i brvɴinvm
SnE 2421●●● þitt nafn se vppi. meðan verolldin ⸢er bygð [var. stendr AM 510 4° “B”]
Finnb 1914●●● með lǫgum skal land várt byggja, en með ólǫgum eyða
~At logom ... en eigi at ologom æyda
FrostÁMˣ 276 NjM 17224●●● mættí menn eftir þat ⸢byggía [var. byggva HkrFris 3535] landít j friðí. ok þíona eínvm konvngí
Huldaᴵᴵ 29612●●● huerr er þersi at nafni er bygguir þetta herbergi
DínDr 4016●●● Sꜳ hofdingi het Gudifreyr, er kastalann bygdi
Orkn 23720●●● þeir (ɔ: dvergar) bygdu einn stein
Sǫrla 2759●●● Tveir heilagir brædr bygdu med munksbunade i morkinni eitt herbergi
~ lat.existentes
51027 VP 5108●●● hann bygde einn litinn kofa fyrir utan borgina
~ lat.Habitabat
51237 VP 5134●●● þessi kastali var dýrliga bygðr með XIII þúsundum vaskra riddara, en nú eru ekki meir eptir en LX riddara
~ fr.De trois cens chevaliers et dis ... estoit garni
Perceval 599 Parc 191●●● og mega þeir nȧduliga byggia þenna kastala og þadan vt rida sier til skemtanar
Adon 1266●●● á bigdu lande ... oc kristnu
BjarkExcYaˣ 7617●●● Hakon konongr ... senðer ... þeim sem Noreg byggia (kveðju) guds ok sina
FrostÁMˣ 1920●●● var þa engi dalr sa er eigi bygðu kristnir menn
FskBˣ 15510●●● leider hann biskupinn jnn i þann sal er fruinn bigde med synu villdasta fölke
Gibbˣ 4123●●● bauð hann þeim, at gera alla bœndr óðalborna ok gefa þeim óðul sín, er ⸢byggja [var. a bioggu AM 45 fol “F”, etc.]
Hkrᴵˣ 1669●●● Hér nem ek mér land, fyrir því at hér sé ek nú eigi byggðan bólstað
Hǿnsˣ 2516●●● Hann bygdi elldahvs, ok fieck mikit astleysi af fodur ok mödur
Svarfd(1966)ˣ 312●●● J eirnnre Eÿ bigdre, skede so orded æuenntÿr
~ eng.Ile ... Þer men were wunt wonyng to be
2931 ÆvMið¹⁸ˣ 2915÷ Þrir ero himnar. Eiɴ licamlegr ... Aɴaʀ andlegr ... Eɴ þriþe es scilningar himinn þar es heilog þrenning bvggver
●Eluc674(1989) 141÷ Ef licamer heilagra scapasc efst[er] licams birte cristz ... eɴ goþ bvggver í þeim sem í mustere þa ...
~ lat.habitat
14734 ●Eluc674(1989) 14714÷ þeir men er heimeɴ byɢva
HómÍsl⁴⁴(1993) 77r10÷ at snva þeim lyþ til Gvþs es þeꜱa borg byɢver
ClemCod645 4225÷ byggver hann (ɔ: guð) eigi i hofom þeira, es manna hondom ero geor
~ lat.habitat
Vulg Act 17,24 Páll¹ 22131÷ þær eyiar er bygðar ero
GrgKonᴵ 9022÷ stoð nu riki þeira með miclum bloma, en Olafr bygþi þessa holl
ÓTOdd 3314÷ þa sa hann agetliga staði fagra oc biarta menn er bygðu i þeim stoðum
ÓTOdd 3914÷ eigi man gott fullting at so᷎kia i heruðin þui at þat lið man allt imoti standa er þar byggir
ÓTOdd 7420÷ Kona á oc eigi at selia land eða meira. bygðan bolstað ön raði lögranda síns
GrgStað 4196÷ Ðar ero oc æn i þvi lande (ɔ: Írlandi) sa staðr einn er themer er kallaðr oc var sa staðr forðom sva sem hann være hauuðsæte oc konongs brorg (!) en hann er þo nu auðr firir þvi at men þora eigi at byggia hann
KgsFrgβ 13634÷ Su ey væri hœfileg at byggia firir mikelleica sacar æf menn þœrðe at byggia hana. En þat er mælt um þa ey at dioflar hafi iammyket vællde yfir hælminge eyiar þeiʀaʀ sæm í sialfo hælviti
Kgs 2317÷ sialldan ætla ec þo at þærs kyns haskar komi mæð upphafi af alþyðu þœiʀi eʀ vinnr lannd eda byggir æf þeir væri raðsnotrir er geta skylldo oc væri konongr sialfr vitr
Kgs 523÷ Ðeiʀ eʀ bygðu iericho
Kgs 8913÷ bvit sva vm sem van er at mest þyrsti þan sem ‹með› henne byɢvir
Mork 1974÷ ef sva fer sem mic grunar at sa leiti eftir vatnino oc (!) ⸢byɢvir [var. byr MHFlat 3561] með henne
Mork 1978÷ Enga þꜹcc kann ec firir þat at þu farir ibrꜹt oc ... ecci hirþi ec at byɢva iarþir þinar ef þu ert sialfr fra
Mork 22112÷ callaþi mart af cristnom monnom er þar bygðo i borginni mondo vera þeim vinhollt
Mork 34322÷ Þorir helsingr við hann er keɴt Helsingialand þar bygþi hann
ÓH 37113÷ þeirra er bygþv Eystradali
ÓH 46010÷ sa ec þa staði ... ec hevi eigi fyʀ heyrt getit bęþi bygþa oc obygþa sva vitt sem verǫlld ér
ÓH 5332÷ trui þer fyrst a æinn guð ... þann ær byggvir i himnesko liose
ThPost¹Frg 72715÷ (proverb.) með logom skal land vart byggia
Járns 26012÷ þeir menn er þær borgir bygðo þar
Alex 158÷ hann girniz at koma til Babilonar ... oc fa hana með vallde. ef hann naer eigi með þeira villd er borgena byɢia
Alex 8215÷ lę́tr drepa hvert mansbarn þat er bygt hafde borgena
Alex 904÷ ver scommumz at ganga vt ór dyflisom þeim er ver bygðom fire scommo
Alex 9131÷ þo skortir þig en mikit at þu megir þessa staðe byɢva er þv veizt eigi deili a skapara þinom ok hverr saðr gvð er
ÓTOddS 4020÷ þa ⸢bygði [var. bío SvEirsp 3257] i Biarc-ey Viðkunnr Erlings-son
Sv 8010÷ hann ⸢bygði [var. bío SvEirsp 3364] a Syrstrond
Sv 9320÷ vrðv ... allir ættmenn Priamvs konvngs landflæmðir ok bygðv i ymsum stoðvm
TrójHb 23626÷ Orlendvmz ver fra Kristi meðan ver byɢivm þenna heim
ViðrLS544(1995) 19710÷ annar (maðr) skyniar heim þenna ok þa er hann byɢia
●ViðrǼHHauksb 3034÷ þeir sem Gvlaþingslog byggia
HákFris 39936÷ Hón ⸢bygði eina skemmu [var. ätti eina skemmo og bigde hana AM 590 b-c 4°ˣ] með mörgum meyjum
HG 635÷ þat er meir gort till kostnaðar ok fraletis en till nockora nytsemda þessv fatæku lande ok þeim sæm þat byggia
RbHM (*1314)² 10930÷ lyðr Evevs er bygðv ‹i› Gabaon
~ lat.habitabat
Vulg Jos 11,19 StjC 37312÷ Þesso nęst lagði Samson ast við konv er bygði i ęinvm afdal þeim er heitir Soreth
~ lat.habitabat
Vulg Judic 16,4 StjC 41529÷ hann ... skipaði þeim þenna stað oc riki sem nv byggi þer
StjC 44817÷ Enn Philistei toko siþan borgirnar oc bygðv
~ lat.habitaverunt
Vulg 1Reg 31,7 StjC 4941÷ ek hęfir enn alldri i hvsi bygðt
~ lat.habitavi
Vulg 2Reg 7,6 StjC 50611÷ Bygði þa Sęmei vm hrið i Jorsalaborg
~ lat.Habitavit
Vulg 3Reg 2,38 StjC 5572÷ Ec oc þessi kona bygðvm baðar samt i ęinv herbyrgi
~ lat.habitabamus
Vulg 3Reg 3,17 StjC 55827÷ gvð hefir fyrir sagt, at hann myndi byggia i þokv
~ lat.habitaret
Vulg 3Reg 8,12 StjC 56531÷ Hæyrt hęfi ek bǫn þina oc helgað hvs þetta sem þv smiðaðir. oc mvn min dyrð þar byggia
StjC 56911÷ hon byggvir her i miðri sinni frendlæifð
~ lat.habito
Vulg 4Reg 4,13 StjC 61329÷ Hon bygði þar i Hiervsalem
~ lat.habitabat
Vulg 4Reg 22,14 StjC 64917÷ inn illi diofull, ⸢þu ert (!) byggvir [var. Þu ... er byggir ThPost¹ˣ 72527] i þessu skurðgoði
~ lat.habitas
PassThom 15714 ThPost² 73321÷ Adam oc Eva bygðv siþan i avstrhalfo þar sem Ebron hetir
VerA 820÷ vago sigr a þeirri þioð er þær borger bygdv
VerA 1617÷ Nu stendr maðr eptir i bygðri ꝍy. þa leigi þeir honum far til meginlandz með fe hans
BlFar 27722÷ Lysa skal fyndi huerium samdꝍgris ef menn liggia ⸢uið land bygt [var. þar við sem bygt er DG 8 “Xe”]
BlFar 28420÷ ek skal þau kristin logh hallda sem hinn hælgi Olafr konungr hof oc hans rettir eptirkomendr hafa nu samðykt millum konungs oc þeirra er landit byggia
Landsl 2917÷ Nu skal maðr þat taðfall hafa er þess manz bu felldi er þar bygði sem hann hefir ser bꝍli tekit
Landsl 11314÷ þeim sem Noregs konongs riki byggia
RbHM (*1313)¹a 994÷ himinn huerfr. heimr er bygdr
Heiðy 9919÷ ef nokcuʀ a nyðsynnia (!) ferð um þat land sem bansett folk bygger
JurHauksb 18723÷ þæim sæm rikit bygghiæ
RbHM (*1293) 229÷ þeim er Noreghs konongs riki byggia
RbHM (*1302)² 456÷ ok hvaþan komv meɴinir, þeir er heim byggia
SnE 1614÷ Þar bygþ‹v› gvþin ok ættir þeira, ok gerðvz þaðan af mꜹrg tiþindi
SnE 1620÷ asa ættir, er bygt hafa Asgarþ hiɴ forna ok þꜹ riki, er þar liggia til
SnE 172÷ Norfi eða Narfi het iotvnn, er bygþi i Iotvnheimvm
SnE 179÷ I þeim skogi byggia þær trꜹlkonur, er Iarnviðivr heita
SnE 1824÷ Sa er eiɴ staþr þar, er kallaðr er Alfheímr; þar ⸢byɢvir [var. bygger SnEW¹ 196] folk þat, er *Liosalfar heita
SnE 2512÷ A svɴanverþvm himins enda er sa salr ... er Gimle heitir; hann skal standa, þa er bæði himinn ok iorð hefir fariz, ok byɢia þaɴ stað goþir menn ok rettlatir of allar alldir
SnE 262÷ hinn iii. himinn se eɴ vpp fra þeim (himni), ok heitir sa Viðblaiɴ; ok a þeim himni hyɢivm ver þeɴa stað vera, en Liosalfar einir hyɢivm ver at nv ⸢byɢvi [var. byggi SnEW¹ 1929] þa staþi
SnE 2613÷ Þa for Skaþi vpp a *fiall ok bygþi i *Þrvmheimi, ok feʀ hon mioc a skiþvm ok með boga ok skytr dýr
SnE 311÷ galt ‹hann› þa smiþar kavpit ok eigi sol ok tvngl, helldr syniaþi hann honvm at byɢva i Iotvnheimvm
SnE 476÷ I þesvm savlvm skolv byɢia goþir menn ok siþlatir
SnE 7425÷ Viþaʀ ok Vali lifa ... ok byɢia þeir a Iþavelli, þar sem fyʀ var Asgarðr
SnE 7516÷ ek skal þau kristin logh hallda sem hin hælghi Olafr konongr hof oc aðrer hans retter æftirkomandar hafa nu samþykt millum konongs oc þæirra er landet byggia. með huara tvæggia samþykt
Hirð 3975÷ eigv ver deilv at hallda ... i gegn avndvm illzkvnnar, er i loptinv byggia
Ant 6536÷ Ek byð þer, hinn ohreini andi, er með meyiu *þessi byggir, at þu flyir i brutt fra henni i nafni drottins Jesus Kristz
Páll²A 24725÷ Æœyni byghdu a Ringhæriki
DN I (1345) 23523÷ j ꝍfzsta Æidstæinum ii aura boll mina æn iiii marka boll ok sua bygt
cf.j œydi
2475 DN IV (1346) 24621÷ vard bratt firer þeim þorp eitt ok bygðu þar marger bændr
EgM(2001) 13214÷ þitt nafn se vppi meðan heimrinn er bygðr
Finnb 416÷ þeir stunda framar a riki oc metnað i þessum fallvallta heimi, sem ver byggium, enn annars heims dyrð
JBapt²A 90617÷ Af hennar nafni er siðan kallat a latínu lupanaria putna hus. þat er þers kyns herbergi er portkonur byggia í
Rómv595add(2010) 22421÷ heither sa (fjǫrðr) persicus ... fyrir þuí at hans haalfu byggía þeir menn sem perse heita
~ lat.inhabitant
HistSchol 13016 Stj227 12414÷ munkrinn hafði kunnigt gjört riddaranum fyrir þeirra skilnat, hvar hann bygði
Æv² 1618÷ [var. lá Ierusalem i audn, sva at þar bygdi ecki mannfolk AM 233 a fol “B”]
var. KrossInventA 30328: AM 233 a fol “B”÷ su er engín borg eðr herbergi er menn heyrðu nefndan Julium at vhræddir byggia
Rómv226(2010) 30315÷ Gabaon het borg ... þær þiodir voru kalladar Gabaonite er hana bygdu
Stj³ 35732÷ Enn vm kvelldit, er menn foro i reckior, þa bygðv sitt set hvarir
StuᴵK 2087÷ þar voru tvennar hallir. er herlið ok landvarnarmenn konvngs bygðv. vorv aðrar yfir ǫðrum ok híetv þat hín efri hv́s
Huldaᴵ 1065÷ uarð þegar kurr mikill af bondum vm þat er konungr uilldi taka uiɴur af þeim. so᷎gðu at við þat matti landit eigi ⸢byggia [var. byggiaz Holm perg 1 fol “C²”]
ÓTᴵ 329÷ hvar bẏɢuir þu ... þeir foru ... at sea bẏgd hans
~÷ verði bẏgd hans auð. ok engi se af hans maukum sa er þar ⸢bẏgguí [var. byggi AM 621 4°]. ok annaʀ honum vlikr taki hans biskups dæmi
~÷ at snua þeim lẏð til sín er hana (ɔ: Róm) bẏgguir
~÷ hann fiecc suor af Apollo solar godi ad hann skyldi gera lata adra Salomínam oc hann gerdi sua oc bygdi þar sidan
TrójS 6022÷ þeir skulo rettliga starfa i kosninginni þess sem þeir dœma nytsamligan uera rikinu ok þeim sem byggia rikit
~ lat.regnum in habitantibus
46335 Sættarg 47011÷ hvarr byɢvir Kristr. ꜳ himnvm er hans vellði
EVíðB 2037÷ skapadi hann ok manninn eigi sidr til at byggia uerolldina þessa heims. sua sem hann hafdi hana algort ok fagrliga prydda
Stj¹ 191÷ Jeronimus segir at hann (ɔ: Kain) hafi uerit aa þi landi er Nodh heitir ok bygt þar
~ lat.habitavit
HistSchol 3124 Stj¹ 4336÷ byggdi Seth þa i fialli nockuru
~ lat.habitavit
HistSchol 3526 Stj¹ 5430÷ Annarr hennar (ɔ: eyjarinnar) partr er af monnum bygdr. en annarr er driugum fullr ok allskipadr af filum ok odrum dyrum
~ lat.partem ... homines tenent
SpecH 30a11 (I 79) Stj¹ 697÷ Tuenn eru bygd Blalo᷎nd. annat þat sem austaz er bygt ok næst þi sem solin kemr upp
Stj¹ 9927÷ byriaði sua sina ferd ut af Challdealandi til þess landz. sem þann tima bygdu kynsmenn ok afkuęmi Chanááns
Stj¹ 10331÷ gerandi mik leidan o᷎llum Chananeis ok Pherezeis. þeim sem þetta land byggia
~ lat.habitatoribus terrae
Vulg Gen 34,30 Stj¹ 18814÷ i þeirri landzins haalfu sem Gersen heitir. hueria er ebreskir menn bygdu mest
Stj¹ 26825÷ ef þer uilit eigi hafa oss i sam sæti með yðr. þa munut þer byɢia stofu þessa sem yðr er fyrir buín
EindrÓT 21819÷ eigi ma þat mæla at guþ varr Þoʀ er her byɢir i hofi megi lítit
RRÓT 3312÷ Gangi nu fram þeir er vndir ⸢skalann [var. skalanvm AM 54 fol “C¹”, etc.] byggia ok veiti mer
ÞorvTÓT 9812÷ þeir menn er bygdu i babilon ... dyrkudu þan‹n› gud er het bel
GenealSnE 63516÷ þeirra ... sem landit byggia
RbHM (*1315)⁵ 11611÷ Bondi sꜳ er Tæitr hiet ok bygdi fyrir nedan hæidi ꜳ Hualæyri
ÞBpC¹ 36610÷ En ef þeir vilja eigi leiga, þá sekjaz þeir þar svá á beit sem á bygðu bóli, ok svá skulu þeir við varða
Jb 1723÷ ek vêntir fyrir þat sama er þu byggir her .j. samt (bor her alene ⫽ ***) manir þu þat mart uitandi uera er eigi uita adrir menn
DínDr 4026÷ ek byggi xij aura jord er þu (ɔ: Óláfr konungr) att ok færi ek þer land skylldir þær sem a at giallda
ÓH1005 81118÷ þér trúit á djöful þann er byggir í skurgoðum
KlmA 27411÷ medan ⸢hann syngr þar [var. þeir byggia þær AM 354 fol “C”]
var. StatEi² 53112: AM 354 fol “C”÷ Nær hefdi min sꜳla bygt i helviti
~ lat.habitasset
36838 VP 36820÷ Ferdadiz keisarinn i þann sama stad, er munkrinn bygde
~ lat.ubi erat ... monachus
51322 VP 5138÷ Tveir brædr voru þeir, er badir samt bygdu eitt herbergi
~ lat.pariter in cella commorantes
52120 VP 5211÷ seg honum, at hann verdi brottu or kofa þeim sem hann byggvir
VP 5263÷ þeir bygdu eitt herbergi, medan þeir lifdu badir
~ lat.manserunt pariter
61921 VP 6194÷ svá var hugsat hagliga at þeim mátti ekki úfriðligt granda er þar (ɔ: í kastalanum) váru byggjandi
Parc 1214÷ Postolinn sagdi, at hreinlifsmenn væri musteri heilags anda, ok byggvir heilagr andi i þeim
~ lat.habitat
PassLuc 24836 Luc 4352÷ Agatha er formælandi þess folks vit gud, er Katanensis borg byggir
Luc 43611÷ sem samþyckt war millum konungdomsins ok þegnanna þeirra sem landit byggia
DI II (*1302›AM 137) 33427÷ þeir sem Gulaþingslo᷎g bygia
Hák81 31324÷ Þa er ek var fýrmeir j Noregi ... þa heyrda ek sagt betr fra þui folki, er þar byggir
Hák81 58910÷ at finna þa sem ⸢byggia [var. bva AM 589 b 4° “B”] j morkinni
Sams 137÷ Refr sagde þá fedga enn skylldu byggia virkid vm stund
Krók 2727÷ Enn astsamligazti drottinn mun byggia med honum
~ lat.habitabit
Vulg Deut 33,12 Stj² 34731÷ þuj byggj þer her
Vilm 19513÷ Þessa skemmu byggði jarlsdóttir ok hennar þjónustukonur
Vígl 6416÷ aff øllumm þeim er borgina bigdu
DínDrˣ 4513÷ j þessari borg er sa stadur er heiter Hardur Fagnadur ... margur hefur foruitnast huad þar bygde j, og hefur einginn aptur komid, sa ed farid hefur
ErAˣ 623÷ Er þar kallad iafnann sijda[n] Geitis-heller og Geitis-hamrar; og er ecke getid, ad hann sie sijdann af trollumm bygdur
Fljˣ 234÷ (proverb.) At logom skal lannd vart byggia
FrostÁMˣ 276÷ er nu er Œyn bygða er callað
FskAˣ 3848÷ hann eignaðiz jarðir allar i Noregi, bygðar oc obygðar
Gíslˣ 821÷ hann kom ut til Islandz i Arnarfyrði, oc bygði [var. + þar NKS 1181 folˣ “j”] bæ þann er i Eyiu het
Gíslˣ 1528÷ byggíandi
~ lat.et sicut catulus leonis habitans in abditis
212 (Vulg Psalm 16,12) GlossPsalt 312÷ eg byggí
~ lat.Et ut inhabitem in domo domini
2224 (Vulg Psalm 22,6) GlossPsalt 2325÷ fyrir því, at Óðinn var forspár ok fiǫlkunnigr, þá vissi hann, at hans afkvæmi myndi um norðrhálfu heimsins byggva
Hkrᴵˣ 1410÷ mætti menn eptir þat byggva land í friði ok þjóna einum konungi
Hkrᴵᴵᴵˣ 41021÷ hann byggði þann bœ fyrst er í Skálaholti heitir
Hungrvˣ 752÷ oc lǫg á lǫgþ at svá scal vesa meþan Ísland es byɢt
Íslbˣ 3639÷ Óleifr fęilan es fyrstr bygþi þeira á Íslandi
Íslbˣ 4110÷ og vijgdi hann hana til nunnu. og vijgdi hennj þennann kofa til ad byggia
JBpC(2003)ˣ 1362÷ ok stigi upp aptr til himnanna ok settist í sitt hásæti, byggjandi þar æ síðan
KlmBˣ 23313÷ Réingar ... þeir byggja þat herað í Vinðlandi, er Ré heitir
Knýtlˣ 26513÷ Hon lætr bœ reisa ... ok ⸢*bygði [ÍB 225 4°ˣ “V”, etc.; non emend. bio] þar
emend. Laxd 1012: ÍB 225 4°ˣ “V”÷ Her hefr vpp landnam i Vestfirdinga fiórdungi er mart stormenni hefir ⸢bygt [var. bygdan LdnStˣ 1429]
LdnHb105ˣ 1730÷ þa er lanndit var vída bygt med sió
LdnHb105ˣ 12027÷ þeir haufdu spurt at Ingolbr bygdi sunnann ꜳ landinu
LdnStˣ 13836÷ þa er landit hafdi LX. vetra bygt verit
LdnStˣ 23035÷ allir ⸢þeir er byggia Jerusalem [var. þer er byggit i Jorsalaborg PP 28732]
~ lat.habitatis
Vulg Act 2,14 Pétr²Aˣ 16322÷ them som bꝍen byggia
RbMEHM (*1362) 18227÷ þóttiz *vanafli til at reisa ófrið í móti svá miklu fjǫlmenni sem heraðit bygði
StuᴵᴵR11127ˣ 17928÷ Þorgils vildi eigi herað láta, hefi ek til þess konungs skipan ok jáorð bónda þeira, er ⸢byggja [Adv 21 3 17ˣ “V”, etc.; non emend. bygðu] heraðit
emend. StuᴵᴵR11127ˣ 29334: Adv 21 3 17ˣ “V”÷ leitaði hann sér undanbragðs, at hann væri eigi þegar fyrir augum þeim, er skálann bygði
Vatnˣ 413÷ ollum odrum iordum bygdum æder vbygdom sem þau atto til skiptis at bæra
DNᵛᴵᴵᴵ 27033÷ j Øynne bygdo j Tyry
DNᴵᵛ 42010
● byggja hvílu/sǽng/rekkju ligge i seng, ligge i sengen, være sengeliggende ⫽ occupy a bed, be bedbound
●●● Eigi mon þa hfa segir hann at byɢva ⸢*þessa [non emend. þetta] recciona
Mork 12227●●● En snemma um morginin eftir sendir konungr skosuein sinn at verda uiss huerr þessa sæng hafdi bygt um nattina
NornFlat 34620●●● [var. Huilldizst astridr þar j holmanum sua leínge sem sængur konum hæfir huilu at byggia eftir barnn burd GKS 1005 fol “D²”]
var. ÓTᴵ 6714: GKS 1005 fol “D²”
● byggja (eina) rekkju/sǽng [með e-m / ok e-rr] ligge i seng (sammen) (med ngn), dele seng (med ngn) ⫽ share a bed (with sby)
●●● ... ef ek hefði byggt með honum eína sængh .vij. nætr
ÓTᴵᴵ 8121●●● þau skulu gánga í eina sæng ... tekr hon þat ráð, at ... fóstra hennar skal rekkja hjá konúngi ... en þau Tristram bygðu eina sæng
Trist² 5819●●● Ek ætla mér at byggja rekkju með henni í nótt
Án 34024●●● at byggja eina sæng ok þú
GrL 15212●●● skulu vid bædi byggia eina reckiu j nött
Hrólfˣ 181÷ gjöra þau statt í síðuztu at byggja eina sæng um nóttina
Æv¹ 819÷ konungr spratt þegar vpp ok mælti reiðvlíga. [eigi mun] þa hæfa sagði hann at byggia þessa sæng
Huldaᴵ 8823
4) [á e-u (etc.)] [með e-m/e-u / (í) hjá e-m / í millum e-rra] bo, holde til, befinde sig ⫽ live, have one’s habitation, be
●●● Huar byggver goþ
~ lat.habitat
1326 ●Eluc674(1989) 131●●● meþ eitr ormom byɢvir þu
~ lat.cum scorpionibus habitas
Vulg Ezech 2,6 HómÍsl⁴⁴(1993) 76r13●●● diofoll hevir lengi bvgt i þvi husi
~ lat.inhabitaret
Dialᴵᴵ 27012 GregDialA 8911●●● Ðer eroð hæilact mystere guðꜱ þeꜱ er byggvir í yðr
~ lat.habitat in vobis
Vulg 1Cor 3,16 HómNo²¹ 968●●● Hann mællti við dioful þann, er bygþi i scurðguðino
~ lat.qui in eo erat
PassBarth 14313 Barth² 76227●●● þęr þioðer er byggva við vthafit sialft
~ lat.repostis gentibus Oceani
Alexandreis 24714 (IX 504) Alex 14230●●● drottiɴ míɴ er byɢvir í himnom
~ lat.qui habitas in cœlis
Milit 20b34 Ridd623 287●●● Hvar bygþi Ymir eða við hvat lifþi hann?
SnE 1317●●● byɢɢia þeir i smá husum her ok huar
Rómv226(2010) 214●●● bvit sva vm at sem mest þystí þann (yrmling) sem með hen[ni] byggir
Huldaᴵᴵ 4025●●● bygg i hia honum um no᷎ckura fáá daga
~ lat.habitabis ... cum eo
Vulg Gen 27,44 Stj¹ 16824●●● man gud birtaz byggiandi manna i millum
~ lat.Deus habitans inter homines
SpecH 46a30 (I 128) Stj¹ 2449●●● hia þeiri kirkiu seʀ en merki at hann hefir byggt sva sem eínsetu maðr
ÞorvVÓTᴵ 2969●●● hinn heilagi Olafr ... æigi at æins elskade sinn undirgefinn lyd j Noregi helldr ok iafnnuel þa sem a Jslande bygdu
FbrFlat 9121●●● ⸢bygdu (þeir) i buum [var. bioɢu nu i bum Sv 1434] þeirra huersu hagliga er þeim þotti sem aattu
SvFlat 54616●●● Tveir brædr voru þeir, at inn ellri bad inn yngra at byggia hia honum
~ lat.pariter habitemus
61829 VP 61810●●● Dyrd drottins bygdi yfir Synay
~ lat.habitavit gloria Domini super Sinai
Vulg Exod 24,16 Stj² 30539÷ at ver rekem a bravt alla þiona diofvls. þa er byɢva i hofom. oc i scvrþgoþom
~ lat.habitant
PassBarth 1396 Barth²Cod645 10515÷ lagþi scipin í ana Nið. oc byɢia a scipom vndir tioldom
Þing¹Mork 37528÷ þa suo þeir þeɴa salm qui habitat. Sa er byɢvir í ęnom hǽsta tę́naþi. mon hann dvelia í scíoli himins
~ lat. in textuhabitat
2611 Ridd623 2611÷ fyrir þi flyr mannzins aund eitrit. *huert er i hans blodi byggir. at ...
Stj¹ 981÷ bygdi (Abram) medr allt sitt folk i borginni Damasco
~ lat.habitavit
HistSchol 4932 Stj¹ 10518÷ Eigi mæli ek þat af minu hugviti, helldr af þvi er byggir i briosti mer
~ lat.quem in visceribus meae mentis accepi
PassCaec 2092 CecB 2866÷ i ydrv briosti byggir nv ammor ok eilskvgi
Gibb 2013÷ Stiornur rena upp ok setiaz at sama hætti ollum monnum þeim, er iafn fram bygia a iordune
Encᴵᴵ624 1048
● byggja ok búa [á e-u (etc.)]
●●● Vier kristian ... heilsar ydur ollum vorum elskuliga almuga og vndirsatum sem biggia og bua up a vortt land Jsland kiærliga med gudi oc vorri nad
DI V (*1463›ÍB 309ˣ) 3834●●● kiærer viner sem byggia og bua a̋ millum vlfdalafialla ok Langanes
DI IX (*[1522]›Lbs 62ˣ) 7813÷ Alla þa goda menn sem byggia ok bua nordan ok vestan vpp a islandj heilsar ek olafur nikulas son fehirder j biorguinn ok hirdstiore vpp a jsland
IslDipl (1441) 3488÷ þeim sem bẏggia og bua fyrir nordan o᷎xnadalsheidi
DI IX (1522) 8929÷ þeim sem þar byggia og bua
DI IX (*[1522]›Lbs 62ˣ) 7716
● ‖ præs. part.: byggjandi [í !] som man kan bo (i), beboelig ⫽ inhabitable
●●● En oft hafa menn freistat at ganga upp a landet a þou fioll er hæst ero. i imisum stouðum at siaz um oc vildu vitta ef þeir fynni nokot er þit (ɔ: þýtt) være a landeno eða byggiande. oc hafa menn hværgi þat funnit. nema þar sem nu bva menn
KgsFrgβ 13728●●● Enn i þeim stad hafde adr verit my svo mart, at monnum þotte eige ⸢*byggianda i [non emend. byggiande i]
Vitus 3341n.
5) [e-t / undir e-u (etc.)] [með e-n] (om bord på skib) holde til, have plads ⫽ (on board a ship) be, have a station
●●● baru stort griot ut a Mariu-suðina allt um fyrir-rumit oc fram til austr-rums. oc fengu þeir allillt slag er þar ⸢bygðu [var. bioggu SvEirsp 34123]
Sv 9832●●● Mæirí þikkir styri mannzíns frame enn þess er þilivrnar byggir fraᴍe
Gramm¹ 2462●●● bygðí hann með sína menn á skípvm vndir tíǫlldvm
Þing¹Hulda 20825÷ konungr fecc oc rek-sꜹm i hvert halfrymi oc bað þa varþveita er þar ⸢bygðu [var. byggi SvFlat 60624; biuggu Sv81 10530] oc taca til þa er þeir þyrfti
Sv 8727
6) [nǽri e-m / hjá e-m / samt við e-n / með e-m] ligge (nær/hos/med ngn), have seksuel omgang (med ngn), leve sammen i ægteskab, være gift ⫽ lie (close to sby, with sby), have sexual dealings (with sby), live together as a married couple, be married
●●● Ef menn byɢia sva at að .v.ta manne se hvartveɢia ... þa varðar þeim fiör bavgs garð samgangriɴ
GrgStað 16519●●● Huorsu skylt ma byggia (cap.). Nv skal ængi madr fa frenkonu sinnar skyldri en at .vij. kne ... En ef madr byggir skyldra. þa skal syslu maðr biskups gera þæim ... at þau skili hiuna lagh sit
BorgKr²ᴵᵛ 6927●●● villdi hann fyrir engan mvn byggia samt við hana
~●●● mer samir æigi at byɢia hia þer. ne vakna or þínum fadmí. vid mikinn ludra gang
Rómv226(2010) 3099●●● Jacob bygdi þa fyrstu nátt með Lia
~ lat.commixtus
HistSchol 7818 Stj¹ 17224●●● uilldi hann eigi nærri koma eiginkonu sinni. sua at hann byggi med henni
Stj¹ 2516●●● Þá er Njǫrðr var með Vǫnum, þá hafði hann átta systur sína ... en þat var bannat með Ásum at byggva svá náit at frændsemi
Hkrᴵˣ 1321●●● ǫnguom mundi hann so trua ǫdrum ad byggia nærre drottningu sinni
Hrólfˣ 721÷ betra þótti henni bani siɴ en byggia með heiðnum konungi oc spilla sua cristni sinni
cf.Burizleifr ... bað Þyri systur Sueins
1436-7 ÓTOdd 14316÷ helldr villdi hon dauða sinn en byggva með heiðnvm konunge
ÓTOddS 14325÷ Huorsu skylt ma byggia
cap.÷ Huærsu skillt byggia ma
cap.÷ man bondi minn nu fyrir þann skylld uissuliga medr mer byggia, at ek hefir fætt honum .vi. syni
~ lat.mecum erit maritus meus
Vulg Gen 30,20 Stj¹ 17615÷ Bygde hann x vetr hia henne, svo at hann spillti hvorskis þeirra losta
Orkn 11019÷ allir hugðu, ‹at› hann byggði hjónskapliga, sem hann skyldi, með henni
Trist¹ˣ 16625÷ væri þér þat engi brigzli né vanvirðing, at þú ynnir henni sem eiginkonu þinni ok byggir með henni hjónskapliga
Trist¹ˣ 17032
● byggja frǽndsemi/sifjar, byggja til frǽndsemi være gift idet der er slægtskab/svogerskab/fadderskabsforbindelse ⫽ be married where there is kinship (consanguinity, relationship by marriage, relationship by virtue of godparenthood) involved
●●● iafn nait scal byɢia sifiar oc frændsemi at fimta manne hvart
~Þat - raþa
GrgKonᴵ 374-6 GrgStað 1572●●● En ef maðr fær guðciviu sinnar. þa skall hava till slikar stæfnur at skilia þau sem till frendzeme byggui
~sem þau bygdi frendsæmi
BorgKr³ 36614 BorgKr¹ 35024÷ Þat var annat nymæli, at iafna ætt scal byɢia. sifiar oc frændsemi at .v. maɴi hvartveɢia. þar sem hiúskapar raþvm scal raþa
GrgKonᴵ 374÷ þa skall gera slika stæfnu þæim till skillnadar. sem þau bygdi frendsæmi
BorgKr³ 36614
● ‖ præs. part.: er byggjanda der kan leves i ægteskab, ægteskab er tilladt ⫽ marriage is permitted
●●● þarf eigi lengra at bꝍta út í ættina. fyrir því at þá er byggianda oc liðin frændsemi
Frostˣ 1892÷ fyrir því bœtum ver nú eigi lengra upp í ætter. at á þá er byggianda oc liðin frændsemi
Frostˣ 1871
● frǽndsemi er byggjandi [e-jum / með e-jum / með e-m ok e-rri] der er slægtskab (mellem ngn) som (er af en sådan grad at det) tillader ægteskab ⫽ there is kinship (between a man and a woman) which (is of a degree which) permits marriage
●●● Ef frændsemi komr up með þeim manne er kono hefir fastnað ser oc konoɴi sv er eigi er byɢvande. þa ...
GrgKonᴵᴵ 306●●● Eɴ ef frændsemi er þeim byɢiande ...
GrgKonᴵᴵ 3011●●● Ef frændsemi er með monnom byɢiande ...
GrgKonᴵᴵ 6014
7) [e-t] [e-m] bygge, opføre, ?dekorere ⫽ build, construct, ?ornament
●●● ver Jngibiorgh ... vilium lata byggia eit altære j Hofudœy claustri
DN II (1352) 25532●●● skal (skipit) vera byght innan tolf manada fra þi er þetta bref var wt gefuet
DN II (1365) 30526●●● skulum wer láta byggia ⸢þetta [var. þeim AM 115 b 4°ˣ “B”] þarfinnda hws
RbHM (*1308) 7822●●● hann liet ... byggia stopulinn j Skalhollte ... hann bygdi oc sancti Thorlaks hofud medur klart silfur. oc lagdi sialfur þar ut j hans helgann dom. hausinn heilann obrotinn
AnnLy 28737÷ hafum ver nu lofat þæim at lata byggia ser landuærnarskip
DN II (1365) 30523÷ hafum ver ok lofuat adernæfndom arnald at byggia þer vppa ein vfn ok eit bakarahws
DN 6124÷ þæir skulu mugha byggia seer landwærnda skip
DNᴵ 34822
8) [e-t] [e-m] [með sér] [e-u / fyrir e-t] [til e-s] lade (ngn) bebo (et sted), lade (ngn) bo (et sted) og dyrke (land), bortforpagte, udleje ⫽ allot (sby) (land) on which to live and farm, lease (land), rent out
●●● Bryniolfr ... tok mikit af landnami Vna Garðars svnar ok bygði þar frændvm ok magvm sinvm
LdnHauksb 8931●●● for hann (ɔ: Gǫngu-Hrólfr) vestr i Valland. ok heriaði þar. ok eignaðiz iarlsriki mikit. ok bygði þat miog Norðmonnom
HkrFris 5129●●● Skal ok engi garðzbondi nea (ɔ: né) bæarmaðr byggia uttlendum manni lengr hus sinn i senn en half manaðar leighv
RbHM (*1316)⁴a 1241●●● vmboðs maðr ma eigi lengra mala byggia en .iij. uetra mala
Landsl 10531●●● Engi maðr skal byggia skippundara ne aðrar uagir
Landsl 1678●●● swaraðe herra abote sek þuisider honom vilia byggia framlæidis, at han firi baud honom loghlegha a fyrnæmðri iorðu længer at sitia
DN II (1332) 16519●●● sa sem ⸢byggir [var. læigir AM 78 4° “B”] þæssa luti (ɔ: ǫlgǫgn, mylnur, baðstofur, etc.) græiði tiund vskærða. af læigunne
JKr 3546●●● þæir ero husfaster er æiga garða. eða læiga garða ... allan eða halfan eða fiorðung oc byggia oðrum með ser
Bl 26017●●● Laxa nya ... scal kaupa a batom ... en eigi flytia i buðir til mangs. En sa er byggir buð til þess oc væit han oc sva sa er læigir. giallde sin ꝍyri huar þæirra kononge oc fare or buð
Bl 2636●●● Hér hefr upp landsleigubálk ok segir, hversu mǫnnum hœfir með lǫgum sínar jarðir at byggja, ok svá hversu þeir eigu með ábúð at fara, er leigujarða þurfu
cap.●●● í þvísa landi þurfu margir við leigufé at hjálpaz, ok því skal engi dýrra ⸢byggja [var. selja á leigu AM 350 fol “æ”, etc.] málnytukúgildi en tveim fjórðungum smjørs
Jb 22410●●● herra abote oc klaustrit s[call førnempda io]rd eigha byggia. bola till fa oc landskyld af [taka]
DN XII (*1329›AM 902 a) 5716●●● sira þordur bygðe iafnan jorðena fyrer sex hundrut frið þa er hann lieðe hana æigi
IslDipl (1402) 15431●●● þat hus ... er hann hafdi giora latid ok bygt kaupmaunnum fyrir tuær merkr, skylldi hann lia himinrikis drottningu
~ lat.negotiatoribus locaverat
HelChron 101439 MarE 64813●●● en þordur (skyldi) bẏggia jordena ok taka leigu af. þar til er þeir giora annan ueg ꜳ
DI VI (*1478›apogrˣ) 11620●●● Adra sok kærde Þorer til hans at hann hefdi ecki golldit sier leigu epter kapal er hann bygde honum ȷ́ uer
DI VII (*1505›BLAdd 11242ˣ) 8112●●● Konungr má byggia almenning hvargi er hann vill. En hinn er tekr ...
Frostˣ 25118●●● En vm eignar byggingar vilium ver at huerr ráde sinne iordu ok bygge eptir þui sem hann getr bezt i værd kommit
RbHM (*1297) 2912●●● Ingimundr bygði þeim Hrolleifi ok fekk móður hans bæinn í Ási, ok bjuggu þau þar lengi
Vatnˣ 4824÷ þeir bygðo lond sin
GrgKonᴵᴵ 172¹²÷ Ef hann byɢvir eigi landet. enda byðr hann eigi buum at leiga sem nu var tint. þa verðr hann vtlagr .iij. mörcom
GrgStað 46214÷ hofuðstað rikis sins byggvir hann þeim somom. er fire scommo borðoz ímot honom
Alex 8426÷ at ver hafum bygt þeima manne ... .ii. aura bol j eígn þeírí. eʀ greina ruð heítir
NoDipl (1289) 5727÷ hverr sem okr gerir. sekiz. vi. aurum ... oc vpptꝍkt allt þat er bygt var
ÁKr 5415÷ Skal herra Sæbiorn þessar iærder. hafa oc æiga. mæd ollum lunnendom byggia huærium manne er hann vill
DN II (1303) 597÷ æinn garðenn ... er bygdhr er firir iij hæfsælldor. oc j audrum garðenom halfan bœnn er byghðr er firir halfa aðra hæfsælldo
DN III (1308) 779÷ þu Arne byggir hanum hus þin tolf manadr læighu sua sæm varom landz mannum ok tækr af hanum ællding ok lysing ok slika lyðskylldu sæm adrum garðz mannum þinum inlændskum
DN I (1309) 11123÷ Bioðum vær ... att engi byggi hus sin till annars æða skip en till pennings at fornu
RbHM (*1311)² 9211÷ Skolu utlenzkir menn ... alldri j garða upp skipa þungha varninghi nockorum fyrr en allar bryggiu buðir ero aðr skipaðar ok ⸢byddar [var. bygðar AM 330 folˣ “B”] millim nefndra takmarka
RbHM (*1316)⁴a 12219÷ segi þeir til ahamfnar er fare taka en hinn til leigu burðar er skip byggir
BlFar 2747÷ Ef maðr leigir eins pundz far af haseta oc byggir hann at lagum. æ meðan hann a eit pund innanborðz þa a hinn þat er leigði
BlFar 27921÷ ef maðr byggir iorð sina til lutar þa ...
FrostKrᴵ 1379÷ þeim hꝍyrir eptir lagum sinar iarðer at byggia sem með logum hafa at komizt
Landsl 98÷ en male halldizt allt at einu sem hann atte at ⸢byggia [var. hafa AM 307 fol “Gh”; abyrgiaz Holm perg 32 4° “Gr”]. þat eru þriar arðir
Landsl 1038÷ Umboðs maðr skal eigi byggia annan mala fyr en annar er vti
Landsl 1039÷ Ef maðr byggir eina iorð .ij. monnum
cap.÷ ef vmboðs maðr konungs byggir iarðir konungs i heraðe at arðar mala. þa ...
Landsl 1084÷ þui at sua skal konungs iarðir byggia sem skil i lagum
Landsl 1086÷ Nu byggir maðr dyra en vande hefir a uerit
Landsl 10812÷ Nu ef oðals nautar uilia eigi byggia honum. þa skal hann bioða þeim leigu firir fardaga
Landsl 1149÷ vmboðs maðr ma iarðir byggia aðrum en eigi sialfum ser
Landsl 1203÷ En ef ruðstaðr ꝍyðizt af þui at þeir logðu ofmikla leigu a. eða getr eigande eigi bygt oc vil hann þo giarna. þa ...
Landsl 13820÷ Konungr ma byggia almeninga huerium sem hann vil
Landsl 1454÷ men skolu þeim monnum byggia garða sina er þeir uilia suara uarðhaldi fyrir
RbEM (*1280) 1221÷ skylði herra Ollafuer fylghia fyr næmðu Mynðinese byggia lanð skylð af taka oc oll forræði firi at gæra
DN II (*1323›vid 1331) 12835÷ þui (ɔ: þú) sitter a æign þæsse utækin at þeim er bygghia atte annat huart af mer eðr af vmboðs manne minum firir byð ek ...
JurForm309 485 n. 13÷ ef ver uilium halda konongs namfneno oc sꝍmd koronannar (!) at ver munum þæim verda at byggia landet oc hafa i rikinu er i vore þegnskyldu uilia vera
RbEM (*1281-1282)¹ 334÷ En sa gardz bonde er honom byggir hus lengar en boken vattar hafe firirgort þeim husum vid konongen
RbHM (*1316)² 1204÷ Skulu vtslendzskir men ... alre i garða upskipa nokon þungha varnnengh ... fyr en allar bryggiu budir ero bygdar oc fulskipadr millum konongs gardzs oc skagans uid Olafs claustar
RbHM (*1316)⁴b 12524÷ Skal oc eingi gardzbonde ne biarmadr byggia utslendzkom manne lengar huus sin i sennar en halfs manadar leighu
RbHM (*1316)⁴b 12713÷ ok nesta þæim mest er minstan lutt hafa i att. er bonndin er. er landit byggir
RbHS (*1202) 44511÷ jord ... sæm er fiughura marka bol at forno. þo at nu se bygd firir þriar mærkr forngildar
DN III (1328) 14121÷ Þorgeir, ok hans erfuingiar. skolu firsagdar iarder frialslega eiga. byggia ok landskyld aftaka
DN II (1329) 14531÷ En ef maðr byggir iorð sina till lutar. þa skall tiunda af vskiptu. oc uarðuæiti sa er a iorðu byr
JKr 35318÷ En af þui bui sem menn hafa seer till nytia. sua at þæir byggia æighi. græiði ost af. af æins dags miolk alre firir tiund af miolk oc læigu
JKr 3553÷ þæim hꝍver með loghum sinar iarðer at byggia sem með loghum hafa at komezt
Bl 18620÷ ef kaupangrs maðr sælr garð sin eða byggir i kaupangi ... þa ...
Bl 2043÷ husmen sina alla þa sem han byggir hus sin vinnu fora scal han abyrgiazt at ...
Bl 24424÷ hvær er ryfr þessa skipan þa gialldi husbondi sa er hus byggir oðrum en her sægir mork sylfrs kononge
Bl 24616÷ scal sa husbondi giallda kononge mork sylfrs er byggir honum ef han vissi at han hafðe æigi skil gort
Bl 24915÷ æignir hans uæl byggia oc *husa lata
Hirð 42913÷ En þæir men sæm byggia huss sin þæim monnum sem till orko ero fꝍrer huart sæm þatt ero helldr kallar eda konor þa sæckizt sa mork sylfrs vid konongh
RbHM (*1290) 1915÷ huart sem hon (ɔ: jǫrðin) er dyra bygd æða lettare
DN III (1342) 18610÷ a Sundomanese halfss siaunde saltkæitiulss sæter ok ero byghdær af tuæær sætenner firir halft annett pund salss en huær hin firir pund
DN IV (1344) 22820÷ iarðer hafði hann ⸢bygt [var. bẏgðar WolfAug 9 10 4°] ok skilit ser allar land skyllder
EgM(2001) 9317÷ Nú ef umboðsmaðr konungs byggir jarðir í heraði at jarðarmála réttum, þá skal þat haldaz eptir þeiri ábúð ok landskyld sem leiguliði hefir vitni til
Jb3270 2885÷ Nú byggir maðr dýrra en áðr hefir vandi á verit, ok því framarr til leiðangrs ok landvarnar sem leiga er meiri á lǫgð, sé annat hvárt aukit fyrir báðum æða minkat fyrir báðum eptir því sem byggiz
Jb3270 28813÷ Eindrider byghdi Olafue ader nemdum optnemda jord ... vm þriu aar firir halfua leighu. jatede ok Gudbrander ader nemder Olafue ... at han skall alla þesse giærd halda ok bygghiu er Eindrider broder hans hefuir gort
DN IV (1351) 28231÷ fir vet miols a huart aret er han sitr a. sitr han eigi a þa skal han bygia sem sina iord
DN I (1358) 28220÷ En um æignabyggingar vilium ver at huer raðe sinni jorðu ok byggi eftir þui sem han getr bæzst j værð komet
DN VI (1358) 27825÷ Eyiolfr faðir þeira ... hafdi sva tecit staðin hannsolvm, at i erfð skylldi hverfa. Enn þa er Eyiolfr annðatiz, callaði Brandr biskup sonu Eyiolfs ecki til *færa oc bygdi þa Þorsteini Þraslavgar syni, hann atti frend-conv biskups
StuᴵK 2237÷ Sa prestr ... byggi eignir þær sem hann á at hafa til presttꝍkunnar til skynsamligrar abudar ok landskylldar um sva morg ꜳr sem skynsamir menn sea at iꝍrdin kuedr slikrar abudar
StatEi² 5345÷ ef prestr sa er til kirkiu kemr. gefr þa so᷎k hinum er fra for at hann hefir at villd sinni æigi byggt til fullz eignir þær er til prestto᷎kunnar liggia. þa ...
StatEi² 53418÷ at menn skolu gera tiund oskerda æuinliga af garda leigum. ok ꜵlgꝍgnum ... netum ok nótum. sva at sá er ⸢greidir þessa luti. edr sꜳ sem byggir [var. byggir þessa luti AM 351 fol “C”, etc.]. greidi tiund oskerda af leigunum
Sættarg 4746÷ Enn af þui bui sem menn hafa ser til nytia sva at þeir byggia æigi. greidi ost af eins dags miolk
Sættarg 47417÷ heimilt á hann ǫðrum at byggja, er hann þó fyrir skuld sem aðr
Jb 11914÷ Nú leigir maðr jǫrð at manni ok kemr eigi til at nauðsynjalausu er .vii. vikur eru af sumri, þa skal landsdrottinn ... ⸢byggja [var. byggva AM 346 fol “o”] ǫðrum ef hann vill
Jb 13311÷ Umboðsmaðr má jarðir byggja ǫðrum en eigi sjálfum sér
Jb 15617÷ Engi maðr skal bólstað sinn í eyði leggja, ef hann fær bygt. En ef hann getr eigi til leigu bygt, þá ...
Jb 1721÷ En ef hann vill eigi byggja landit eða bjóða grǫnnum sínum, þá ...
Jb 1724÷ En geldfjár kúgildi eptir samkvámulagi er rétt at byggja .xii. álnum
Jb 22414÷ í hǫnd skal taka stýrimanni ... ok nefna vitni við tvau eða fleiri, ok segi þeir til áhafnar er fari taka, en hinn til leiguburðar er skip byggvir
Jb 2365÷ Nú ef maðr leigir eins punds far at háseta, ok byggir hann at lǫgum æ meðan hann á eitt pund innan borðs, þá á hann þat er leigði
Jb 2469÷ Með handsǫlum skal jarðir byggja ok svá í borgan ganga
Jb 28113÷ kiærdi þa wigfuss ... vmm þann konungs part sem hann hafdi J þorlakssudinne ok sire bio᷎rn ... hafdi honum bygt
IslDipl (1409) 17529÷ wer bygdhom þessom monnum eignir vara i Huitingsøyom Reidhare Midlingh firir vij pund. Þoralde oc Audunne Nørdsta bøø firir xi pund
DN XII (*1293›AM 902 a) 142÷ om iordh þa ... er klaustrit at Munkliui a ok han tok af honum vuitnadha oc vdømda oc adhir hafdhe klaustirsens ombudzmadhir honum bygth
DN XII (*1323›AM 902 a) 4735÷ Iwar aboti scal fylia oc klaustrit adhirnempde iordhu vj uættir byggia oc bola till fa
DN XII (*1323›AM 902 a) 4836÷ klaustret scall fylghia þesse iordhu viij vætir byggia oc bola til fa
DN XII (*1323›AM 902 a) 4921÷ Anbiørn scall fylghia x vætir førnempde iordh. byggia bola til fa oc landskyld af taka
DN XII (*1331›AM 902 a) 6017÷ giorde swa feldan rækningskap oss sire gamble biornsson ... af jardom ok kogyldom som bygda standa
DI IV (1446: Bps B II 1) 70029÷ Jn primis med hofue a skagastrand xvj kogylde bykt firir xxiij wetter skreder
DI IV (1446: Bps B II 1) 70030÷ heyrdu uid ath ormur ... hefde leigt selfor j adur greindan kuarningsdal ath ualadals monnum þeim saumum sem honum bygdi þar þꜳ samtida
IslDipl (1402) 15325÷ ec oddr asmundz son laugmadr firir sunnan og austan a̋ ijslandi ‹geri› goðum mónnum vitanligt (ms. vitan ligt) med þessu minu brefe ad eg hefi biggt eiolfi andres syne jordina halfa mælifellsa̋ i skagafirdi
IslDiplom (1467) Lbs 6 12÷ ok þar til eitt malnytu kugillde sem bygt er med fyr nefndum jardar parti
DI VI (1477) 12219÷ skylldi hann ok ongua concubinam edur frillu hallda ꜳ stadenn edur stadarens kost ok ei odrum stadenn byggia
DI VI (1479) 19428÷ greindr sira sigurdr jonson bẏgde nefndum ára magnussẏni .xij. kugillde .iiij. kyr ok uiij. ꜳsaudar kugillde at næstum fardaugum ok skilde sier laugleigu epter huert kugillde
DI VI (1486) 55716÷ hier j moti lofadi ... jon ... sveine at hialpa honum til ath giallda sinar skullder og byggia honum jord og kugilldi
DI V (*1475›tr 1504) 8078÷ hvær huusbonde sem þæim bygger siin huus ... skal luka oss ... alla huusa læighuna
DN VII (*1331›DonVar 1ˣ) 15225÷ hvær huusbonde sem þæim bygger siin hus ... skal luka oss ... alla huusa læighuna sem hann bygði firir
DN VII (*1331›DonVar 1ˣ) 15227÷ ver hofum byght Þorsteini Iuarssyni ... iord þa er ligger vndir Jacobs alteri j. Kristkirkiu
DN X (*[1339]›apogrˣ) 369÷ fór Þórólfr eldi um landnám sitt ... ok byggði þar skipverjum sínum
Ebˣ 810÷ Þorgils var á burtu at byggja jarðir sínar
Flóamˣ 632÷ um þęr auðner er menn vilia byggia. þa skal sa raða er auðn a at husa sialfr. ok lia .iij. vetr þeim er upp vinr iorð. elligaʀ ...
FrostÁMˣ 2325÷ ef hann missir vátta þeirra er nær váru þá er hann fécc fé fyrir iörð. þá nióti hann þeirra vátta at hann bygði oc leigu tóc af næstu xij. mánaði
Frostˣ 23617÷ ef óðals menn leysa eigi at aura stemnu. þá hafi hann iörð iamheimila sem óðalsmaðr bygði
Frostˣ 23722÷ ef maðr deyr oc hefir hann eigi innt mála sinn. þá hafi arfi hans eina örð síðan. oc svá þó at prestr byggi
Frostˣ 24130÷ En sá er umboð hefir þá sꝍki hann landnám um allan áverca sem hann eigi siálfr. hálft landsdróttni en halft ser. oc iarðir byggi oc eigi siálfum. oc leigur af taci ef landsdróttinn vill
Frostˣ 24827÷ en máli halldiz at váro sem hann á at byggia. þat ero .iij. arðir
Frostˣ 24911÷ Bryniolfr ... tok mikit af landnami Vna Gardarssonar ok bygdi þar frændum sinum ok mꜳgumm
LdnStˣ 20512÷ Firibiodum ver ok med samma hetti huerium manni nokorar skyldu veizlur at taka af landzsætum sinum þess i millum er þeir fara at byg‹g›ia eignar sinar
RbHM (*1297) 2921÷ huort sem iardernar ero bygðar fyri meiri landskyld eða minni
RbHMy (*1358)²ˣ 38114÷ skall Biorn byggia frialsligha fy‹r›næmt .xii. aure boll ok lanskyld vpp bera bæde þa sæm nu gek af j aar ok sva þa sæm framlæides af gengher
DNᴵ 6622÷ Barde Sighurderson bugdi Sighurdi fyrnemdom x aura bole jærder
DNᵛ 20830÷ ok budina medal stofuonne ok fiosens en samulæidana byggia ok vm vœla sem laduna
DNᴵ 35225÷ huar bygdi honom hanæ (ɔ: jǫrðina)
DNᴵᴵ 34613÷ jordena Skorar maa prestren aa Haughe byggia. till aaseto æder slattar. æder sla lata sialfuer
DNᴵᴵᴵ 34121÷ Eiriker Aslaksson byghðe fyrnempdom Eiriki Atlasyni þessa baða jardar vm þriu aar samfast
DNᴵᴵᴵ 36935
● byggja til ábýlis [e-t] [e-m]
● byggja ok bǿla [e-t] [e-m] [til e-s]
●●● skall ok Þronder byggia ok bœla þæim till rettra lanz skyl ok auere
DN II (1344) 22135●●● scall ... abote ... egha þessa iordh byggia oc bøla huariom sem honum likar
DN XII (*1320›AM 902 a) 4435●●● Skyllde greindr Asmundr clemensson frialsligꜳ̋ at sier tackꜳ̋ nær hann willde greinnda jord svarfbol. eignazt sialfur edur seliꜳ̋ avdrum. liꜳ̋ edur lannꜳ̋. byggiꜳ ok bælꜳ̋. sektꜳ̋ ok sækiꜳ̋. rada ok regerꜳ̋. gefꜳ̋ edur gialldꜳ̋
DI IX (1523) 15621÷ Bardar skall byggia ok bœla firi nemfda jord a Midstrondu ... ok landskyld af luka
DN II (1316) 10832÷ j þeim luta sem Juar aatte frialst at eigha j byggia ok bœla ok landzskylð af at taka
DN I (1329) 16614÷ Dæmdum wer ... einare ... til fullrar eignar ... ur hendi gudna alla þꜳ penínga. jarder og lausafe sem gudne ... hefer at sier tekid j sezt bẏg‹t› og bælt radit og regerat og nockura auo᷎xtu af tekid
DI VII (1497) 35226÷ skal hann mins herra kongsins jarder bygia ‹og› bæla j greindu takmarki
DI IX (1529: AM 191) 49511÷ skall Jonn þratnæmfder byggiæ ok bœlæ ok landzskylld af at taka fyrsagdre IIII kualæigu jærdær
DNᴵᴵ 37620
● byggja á leigu, byggja til leigu [e-m] bortforpagte, udleje ⫽ lease (land), rent out
●●● Nv sælr maðr iorð sina eða byggir .ij. monnum a leigu. þa skal sa hafa er fyrri leigði
Landsl 10718●●● þær (kýr) allar ... skal huerr prestr medan hann syngr at þeirri kirkiu þær allar frialsar hafa. ok nyt af at taka. edr til leigu byggia
StatEi² 53118●●● Engi maðr skal bólstað sinn í eyði leggja, ef hann fær bygt. En ef hann getr eigi til leigu bygt, þá ...
Jb 1721
● ‖ præt. part.: byggðr [e-u] hengiven til, i (ngts) vold ⫽ given over to (sth.), beset with (sth.)
9) [e-t] [e-m] [til e-s / á e-u] udlåne penge (mod rente) ⫽ lend money (on interest)
●●● Þat er okr er menn byggia dautt fé ‹ok krefia› framarr af þeim er þeir lia enn innste᷎þu
ÁKr 538●●● átti Hrútr fǫr í Vestfjǫrðu at heimta fyrir varning sinn ... reið hann heiman ok vestr í fjǫrðu ok byggði allt féit ok reið heim síðan
NjR 2215●●● Varezt menn oc uið at byggia daut fe a leigu
RbEM (*1280) 913●●● bygdi jon narfason biarna marteinsyne j umbode hustru margretar ꜳtta kugillde ok fioretige til fullrar leigu
DI V (1465) 4473÷ Þat er oker er menn byggia daut fee. oc kræfia frammar af þæim er þæir lia en instœðo
JKr 37921÷ at enngi skuli byɢia dautt fe ꜳ leigu
ÁBp220 1417÷ vm meineiða ok ‹okr› ef menn byggia dautt fé
ÁKrB 533÷ vm okr er menn byɢia dautt fe
StatJón 17731÷ um leigu fe at menn ⸢byggia [var. læighia AM 309 fol “B”] daut fe
RbMH (*1265-1266) 4852÷ þa hafuum wer med rade Hakonar byskops ok annara byskopa þet vanligha af tekit ok firirbiodum wer þet huorium manne at byggia hædan af daut fe
RbMH (*1265-1266) 4857÷ so og ad eingenn skyllde byggia dautt fie a leigu
ÁBpˣ 143÷ umm gudsyfiar og *skripta mäl, og okur er menn byggia dautt fie
ÁBpˣ 11314
B. byggja + præp./adv.
braut: byggja burt
[e-t] leje ud ⫽ rent out
●●● oss syndizt konung dominvm ok krunonne j noreghe stor skadi vera j gerdr ok olavghliga at byggia suo burt mins herra konungsins parta at hans godz liggi her j landit far lavst ok forganngizt
IslDipl (1409) 1736÷ oss syndist konungdominum ... stor skadi wera J gerdr ok olagligha ath byggi sua burt mins herra konungsins parta ath hans goz liggi her J landith forlaust ok forgangist
IslDipl (1409) 1762
niðr: byggja niðr
[e-t] ?investere ⫽ ?invest
saman: byggja saman/samt
bo sammen, leve sammen, leve sammen i ægteskab, være gift ⫽ live together, live together as a married couple, be married
●●● Nu ef þau byggia siðan samann er þau ero skilld. þa ...
JKr 37322●●● Huersu skyllt eda sifiat saman ma byggia
cap.●●● hvn (ɔ: ǫndin) ... skylldi honvm (ɔ: líkamanum) ... styra, meðan þav bygði samt
Ant 821●●● byggim bædi samt sem syskin .ii. en eigi sem hion, haf vid mig salu ast en eigi likams
~ lat.Habeto me ...
VitMalc 5917 Malc 44312
upp: byggja upp
1) [e-t] [af e-u] opføre, bygge op (igen), bygge ⫽ raise, build up (again), build
●●● laxa uirki þat sem ... fader Peter ... hafdæ latæt up byggia af sinu lande
DN III (*1341›vid 1341) 1827●●● varir foreldra konungar i Norighe hafua klaustret upp bygt at upphafwi
DN XII (*1361›AM 902 a) 7918●●● þau hws ... hafua wer uppbygt af uarom eignom pæningom
DN XII (*1366›AM 902 a) 8021●●● haldan kongur ... bygdi vp aptur bæinn þad sem hann var brunninn
FriðAˣ 2711●●● huersu ver hafum bodit ydr at gera tauernishus ok med huerium hetti er ver vilium at þꜵ se vpbygd
RbHM (*1303?) 1387÷ hann skall vp byggia fiski
DN V (1336) 975÷ gard varn ... sem liggr jnnan at drotnengar garde er Hakon notarius leet vppbyggia. ok lauk os sidan firir sextigi marka brænda
DN II (1352) 25617÷ vard þad mykill kostnadur ádur balldurz hage vard vppbygdur til fullz jafnt og ádur
FriðAˣ 2715
● ‖ præt. part.: byggðr upp [at e-u]
2) opdyrke ⫽ cultivate
út: byggja út
[e-t] [e-m] [af sér] udleje ⫽ rent out
C. byggja sér
● byggja sér ból/herbergi [með e-m] sætte bo, indlogere sig, slå sig ned ⫽ settle, arrange one’s living quarters
●●● Því næst settu þeir landtjöld sín ok bygðu sér herbergi ok sitja um kastala
~ fr.se logierent
Perceval 7327 Parc 2330●●● þær konur ... er Jlla hallda sinn hiuskap, þær biggia sier böl med fiandanum i heluÿte
~ eng.þe fende of helle, wyþ hém ... shal euer dwelle
3431 ÆvMið¹⁸ˣ 349
D. byggjask
1) [af e-u / ór e-u] [af e-m] bebygges, befolkes, bebygges og opdyrkes ⫽ be settled, be populated, be peopled, be settled and cultivated
●●● land þat (ɔ: Ísland) hefir heðan (ɔ: ór Nóregi) bygðzt ok varir frændr ok forellrar hafa kristnat landit ok veitt landzmonnom mikil hlvnninndi
HákFris 41932●●● Nu byggizt ruðstaðr i heraðe eða i almeningi þa skal sa er ryðr ...
Landsl 13812●●● Á þessum tímum byggðisk allr Breiðafjǫrðr
Ebˣ 1114●●● ‹I›sland byɢþisc fyrst úr Norvegi á dǫgom Harallz ens hárfagra
Íslbˣ 99●●● ‹L›and þat es kallat es Grǿnland faɴzc oc bygþisc af Íslande
Íslbˣ 2628●●● Beda prestr andadist ... meir en c ara fyʀ *Island bygdizt af Nordmonnum
LdnHb105ˣ 310÷ A hans daugum bygðiz Island
ÓH 49÷ Sva er sagt at a davgum Haʀallz ens harfagra ... bygðvz Orcneyiar
ÓH 22914÷ aðr. en sa ruðstaðr byghðízt
Landsl1154 1669÷ J þann tima byggðiz Island
ÓTᴵ 13113÷ land þat hefir hedan bygzt, ok vorir frændr ok forelldrar hafa cristnat landit ok veitt landzmo᷎nnum hlunnende
Hák81 34816÷ er Haraldr inn hárfagri var konungr í Nóregi, þá byggðisk Ísland
Hkrᴵ38ˣ 516÷ er Island fannst ok bygdizt
LdnHb105ˣ 320÷ Beda prestr andadizt ... meiʀ en hundrati ara fyʀ en Island bygdizt af Nordmonnumm
LdnStˣ 12910
2) bebos ⫽ be inhabited
●●● at k. (ɔ: konungr) sia mó[ni evþa] Rumaborg sva at aldregi møni buɢvasc
~ lat.habitetur
Dialᴵᴵ 1848 GregDialA 14830●●● Er þetta verk svá víðfrægt, at aldri mun fyrnast meðan Ísland byggvist
GBpD 18234÷ en af þesvm monnvm kemr sva mikil kynsloð, at byɢviz heimr allr
SnE 763÷ Nicolas hafðe so øyt landet at þat matte eighi byggiazst ef Nicolas optnemfðr hefði lenger vmboðet
DN III (1349) 22214
3) giftes ⫽ marry
4) [at e-u] bortforpagtes (for et vist beløb) ⫽ be leased (for a certain sum)
●●● Agneis scall taka þar af viij manada mate huart haust ef at swa myklu byggiæst ... en ef at dyrra byggizst þa take þat munkar
DN XII (*[1223?]›AM 902 a) 315÷ Agneis scall taka þar af viij manada mate huart haust ef at swa myklu byggiæst
DN XII (*[1223?]›AM 902 a) 314
5) [til e-s] ?gøre sig klar (til at drage af sted) (evt. forvansket form af búa vb. def. E.3) ⫽ ?make ready (to leave)
Form.: byggia (116); byggir (35); bygt (31); bygdi (23); bygði (20); byɢia (19); byggja (17); bygþi (15); bygdu (13); bygðu (12); byggi (9); byggvir (8); byɢvir (8); byɢva (7); bygðv (7); bygðo (5); bygde (5); byggva (5); bygd (5); byggði (5); bygia (4); bygdr (3); bygdizt (3); byggt (3); byght (3); bygðe (3); byggianda (3); bygðr (3); bygdar (3); bygðar (3); bygguir (2); bygdo (2); bygger (2); bẏgguir (2); byggiande (2); byggía (2); byggðisk (2); byɢiande (2); bygdur (2); byɢt (2); byggver (2); bẏggia (2); byggjandi (2); bvggver (2); bygþv (2); bigdu (2); biggia (2); bẏgguí (2); bÿgdur (1); byɢþi (1); bygð (1); byggíandi (1); byggí (1); byɢivm (1); bygghia (1); byggizt (1); byɢviz (1); byggiæst (1); byggðr (1); bigde (1); byggdi (1); byggiandi (1); biggt (1); byddar (1); byggiæ (1); bygðzt (1); byggium (1); bygghiæ (1); byɢir (1); bygþv (1); bygdv (1); byghðe (1); byggim (1); byɢþisc (1); byghðízt (1); bygðvz (1); byggiazst (1); byggez (1); byggjanda (1); byghdu (1); bygg (1); bygðí (1); bygdhr (1); byghdær (1); bygzt (1); byɢja (1); bygðom (1); byɢver (1); byɢvi (1); bygðvm (1); bygdum (1); bvgt (1); bẏgde (1); byggia (1); bigdre (1); bygðri (1); bygþa (1); Bygði (1); bygge (1); bykt (1); bygdhom (1); bygth (1); bygðiz (1); byggðiz (1); byggiazt (1); byggðan (1); bygða (1); bygðan (1); bygðt (1); byggj (1); Bygde (1); byggui (1); bugdi (1); byggiꜳ (1); bẏgt (1); bygþisc (1); byggvist (1); byggizst (1); byɢɢia (1); byɢvande (1); bygda (1); byghdi (1); buɢvasc (1);
Gloss.: EJ; ClV item albygðr; ClVAdd _; ClVErr _; ClVSuppl _; Suppl1 _; Suppl2 item byggjanda; Finsen; Fr ¹,²byggja, item albygðr; FrErr1 _; FrErr2 _; FrErr3 _; LLFrämm _; Hertzb ¹,²byggja; HertzbLat _; HertzbTill; Suppl4 _; Fischer _; Anm _; Bin _; Rím; LP; Med _; MedComp _; MedSimp _; WN; AH; AJ ¹⁻³byggja; deVr ¹,²byggja; Fr4 ¹,²byggja; NO ¹,²byggja, item albygðr; Walter _; ÁBlM ¹,²byggja; Bl; WPA _; ; LMNL
Litt.: Bjørkvik 1957 [KLNM 2] 411-416; Bjørkvik 1961 [KLNM 6] 14; Gotfredsen 1956 [KLNM 1] 362; Gundersen 1962 [KLNM 7] 370; Hastrup 1985 206; Kock 1896 [ANF 12] 242; Leonard 2010 151; Marstrander 1915 121; Nordling 1930-1931 163; Olsen 1946 [MM 1946] 75-88; Vilhjálmur Finsen 1883 594
Genre. (expected): legal works [jur]: 125 (48); historical works [his]: 104 (87); religious works [rel]: 96 (134); charters [dip]: 67 (39); family sagas [isl]: 30 (61); romances [rom]: 28 (52); learned works [div]: 18 (15); unclassified [ ]: 12 (2); contemporary sagas [bis]: 11 (37); legendary sagas [fas]: 8 (21); þættir [tot]: 8 (11);
External (non-ONP) resources:
Lexicon Poeticum (2nd ed.)
This uses metadata and images from septentrionalia.net